tc gazi üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü güzel sanatlar eğitimi
advertisement
TC GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI RESİM-İŞ ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI TÜRKİYE’DE ORTAÖĞRETİM MÜFREDATINDAKİ SANAT TARİHİ DERSLERİNİN TARİHİ SÜREÇ İÇİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ VE AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI DOKTORA TEZİ Hazırlayan Huriye ALTUNER Ankara 2007 TC GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI RESİM-İŞ ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI TÜRKİYE’DE ORTAÖĞRETİM MÜFREDATINDAKİ SANAT TARİHİ DERSLERİNİN TARİHİ SÜREÇ İÇİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ VE AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI DOKTORA TEZİ Hazırlayan Huriye ALTUNER Tez Danışmanı Doç. Dr. Alev KURU Ankara 2007 i ÖNSÖZ İnsan, duygularıyla ve manevi değerleriyle bir bütündür ve yaradılışı gereği hayatın her aşamasında sanata yönelmektedir. Sanat insan için bir ihtiyaçtır ve sanatsal üretimler de öncelikle kişilerin sonrada devleşerek toplumların simgesi haline gelmektedir. Sanat eserleri bir toplumun, dünya üzerinde varlığını ispat eden ve tarihi geçmişini simgeleyen kültürel değerlerdir. Bu kültürel değerlerin tanınmasında ve devamlılığın sağlanmasında sanat tarihinin ve eğitiminin yeri büyüktür. Sanat tarihi eğitimi, insanda köklü bir kültür birikimi oluşturmaktadır, çevresine ve geçmişine duyarlı nesiller yetiştirmektedir. Sanat tarihi eğitimine dikkat çekmek ve Cumhuriyet’in ilanından itibaren geçirdiği aşamaları tarihsel süreç içinde incelemek amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Türkiye’de ortaöğretim kurumlarındaki sanat tarihi eğitiminin durumu, Avrupa ülkeleriyle (Almanya, Fransa, İtalya), müfredat programları boyutunda karşılaştırılarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmam sırasında bilgi ve birikimleriyle bana yol gösteren ve her zaman beni destekleyen sevgili danışmanım, değerli hocam Doç. Dr. Alev KURU’ ya, anlayışı ve değerli bilgileriyle bizleri aydınlatan Prof. Dr. Nihat BOYDAŞ’ a, yorumlarıyla ve ışık tutan katkılarıyla çalışmamı şekillenmesinde yardımcı olan Prof. Dr. Hakkı ACUN’ a ve Doç. Dr. Emin KARİP’ e çok teşekkür ederim. Ayrıca, iyi niyetleri ve destekleriyle her zaman yanımda olan bütün değerli hocalarıma ve sevgili arkadaşlarıma teşekkür ederim. Bu günlere gelmemi sağlayan ve beni yetiştiren anneme ve babama, doktora eğitimim sırasında beni her yönden destekleyen sevgili kayınvalideme ve maddi manevi desteği ile her zaman yanımda olan değerli eşim Ertan ALTUNER’ e çok teşekkür ederim. Huriye ALTUNER ii ÖZET TÜRKİYE’DE ORTAÖĞRETİM MÜFREDATINDAKİ SANAT TARİHİ DERSLERİNİN TARİHİ SÜREÇ İÇİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ VE AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI Altuner, Huriye Doktora, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Resim-İş Öğretmenliği Bilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. Alev KURU Şubat – 2007 Bu araştırmada, Türkiye’de ortaöğretim kurumlarında, sanat tarihi eğitiminin tarihsel gelişimi, bu günkü durumu ve Avrupa Birliği Ülkeleri ile karşılaştırılması yapılmıştır. Bunun için öncelikle, sanat tarihinin tanımı, Türkiye’de ve dünyada sanat tarihinin gelişimi, Türkiye’de sanat tarihi eğitiminin lise müfredat programlarına alınması ve geçirdiği değişiklikler tespit edilmiştir. Elde edilen bilgiler ışığında, Türkiye’de ve Avrupa ülkelerindeki (Almanya, Fransa, İtalya) ortaöğretim kurumlarındaki sanat tarihi derslerinin karşılaştırılması yapılarak önerilerde bulunulmuştur. Yapılan bu çalışmalar sırasında literatür tarama yöntemi kullanılmıştır. Ayrıca Almanya, Fransa ve İtalya Elçilikleri’nden, bu ülkelere ait Türkiye’de bulunan okullardan, yurt dışındaki elçilik ve okullardan, Milli Eğitim Bakanlığı yetkililerinden sözlü ve yazılı bilgilere ulaşılmıştır. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, Almanya, Fransa ve İtalya’da, Türkiye’den farklı olarak, sanat tarihi dersleri, öğrencinin aktif olduğu bir yöntemle işlenmekte ve izlenen müfredat programı günlük yaşama dahil edilmektedir. Buna rağmen, bu üç ülkenin müfredat programlarına ulaşırken yaşanan zorluklardan ve görüştüğümüz insanların bu dersten haberdar olmamalarından anlaşıldığı üzere, sanat tarihi eğitimi, Avrupa ülkelerinde de sorunludur. Bu gün ülkemizde sanat tarihi dersleri gereken öneme kavuşamamış. Bunun en önemli nedeni, sanat tarihi derslerinin zorunlu dersler arasında yer almaması ve bu eğitimden yoksun nesiller yetişmesidir. iii ABSTRACT THE EVALUATION OF HISTORY OF ART LESSONS IN ITS HISTORICAL PROCESS IN TURKISH SECONDARY EDUCATION PROGRAMS, AND ITS COMPARISON TO THOSE İN SOME EUROPEAN UNION COUNTRIES. Altuner, Huriye Doctorate, Fine Arts Education Department, Drawing-Handwork Teaching Programme,Thesis Supervisor: Assist. Prof. Dr. Alev KURU February – 2007 In this research, the historical evolution and the present situation of the History of Art lessons in Turkish secondary schools, and their comparison to those in some European Union countries have been made. First of all, the definition of History of Art, its evolution process in Turkey and in the world, the inclusion of the History of Art lessons in the secondary education programs in Turkey, as well as the changes it underwent have been stıdied. Regarding this information, by comparing History of Art lessons in secondary education institutions in Turkey and those in some European countries (Germany, France, Italy), a tentative conclusion has been made. During the study, the literature review has been made. Besides, written and oral information have been gathered from the German, French and Italian embassies; from these countries’ schools in Turkey; from embassies and schools abroad and finally from the National Education Ministry authorities. Consequently, we can consider that, in Germany, France and Italy, contrary to the situation in Turkey history of art lessons are treated with a method in which the students are active and that the program followed is related to everyday life. Nevertheless, from the difficulties we had to reach education programs in these three countries and fromthe fact that people who have been interviewed were uninformed of the existence of such a lesson, we can conclude that History of Art education may be problematic in European countries as well. Today in Turkey, we don’t attach sufficient importance to History of Art lessons. This may be the result of the fact that History of Art lessons are not compulsory and that generations grow without getting this education . iv İÇİNDEKİLER JÜRİ ÜYELERİ İMZA SAYFASI ÖNSÖZ..........................................................................................................................i ÖZET............................................................................................................................ii ABSTRACT................................................................................................................iii İÇİNDEKİLER............................................................................................................iv I. GİRİŞ I. 1. Problem Durumu .................................................................................................. 1 I. 2. Araştırmanın Amacı.............................................................................................. 5 I. 3. Araştırmanın Önemi ............................................................................................. 6 I. 4. Sınırlılıklar ............................................................................................................ 7 I. 5. İlgili Araştırmalar..................................................................................................8 II. KAVRAMSAL ÇERÇEVE II. 1. Sanat Tarihinin Tanımı ve Tarihsel Gelişimi .................................................... 17 II. 2. Türkiye’de Sanat Tarihi Bilim Dalının Tarihsel Gelişimi................................. 31 II. 3. Türkiye’de Ortaöğretim ve Sanat Tarihi Derslerinin Durumu...........................41 v II. 4. Almanya’da Ortaöğretim ve Sanat Tarihi Derslerinin Durumu.........................60 II. 5. Fransa’da Ortaöğretim ve Sanat Tarihi Derslerinin Durumu.............................70 II. 6. İtalya’da Ortaöğretim ve Sanat Tarihi Derslerinin Durumu..............................78 III. YÖNTEM III. 1. Araştırmanın Modeli ........................................................................................ 85 III. 2. Verileri Toplama Teknikleri ............................................................................ 86 III. 3. Verilerin Analizi............................................................................................... 86 IV. BULGULAR VE YORUM IV. 1. Türkiye’de Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı…...………..…......88 IV. 2. Almanya’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı ..…..…..........….96 IV. 3. Fransa’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı ..……….....……....99 IV. 4. İtalya’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı .………..........…...106 IV. 5. Türkiye’de Ortaöğretimdeki Sanat Tarihi Dersi Müfredatı İle Avrupa Birliği Ülkelerindeki (Fransa, İtalya, Almanya) Ortaöğretimdeki Sanat Tarihi Dersi Müfredatının Karşılaştırılması…………………………………………..............…110 V. SONUÇ VE ÖNERİLER ............................................................................ ......119 vi KAYNAKÇA…………………………………………………………………....…137 EKLER LİSTESİ......................................................................................................156 Ek 1. Türk Eğitim Sistemi.........................................................................162 Ek 2. Almanya Eğitim Sistemi ..................................................................163 Ek 3. Fransa Eğitim Sistemi .....................................................................164 Ek 4. İtalya Eğitim Sistemi.......................................................................165 Ek 5. Türkiye Lise Haftalık Ders Çizelgeleri...........................................166 Ek 5. 1. 1949 Lise Müfredat Programına Göre Haftalık Lise Ders Dağıtım Çizelgesi....................................................................................................................166 Ek 5. 2. 1952 - 1955 Yılları Arasında Uygulanan 4 Yıllık Lise Müfredat Programına Göre Haftalık Lise Ders Dağıtım Çizelgesi ..........................................167 Ek 5. 3. 1956 -1957 Lise Müfredat Programına Göre Haftalık Lise Ders Dağıtım Çizelgesi ......................................................................................................168 Ek 5. 4. 1957- 1970 Lise Müfredat Programına Göre Haftalık Ders Dağılım Çizelgesi ....................................................................................................................169 Ek 5. 5. 1970 Tarihli Sekizinci Milli Eğitim Şurasına Göre Şekillenen İkinci Devre Ortaöğretimde (Lise) Yükseköğretime Hazırlayan Sınıfların Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi Taslağı ..............................................................................170 Ek 5. 6. 1. 1974-1975 Öğretim Yılında Modern Fen Ve Matematik Programları Uygulanan Liselerde İzlenecek Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi........172 vii Ek 5. 6. 2. 1974-1975 Öğretim Yılında Modern Fen Ve Matematik Programları Uygulanmayan Liselerde İzlenecek Yeni Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi....................................................................................................................173 Ek 5. 6. 3. 1974 Tarihli Lise Haftalık Ders Çizelgesi ................................174 Ek 5. 7. 1976-1977 Modern Fen Ve Matematik Programı Uygulayan Liselerde Uygulanacak Haftalık Ders Çizelgesi ......................................................175 Ek 5. 8. 1978 Lise Haftalık Ders Çizelgesi ...............................................176 Ek 5. 9. 1981-1982 Tarihli Lise Haftalık Ders Çizelgesi ..........................177 Ek 5. 10. 1. 1983 Tarihli Modern Fen Ve Matematik Programları Uygulamayan Liselerde Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi ........................................178 Ek 5. 10. 2. 1983 Tarihli Modern Fen Ve Matematik Programları Uygulayan Liselerde Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi ...........................................179 Ek 5. 11. 1985-1986 Tarihli Lise Haftalık Ders Çizelgesi ........................180 Ek 5. 12. 1. 1987 Gebze Seminerinde Alınan Kararlara Göre, Lise Haftalık Ders Dağılım Çizelgesi .............................................................................................181 Ek 5. 12. 2. 1987 Gebze Seminerinde Alınan Kararlara Göre, Anadolu Liseleri Haftalık Ders Çizelgesi ................................................................................182 Ek 5. 13. 1991 Lise Haftalık Ders Dağılım Çizelgesi ................................183 Ek 5. 14. 1. 1996 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Sosyal Bilimler Alanı .............................................184 viii Ek 5. 14. 2. B.1996 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Sanat (Müzik) Alanı ..............................................186 Ek 5. 15. 1. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Sosyal Bilimler Alanı ..............................................188 Ek 5. 15. 2. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Sanat ( Resim ) Alanı ..............................................190 Ek 5. 15. 3. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Sanat ( Müzik ) Alanı ..............................................192 Ek 5. 15. 4. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Spor Alanı ...............................................................194 Ek 5. 15. 5. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi , Sanat (Resim) Alanı...........................................................................................................................196 Ek 5.15. 6. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi , Sanat (Müzik) Alanı...........................................................................................................................199 Ek 5. 15. 7. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi İle Yabancı Dil Ağırlıklı Lise , Sosyal Bilimleri Alanı ..........................................................................................................201 Ek 5. 15. 8. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi İle Yabancı Dil Ağırlıklı Lise , Sanat (Resim)Alanı .............................................................................................................203 ix Ek 5. 15. 9. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi İle Yabancı Dil Ağırlıklı Lise , Spor Alanı ..........................................................................................................................205 Ek 5.16. 2004 – 2005 Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi, Resim Alanı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi (2004/ 2560 Sayılı Tebliğler Dergisi)................................207 Ek 5. 17. 1. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Genel Lise, Fen Bilimleri Alanı ...................209 Ek 5. 17. 2. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Genel Lise , Sosyal Bilimleri Alanı .............211 Ek 5. 17. 3. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Genel Lise , Türkçe-Matematik Alanı...........................................................................................................................213 Ek 5.17.4. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Genel Lise, Yabancı Dil Alanı.....................215 Ek 5. 17. 5. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi, Fen Bilimleri Alanı..........................................................................................................................217 Ek 5. 17. 6. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi, Türkçe-Matematik Alanı..........................................................................................................................219 Ek 5. 17. 7. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi, Yabancı Dil Alanı..........................................................................................................................221 x Ek 5. 17. 8. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi, Müzik Alanı..........................................................................................................................223 Ek 5. 17. 9. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi , Resim Alanı..........................................................................................................................225 Ek 5. 17. 10. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi , Fen Bilimleri Alanı............227 Ek 6. Fransa ‘Kolej’ Haftalık Ders Tablosu...............................................229 Ek 7. Almanya Lise Haftalık Ders Çizelgesi..............................................230 Ek 7.1. Genel Lise (Gymnasium) Haftalık Ders Tablosu (Bavyera Eyaleti), Sosyal Bilimler Alanı................................................................................................230 Ek 7.2. Genel Lise (Gymnasium) Haftalık Ders Tablosu (Bavyera Eyaleti), Matematik-Tabii Bilimler Alanı...............................................................................231 Ek 7. 3. Genel Lise (Gymnasium) Haftalık Ders Tablosu (Bavyera Eyaleti), İngilizce Ağırlıklı Yeni Diller Alanı........................................................................232 Ek 7. 4. Genel Lise (Gymnasium) Haftalık Ders Tablosu (Bavyera Eyaleti), Müzik Alanı...............................................................................................................233 Ek 8. İtalya Lise Haftalık Ders Çizelgesi..................................................234 Ek 8.1. Klasik Lise Haftalık Ders Tablosu................................................234 Ek 8. 2. İtalya Bilimsel Lise Haftalık Ders Tablosu ..............................235 xi Ek 8. 3. İtalya Sanat Lisesi (Liceo Artistico) Ve Sanat Okulları (Istituti D’arte) Haftalık Ders Tablosu..................................................................................236 Ek 9. Türkiye’de Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı ...............237 Ek 9. 1. 1949 Tarihli Sanat Tarihi Müfredat Programı ..............................237 Ek 9. 2. 1952 Tarihli Sanat Tarihi Müfredat Programı ..............................240 Ek 9. 3. 1954-1956 Tarihli Sanat Tarihi Müfredat Programı ....................241 Ek 9. 4. 1957 Tarihli Sanat Tarihi Müfredat Programı ..............................242 Ek 9. 4. 1. 1957 Sanat Tarihi Müfredat Programına, 1987’de Atatürkçülükle İlgili Yapılan Eklemeler.............................................................................................243 Ek 9. 5. 1991 Tarihli Sanat Tarihi Müfredat Programı (10-11 Sınıf).........244 Ek 10. Almanya’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı (Güzel Sanat Dersi Müfredat Programı)................................................................................306 Ek 11. Fransa’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı ...............329 Ek 12. İtalya’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı (Tasarım Ve Sanat Tarihi)..............................................................................................................359 I. GİRİŞ I. 1. Problem Durumu Sanat tarihi dersleri bu güne kadar gerektiği ölçüde değerlendirilmemiştir. Oysa tarih boyunca insanın yaratıp geliştirdiği sanat eserleri, ait olduğu toplumun kültür hazinesini oluşturmaktadır. Bunların öğrenilmesi milli şuuru uyandırır ve destekler. Aynı zamanda bu bilinç, kültür varlıklarının korunması ve sonraki nesillere aktarılmasını sağlar (Aslanapa,1995:14-15). Geçmiş kültürlerin, taşınabilir veya taşınamaz maddî kültür varlıklarını araştıran ve değerlendiren sanat tarihi, disiplinler arası bir bilim dalıdır (Eyice, 2003: www.sanatvebilgi.com). Bir sanat eseri psikoloji, tarih gibi bir çok incelenirken, sosyoloji, siyaset, iktisat, disiplinden de faydalanılır (Erden, 2004: 53). Bu yaklaşım içinde oluşan sanat tarihi bilgilerin aktarılması, öğrenciye farklı bir anlayış ve çok yönlü bilgi edinimini sağlamaktadır. Sanat tarihinin konusunu oluşturan sanatsal üretimleri tanımak, insanların dünyadaki yerini bulmalarına yardımcı olur (Kırışoğlu,O.T., Stokrocki, M., 2002). Biçimler, dönemler ve eserler arasındaki bağlantıyı görüp değerlendirebilen öğrenci, öncelikle kendi tarihini, sonrada diğer toplulukların tarihini ve kültür yaşantısını öğrenmektedir. Böylelikle öğrenci, kültürel mirasa ve çevreye duyarlı hale gelmektedir. Bir bilim alanı olarak görülen sanat tarihini kitle eğitiminden ayırt etmemek gerekmektedir. Kronolojik tarih bilgisinin yanı sıra, tarihsel dönemlere ışık tutacak toplumsal, kültürel ve sanatsal bilgi ve donanım kazandıracak sanat tarihi dersleri (Yavuzoğlu, 2004: 59) eğitimin her aşamasında yer almalıdır. Sanat tarihi kültürel birikim isteyen bir alandır. Üniversitelerde sanat tarihi eğitimi verilebilmesi için ortaöğretimde de bu dersin verilmesi gerekmektedir (Ödekan, 2004: 20). Ayrıca, 2 toplum olarak sanat tarihinin ne olduğunu bilmek ve dolayısıyla kültürümüzün farkına varmak kaçınılmaz bir zorunluluktur. Türkiye’de sanat tarihinin öneminin anlaşılması, toplumun sanat tarihine gereken ilgiyi göstermesi için ortaöğretim programlarına sanat tarihi derslerinin konması gereklidir (İnankur, 2004: 23). Ortaöğretimde sanat tarihi eğitimine yeterince önem verilmemesinden dolayı müzeye ayak basmamış, çevresine karşı duyarsız insanlar yetişmektedir. Sanat insanda köklü bir ihtiyaca cevap vermektedir. Bu nedenle sanatsal üretimin ve eğitimde sanatın yeri göz ardı edilmemelidir. Bilimsellik insanın oluşumunun bir yönü ise öbür yönü de sanattır. Gerçekçi bir eğitim ilim ve sanatın ayrılmaz bütünlüğüyle sağlanır. Bu amaçla, insanı küçük yaşlarda sanat eserleriyle karşı karşıya getirmek ve farkında olmadan estetik duygusunu geliştirmek gerekmektedir (Yetkin,1968: 127). Ayrıca her yaşta insanın sanat eserinden zevk almasını sağlamak için sanat dilini öğrenmesi ve sanat eserleriyle tanışık olması gerekmektedir. Yaşantımızda bu kadar önemli bir yere sahip olan sanatın ve onun her yönüyle gelişimini inceleyen sanat tarihinin de önemi büyüktür. Bir insanın veya toplumun varlığının, geçmişinin ve tarih boyunca elde ettiği başarıların en büyük ispatı, bilinçle yaklaşarak koruması ve gözetmesi gerektiği sanat eserleridir. Küçük yaşlardan itibaren öğrenciye ve dolayısıyla, zamanla bütün bir topluma bu bilincin aktarılması gerekmektedir. Bütün bunlara rağmen ülkemizde, orta öğretimde, sanat tarihi dersleri önceleri zorunlu, sonradan seçmeli ders haline gelmiştir. ‘Sanat Tarihi’ eğitimi, son yıllarda sık sık değişen sistem ve müfredat programları içinde giderek önemini yitirmiştir (Demiriz,1995: 16). Ayrıca liselerde bu dersler alan dışında diğer öğretmenler tarafından da verilmekte ve bu da dersin amacının gerçekleşmesini engellemektedir. 3 Türkiye gibi tarihi eserleri ve kültürel geçmişi zengin olan bir ülkede, ortaöğretim kurumlarına sanat tarihi derslerinin konması son derece gereklidir. Liselerde ancak sosyal alanda okuyan öğrencilerin gördüğü bir ders olmaktan çıkmalıdır (Batur, 2002:80). Kültür birikimi isteyen bu alan, kültürlü insanların yetiştirilmesi için gereklidir. Ülkemizin, maddi-manevi zenginliklerini gelecek kuşaklara aktaracak ve onları koruma bilinci içinde yetişmiş yeni nesillere ihtiyaç vardır (Cantay, 2004: 11). Bu gün liselerde, sanat tarihi ile birlikte beşeri bilimler ve sanatla ilgili pek çok alan arka plana atılmaktadır. Üniversiteye giriş sınavlarında kültüre ve sanata yönelik soruların yok denecek kadar az olması da bu durumun devamlılığını sağlamaktadır (Gür, 2004: 49). Sanat tarihi, bu gün eğitim içinde var olma sorunu yaşamaktadır. Bu durum, Almanya, Fransa ve İtalya için de, bir takım farklılıklar dışında, aynıdır. Bu ülkelere ait Türkiye’deki özel okullarda yapılan görüşmelerde ve internet aracılığı ile adı geçen ülkelerin bağlantı kurulan okullarının çoğunda sanat tarihi dersinin yer almadığı görülmektedir. Ya da sanat tarihi konuları, sanat eğitimi içinde verilmektedir. Türkiye’de ve Avrupa Birliğine üye ülkelerde (Almanya, Fransa, İtalya) sanat tarihi eğitimi kısaca şu şekilde olmuştur; Türkiye’de sanat tarihi eğitimi, 20.yy başlarında ortaya çıkmıştır. Türkiye’de sanat tarihinin doğuşu Avrupa metropolüne oranla çok daha farklıdır. Avrupa’da 17. yüzyıl sonlarında sanat ve mimarlık yapıtlarının tarihselliğinin bilincine varılması ile bağlantılı bir tarih disiplini olan sanat tarihi, ülkemizde yeni kurulan bir devletin, bir ulusun var olma yolundaki en büyük güçlerden biri olarak önem kazanmıştır (Batur, 2002: 87). 1882’de sanat tarihçisi, arkeolog, müzeci, ressam Osman Hamdi Bey tarafından kurulan ve 1928’de Güzel Sanatlar Akademisi (Mimar Sinan Üniversitesi) 4 adını alan Sanayi-i Nefise Mektebi, Türkiye’de akademik anlamda sanat tarihi eğitiminin başlamasına öncülük etmiştir. Bu alanda çalışmalar daha çok Yurt dışından gelen Alman profesörlerin önderliğinde hız kazanmış ve kısa zamanda diğer üniversitelerde de sanat tarihi bölümleri açılmıştır. Avrupa ülkelerinde ise sanat tarihi, Türkiye’deki gelişimine göre daha erken tarihlerde ortaya çıkmıştır. Modern anlamda sanat tarihi, 18. yüzyılda gerçekleşmiştir denilebilir. 18. yüzyılda, politika, endüstri, kültür alanlarında büyük değişimler yaşanmış ve eski eser toplayıcılığı hız kazanmıştır. Modern anlamdaki sanat tarihinin doğuşunu sağlayan Johan Joachim Winckelmann (1717-1768) eski sanatı kapsamlı ve tutarlı bir biçimde yazmaya çalışmıştır (Mülayim, 1994: 95). Bu alanda çalışmalar zaman içinde çoğalmış ve pek çok araştırmacı yazar yayınlarıyla sanat tarihinin temellerini bu yüzyıllarda atmışlardır. Sanatın tarihsel evrimini inceleyen bir akademik disiplin olarak sanat tarihi ilk kez 1844’de Almanya’da, “Kunstgeschicte” (sanat tarihi) kürsüsü olarak Berlin Üniversitesi’nde kurulmuştur. 20. yüzyılın içinde de tüm dünya üniversiteleri bu alanda eğitim ve araştırmalara başlamışlardır (Sözen, Tanyeli, 1996: 209). Türkiye’de ortaöğretimde ise 1952 yılında ilk kez ‘sanat tarihi dersi’ müfredat programına bağımsız bir ders olarak alınmıştır. Ancak Cumhuriyet’in ilk günlerinden beri önemi kavranan bu dersin konularının, tarih dersleri içinde verilmeye çalışıldığı bilinmektedir. Ancak ağır ve yoğun olan tarih derslerinin iyice ağır hale getirildiği söylenerek ayrı bir ders olarak okutulmasına 1943 tarihinde toplanan ikinci Millî Eğitim Şûrası’nda (TCMV, 1991) ve 1949 yılında Dördüncü Milli Eğitim Şurası’nda (MEB 2, 1991) karar verilmiştir. Dördüncü Milli Eğitim Şurası’na göre düzenlenen lise haftalık ders çizelgesinde ilk kez ‘Sanat Tarihi’ dersi adı geçmektedir. Ancak bu dersin konularının resim dersi içinde ve resim öğretmeni tarafından verildiği görülmektedir. Günümüze kadar pek çok değişiklik geçiren sanat tarihi dersi 1991 yılında hazırlanan müfredat programıyla, seçmeli ders olarak lise programlarında yer almaktadır. 5 Avrupa ülkelerinde, özellikle Almanya’da ortaöğretimde sanat tarihi eğitimi ‘Sanat Dersleri’nin içinde ve eğitimin sisteminden dolayı erken yaşlardan itibaren verilmektedir. Çünkü, Almanya’da ortaöğretim 11-12 yaşlarında başlamakta ve sanat dersi de bu programda sekizinci sınıf hariç bütün sınıflarda yer almaktadır, dolayısıyla sanat tarihi konularıyla öğrenci bu yaşlardan itibaren tanışmaktadır. Fransa’da sanat tarihi konularını ‘Sanat Tarihi Dersi’ adı altında, öğrenci 15-18 yaşlarında ve seçtiği liseye göre (Normal ve Teknolojik Lise) seçmeli ya da zorunlu ders olarak görmektedir. İtalya’da ise ‘Tasarım ve Sanat Tarihi’ dersi olarak 14-19 yaşları arasında zorunlu ders olarak işlenmektedir. Türkiye’de ise sanat tarihi konularıyla öğrenci ancak 15 yaşında ve eğer bu dersi seçerse tanışabilmektedir. Böyle bir tercih yapmadığı takdirde eğitim sürecinde bir daha sanat tarihi dersi ve ona kazandıracakları ile ilgili bir şansı olmayacaktır. I. 2. Araştırmanın Amacı Türkiye’de ‘Sanat Tarihi’ kavramının oluşumu ve tarihi gelişimi; sanat tarihi derslerinin liselerde müfredat programına alınması ve bu güne kadar müfredatta yapılan değişiklikler; dersin içeriği ve günümüzde orta öğretim kurumlarında verilen sanat tarihi derslerinin durum tespitinin yapılması; bu çerçeve içinde yurt dışında özellikle Avrupa Birliğine üye ülkelerde (Almanya, Fransa, İtalya) liselerde verilen ‘Sanat Tarihi’ dersi müfredat programları ile karşılaştırılması araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Sanat tarihi derslerinin öneminin kavratılmasına yardımcı olmak ve bu dersin tarihi süreç içinde gelişimini, müfredat programlarında yapılan değişiklikleri tespit etmek amacıyla böyle bir çalışmaya başlanmıştır. Ayrıca Türkiye’de ‘sanat tarihi eğitimi’ ile ilgili yayınların azlığı da çalışma konusunun bu yönde seçilmesine etken olmuştur. Dolayısıyla bu araştırmanın alt amaçları şunlardır; 1. Türkiye’de sanat tarihi eğitiminin tarihi gelişiminin belirlenmesi, 6 2. Türkiye’de ortaöğretimde okutulan sanat tarihi derslerinin, müfredat programlarının incelenmesi, günümüze kadar olan değişikliklerin saptanması ve bugünkü durumu, 3. Almanya’da ortaöğretimde bugünkü müfredat programında yer alan sanat tarihi derslerinin durumunun belirlenmesi, 4. Fransa’da ortaöğretimde bugünkü müfredat programında yer alan sanat tarihi derslerinin durumunun belirlenmesi, 5. İtalya’da ortaöğretimde bugünkü müfredat programında yer alan sanat tarihi derslerinin durumunun belirlenmesi, 6. Türkiye’de günümüzde orta öğretim kurumlarında verilen sanat tarihi derslerinin müfredatı ile Avrupa Birliği ülkelerindeki (Almanya, Fransa, İtalya) orta öğretim kurumlarında sanat tarihi derslerinin müfredatlarının karşılaştırılması, 7. Araştırmanın sonucunda Türkiye’deki orta öğretim kurumlarında sanat tarihi derslerinin müfredatı ile ilgili genel bir değerlendirmenin yapılması. I. 3. Araştırmanın Önemi Sanat tarihi, toplumların tarihi geçmişini, kültür varlıklarını, sosyal ve ekonomik durumunu yani insanlık tarihini ve sanat adına var ettiği değerleri inceleyen bir bilim dalıdır. Dolayısıyla ‘Sanat Tarihi Eğitimi’, kendi kültürüne, tarihi geçmişine yabancı olmayan insanların yetişmesini sağlamaktadır. Böylelikle toplum içindeki her birey çevresine duyarlı, insanlara ve sanata saygılı bir bilince sahip olacaklardır. Sanat tarihinin öneminin anlaşılması, toplumun sanat tarihine gereken 7 ilgiyi göstermesi için ortaöğretim programlarında sanat tarihi dersleri gereklidir. Yapılan bu araştırma ile bu konulara dikkat çekilmek istenmiştir. Sanat tarihi eğitimi, Türkiye’de ve yapılan araştırmalar sonucunda görüldüğü gibi Avrupa ülkelerinde de problemli durumdadır. Özellikle Türkiye’de genel eğitim içinde gereken öneme kavuşmamıştır. Gerçekçi bir eğitim ilim ve sanatın ayrılmaz bütünlüğüyle sağlanır. Bu amaçla, insanı küçük yaşlarda sanat eserleriyle karşı karşıya getirmek ve farkında olmadan estetik duygusunu geliştirmek gerekmektedir (Yetkin,1968: 127). Ayrıca her yaşta insanın sanat eserinden zevk almasını sağlamak için sanat dilini öğrenmesi ve sanat eserleriyle tanışık olması gerekmektedir. Bunun için sanatın ve onun her yönüyle gelişimini inceleyen sanat tarihinin, eğitimimizin her kademesinde yer alması zorunludur. Böyle bir bilincin oluşturulması ve yaşanan bu soruna dikkat çekilebilmesi için araştırmamızın faydalı olacağı düşünülmüştür. Ayrıca, bu çalışma, Türkiye’de Sanat Tarihi Eğitimi’nin tarihi gelişiminin belirlenmesi, bugünkü durumun tespit edilmesi, sanat tarihi eğitiminin verimli olması konusunda ki etkenlerin altını çizilmesi ve müfredatta yapılan değişikliklerin saptanıp Avrupa Birliğine üye ülkelerle (Almanya, Fransa, İtalya,) karşılaştırılması açısından önemlidir. Bu karşılaştırmalar sonucunda, orta öğretim kurumlarında okutulan sanat tarihi derslerinin müfredatlarındaki eksiklikler tespit edilecek ve yeni öneriler sunulacaktır. I. 4. Sınırlılıklar Sanat tarihi derslerinin tarihi süreç içinde gelişimini tespit eden ve günümüze kadar olan müfredat değişikliklerini belirleyecek olan bu araştırma, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ortaöğretim kurumlarında okutulan sanat tarihi dersleri ile sınırlıdır. 8 Türkiye’deki sanat tarihi eğitiminin durum tespiti yapıldıktan sonra karşılaştırılacak Avrupa Birliği Ülkeleri, Almanya, Fransa ve İtalya ile sınırlıdır ve bu ülkelerin seçilme nedenleri şöyledir; İtalya ve Fransa geçmişten günümüze sanat merkezi olarak dikkat çeken ülkelerdir; Almanya ise sanat tarihi eğitimi konusunda önemli bir yere sahiptir ve Türkiye’deki sanat tarihi eğitiminin temellerinin atılmasında örnek alınmıştır. Ayrıca Alman uzman Franz Schmidt Türkiye’deki eğitim sisteminin şekillenmesinde etken olmuştur (Turan, 2000: 84). 19. yy içinde Almanya’da ilk sanat tarihi kürsüsü kurulmuş ve 1920-1930’larda Avrupa’da Almanca konuşan ülkelerde sanat tarihine büyük önem verilmiştir. Sanat tarihi bilgisi bir dönem dünya kültür tartışmalarının ekseni olmuştur (Batur, 2002:77-78). Avrupa’da kültürel ve entelektüel hakimiyet uzun süre İtalya’da kalmıştır. Bir süre sonra, Roma’nın yerini Paris, Latince’nin yerini Fransızca almıştır (Ergün, 2001: 91). Görülüyor ki bu ülkeler, sanat tarihinin temellerinin atılmasında önemli merkezler olmuşlardır ve pek çok ülkeye bu konuda öncülük etmişlerdir. Almanya, Fransa ve İtalya’nın müfredat programları günümüzde liselerde uygulanmakta olan programlarla sınırlıdır. Ülkemizdeki müfredat programları incelemesi ise sanat tarihi dersinin ilk kez liselerde yer aldığı tarihten başlayarak günümüze kadar olan değişiklikleri içermekte ve uygulamada olan programla sonlanmaktadır. Bu anlamda, imkanlar doğrultusunda Türkiye’ye ait çalışmalar daha kapsamlı yapılmıştır. I. 5. İlgili Araştırmalar Ortaöğretimde, Türkiye’deki durumunun tespit edilmesi ve diğer ülkeler ile olan farklılıkların neler olduğunun belirlenmesi amacımızı oluşturmaktadır. Bu amacı gerçekleştirebilmek için eğitim ve sanat tarihi alanında yayınlanan dokümanlar incelenmiş, yurt içi ve dışında, elçilik, eğitim birimleri ve bakanlık 9 görevlileriyle görüşülerek sözlü ve yazılı bilgilere ulaşılmıştır. Bu araştırmalar sırasında en önemli problem, sanat tarihi eğitimi ile ilgili yayınların çok sınırlı olması ve karşılaştırma yapılacak ülkelerin programlarına ulaşma zorluğudur. (Almanya, Fransa, İtalya) müfredat Bunun için elçiliklere defalarca gidilmiş, bu ülkelere ait Türkiye’deki okullara ulaşılmış (Fransa ve İtalya), yurt dışındaki okullarla Internet aracılığıyla bağlantıya geçilerek bilgi edinilmeye çalışılmıştır. Ankara’daki Fransız okulu (Ankara Charles De Gaulle Fransız Lisesi) ve İstanbul’daki İtalya’daki müfredat programı ile denklik verilen özel İtalyan Lisesine (Liceo Scientifico Galileo Galilei) ait müfredat programları bu alandaki bilgi eksikliğinin giderilmesini sağlamıştır. Almanya’da ki lise müfredat programı ise pek çok araştırma ve uğraş sonucunda Almanya’daki Türk Büyükelçiliği’ne bağlı Eğitim Müşavirliği’nden elde edilmiştir. Literatür araştırması sırasında, sanat tarihinin konusunu oluşturacak alanlarla ilgili yurt içi ve dışında pek çok kaynak olmasına rağmen ‘sanat tarihi eğitimi’, ‘sanat tarihinin gelişimi’ ile ilgili kaynaklar oldukça az olduğu görülmüştür. Çalışmamızda kullanılan kaynakları; sanat tarihi ilgili olanlar ve eğitim alanında yapılan çalışmalar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ayrıca elçilik ve okullardan alınan bilgiler ve belgeler yol gösterici olmuştur. Sanat tarihi ile ilgili kaynaklar şunlardır; Remzi Oğuz Arık (1940) “Türkiye’de Sanat Tarihi” adlı makalede, Türkiye’de sanat tarihinin başlangıcı, içeriği, arkeolojiden farklı ve benzer olan yanları, estetikle olan ilişkisi açıklanmaktadır. Yazar sanat tarihinin, estetikten, felsefeden ve arkeolojiden yararlanarak bağımsız olarak inceleme yapan bir bilim dalı olduğunu söylemektedir. Erwin Panofsky (1968), “Görsel Sanatlarda Anlam” adlı kitabından, “Hümanist Bir Bilim Dalı Olarak Sanat Tarihi” adlı bölüm Afife ve Selçuk Batur 10 tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir. Bu çeviride ‘Hümanist’ sözcüğünün tanımı, ortaya çıkışı ve sanat tarihi bilimi ile ilgisi açıklanmaktadır. Heinrich Wölfflin (1968), “Sanat Tarihinin Temel Kavramları” adlı kitabında sanat tarihi içindeki üslup değişmeleri sorununu ele almıştır. 1915 yılında yayınlanan bu eserde sanat tarihinin sınırları çizilmeye çalışılmış ve “form tarihi olarak sanat tarihi” görüşü benimsenmiştir. Wöfflin’in sanat tarihine getirdiği yeni yaklaşımla, Avrupa sanatının 16. ve 17. yüzyıllardaki form gelişimim araştırılmış, bunu yaparken; ‘çizgi ve gölge-ışık’, ‘düzlem ve derinlik’, ‘kapalı form ve açık form’, ‘çokluk ve birlik’, ‘belirlilik ve belirsizlik’ gibi tanımlar kullanılmıştır. Mustafa Cezar (1983) “Güzel Sanatlar Eğitiminde 100.yıl, Güzel Sanatlar Akademisi’nden 100.Yılda Mimar Sinan Üniversitesi’ne” adlı kitabında; 18.yüzyılın ortalarından itibaren yüzünü batıya çevirerek çağdaşlaşma çabası içine giren Türkiye’de batılı örneklere göre kurulan ilk yükseköğretim kurumu olan Sanayi-i Nefise (Güzel Sanatlar Akademisi) ‘nin kuruluş aşamaları anlatılmaktadır. Kurucusu Osman Hamdi Bey, kurumun nerede hangi binalarda görev yaptığı, alınan kararlar, çeşitli bölümlerle birlikte ilk sanat tarihi bölümünün kuruluşu gibi konular işlenmiştir. Ernst Gombrich (1983) “ Hegel ve Sanat Tarihi” adlı makalede yazar, Hegel’i sanat tarihinin babası olarak tanımlamakta ve Sanat tarihini, güzellik idealarının tarihi olarak gören Hegel’in görüşlerini çağında yaşayan diğer sanat tarihi araştırmacılarıyla karşılaştırarak anlatmaktadır. Beşir Ayvazoğlu (1989) “Türkiye’de Sanat Tarihi ve Estetikle İlgili İlk Çalışmalar” isimli makalesinde; İslam medeniyetinin oluşumu, edebiyat ve yazın hayatı, Selçuklu ve Osmanlı’dan başlayarak sanat eserleri hakkında yazılan kaynaklar sanat tarihi yaklaşımının ilk örnekleri olarak sunulmaktadır. Batılılaşma sürecinde yurt dışına gönderilen elçi ve öğrenciler, onların Türk resim ve sanat anlayışına getirdiği anlatılmaktadır. yenilikler ve Osman Hamdi’nin yaptığı yenilikler 11 Mark Roskill (1989) “What Is Art History?” adlı kitabı, sanat tarihinin bir bilim olduğu, tanımlı ilkeleri ve teknikleri bulunduğu anlatılmaktadır. Ayrıca, sanat tarihinin tanımı ve içeriği belirlendikten sonra sanat tarihini etkileyen bazı tarihi olaylar, önemli sanatçılar ve eserleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Selçuk Mülayim (1994) “Sanat Tarihi Metodu” adlı çalışması dünyada ve Türkiye’de sanat tarihinin gelişimini vermesi açısından önemli bir kaynaktır. 1983 ve 1994 yılına ait iki baskısı da araştırmada kullanılmıştır. Kitapta, sanat tarihinin oluşum sürecinin dışında, sanat tarihinin metot problemi, sanat tarihini diğer bilimlerle ilişkisi ve sanat tarihinin bilimsel boyutları da işlenmiştir. Bu kaynak, çalışmamızda sanat tarihinin tarihsel sürecinin tespitinde önemli bir yer almıştır. Bu alanda yazılan en kapsamlı çalışmadır. Mustafa Cezar’ın (1995) “Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi” adlı iki ciltlik kapsamlı çalışması, Türkiye’de ‘batılılaşma’ hareketlerinin temellerini, bu yönde yaşanan gelişmeleri, Osman Hamdi Bey’in hayatını ve eserlerini, Türk resmi, müzeciliği, arkeoloji ve sanat tarihi alanlarında yaşanan gelişmeleri anlatmaktadır. Yıldız Demiriz (1995) “Ülkemizde Sanat Tarihi Eğitiminin ve Sanat Tarihçilerin Sorunları” adlı makalesinde; Üniversitelerde Sanat Tarihi Bölümlerinden mezun olan kişilerin sıkıntıları, iş olanakların kısıtlılığı, sanat tarihi öğretmenliğini bile yapamayışları, ortaöğretimde sanat tarihi dersini görmeyen ve çoğu zaman kazayla üniversitede bu bölümü seçen öğrenciler kısaca anlatılmaktadır. Oktay Aslanapa (1995) “ Sanat Tarihi Derslerinin İlk Okullardan Başlanılarak Okutulmasının Önemi ve Gerekçeleri” başlıklı makalesinde, adından da anlaşılacağı üzere sanat tarihinin gerekliliği nedenleriyle kısaca açıklanmıştır. Bu alanda yazılan sayılı çalışmadan biridir. Kısaca sanat tarihinin tanımı yapıldıktan sonra , orta öğretimde kullanılan sanat tarihi kitaplarının iyi kağıt üzerine kaliteli baskı ile üretilmesi gerektiğini, projeksiyon ve slayt makinesinin gerekli olduğu, ilk okul kitaplarında sanat eserlerini tanıtıcı fotoğraflarla ve müze gezileriyle başlayarak sanat 12 tarihinin erken dönemlerden itibaren öğrenciyle tanıştırılması gerektiğini vurgulamıştır. Günsel Renda (2001) “Cumhuriyet Döneminde Sanat Tarihi Bilimi” adlı makalesinde, ülkemizde sanat tarihinin bir bilim dalı haline gelişi, üniversitelerde sanat tarihi bölümlerinin açılışı ve 2001 tarihine kadar üniversitelerde yaşanan gelişmeler, sanat tarihi araştırmalarının yapıldığı alanlar anlatılmıştır. Ayrıca 1940’larda Alman ve Avusturyalı bilim adamlarıyla başlayan sanat tarihi eğitiminin diğer bilimlerle de ilişkili olması, disiplinler arası bir eğitimin gerekliği de vurgulanmıştır. Afife Batur ve Diğerleri (2002) “Türkiye’de Sanat Tarihi Eğitimi ve Sorunları”; bu makale tartışma şeklinde yapılan bir toplantının yazılı kayıtlarıdır. Ali Aktan, Günsel Renda, Uğur Tanyeli ve Zeynep İnankur gibi önemli isimler, sanat tarihinin ülkemizde oluşumu, Atatürk’ün milli eğitim ve tarih politikasına bağlı olarak gelişen sanat tarihi, ortaöğretimde sanat tarihi eğitiminin gerekliliği, üniversitelerdeki bu yönde yapılan ilk çalışmalar ve sanat tarihinde kullanılan kataloglama yönteminin yetersizliği, dünyada sanat tarihinin oluşumu gibi konular ele alınmıştır. Semavi Eyice (2003), “Sanat Tarihi Eğitimi” ve “Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bilimlerinin Geçerliliği” adlı makalelerinde; Türkiye’deki sanat tarihi biliminin temellerinin nasıl atıldığı, arkeoloji ve sanat tarihi arasındaki benzer ve farklılıklar neler olduğu, genel kültürün bir parçası olarak sanat tarihi, herkes tarafından bilinmesi gereken bir alan olduğu, ancak 19.yüzyıl ortalarından itibaren Türkiye’de eğitimine başlanabildiğini anlatmaktadır. 12-13 Mayıs 2004 tarihli “Sanat Tarihi Eğitiminin İrdelenmesi” adlı sempozyum bildirileri bu alanda yapılan ilk ayrıntılı çalışmadır ve içinde yer alan bildirilerden birçoğu kaynak olarak kullanılmıştır. Ayda Arel’in ‘Türkiye’nin Sanat Tarihi: Kuramını Arayan Bir İnceleme Alanı’, Gönül Cantay’ın ‘Sanat Tarihi Nedir?’ , Osman Erden, E. ‘Sanat Tarihinde Disiplinle Arasılığın Gerekliliği’, 13 Zeynep, Gür’ün ‘Ortaöğretimde Sanat Tarihi Öğretimi’ gibi önemli bildiriler bu kaynakta yer almaktadır. Eğitim ile ilgili kaynaklar; Kemal Aytaç (1979) “Federal Almanya’da Okul Sistemi”, alman okul sisteminin anlatıldığı kapsamlı bir çalışmadır. Tarihinin eski olmasından dolayı bazı güncel bilgiler eksiktir, buna rağmen önemli bir kaynak eserdir. Adil Türkoğlu (1983) “Fransa, İsveç ve Romanya Eğitim Sistemleri” ve (1984) “Türkiye ve Fransa’da Lise Programlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi” adlı iki kitabı araştırmamızda önemli bir yere sahiptir. “Fransa, İsveç ve Romanya Eğitim Sistemleri” adlı eserde, bu ülkelerin eğitim sistemleri tanımlandıktan sonra, eğitim kademeleri, zorunlu eğitim durumu, öğretmen yetiştirme, sürekli eğitim konuları ayrıntılı olarak incelenmiştir. Hasan Cicioğlu (1985) “Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Orta Öğretim (Tarihsel Gelişim)”adlı kitapta, Osmanlı döneminden başlayarak ilk ve ortaöğretim kapsamlı bir şekilde anlatılmaktadır. Ortaöğretimin tarihi gelişimi, liselerdeki haftalık ders çizelgeleri ve müfredat programlarının (1975 yılına kadar) yer alması açısından önemlidir. Turhan Oğuzkan’ın (1986) “ Türkiye’de Ortaöğretim ve Sorunları” adlı kitabı; ortaöğretimin gelişimi, uygulanan programlar ve liselrdeki ders çizelgelerinin yer alması açısından önemli bir kaynaktır. Ayla Oktay (1987) “Osmanlı Devletinde Eğitim ve Öğretimim Tarihsel Gelişimi” başlıklı makalede, Osmanlı Devleti’ndeki eğitim kurumları (medrese, sıbyan okulu, Meşkhane, Şehzadegan, Enderun, askeri okullar, memur yetiştiren 14 kurumlar), bu kurumların görevleri, yaşanan değişiklikler, batılılaşma dönemi, Tanzimat, Meşrutiyet dönemleri başlıkları altında incelenmiştir. Mustafa Yalçınkaya’nın (1992) “İtalyan Eğitim Sistemi” adlı makalesi bu konuyla ilgili yazılan kapsamlı tek Türkçe yayın olması açısından önemlidir. 1900’lerden başlayarak İtalya’nın eğitim tarihi, amacı, eğitim sisteminin yapısı ve eğitim yönetimi anlatılmıştır. Ayrıca eğitim sistemini ve eğitim bakanlığının örgüt yapısını tanıtan iki tablo yer almaktadır. Ersan Sözer (1997) “Üç Avrupa Ülkesinde Eğitim, Almanya, Danimarka ve Fransa Eğitim Sistemleri” adlı kitabında, bu üç ülkenin eğitim sistemleri, öncelikle ülkelere hakkında genel bilgiler verilerek açıklanmıştır. Eğitimin yönetimi ve finansmanı, bütün eğitim kademeleri, özel ve mesleki eğitim, öğretmen yetiştirme gibi başlıklarla eğitim sistemleri incelenmiştir. Ayrıca her ülkenin eğitim sistemlerini gösteren birer tablo yer almaktadır. Yalçın Bilim (1998) “Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876)” adlı eser, çağdaşlaşma dönemindeki Türk eğitim sisteminin anlatıldığı bir kaynak kitaptır. Tanzimat öncesi Osmanlı eğitim sisteminden başlayarak, ilk çağdaş eğitim kurumları olan askeri okulları, Maarif-i Umumiye Nezareti’ni, sivil okulları , yüksek öğretim kurumlarını ve azınlık- yabancı okulları ayrıntılı olarak anlatmaktadır. İrfan Erdoğan (1998) “Karşılaştırmalı Eğitim: Çağdaş Eğitim Sistemleri” adlı kitapta; milli eğitim sistemlerini, siyasal, sosyal ve kültürel etkinlikleri göz önünde bulundurularak inceleyen, ilk ve ortaöğretimin anlamını tartışan karşılaştırmalı eğitimin tanımı ve tarihsel gelişimi verildikten sonra farklı ülkelerin eğitim sistemleri ayrıntılı olarak sunulmuştur. Ercan Türk (1999) “Türk Eğitim Sistemi” başlıklı kitap eğitim sistemimizin bütün yönlerini ayrıntılı bir biçimde inceleyen bir yayındır. Eğitimin, yasal dayanakları, anayasamızda eğitim ile ilgili maddeler, Mili Eğitim Örgütünün kuruluşu ve tarihsel gelişimi ve eğitim sistemimizin gelişim süreci anlatılmaktadır. 15 Özcan Demirel (2000) “Karşılaştırmalı Eğitim” adlı kitabında karşılaştırmalı eğitim tanımlandıktan sonra, eğitim sistemlerine göre ülkelerin eğitim sistemlerini sınıflandır ve ayrıntılı olarak tanımlamıştır. Buna göre; Türk ve Fransız eğitim sistemini ‘Merkezi Yönetim Odaklı’ olarak tanımlamış, Alman eğitim sistemini ise ‘Yerel Yönetim Odaklı’ eğitim sistemi olarak sınıflandırmıştır. Bu ülkelerin eğitim yapılarını, okul öncesinden başlayarak üniversiteye kadar olan bütün kademelerini, tanımlamıştır. Yahya Akyüz (2001) “Türk Eğitim Tarihi” isimli kitabında, eğitim sistemimizin kuruluşundan bu güne kadar geçirdiği aşamaları, bu alanda yapılan önemli yenilikleri, çıkarılan kanunları tarihsel bir sıralama içinde açıklamıştır. İrfan Erdoğan’ın diğer bir çalışması (2002) “Yeni Bir Bin Yıla Doğru Türk Eğitim Sistemi, Sorunları ve Çözümleri” isimli kitaptır. Bu eserde, Türk eğitim sisteminin tarihsel gelişimi, Türk eğitim sisteminin yasal temelleri ve örgütlenmesi gibi konular verildikten sonra Antik Çağ’dan buyana eğitim ve öğretim anlayışı da incelenmiş ve daha iyi bir eğitim için yeni öneriler sunulmuştur. Bu çalışma alanıyla ilgili en önemli kaynak, “Ortaöğretim Müfredat Programları” olmuştur. 1930’lardan başlayarak, 1949, 1952, 1954, 1956, 1960, 1970, 1987, 1991, 1996, 1998 tarihlerine ait Müfredat programları, özellikle sanat tarihi ile ilgili kısımlar ele alınmıştır. 1991 tarihli Sanat tarihi Müfredat Programı günümüze kadar kullanıldığı için daha sonraki Lise Müfredat Programları incelenmemiştir. Ancak liselerdeki Sanat tarihi Dersi’nin durumunu gösteren ‘Haftalık Ders Dağılım Çizelgeleri’ günümüze kadar olan durumu takip edilmiştir. Fransa, Almanya ve İtalya’ya ait müfredat programları ise günümüzde kullanılmakta olan programlarla sınırlı tutularak incelemeye alınmıştır. Araştırmamızda en önemli kaynaklardan biri de “Tebliğler Dergisi’dir. 1940’lı yıllardan başlayarak 2006 yılına ait son yayına kadar incelen bu dergilerde, 16 Türk eğitim sistemi ve özellikle ortaöğretim konusunda alınan kararlar, yayınlanan müfredat programları, haftalık ders çizelgeleri gibi önemli bilgiler yer almaktadır. Diğer önemli bir kaynak ise, “Milli Eğitim Şuraları”dır. Bu şuralarda, eğitimimizi şekillendiren önemli konular tartışılmakta ve sununda alınan kararlar uygulamaya konmaktadır. 1921 yılında yapıla “I. Maarif Kongresi”nden başlayarak (Milli Eğitim Şurasının ilki) ülkemizde bu güne kadar 16 şura toplanmıştır. Bunlar eğitim sistemimizin gelişimini takip etmek açısından önemlidir. 17 II. KAVRAMSAL ÇERÇEVE II. 1. Sanat Tarihinin Tanımı ve Tarihsel Gelişimi “Sanat tarihi” tarih içindeki eşyadaki biçim değişmelerinin özünü araştırmaktır. Toplumsal yapı içinde yaşanan değişimlerin sanata yansıyış biçimini, yeni geleni ve kaybolup gideni görüp anlayarak değerlendirmektir (Mülayim, 1983: 18). Sanat tarihinin malzemesini üreten insandır. İnsan ise, her çağda değiştiğinden, bu bilim dalı, değişme ve gelişmelere ait bilgileri de toplayarak insanların sanat eseri üretmelerindeki itici gücün ne olduğunu bu gücün sanat biçimlerini nasıl değiştirdiğini araştırır (Mülayim, 1994: 69). Bir sanat tarihçi ise, Mahzar Şevket İpşiroğluna göre, önemliyi önemsizden ayırır, öze inerek sanat yapıtının ardında olanı değil içinde olanı ortaya çıkarır (İpşiroğlu, 1986: 28). Roskill’e göre, sanat tarihi, bireyler tarafından yapılan yorumların ve belirtilen fikirlerin bir dizisinden oluşur ve bunu yapan kişinin objektif olması gerekir. Çünkü, sanat tarihçi tarafından bir eserin üzerine söylenenler ve yapılan yorumlar daha sonraki izleyicinin görüşlerini etkilemektedir (Roskill, 1989: 9). Bir bilim dalı olarak sanat tarihi, diğer bilim dallarından bağımsız olamaz ve kültür bilimleriyle ilişki halindir. (Mülayim, 1990: 65). İlkel sanatları ve kültürleri incelerken arkeoloji ve antropoloji ile, düşünsel üretimlerin sanata etkisini araştırırken, tarih, edebiyat, felsefe ve estetik gibi bilimlerle ilişkili olmak zorundadır (Roskill, 1989: 13). Ancak temelde, sanat tarihi, tarih bilimi ile sanat olgusu arasında kavşak noktasında bulunmaktadır. 18 Sanatın ve sanat tarihinin başlangıç noktasını bilmek tam olarak mümkün değildir. Bir çok bilim adamı tarafından sanatın kökeni ilkel toplumların mağaralara çizdiği ve içinde dinsel, büyüsel resimlerdir denilmektedir. ‘İlkel’ deyimi sanat tarihçiler açısından kronolojik bir sıralamaya işaret etmektedir ve insanların ürettiği bilinen ilk sanatsal faaliyetleri barındıran dönemdir. Bu tanımlama hakkında da pek çok tartışma vardır. Croce, Sanat, özel bir tinsel teorik etkinliktir ve insan ile nesneler dünyası arasında meydana gelen bir tür bilgi olayıdır (Croce, 1983: 14-17) ve sanat tarihi, metot ve ya tarihi tenkittir (Croce, 1983: 232) demektedir. Sanatı ve özellikle “sanat tarihi”ni tanımlamak için sanatın kelime olarak kökenine inmek gerekir. Etimolojik olarak “sanat” kelimesini incelediğimiz zaman; batıda sanat kelimesi “ars” kökeninden gelmektedir. Latincedeki “ars”, marangozluk, gümüş işçiliği veya cerrahlık gibi, özel yetenek isteyen meslekler için kullanılmıştır. Latince ‘ars’, yunanca ‘techne’ sözcüklerinden türemiştir. Görülüyor ki eski düşünüş tarzında, insanların sanat faaliyetlerinin karşıtı zanaat değil doğaydı. 14. yüzyıl sonuna kadar bu tanımlama devam etmiş ve bu yüzyıldan sonra “arte”, bilim, felsefe, ticaret ve daha birçok alanda, belirli kurallara göre çalışmayı ifade etmiştir (Mülayim, 1983: 30-31). 18. yüzyılda bu geleneksel sanat kavramını oluşturan bir bölünme olmuştur. Beceri ve zarafetle yapılan her türlü insan etkinliği olan sanat kavramı ikiye ayrıldı; bir tarafta, şiir, resim, heykel, mimari, resim gibi güzel sanatlar; diğeri de ayakkabıcılık, nakışçılık, hikaye anlatımcılığı, popüler şarkılar gibi zanaat ve popüler sanatlar olarak. 19. yüzyıldan itibaren, bu yeni bölünmedeki güzel kavramı atıldı ve sanat mı zanaat mı olduğu üzerinde duruldu (Shiner, 2004: 23-24). İtalyanca’daki l’Arte, Fransızcadaki L’Art, İspanyolca’daki el-arte ve İngilizce’de ki Art’ın, orta ve klasik Latince’deki ars’a dayandığı görülmektedir. Almanca’da “kunst” tarz ve usül anlamına gelmektedir. Batı dillerinde, sanat kavramını ifade eden kelime, bu günkü anlamına gelinceye kadar; teknikle ve el becerisiyle ilgili meslek dallarını ifade etmiştir (Mülayim, 1983: 30-31). 19 Türkçe’de “sanat” sözünün kökeni Osmanlıca’ya dayanmaktadır. Osmanlıca’nın kelime kaynakları olan Arapça ve Farsça’da “sanat”, amel, iş yapma anlamlarını veren “san’a” kökünden gelmektedir ve “zenaat” anlamına gelmektedir. Sanatın, teknik işleri değil de güzel sanatları ifade eden bir anlamda kullanılması daha geç tarihlerde olmuştur ve bunun için “fen” kelimesi kullanılmıştır (Mülayim, 1983: 31, Ayvazoğlu, 1989: 991-992). Zamanla yaşanan değişiklikler sonunda fen kelimesi yerine Osmanlıca’da “sanat” kelimesi kullanılmaya başlanmış ve bu Türkçe’ye yerleşmiştir. Sanat, genel anlamıyla, insanın kendini ifade etme biçimidir diyebiliriz. (Mülayim, 1983: 33-35). Sanat, sanatçının duygu, düşünce ve izlenimlerini estetik düzeyde dışa vurumudur, izleyen ve dinleyene estetik haz veren bir olgudur ve dış gerekliliğin bir yansımasıdır (Boydaş,Balcı,1997:167). Sanat, bir anlatım aracıdır; dil ifade için nasıl mürekkep, kağıt, baskı makinesi vb. kullanıyorsa, sanat da kendi malzemesiyle bir çok mesajlar taşır. Başlıca sanat faaliyetlerinin hepsi de bize bir şeyler anlatmaya çabalar, evrensel olan şeyler, insan ve sanatın kendisi hakkında başka şeyler anlatır. Sanat, aynı zamanda bir bilgi tarzıdır ve sanat dünyası, bilim ya da felsefe dünyasındaki bilgiler kadar değerli, insana yararlı bilgilerdir (Read, 1981: 8). Kültürel açıdan önemli bir yere sahiptir ve topluluklar arasındaki kültür iletişimini sağlamaktadır. Sanat yapıtının tanımını belirlemek oldukça zordur. Sanat yapıtı, hoşa gitmek amacıyla yapılan yani estetik değerleri olan eserlerdir. Ancak her zaman bu amaçla oluşturulmamışlardır. Üretildiği zaman içinde fonksiyonel görevi de bulunmaktadır ve Panofsky’in dediği gibi genel olarak estetik bakışın nerede başladığı, fonksiyonel yaklaşımın nerede bittiği tam olarak belirlemek mümkün değildir. Bu nesneleri üretenlerin hangi açıdan yaklaştığı, yaşadıkları çağın ve çevrenin koşullarında gizlenmektedir. Bir sanat eseri; maddeleşmiş biçim, idea (bu, plastik sanatlarda konudur) ve içerikten oluşmaktadır (Panofsky, 1968: 17-24). 20 Bir sanat tarihi, sanat eserini, oluşturulduğu dönemin yada ülkenin kültürel değerlerini göz önünde bulundurarak değerlendirir ve dönemin fikir ortamı göz önünde bulundurulmalıdır (Arık, 1940: 160). Yapıtın niteliklerini daha nesnel olarak değerlendirmek için, sadece ortam, koşullar, çağ, sanatçılar ve amaçlar gibi etkenleri toplayıp bunların doğruluğunu sınamakla kalınmamalı aynı zamanda sanat yapıtını kendi sınıfında başka yapıtlarla da karşılaştırılmalıdır. Sanat tarihçi, doğru bir değerlendirme için, tanrıbilim ve mitoloji üzerine yazılmış eski eserleri ve sanatçının bireysel katkısını, ondan önce gelen ve çağdaşı olan sanatçıların etkilerini tespit etmeye çalışır. Bu araştırmaları yaparken sanat tarihçinin estetik seziş yeteneği giderek değişir ve yapıtların özgün amaçlarına daha çok yaklaşır (Panofsky, 1968: 24-25). Sanat tarihi, arkeolojiden farklı olarak her türlü maddi kültür bulgusuyla değil, kültür nesnelerini sanat yapıtı özelliği taşıyan biçimsel değer ve anlam içerikleri üzerinde durur (Arel, 2004: 3). Sanat tarihi, bütün zamanların içinde üretilen eserlerin tümünü kapsar; Prehistorik dönemlerden başlayıp İlkçağ devletlerinin, orta ve yakın çağ ve devletlerinin ürettikleri, sanat eserleri buna dahildir (Cantay, 2004: 7). Arkeoloji yaklaşık M.S. 4 yüzyıla kadar uzanabilmektedir. Sanat tarihi ise yaklaşık M.S. 4. yüzyıldan sonraki sanat ürünlerini içermektedir. “Sanat Tarihi” ve “arkeoloji” kavramları, sanat tarihinin kavram bütünlüğü içinde, tarihi kronolojik olarak ikiye bölünerek ifade edilmesinden meydana gelmektedir. Arkeolojik dönemin ifadesi olan verilerin, kazı tekniklerinin farklı olması gibi, arkeolojiyi de kavram bütünlüğü içine alan, sanat tarihinin de verilerinin, özelliklerine göre farklılıklar gösteren kazı teknikleri vardır. (Cantay, 2004: 10). Sanat tarihi çalışmaları Ortaçağ’dan beri yapılmaktadır. Ancak bu çalışmaların çoğunda bir sistem ya da metot kullanılmamıştır. Bu durum, sanat tarihinin bir “bilim” dalı olarak kabul edilişine kadar sürmüştür. F. Hegel (17701831)’in, çağların karakterlerini ve onların sanata yansıyan boyutlarını diyalektik bir sistem içine alması, Winckelmann’ın sanat malzemesini sistemli sınıflandırması bu alanda yapılan önemli çalışmalardır (Mülayim, 1983: 11). olarak 21 Sanat tarihi ile ilgili yazıların tam olarak hangi dönemde başladığını tespit etmek oldukça zordur. Bunu yapabilmek için kültür tarihini incelemek gerekmektedir. Tarih öncesi çağlarda bir insanın, bir nesneyi, sanat eseri olarak mı , büyü için mi yoksa beğendiği için mi yaptığını tam olarak bilinmemektedir. Buna karşılık, din kadar eski olan sanata karşı insanoğlunun doğal bir eğilimi olduğunu görebilmekteyiz. Bu doğrultuda, Selçuk Mülayim ‘gerçek sanat tarihi, eşyadaki yücelik ve güzellik unsurlarının, ritüel niteliklerden ayrılmasıyla başlar’ demektedir (Mülayim, 1994: 77). Sanat tarihini Avrupa’daki gelişim sürecine baktığımızda Avrupa kültürünün kaynaklarını oluşturan, Antik Çağ düşüncesi, Roma uygarlığı ve Hıristiyanlık inancı bu uygarlığın sanat ve bilim alanındaki gelişmeleri şekillendiren unsurlara ulaşılmaktadır. Antik çağda, tarihi kaynaklar ve arkeolojik buluntular Greklerin sanat eşyası topladıklarını göstermektedir. M.Ö. 7. ve 6. yüzyıllarda ünlü sanatçıların imzasını taşıyan vazo ve heykellerin toplandığı, sunakların ve hazine binalarının adeta birer müze görünümü taşıdığı bilinmektedir. Efesos, Defli, Olimpiya ve öteki şehirlerde değerli eşyaların toplandığı bilinmektedir. Bu eşyaların döküm listeleri, Herodotos’ta bulunmaktadır. Estetik bakımdan değerlendirmenin yapıldığı herhangi bir kayıtın olup olmadığı bilinmemektedir. Ancak Herodotos, bu eserleri, estetik özellikleri ve ölçüleri bakımından tanımlamaktadır (Mülayim, 1994: 78-79). Bu dönemde, Greklerin önem verdiği şey sanat tarihi değil, sanatın, metafizik, kuramsal yapısı veya eleştirisidir. Eflatun (427-347) ve Aristo (348-322) ahlak felsefesi ve politika ile sanat felsefesini bir arada tartışmışlardır (Mülayim, 1994: 80). Antik çağ felsefecilerinden hiçbiri, sanat tarihinin kurucusu olarak nitelenemez. Romalılar döneminde, devletin yüceliğini vurgulayan sanatsal faaliyetler dikkat çekmektedir ve sanat eseri toplama geleneği bu dönemde zirveye ulaşmıştır. Ele geçirilen ganimetlerin sergilenmesinin temelinde Roma Devleti’nin güç gösterisinde bulunmasıdır. Ayrıca dönemin yöneticileri ve zenginleri evlerini adeta bir müzeye çevirmişlerdir (Mülayim, 1994: 83). 22 Roma imparatorluk çağında, sanat eserlerinin tanıtan yazılar yazmak moda haline gelmiştir. Philostratus, oğlu Philostratus ve Callistratus, Ogünlerde yapılmış çeşitli tablo ve heykelleri tanıtan yazılar yazmışlardır (Mülayim, 1983: 57). Bu dönemde sanatçının kişiliği göz önünde bulundurulmamıştır. Marcus Vitruvius (M.Ö. 1. yüzyıl) adlı yazar, mimarlık sanatını konu alan bir kitap hazırlamış ve döneminin ve öncesini bu eserinde değerlendirmiştir (Mülayim, 1994: 83). M.Ö. 1. Yüzyılda yaşamış olan İtalya’lı Pasiteles, “Mirabilia” adlı eserinde, Grek sanatı ve sanat kuramlarının Roma sanatına etkileri konusunda bir kitap yazmıştır. Aynı yüzyılda yaşayan Cornelius Nepos ise ünlü ressamların biyografilerini kaleme almıştır. Bu dönemde Philostratus ve Callistratus sanat eserlerinin tanıtılması konusunda çalışmalar yapmıştır. Ancak bu dönemde yazarlar sanat tarihi anlayışından çok dönemin sanat idealini anlatmayı amaçlamışlardır (Mülayim, 1994: 83). Bizans imparatorluğu döneminde, VII. Konstantin Porfirogenitus’un bir arkeolog ve sanat eserleri toplayıcısı olduğu bilinmektedir. Hıristiyanlığın hizmetinde sanatsal üretimin yapıldığı bu dönemde, sanat tarihine yerine; Hıristiyanlık hikayeleri, azizler ve kilise büyüklerinin ikonografik dünyası esas alınmıştır ve bunların kayıtları tutulmuştur. Ancak Skolastik felsefenin ünlü temsilcisi Aquinolu Tomaso (1224-74), “Summa Theologia” adlı eserinde, Grek estetiğinin kuramsal sonuçlarıyla ilgilenmiş ve sanat tarihini “ilahi ilham”ın mistik etkisi olarak görmüştür (Mülayim, 1994: 85). 14. yüzyılda Filippo Villani, antik çağ ustalarından başlayarak, sanatçıların kişiliklerini ve sanat özelliklerini anlatan bir eser hazırlamıştır. 15. Yüzyılın en önemli sanat teoricisi olan Leon Battista Albert (1404-1472) dönemin sanatı ve sanat eserleri hakkında birçok kitap yazmıştır. Eserlerinde, Rönesans sanatının temel anlayışı, eski anıtların ölçüleri, mimari şemalar, dekorasyon, resim ve heykel gibi konuları değerlendirmiştir (Mülayim, 1994: 86-87). 23 Aynı yüzyılda Lorenzo Ghiberti (1378-1455), “Commentarii” adlı eserinde Antik çağdan kendi zamanına kadar, sanatın gelişimini sistematik olarak inceleyerek bu alanda bir ilk olmuştur (Mülayim, 1994: 87). Bütün bu araştırmalar ve eserler sanat tarihinin bekli de farkına varılmadan temellerine atılmasına neden olmuştur. Gerçek anlamda sanat tarihi çalışmaları, 16. yüzyılda ve bir historiograf olan ve sanat tarihçi gibi çalışan Georgio Vasari (1511-1574) tarafından başlatılmıştır. “Le Vite” (hayatlar) adını taşıyan ünlü eserinde, Grekler, Romalılar ve Etrüsklerden başlayarak Rönesans döneminin bütün sanatçılarını incelemiştir. İlk basımı 1550’de yapılan bu eserde Vasari’nin bir ressam olmasına rağmen gerçek bir sanat tarihçi gibi kurmuş olduğu şema içinde sanatçıları değerlendirdiği ve üslupsal özelliklerinden bahsettiği görülmektedir (Mülayim, 1994: 88-89). 16. yüzyılda özellikle İtalya’da sanat tarihi için önemli eserler yazılmış ve terminolojik belirlemelere gidilmiştir. 1563’de kurulan Floransa akademisinden sonra, Roma’da Academia di Santa Luca (1577) kurulmuş, Bologna ve öteki İtalyan şehirlerinde benzer okullar açılmıştır. Bu dönemde artan klasik kültür hayranlığı, sanat eşyalarını sadece zenginlik gösterisi olarak toplanmasından uzaklaştırmış ve zevk içinde bu işin yapılır hale gelmesine neden olmuştur (Mülayim, 1994: 90). 17. yüzyılda, sanat tarihi çalışmaları, koleksiyon sahipleri, patronlar ve sanatçıların ortak tutumları olan ‘hümanizma’ ile şekillenmiştir. 17. yüzyılda Filippo Baldinucci (1624-96) tarafından, Vasari’yi örnek alarak hazırlanan “Notizie de’professori del Disegno” adlı bir eser hazırlanmıştır. Bu eserde Filippo Baldinucci’nin, kronolojik bir şema geliştirmiştir ve bunu bütün Avrupa sanatlarına uygulamıştır. Kuzey Avrupalı yazar Karel van Mander (1548-1606)’in hazırladığı ve Vasari’nin taklidi olan “Schielderboek”(1604) adlı diğer bir eser ise İtalya dışında yazılan ilk sanat historiografisi olarak kabul edilir (Mülayim, 1994: 92). Yazar bu eserinde önce Antik sanatı, sonra İtalyan ressamlarını ve sonunda kuzeyli ressamları anlatmıştır. 24 Almanya’nın sanat tarihini yazan ilk kişi ise Matthias Quad von Kinkelbach’dır. “Teutscher Nation Heiligkeit” (1609) adlı kitap bir gezi rehberi biçimindedir ve çok sayıda sanat eseri barındırmaktadır (Mülayim, 1994: 92). 17.yüz yıl ortalarında Avrupa’da diğer bir merkez olan İngiltere’de ise gelişmiş bir kültür ortamı yoktur, konser salonu kütüphane ve müzelerin önemi fark edilmemiştir (Shiner, 2004:133). 17. yüzyılda Fransa’da sanat tarihi, akademilerde ders konusu olmaktan çıkmış ve başlı başına bir disiplin olma yönünde gelişmeler yaşamıştır. Bu gelişmenin önemli sebeplerinden biri de kazılar yoluyla eski eserleri tanıma tutkusu ve arkeolojinin doğuşudur (Mülayim, 1994: 93). 18. yüzyılda, İtalya, Fransa ve İngiltere’de kültür ve sanat ortamında büyük gelişmeler yaşanmıştır. Buna paralel olarak dergilere yazılan eleştiri yazıları çoğalmış ve sanat tarihi gelişme yoluna girmiştir. Daha önceki sanat tarihi yazımları daha çok biyografik nitelik taşımaktayken yeni gelişen güzel sanatlar anlayışı içinde belli bir yerin yada dönemin anlatıldığı yazılar yazılmaya başlanmıştır. J.J. Winckelmann 1764 yılında, yazdığı kitabın başlığında ilk defa ‘sanat tarihi’ ibaresini kullanmıştır (Shiner, 2004: 152-155). 18. yüzyıl modern anlamda sanat tarihin oluştuğu bir dönemdir. Bu yüzyılda, politika, endüstri, kültür alanlarında büyük değişimler yaşanmış ve eski eser toplayıcılığı hız kazanmıştır. 1763 ve 1738’ de Pompei ve Herculaneum’ da yapılan sistematik kazıların yankıları, arkeoloji biliminin doğmasına neden olmuş, bu da sanat tarihi biliminin gelişmesine yardımcı olmuştur. Bu yüzyılda pek çok sanat tarihçisi, ulusal, yöresel ayırımları, yani evrensel dinlerin geniş etki alanlarından çok sosyolojik grupları esas almışlardır. Bu anlayış içinde, Johan Joachim Winckelmann (1717-1768) gerçek anlamdaki sanat tarihinin doğuşunu sağlayan araştırmacıdır. Winckelmann, “Geschichte der Kunst des Altertum” adlı eserinde kendi dönemini değil Eski Çağ’ın sanat eserlerini bilimsel ölçülere göre kapsamlı bir biçimde incelemiştir (Mülayim, 1994: 95). Bu kitabında, Winckelman kültür ve sanat arasındaki önemli bağlantıyı kurarak Vasari’nin 25 liste yapma anlayışından ve artistik başarının aşamalarına olan ilgisinden ayrılmıştır (Minor, 1994: 90). İlk kez “tarih” ve “sanat” kelimelerini birleştiren bir kitap yazan Winckelmann, hem modern sanat tarihinin hem de bilimsel arkeolojinin yaratıcısı olarak kabul edilmektedir (Minor, 1994: 89). Winckelmann’ın arkeolojiye ve sanat tarihine getirdiği yeni ve sistematik bakış, Roma, Pompeii ve Herculaneum’da yapılan kazılarda ortaya çıkan eserlerin sınıflandırılmasına yardımcı olmuştur (Mülayim, 1994: 96) ve geliştirdiği ‘klasikçi’ teori çağın kültür ve eğitim yaşantısına yön vermiştir. Winckelman bazı eserleri listelemiştir ve bunlar hala standart sanat tarihi metinlerinde görülmektedir. Winckelman Rönesans yada yeniden doğuş fikrini değiştirmiştir ve bu bazı çevreler tarafından eleştirilmiştir. Çünkü, “yeni oluşumun” Roma’da değil Yunanistan’da gerçekleştiğini yani klasizmi savunmaktadır (Minor, 1994: 91). Winckelman tam olarak “klasik” kelimesini kullanmadıysa da, aslında onu tanımlamıştır. Bu yüzyılda, estetik ve felsefe disiplinlerinin kurulmasıyla sanat tarihi yeni bir boyut kazanmıştır. İdealist felsefeye göre, bir sentez, toplu bir tarih görüşü vardır ve bu görüşü savunanlar, özellikle Hegel, sanat tarihini bu bütünlük içinden ayrılmayacak bir artistik faaliyetin tarihi olarak nitelemişlerdir. (Mülayim, 1994: 9394). Gombrich’in tanımlamasıyla (Gombrich, 1983: 22), sanat tarihinin babası sayılan Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) bilim, politika ve kültür alanlarında olduğu gibi sanat tarihine de yaklaşımları ve düşünce tarzıyla büyük katkılarda bulunmuştur. Hegel’e göre sanat, doğanın taklidi değil bir ‘ideal’dir. Bir ruh tarihinin sanata yansıdığını savunan Alman felsefeciye göre sanat tarihi, güzellik idealarının tarihidir. Hegel’in 1820-1829 tarihli ‘Estetik Üzerine Dersler’ adlı eseri çağdaş sanat araştırmalarının temelidir. Bu çalışma, dünya sanat tarihini, tüm sanatları kapsayacak şekilde araştıran ve sistemleştiren ilk örnektir (Gomrich, 1983: 22). Hegel, plastik 26 sanatları; mimariyi sembolik, heykeli plastik ve resmi romantik olarak nitelemektedir. Ancak Selçuk Mülayim’e göre bu ayırım kapsamlı değildir ve bu genel olarak batı sanatı için geçerli olabilecek kategorilerden hareket edilmiştir (Mülayim, 1994: 61). Almanya’da ki bu gelişmelerin yanı sıra diğer Avrupa ülkelerinde de arkeoloji ve sanat tarihi alanlarında yeni gelişmeler yaşanmıştır. Fransa’da Altamira Mağarası’nın bulunması, İran, Filistin ve Anadolu’da kazıların başlaması ve arkeoloji derneklerinin kurulması bu alandaki çalışmaları hızlandırmıştır. Neoklasik yaklaşımın zirveye ulaştığı bu dönemde eser kaçakçılığı da artmış ve maddi güçleri olan Almanya, İngiltere, İtalya ve Fransa gibi ülkeler bu yolda bütün imkanlarını kullanmışlardır. Kimi zaman kaçırılarak toplanan bu eserelerin nerede duracağı bir sorun haline gelmiş ve bu durum müzelerin kurulmasına neden olmuştur. Böylelikle eski kültürün en önemli eserleri Avrupa’da bir araya getirilmiştir (Mülayim, 1994: 97). 1789’larda Fransa’da yaşanan devrim hareketleri sanat ortamında büyük ölçüde etkilemiştir. Devrim taraftarları şehirdeki heykelleri yok etmeye başlamışlar, her yer talan edilmiş ve ekonomik sıkıntılar yaşayan zengin kısım elindeki sanat eserlerini satmaya başlamış, sanatçılar ise bu ortamda yoksulluk sınırına gelmiştir. Buna karşın Devrime hizmet eden sanatsal faaliyetler başlamıştır (Shiner, 2004: 261263). Bu gelişmeler sanat tarihi alanındaki çalışmaları olumsuz etkilemiştir. 19. yüzyılda, müzeciliğin gelişmesi ile sanat tarihi yazarlığı da gelişmiştir. “Romantizm” anlayışın ortaya çıkmasıyla sanat tarihi farklı bir yön kazanmıştır. Derin duygular içinde yorumlanan eserler ve bu yazılar aydınları duygulandırmaktadır. E. Renan ve Lord Byron gibi yazarlar böylesine bir çıkışla adeta “sanat tarihi romanı” yazmışlardır. Ancak bu dönem de “Realizm” ile sonlanmıştır. Toplumsal düşünce ve yaşama biçimindeki değişimlerin sonucu ortaya çıkan ve büyük metot farklılıklarıyla ardı ardına ürünler veren bu üç akım kültürel hayattı da şekillendirmiştir (Mülayim, 1994: 100). 27 19.yüzyıl sonuna doğru, J. Burckhardt, A. Riegl ve K. Fiedler’e göre sanat tarihi, tarihi düşünce okulu olarak gelişmelidir. Ayrıca W. Lübke’nin “Grundriss der Kunstgeshichte” (1860), A. Springer’in “Handbuch der Kunstgeshichte”(1875) adlı kitapları sanat tarihinin gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur ve Almanya üniversitelerde sanat tarihi okutulmaya başlanmıştır. Göttigen’de profesör J.D. Fiorillo, Berlin’de G.F. Waagen, bu bilimin akademik düzeyde öncülüğünü yapan kişilerdir. Ayrıca bu dönemde, Londra, Paris, Münih ve Roma’da arkeoloji ve sanat tarihi enstitülerinin açılmıştır (Mülayim, 1994: 102). Bu dönemde yazılan eserlerde; dönemin bütün materyallerini toplayarak, patronlar, saraylar, din, gelenekler, üslup ve teknikler, kısacası belirli bir çağın kültürünü, beğenilerini anlatan, toplayıcı bir metot izlenmiştir. Sanat eserini tanımlayabilmek için, onun ‘içeriğini ve anlamını’ kesin ve nesnel bir biçimde ortaya koyacak araştırmalara ağırlık veren topluluk “Viyana Okulu” olmuştur ve etkileri günümüze kadar devam etmiştir (Mülayim, 1994: 103). J. Burckhardt’ın yunan kültür tarihi üzerine yaptığı araştırmalarda da sanat tarihinin konusu eserin ‘içeriği’dir. J. Burckhardt’ın öğrencisi Lamprecht içinde aynı şey söz konusudur. Yalnız Lamprecht, sanatın ve sanat tarihi değerlendirmelerini, genel kültür tarihi içinde yapmaktadır (İpşiroğlu,1947:27). Viyana Okulu’nun başka bir takipçisi de M. Dvorvak (1874-1921) tır ve sanat tarihini bir ‘ruh tarihi’ olarak yorumlamaktadır. Ona göre, belirli bir çağın duygu ve düşünce yönelişi anlaşılmadıkça, o çağın sanatı ve sanatçısı yorumlanamaz (Mülayim, 1983:71). Sanat tarihinde bu gelişmelerin yanı sıra, Uzak Doğu ve İslam Ülkelerinin sanatlarının keşfedilmesi, sanat tarihinde alanların genişlemesine neden olmuştur. 1862 doğumlu Strzygowski (1862-1941), Hıristiyan sanatı çalışmaları sırasında doğu ülkelerinde sanat eserlerine yönelmiş ve Türk sanatı hakkında araştırmalar yapmıştır (Mülayim, 1990:66). Karşılaştırmalı sanat tarihi anlayışını benimseyen Strzygowski, böylelikle, sadece Batı Avrupa sanatıyla uğraşan sanat tarihi anlayışını genişleterek genel bir sanat tarihi anlayışını getirmiştir. Ayrıca araştırmacı, metodik bir sanat ilmi 28 için, sanat eserini; malzeme, teknik, konu, figür, şekil ve içerik olmak üzere beş bölüme ayırarak değerlendirmiş ve böylelikle sanat tarihçilerin gelişi güzel düzenlenmiş sistemsiz çalışma tarzı değişmiştir (Diez, 1947: 6-11) 19.yüzyılın sonlarına doru ‘şekil’den hareket eden ve ‘şekil’ problemi üzerinde duran ve “Üslup- tarihi olarak sanat-tarihi” yaklaşımıyla Heinrich Wölfflin (1864-1945), sanat tarihinde yeni bir ekol oluşturmuştur (İpşiroğlu, 1947: 27). Bu ekol, “Sanatın Bilimi” olarak adlandırılan tarihi bir ekoldür. “Klasik Sanat” adlı kitabında ilk kez ‘ifade tarzı’ kavramı üzerinde durarak bir üslup tarihi denemesi yapmıştır (Wölfflin , 1990: 6). Wölfflin bu kitabında, bütün devrin üslubundan olduğu kadar, yerel ve kişisel üslup konularından da bahsetmektedir. Eserinde, Leonardo, Michelangelo, Rafaello, Fra Bartolommeo, Andrea del Sarto gibi orta İtalya ustalarını örnek alarak, kuzeyli okuru kuzey resminin anlatımcı üslubundan koparmak ve salt biçim sorunu üzerinde düşündürmek istemiştir (San, 1968: 147). Sanat tarihinde biçim çözümlemesiyle kültür tarihi arasındaki bileşimi ilk kez Wölfflin gerçekleştirmiştir (Hauser, 1984: 6) ve sanat tarihi içindeki üslup değişmeleri sorununu “Sanat Tarihinin Temel Kavramları” adlı eserinde ele almıştır. 1915 yılında yayınlanan bu eserde sanat tarihinin sınırları çizilmeye çalışılmış ve “form tarihi olarak sanat tarihi” görüşü benimsenmiştir. Wölfflin’e göre sanat, kültür ve fikir ürünüdür, kendine özgüdür ve bu da ‘form’dur. Sanat yapıtının içeriğinden çok form önemli olmuş, form yapısıyla sorunlar çözülmeye çalışılmıştır (Wölfflin , 1990: 6). Avrupa sanatının 16. ve 17. yüzyıllardaki form gelişimim araştırıldığı bu eserdeki ‘çizgi ve gölge-ışık’, ‘düzlem ve derinlik’, ‘kapalı form ve açık form’, ‘çokluk ve birlik’, ‘belirlilik ve belirsizlik’ olarak tanımlanan kavramlar, bu gün sanat tarihine yerleşmiştir. Bu kavramlardan yola çıkılarak Rönesans ve Barok sanatta görülen üslup değişiklikleri açıklanmıştır. Kendinden önceki ve sanat eserlerini sadece yaratıcılarının hayatı, ya da bazı ekonomik koşullar yönünden açıklayan sanat tarihi görüşlerine ilk karşı çıkanlardan olan Wölfflin; gerçek sanat tarihinin, sanat eserlerinin ve dolayısıyla biçimlerin hayatını anlayan ve anlatan sanat tarihi olduğunu savunmuştur (San, 1968: 150). Ona 29 göre sanat tarihçisi, dönemler arasındaki değişimi algılayabilmelidir ve bu da ancak bilgi yığını ile değil farklılıkları yakalayabilme ve yorumlayabilme gücüyle gerçekleşebilmektedir (Fernie,1995: 135). 20. yüzyılda, sanat eserlerinin asıl anlamları ve onlarda gizli olan kültürel yorumlarla ilgilenen İkonografik yaklaşım ortaya çıkmıştır (Belting, 1987:19). Bu anlayış içinde sanat tarihi araştırmaları, dini nitelik taşıyan Hıristiyan ve Bizans sanatlarının anlamlarını, kavram, sembolik ve alegorik elemanlarına göre çözmeye çalışmıştır. Bu alanda en önemli araştırmacı Erwin Panofsky’dir ve ‘Studies in İconology’ (1939) adlı eserinde, Dvorak’ın “düşüncelerin tarihi olan sanat tarihi” anlayışından etkilenerek, sanat eseri bir anlam taşıyan spesifik formlar olarak tanımlamaktadır. Ona göre sanat eseri ‘gelenek tarihi’ zemini üzerinde tartışılmalıdır (Mülayim, 1983:72-74). Bu yüzyılda psikoloji ve sosyoloji alanındaki gelişmeler sanat tarihine bakış açısını da değiştirmiştir. Ünlü yazar H. Read, sosyal sınıflardan bahsederek, sanat olgusunun zengin içeriğini antropoloji ve psikolojinin verilerine dayandığını söylemektedir. Sovyet Devriminin yaşandığı Rusya’da, N. Buharin (1888-1938) gibi devrimi benimseyen yazarlar, sanat tarihini; emekçi sınıfların ağırlıkla yer aldığı bir bilim dalı olarak tanımlamaktadırlar (Mülayim, 1994: 107). 19.yüzyıl Rusya’sında teorik sanat çalışmaları ve sanat tarihi metotları, edebiyat ve eleştiri metotlarının estetik eğilimlerine benzemektedir. Dvorak’ın öğrencisi olan A.Hauser, 1951’de yazdığı ‘A social History of Art’ adlı eserinde ve F.Antal’ın 1947 Tarihli ‘Florentine Painting and Its Social Background adlı eserinde; sanatla insan toplumu arasındaki ilişkilerin çözümünü toplumda arayan yaklaşımla “sanat sosyolojisi”ni kurmuşlardır (Mülayim, 1983:75). Arnold Hauser’in sanat tarihine yaklaşımı, Croce’nin savunduğu görüşe göre şekillenmiştir. Croce’ye göre geçmişte uygulanan değerlendirme ölçütleri aslında içinde bulunan çağa aittir ve onun yapıtlarından türetilmiştir, geçmişe nesnel ölçütlerle bakma olanağı yoktur ve böylece estetikle ortaklık kuran sanat tarihçiliği, sanat eleştirmenliğine yaklaştırılmıştır. Croce, sanat tarihini, metot ve ya tarihi tenkit 30 olarak tanımlamaktadır (Croce, 1983: 232). Hauser’e göre sanatın değişim ve gelişim evresini anlayabilmek için içinde bulunan çağa ait ‘göreli değerler’den başka ölçütler bulunmalıdır (Hauser, 1984: 5). Sanatla toplumsal hayatın ilişkilerini tartışan diğer bir araştırmacı Herbert Read’dir. 1970 basımlı ‘Sanat ve Toplum’ adlı eseriyle Herbert Read ise, sosyal sınıfları göz önünde bulundurarak, sanat olgusunun zengin içeriğini antropoloji ve psikoloji alanlarına dayanarak açıklamaktadır. Ona göre sanat temel kültür elemanlarından biridir ve insanın güzellik duygusunu okşayan duyguların arasında bağlantı birliği ve ahenktir (Read, 1981:8). Sanat eserleri, içinde bulundukları toplumun bir parçasıdır ve bir eseri anlayabilmek için üretimin yapıldığı toplum yapısını iyi bilmek gerekmektedir (Roskill, 1989:11). Dolayısıyla, sanat tarihi, yapıtın yaratıldığı ortama bağlıdır ve yaşanan sosyo-kültürel düzen içinde yaratma sürecinin ve sanat yapıtının araştırılmasını kapsamaktadır (Kırışoğlu, Stokrocki,1997:27). Görüldüğü gibi Batı’daki sanat tarihinin gelişimi, insan düşüncesinin kat ettiği aşamalara göre bilimsel kimlik kazanmıştır. Batı kültürünün yaşadığı mekanikleşme, insan ilişkilerinin katı çıkar çatışmalarına dönüşmesi toplumların yeni arayışlara girmesine neden olmuştur. Bu nedenle eski sanatlara dönüş yaşanmıştır. Araştırmacılara göre, böyle bir ortam içinde, tarihin sosyal dönüşüm noktası olan feodalizmden demokrasiye geçiş anında sanat tarihi gerçek anlamda doğmuştur. O ana kadar kişisel otoritelerin himayesinde olan ve onların bağımsızlık arzularına hizmet eden sanat tarihi, artık çağın gerçeği olan eşitlik ilkesine bağlı bir yön kazanmıştır (Mülayim, 1994: 109). 31 II. 2. Türkiye’de Sanat Tarihi Bilim Dalının Tarihsel Gelişimi Sanat tarihinin Türkiye’de bir bilim dalı olarak gelişimi oldukça geç tarihlerde, Cumhuriyet döneminde gerçekleşmiştir. Hatta, sanat tarihinden önce arkeoloji gelişmiş ve bu alan belli bir dolgunluğa ulaşınca sanat tarihine yönelmiştir (Mülayim, 1983: 54). Cumhuriyet Türkiye’sinde gelişen kültürel politikalar ve toplumların kültürel geçmişi ile var olma bilinci sanat tarihine yönelmeye neden olmuştur. Bir ulusu var etme çabası içinde, sanat tarihi ve mimarlık tarihi disiplinleri araçsal olarak gündeme gelmiştir. Modernleşme sürecinde olan bir ulusun; Ulusalcı ideolojiyi geliştirebilmesi için tarihini belgeleyen sanatsal ürünlerinin varlığını kanıtlaması gerekmektedir ve bunun için sanat tarihi ile ilgili çalışmalara başlanmıştır (Batur, 2002:70). Cumhuriyet öncesinde Osmanlı’ya baktığımız zaman tarih anlayışı içinde, zamanın belirli olaylarını belgeleme amacıyla tutulan kayıtların doğal olarak bir sanat tarihi anlayışını ortaya çıkardığı görülmektedir (Cezar, 1998: 41). Yapıların inşa tarihi, banisi, sanatçısı gibi bilgilerin kayıtlarının tutulması, yazmalarda ya da minyatürlerde sanatçısının en azından adının yer alması, kimin için ve neden yapıldığının belgelenmesi, “sanat tarihi” anlayışı içinde oluşturulmamış olsa da belgeleyici özelliği ile hem dönem hakkında bilgi vererek sanat tarihinin amacına hizmet etmekte hem de bu disipline kaynak olmaktadır. Ayrıca bu dönemde, sanat tarihin konusunu oluşturacak malzemenin, sadece önem verilen eşyanın toplanması yaklaşımıyla saraylarda saklandığı, Tekke ve dergahlarda etnografik eserlerin dikkatle korunduğu, Osmanlı padişahlarının Bursa ve Edirne’deki saraylarında birer hazine dairesi olduğu ve buralarda zengin ve seçkin koleksiyonlar bulunduğu bilinmektedir. Ancak Osmanlı İmparatorluğu’nun gerileme ve çöküş döneminde, sanat tarihi, müzecilik ve sanat eserlerini sergileme batılı bir anlayışla yapılmaya başlanmıştır (Mülayim, 1994: 135). 32 Sanat tarihi anlayışı içinde, zamanın belli olaylarını belgeleme amacıyla yazılan eserlerden olan, 16.yüzyıl ait, Mustafa Sai Çelebi’nin (ölümü 1004) Tezkiret-ül-Bünyan’ı (Ayvazoğlu, 1989: 979) ve tarihçi Gelibolu’lu Ali Efendi’nin sanat konularına da yer veren eseri de önemli kaynaklar arasındadır (Cezar, 1998: 45-46). Sanat ve sanat tarihi açısından Osmanlı döneminin en önemli teşkilatı Ehl-i Hiref teşkilatı’dır. 16. yüz yılın ikinci çeyreğinde, Topkapı Sarayı’nda, imparatorluğun çeşitli yörelerinden gelen bir çok sanatçı ve zanaatkar, usta çırak ilişkisi içinde bu teşkilatın içinde sanatsal çalışmalarını sürdürmekteydiler. Yaklaşık 1526’larda başlayan ve imparatorluğun sonuna kadar var olan bu kuruluş imparatorluğun sanat ve kültür merkezi durumundaydı. Çeşitli alanlarda sanatçıların ve bunların devlet adına yaptıkları eserlerin kayıtlarının tutulması sanat tarihi açısından önemli belgelerdir (Atıl, 1998: 447-448). Tarihçi Hoca Sadedin Efendi’nin istek üzerine 1586’da hazırlamış olduğu ‘Menakıb-ı Hünerveran’ adlı eseri sanat konularının işlendiği bir eserdir (Cezar, 1998: 46). III. Murat’a takdim edilen bu kitapta; Osmanlı hattat, nakkaş-ressam, müzehhib ve mücellidleri tanıtılmıştır (Ayvazoğlu, 1989: 980). Sanat konusunun doğrudan işlendiği Cafer Çelebi’nin ‘Risale-i Mimariye’ si 17.yüzyılın en önemli eserlerindendir. Risale-i Mimari, Sultan Ahmet Camii’nin mimarı Sedefkar Mehmet Ağa’nın yaşamı, o dönemin mimarlık ve inşaat terimlerine ilişkin bilgiler vermesi bakımından önemli kaynak eser durumundadır (Cezar, 1998: 47). 17. yüzyılın Osmanlı kaynakları arasında sanat tarihi açısından önemli diğer bir kaynak ise mimari eser, şehir ve kasaba tanıtımı yapan, dönemin sosyal ve kültürel yaşantısı hakkında pek çok bilgi veren Evliya Çelebi (1611-1682)’nin Seyahatname’sidir. Ayrıca, çeşitli sanat dalları ve zanaatlara, kılık kıyafet, inanç ve törelere, önemli olay, yapı, şahıs ve konuşulan dile kadar pek çok konuda bilgi vermektedir (Cezar, 1998: 48). 33 Lale Devrinde kendini gösteren batı etkisi sanat ve sanat tarihi açısından yeniliklerin yaşanmasına neden olmuştur. III. Selim (1789-1807) devrinde açılan Mühendishane-i Berri Humayun’da (1795) ve II. Mahmut (1808-1839) döneminde kurulan Mekteb-i Harbiye’de (1834) resim derslerinin müfredat programına alınması bu yeniliklerin başında yer almaktadır (Ayvazoğlu, 1989: 980-982). Bu okullarda; daha çok askeri amaçlarla yeni resim teknikleri öğretilmiş, böylece batı perspektif kuralları ile ışık-gölge uygulaması resim eğitimi programı içine dahil edilmiştir (Nurdane, 1997: 115, Cezar, 1992: 43). Mühendishane-i Berri Humayun’da; san’atı mimariye, resm-i mimariye, san’at-ı ressamiye gibi derslerin yer alması ve ayrıca Avrupa’da resim öğrenimi yapanların bu kurumlarda öğretmenlik yapması; Mektebi Harbiye’de, resim eğitimi veren sınıflarda resim kopyası, modelden resim gibi derslerin verimesi hem batılı tarzda sanat anlayışının oluşması hemde sanat tarihi anlayışının oluşumu için önemli adımlar olmuşlardır (Cezar, 1973: 742-749). Gerek Batı tarzında resim eğitim için yurt dışına gönderilen öğrenciler, gerekse yurt dışından gelen yabancı hocalar resim eğitimi sırasında sanat tarihine değinmiş olmalıdırlar. Sultan Abdülmecit (1839-1861) zamanında, eski eserleri korumak için Aya İrini Kilisesi’ni kullandığı (1846) ve bu iş için Fransız arkeolog Dumont’un görevlendirildiği bilinmektedir. 1869 yılında Ali Paşa’nın sadareti sırasında depo görünümündeki bu yapıya ‘Müze-i Humayun’ adı verilmiştir. Bu müzenin başına, Galatasaray Lisesi İngilizce öğretmeni Goold getirilmiş ve 3 yıl çalışarak eserlerin kataloğunu çıkarmıştır. Bu dönemde, yurtta bulunan antikaların toplanması ve tahribinin önlenmesi için valilikler görevlendirilmiştir. 1871’de Terenzio müzeye müdür tayin edilmiş, 10 yıllık çalışmasından sonra müze müdürü Osman Hamdi Bey olmuş ve 1910 kadar bu görevine devam etmiştir (Mülayim, 1994: 137). Batı’ya hukuk eğitimi için gönderilen fakat resim eğitimi alarak yurda dönen, Türkiye’de müzeciliğin ve arkeolojinin temellerini atan (Ayvazoğlu, 1989: 980-982). Osman Hamdi Bey (1842-1910), antikite ve arkeolojiye büyük hizmetler vermiştir ve neo-klasik tavırla ressam olarak da önemli eserler bırakmıştır. Bugünkü ‘Arkeoloji 34 Müzesi’ (1805) Osman Hamdi Bey’in çalışmalarıyla kurulmuştur (Mülayim, 1994: 137, Cezar, 1973: 756-757). Ayrıca Osman Hamdi Bey, Türk resmi için bir dönüm noktası sayılan Sanayi-i Nefise Mektebi’ni (1883) kurmuştur (Ayvazoğlu, 1989: 980-982). Bu okulda sanat tarihi dersleri şeklen verilmeye başlanmış ve hocalığını da Y.Aristoklis (1831-1889) yapmıştır. Bu tarihlerde aydınlar arasında estetik ile ilgili değerlendirmeler yapılmakta ancak sanat tarihi ile ilgili somut bir çalışma bulunmamaktadır. Sanayi-i Nefise’nin açıldığı 1883’ten 1908 tarihine kadar düzenli bir sanat tarihi eğitimi de söz konusu olmamıştır (Kazancıgil, 1993: 14). Osmanlı döneminde, bir çok eser devletin bu alanda bilgisizliği nedeniyle Avrupalı sanat tarihçi ve arkeolog tarafından çalınıp yurt dışındaki müzelere götürülmüştür. Osman Hamdi Bey bu konudaki duyarlılığı ile bunu önlemek amacıyla çalışmalar yapmış ve devletin bilinçsizliğine rağmen bu dönemde ‘Asar-ı Atika Kanunu’ çıkarılmasını sağlamıştır. Böylelikle eserlerin yurtdışına çıkarılmaları önlenmiştir (Gülensoy, 1995: 2). II. Meşrutiyet’in (1908-1918) ilanıyla, fikir ve edebiyat alanı canlanmış ve milliyetçi söylemler baş göstermiştir. Bu dönemde yayın hayatına başlayan ‘Dergah’ Mecmuası’nda Osman Hamdi Bey’in damadı Vahid Bey (Mehmet Vahid 1873-1931) ‘Sınaat’ başlıklı yazılar yazmaya başlamıştır. Bu yazılarıyla Yunan, Roma ve Batı sanatlarını Türklere tanıtmak istemiştir. Duyun-i Umumiye İdaresi’nde mektupçu olan Vahid Bey, Sanayi-i Nefise Mektebi’nde 1908-1931 yılları arasında sanat tarihi dersleri vermiş ve bunu kendi hazırladığı program üzerinden 25 sene hiç aksatmadan yapan ilk kişi olmuştur (Kazancıgil, 1993: 10). Salamon Reinach’ın ‘Apollo’adlı eserini ‘Apolo-Tarih-i Umumi-i Sınaat (1914) adıyla, Bayet’in bir yazısını 1928’de ‘Muhtasar Sanat Tarihi’ adıyla Türkçe’ye çevirmiştir (Ayvazoğlu, 1989: 987-989). Bu eser, Burhan Toprak’ın Hourticq’den çevirdiği (1940-1941) ‘Sanat Şahaserleri’ adlı yayınlayıncaya kadar, Batı sanatı ile ilgili tek eğitim kitabı olarak okunmuştur. 35 Ancak Vahid Bey Türk sanatı ile ilgili değil de, batı hayranlığı içinde, Yunan ve Roma sanatıyla ilgilendiği için eleştirilmiştir. Gerçekten de bu dönemde, Montani Efendi’nin ‘Usul-i Mimari Osmani’si dışında Türk sanatı ile ilgili hemen hemen hiç kitap yoktur. Ancak Türk sanatı ile ilgili ilk çalışma Selçuklu eserleri hakkında bilgi veren İhtifalci Ziya Bey’in hazırladığı, ‘Bursa’dan Konya’ya Seyahat’ ve ‘Hey’yet-i Aliye Namına Konya Seyahati Hatırasından (1909)’ adlı çalışma olmuştur (Ayvazoğlu, 1989: 989). Türk sanatı tarihi araştırmalarına gerçek anlam da eğilen ilk kişi Celal Esat Arseven’dir. 1909’da Paris’te Fransızca yayınladığı ‘Constantinople de Byzance a Stanboul’ adlı eserinde Türk sanatını ayrı bir bölüm halinde yeni bilgilerle yer vermiştir. Bu eser 1912-13’te İstanbul’da Türkçe olarak yayınlanmış ve bunu takip eden çalışmaların sonunda 1956’da Milli Eğitim bakanlığı tarafından yayınlanan ‘Türk Sanat’ı adlı üç ciltlik eser meydana getirilmiştir (Ayvazoğlu, 1989: 990). Evkaf nazırı Hayri efendi tarafından, Evkaf kurumlarındaki en güzel eserleri bir araya getirilerek, ‘Evkaf-ı İslamiye Müzesi’ (1913-14), bu günkü adıyla ‘Türk İslam Esreleri Müzesi’ açılmıştır (Mülayim, 1994: 138). Osman Hamdi Bey’in küçük kardeşi Halil Edhem Bey (1861-1938), yazdığı makaleler ve ‘Topkapı Sarayı’ (1931), ‘Yedikule’ (1931), ‘Camilerimiz’ (1932) adlı kitaplarıyla sanat tarihine önemli hizmetlerde bulunmuştur. Ayrıca sanat eserlerini korunması konusunda da hassas davranmış; Abdülhamit Sebili’nin, Karamustafa Paşa Medresesi ve Sebilinin yıkılmasını engellemiştir. Sikkeler ve kitabeler hakkında önemli çalışmalar yapan Halil Edhem Bey’in oğlu İsmail Galip de Nümizmatik konusunda değerli eserler vermiştir (Mülayim, 1994: 138). Türk sanat tarihçilerinin benlik ve kişilik aradıkları bir devrede, kronolojik saptamalarıyla J. Strzygowski (1862-1941) önemli bir yere sahiptir. Viyana Üniversitesi Sanat Tarihi Enstitüsü’nün müdürlüğünü yapan bu araştırmacı Türk Sanatının önemini vurgulamış (Mülayim, 1994: 142-143) ve Türkiye’deki sanat 36 tarihi araştırmalarına yeni bir yön kazandırmıştır. Göçebe sanatı hakkında yaptığı çalışmalarda Türk sanatının kökenlerini de araştırmıştır (Diez,1947:5-7). 19. yüzyılın sonları ve 20.yüzyılın başlarında Türk bilim hayatı çoğunlukla batılı araştırmacıların etkisinde gelişmiştir. Bu dönemde, iyi durumda olan TürkAlman ilişkileri sonucu sanat tarihi alanında da hızlı gelişmeler yaşanmıştır (Mülayim, 1994: 146). Avrupa’da etkili olan belgecilik özelliği taşıyan Viyana Ekolü, Türkiye’deki sanat tarihi anlayışını da şekillendirmiştir. Cumhuriyet’in ilk on yılında uygulanan eğitim ve kültür politikasına bağlı olarak sanat tarihi alanındaki çalışmalarda hız kazanmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bir Eski Eserler Müdürlüğü’nün oluşturulması ve birkaç yıl içinde Türkiye’nin çeşitli yörelerinde müzelerin kurulmasına başlanmıştır. 1927’de Ankara Etnoğrafya Müzesi açılmış ve daha birçok ilde müzelerin açılmasına karar verilmiştir. 20 Şubat 1931’de Gazi Mustafa Kemal Paşa Konya’dan Başbakan İsmet Paşa’ya gönderdiği bir telgrafta adlarını sayarak beş kentimizde müzelerin durumlarını gördüğünü de belirterek müzeci, kazıbilimci (arkeolog) yetiştirilmesi için Avrupa’ya öğrenci gönderilmesi ve Konya’da ki değerli Selçuklu yapıtlarının onarılması konusunda yönerge vermiştir (İnan 1981:178). Bu amaçla Avrupa’ya öğrenci gönderilmiştir (Tok, 1997:89). Ayrıca, Türk Tarih Kurumu’nun kurulması 1931 ve 1932 yıllarında düzenlenen tarih kongreleri tarih araştırmalarını hızlandırmış hatta 1932 ‘deki kongrede tarihi eserlerden oluşan bir sergide yer almıştır. 1937 yılında İstanbul’daki Güzel Sanatlar Akademisi’nde “Elli Yılın Türk Sanatı” adı altında düzenlenen serginin ardından Atatürk, Dolmabahçe Sarayı’ndaki Veliahd Dairesi’ni bir Resim ve Heykel Müzesi’ne dönüştürmüştür (Renda, 2001: 107). Bir yandan da Topkapı Sarayı müzeye dönüştürülmüş, Mevla’na ve Etnografya müzeleri açılmıştır. Bu şekilde Anadolu bir yandan kazılarla arkeolojik açıdan incelenirken bir taraftan da müzelerle Türk sanatı araştırmaları hızlanmakta ve sergilenmektedir (Batur, 2002:72). 37 Kültürel değerlerimizin her zamankinden daha fazla önem taşıdığı Cumhuriyet Türkiye’sinde ki sanat tarihi eğitiminin başlangıcı konusunda Semavi Eyice şöyle demektedir (Eyice,2003); “Bizde 19.yy‘ın ortalarından itibaren denenmeye başlanan batılı sisteme göre eğitim ve öğretim ancak ana konuları öğretmeye gayret etti. Dolayısıyla yurdumuzda Osmanlı döneminde sanat tarihi öğrenimi hiçbir vakit olamadı. 1870’e doğru Viyana’da açılan uluslararası büyük bir sergi dolayısıyla Sadrazam Ethem Paşa’nın isteği üzerine içinde çok sayıda çizimler ve resimler olan Osmanlı mimarisi hakkındaki büyük kitap, bizde ilk sanat tarihi denemesi olarak tarihi bir aşamaya işaret eder. Bundan çok sonra tanınmış bir ressam Zekai Paşa “Mübeccel Hazineler” başlığı ile küçük bir kitap yayımlandı. Buna bizde yazılan ilk sanat tarihi denemesi denilebilir (Eyice,2003).” Bunun dışında sanat tarihi ile ilgili ilk çalışmalar, Fransız sanat tarihçisi Reinach’ın, Louvre müzesinde halka açık olarak verdiği derslerin metinlerinin toplandığı bir ciltlik genel sanat tarihi kitabı Türkçe’ye çevrilmesinden oluşmaktadır. Arap harfleriyle yayımlanan bu kitap, Latin harfleriyle tekrar yazılmıştır. Ayrıca, Güzel Sanatlar Akademisi Öğretim Üyelerinden Burhan Toprak da, genel sanat tarihi ile ilgili olan Hourticq’in yazdığı kitabı Fransızca’dan Türkçe’ye çevirmiştir. Yine eski yazı ile Türk sanatına dair genel bir kitap 1927 yılına doğru Celal Esad Arseven tarafından yayımlanmıştır (Eyice,2003). 1930 yıllarına doğru Fransız Prof. A. Gabriel, bir yüksek öğretim kurumu olan Darü’lfünun’da (İstanbul Üniversitesi) Türk Mimarlık Tarihi dersleri vermeye başlamıştır. Fransızca olan bu dersleri sonra üniversite kütüphanesi müdürü olan Fehmi Karatay Türkçe'ye çevirmiştir (Eyice,2003). 38 Türkiye’de genel eğitim kadar sanat tarih eğitimi sisteminde de Fransa, İngiltere ve Almanya’nın etkisinde gelişmiştir (Ergün, 2001: 91). Özellikle İstanbul Üniversitesi (İstanbul Darülfünun) kurulurken yabancı profesörlerden yararlanılmıştır. Nitekim 1933-34 ders yılında özellikle İstanbul Üniversitesi’nin çeşitli fakültelerinde ikinci derecede de Ankara Üniversitesinde yabancı profesörler eğitimde görev almışlardır. Darülfünun, Atatürk’ün isteği üzerine 1933’te yapılan büyük reform hareketinde, batılı bir sisteme göre yeniden düzenlenmiş ve bu arada yeniden düzenlenmiş ve İstanbul Üniversitesi adını almıştır. Aynı yıl Edebiyat Fakültesinde Arkeoloji Bölümü de kurulmuştur. Bu bölümde yalnız arkeoloji değil sanat tarihi dersleri de verilmiştir. Önceleri başına bir Alman uzman olan Prof. H.Bossert getirilmiş, sonraki yıllarda bu dal, Almanya’da arkeoloji üzerine doktora yapmış olan Prof. A. M. Mansel’in idaresine geçmiştir. Bossert ise yeni kurulan Ön Asya ve Kültürleri bilim dalının başkanı olmuştur. (Cezar, 1983: 29). Aynı üniversitenin Edebiyat Fakültesi’ndeki ilk Sanat Tarihi kürsüsü 1943 yılında Viyana Üniversitesi’nden Profesör Dr. Ernst Diez (1878-1962) ve Oktay Aslanapa tarafından kurulmuştur. Böylelikle sanat tarihi eğitimine ilk defa ayrı bir ders olarak 1943’te İstanbul Üniversitesi’nde başlanmıştır (Aslanapa, 1976:1; Renda, 2001: 107-108). Göçmen profesörler ve özellikle Viyana’dan gelen Prof. Ernst Diez, Berlin Müzesi’nde yetişmiş Kurt Erdman, Bizans sanatı uzmanı Steven Runciman aynı bölümde ders vermişlerdir. Böylelikle İstanbul Üniversitesi’nde eğitim ve araştırma Alman ve Avusturyalı uzmanlar tarafından yapılmış ve aynı zamanda Türk-İslam Sanatı kürsüsü de kurulmuştur (Batur, 2002:72). Avusturyalı ve Alman profesörlerin önderliğinde Türkiye’de kurulan bu ilk Sanat Tarihi Bölümü’ndeki eğitim daha çok, Türkiye’deki sanat yapıtlarını belgelemeyi hedefleyen ve ayrıntılı katalog bilgisine dayanan, karşılaştırmalı değerlendirmelere yer veren bir metodolojinin yerleşmesini sağlamıştır (Renda, 2001: 107-108). Strzygowsky ve Gurlitt’in yanında doktorasını yapan ve onların sanat tarihi geleneğine bağlı kalan Ernst Diez, daha ilk sömestrden başlayarak sanat tarihi öğretim ve araştırmalarında bilimsel metot ve karşılaştırma anlayışını oluşturmak istemiştir (Aslanapa, 1976:1). 39 50’li yıllardan sonra İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Kürsüsü, yetişmiş Türk bilim adamlarıyla daha geniş kapsamlı bir program yürüterek Türk ve İslam Sanatı, Bizans Sanatı, Avrupa Sanatı ve Estetik dallarında sertifika programları oluşturmuştur (Renda, 2001: 108). Bu dönemde, İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümünün başında Kurt Erdman ( 1901-1964) bulunmaktadır ve Berlin ekolünün, detaycı, sağlam katalog ve literatür bilgisine dayanan metoduyla daha önce kurulmuş olan sistem canlandırılmıştır (Aslanapa, 1976:2). Sanat tarihi biliminin oluşumunda önemli yeri olan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlayan (1948) Semavi Eyice, 1991’de emekli oluncaya kadar, Türk ve Bizans eserleri üzerinde çalışmalar yapmış ve 19.yüzyılda moda olan ‘şekil analizi’ ne bağlı sanat tarihçiliği anlayışına karşı çıkarak kültür tarihi içinde sanat tarihini değerlendirmiştir (Tok, 1997:89). İstanbul Üniversitesinde, Alman eğitimi alan Mazhar Şevket İpşiroğlu, sanat tarihine yeni bir renk getirmiş ve estetik kavramını yerleştirmeye çalışmıştır (Sözen, 1985: 22). Sanat eğitimi ve öğretimi yapan bir kurum olarak Güzel Sanatlar Akademisi (Sanayi-i Nefise, Mimar Sinan Üniversitesi), 1951’de ‘Türk Sanatı Enstitüsü’ kurulmasını sağlamıştır. Böylece Akademi ilk kez bilimsel araştırma yapacak bir kuruma sahip olmuştur. Enstitünün kuruluşundan sonra, 1951-1952 ders yılından itibaren bütün bölümlerde Türk Sanatı Tarihi dersi okutulmaya başlamıştır. Türk Sanat Tarihi Enstitüsü’nün en faal olduğu dönemde 1963’de “Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri I” yayınlanmıştır. Bu tarihten sonra birkaç konferans dışında pek bir faaliyet göstermemiştir (Cezar,1983: 43). Sanat Tarihi bölümünün açıldığı diğer bir üniversite Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi olmuştur. 1954’de Alman asıllı Prof. Dr. Katherina OttoDorn’un önderliğinde Sanat Tarihi Kürsüsü bu üniversitede kurulmuştur. 40 Almanya’dan çağrılan uzmanlar sanat tarihi ve arkeoloji alanında önemli işler yapmışlar ve bu dönemde eğitimciler yetişmiştir (İnan 1981:178). Böylelikle Türkiye’de 20.yüzyılın ilk çeyreğinde, Sanat Tarihi Eğitimi iki üniversite tarafından sürdürülmüştür. Daha Sonra açılan diğer üniversitelerde bu eğitim devam etmiştir. Aynı üniversitenin İlahiyat Fakültesi’nde de Türk ve İslam Sanatı dersleri verilmiş ve 1954 yılında Suut Kemal Yetkin bir de Türk İslam Sanatları Tarihi Enstitüsü kurmuştur. Bu enstitünün Ord. Prof. Suut Kemal Yetkin’in önderliğinde 1959 yılında düzenlediği I.Türk Sanatları Kongresi Türk Sanat tarihi çalışmalarının uluslar arası bilim dünyasına ilk kez sunulması bakımından büyük önem taşır. Bundan sonra her dört yılda bir bu kongre yapılmış ve Uluslararası Türk Sanatları Kongreleri olarak Türk sanatı tarihi araştırmaları için önemli bilimsel bir etkinlik haline gelmiştir. (Renda, 2001: 108). Bu dönemde, Katherine Otto-Dorn ve Albert Gabriel gibi bilim adamları eserleri, çizim ve yorumlarıyla Türkiye’deki sanat tarihi gelişimine büyük katkılarda bulunmuşlardır. üniversitelerde Bu iki bilim adamının yetiştirdiği pek çok sanat tarihçi hocalık yapmışlar ve sanat tarihi bölümlerinin açılmasını sağlamışlardır (Gülensoy, 1995: 2-3). Türkiye’deki üçüncü Sanat Tarihi Bölümü 1965 yılında Hacettepe Üniversitesi’nde Ord. Prof. Suut Kemal Yetkin tarafından kurulmuştur. Prof. Dr. Suut Kemal Yetkin ve araştırma görevlileri Günsel Renda ve İnci San İle önce Tıp ve Temel Bilimler öğrencilerine seçmeli dersler veren bölüm 1969 yılından sonra lisans öğrencisi almaya başlamıştır (Renda, 2001: 109). Fransız eğitimli Suut Kemal Yetkin, Ankara’da, Hacettepe Üniversitesi’ndeki Sanat Tarihi Bölümü farklı bir çerçeve çizmek için uğraşmıştır. Antik kültürden, Avrupa sanatı ve çağdaş sanata uzanan ve içine atölye çalışması da alan bir sanat tarihi anlayışını benimsemiştir. Bedrettin Cömert ise kuramsal yönde gelişmeyi sağlamış ve Sanat tarihi eğitimine yenilik getirmiştir. Daha sonra diğer üniversiteler de kuramsal eğitime önem vermeye başlamışlardır (Batur, 2002:73). 41 1980 yılına kadar Türkiye’de Sanat Tarihi eğitimi ve araştırmaları bu üç üniversitede sürdürülmüştür. Ancak 1980 yılında Ege Üniversitesi’nin kurulmasıyla orada da, Prof. Dr. Gönül Öney ve Prof. Dr. Rahmi Hüseyin Ünal’ın önderliğinde Sanat Tarihi Bölümü açılmıştır. 1982’de Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde ve Konya Selçuk Üniversitesi’nde Sanat Tarihi bölümleri oluşturulmuştur. Bunları Gazi, Mimar Sinan, Marmara, Anadolu, 100.yıl, Erciyes, Trakya, Uludağ, 18 Mart ve Bilkent Üniversiteleri izlemişti. Ayrıca Pamukkale, Kafkas ve Muğla Üniversiteleri’nde de bölüm kurulmuştur. 1982’den sonra Yök’ün yaptığı değişikliklerle Arkeoloji ve Sanat Tarihi disiplinleri bütün Üniversitelerde ArkeolojiSanat Tarihi Bölümü adıyla tek bir bölüme dönüştürülmüştür (Renda, 2001: 110). Görüldüğü gibi Türkiye’de Sanat tarihi alanındaki gelişmeler ve araştırmalar daha çok üniversitelerde yürütülmektedir. Ancak sanat tarihi dersinin ortaöğretimde zorunlu ders değil seçmeli olarak verilmesi hem bu bilimin ülke için öneminin anlaşılmasında hem de sanat tarihi bölümü mezunlarının iş bulmasında büyük sorun oluşturmaktadır. Ülkemizde, kültür mirasının araştırılması ve korunmasının büyük önem taşıdığı, çeşitli yollardan kamuoyuna anlatılmaya çalışılırken, ortaöğretimde bunun eğitimi verilmemesi büyük bir eksikliktir (Renda, 2001: 113). II. 3. Türkiye’de Ortaöğretim ve Sanat Tarihi Derslerinin Durumu Türk Eğitim Sistemi; demokratik, çağdaş, bilimsel, laik ve karma bir eğitim özelliği taşımaktadır. Merkezi Yönetim Odaklı bir eğitim sistemimizde, eğitimin amacını belirleme, eğitime kaynak sağlama, öğretmen atamaları ve buna benzer bütün görevler merkezi yönetim tarafından yapılmaktadır (Demirel,2000). Bu kurum “Milli Eğitim Bakanlığı”dır. Bakanlığın verdiği kararlar illere ulaşır ve illerde İl Milli Eğitim Müdürlükleri, ilçelerde İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri bu kararları uygulamakta ve kurumlar arasında katı bir hiyerarşi bulunmaktadır. (Bkz. Ek 1). 42 Ayrıca Milli Eğitim Şurası ve Talim Terbiye Kurulu, eğitimin planlanması, finansmanı ve yürütülmesi konusunda önemli görevlere sahiptir. Milli Eğitim Şurası, Milli Eğitim Bakanlığı’nın en yüksek danışma kuruludur ve eğitimin planlanması ve niteliğinin geliştirilip yükseltilmesi için teklifler sunan, kararlar alan bir kurumdur (Kara, 2001: 188). Talim Terbiye Kurulu, Bakanlığın ilmi danışma ve karar organıdır. Ders araç gereçlerini, eğitim hareketlerini incelemekte, yasama organı üyelerince ve diğer bakanlıklarca hazırlanan, eğitim ve öğretimle ilgili teklif edilen yasalar hakkında değerlendirmelerini hukuk müşavirliğine bildirmektedir. Türkiye’de örgün eğitim; a. Okul Öncesi Eğitim b. İlköğretim c. Ortaöğretim d. Yükseköğretim olmak üzere dört döneme ayrılmaktadır. Zorunlu eğitimin 8 yıl olduğu Türkiye’de, okulöncesi eğitim anasınıfı ve anaokullarında verilmekte ve bu eğitimde çocukların bedensel, zihinsel, duygusal gelişimleri sağlanması amaçlanmaktadır. Öğrencinin temel becerileri ve bilgileri kazandığı ilköğretim devresi zorunlu eğitimin parçasıdır ve 7 yaşındaki her çocuk bu eğitimi almak zorundadır. Ortaöğretim ise, öğrencilere bir meslek kazandırmayı ve yüksek öğretime hazırlamayı amaçlayan, parasız ve zorunlu olmayan 4 yıllık eğitim veren devredir. 14-18 yaş grubu kapsayan bu eğitim devresi, genel liseler ile meslekî ve teknik liselerden oluşmaktadır. Ortaöğretimin amacı; öğrencilere asgarî ortak bir genel kültür vermek, birey ve toplum sorunlarını tanıtmak ve çözüm yolları aramak, ülkenin sosyo-ekonomik ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunacak bilinci kazandırarak öğrencileri ilgi, yeti ve 43 yetenekleri doğrultusunda yükseköğretime, mesleğe veya hayata ve iş alanlarına hazırlamaktır (http://www.meb.gov.tr /Stats/ist2001/ Bolum5s4.htm). Orta öğretimin tarihi gelişimine baktığımızda ise, 19.yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı İmparatorluğu’nda eğitim kurumları olarak medreseleri ve sıbyan mekteplerini görmekteyiz. Dini nitelik taşıyan medreselerdeki eğitim kendi içinde ilk, orta ve yüksek öğretim olarak bölümlere ayrılmaktaydı ve kız- erkek öğrenciler ayrı okullarda öğrenim görmekteydi (Demirel,2000: 26; Türkoğlu,1981:177). Ayrıca, bu dönemde, olan çeşitli türde askeri, teknik ve ihtisas okulları olduğu da bilinmektedir. Ayrıca Yeniçeri ordusuna asker ve ordunun ihtiyacı olan araç gereçlerin yapımını gerçekleştirebilecek elemanların yetiştiği kışla tipi askeri okullar ve askeri sanat okulları da bulunmaktadır. Bu okullar, Osmanlı döneminde ilk çağdaş eğitim kurumlarıdır. Bunların dışında tekke, zaviye ve camilerde de dini eğitim verilmekteydi (Oktay,1987:116). Tanzimat Döneminde (1839-1876) Ortaöğretim, medrese dışında, Rüşdiye, İdadiye ve Sultaniye’lerde yapılmaktaydı. 1839 yılında açılan ‘Mekteb-i Maarif-i Adliye’ isimli ilk Rüşdiye ülkemizdeki ortaöğretimin başlangıcı olarak kabul edilmektedir (Anonim, 2001:20). II. Meşrutiyet Döneminde (1908-1918), ortaöğretim, bir taraftan öğretmen yetiştiren, diğer taraftan sultanileri kurarak yüksek öğretime sağlam bir temel hazırlamaktan sorumlu kurumlardır (Anonim, 1944: 27). Ortaöğretim, Rüşdiyelerin de içinde bulunduğu İdadiler de yapılmaktadır. Temmuz 1908’den sonra İdadiyelerin programlarına yeni dersler girmeye başlamıştır (Akyüz, 2001: 248). Görüldüğü gibi Cumhuriyet öncesi dönemde, ‘yenileşme’ hareketlerine paralel olarak orta öğretim kademesinde “Rüşdiye”, “İdadi”, “Sultani” adı altında okul türleri gelişmiştir. Bu okulların süreleri ve birbirleriyle olan bağlantıları üzerindeki belirginsizlikler Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarına kadar 44 sürmüştür. En son 1913 yılında yürürlüğe giren “Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-u Muvakkati” ile Rüşdiyeler ilk öğretim bünyesine alınarak altı yıllık ilk öğretim esası kabul edilmiştir. 5 ile 7 yıl süren İdadiler ile il merkezlerinde iki devreli ve 6 yıl süreli Sultanilerin kurulmasına gidilmiştir (MEB,1983:287). Cumhuriyet’in ilk yıllarında ortaöğretim kurumları İdadilerdir (Lise) ve İdadiler bölünerek birinci devresine ‘orta mektep’, ikinci devresine ‘lise’ denilmiştir. Liseler, bu dönemde genel kültür veren eğitim kurumlarıdır (Cicioğlu, 1985: 169). Yeni savaştan çıkan Cumhuriyet Türkiye’sinde ortaöğretim kurumları yaygınlaştırılması mali güçlüklerden dolayı geç olmuştur. 1924 yılında çıkarılan ‘Tevhid-i Tedrisat Kanunu’ ile eğitimde büyük bir reform yaşanmış ve tüm eğitim kurumları Milli Eğitim Bakanlığı’nın denetimi altına alınmış, medreseler kapanmıştır. Okul düzenindeki kargaşaya son vermek, sisteme sadelik ve açıklık getirmek için, 1924 yılında Eğitim Bakanı Vasıf Çınar başkanlığında konuyu ele alan “II. Heyet-i İlmiye” önemli kararlar almıştır. (Cicioğlu, 1982: 134). Bu toplantıda ortaokul ve lise müfredat programları düzenlenmiş ve yükseköğrenime hazırlayıcı bir nitelikte olması istenmiştir. Liselerin son sınıfı edebiyat ve fen olmak üzere iki şubeye ayrılmıştır (TCM, 1944: 37). Bu dönemde yapılan parogramda, Türkiye’nin içinde bulunduğu durum da göz önünde tutularak tarih ve kültür dersleri üzerinde durulmuştur. Ortaöğretimi ve türk eğitim sistemini geliştirip yenilemek amacıyla ‘Heyet-i İlmiye’ toplantıları 1925-26 tarihinde tekrar toplanmış ve bunu Maarif Şuraları takip etmiştir. Milli eğitim sistemimizi şekillendiren bu toplantıların adı, 1946 yılında ‘milli eğitim şurası’ olarak değişerek günümüze kadar devam etmiştir. 1949 tarihli ‘Dördüncü Milli eğitim Şurası’nda, hazırlanan yeni ortaokul programı incelenerek, ilkokul programıyla tam bir uyum içinde olması sağlanmış ve bu yeni programını tamamlayan öğrencinin liseye ya da meslek okullarına gitmeleri durumunda yardımcı olacak nitelikte olduğuna karar verilmiştir. Ayrıca liselerin öğretim süreleri üç yıldan dört yıla çıkarılmış, uygulanmasına ancak 1952 yılında 45 geçilebilmiştir. Buna uygun olarak yeni bir lise programı hazırlanmıştır. Fen ve edebiyat şeklindeki kol ayrımları 4.sınıfta yapılmaya başlanmıştır. 1955 yılında liselerde öğrenim süresi tekrar üç yıla indirilmiş ve 1956 yılında bu düzene göre yeni bir müfredat programı hazırlanmıştır. Fen ve Edebiyat şubelerinin ayırımı, tekrar son sınıf olan üçüncü sınıfa alınmıştır (Cicioğlu, 1985: 207) (Bkz. Ek 2-3) 1960 yıllarında her alanda olduğu gibi Milli Eğitim’de de planlı çalışma dönemi başlamıştır. Bu doğrultuda 1962 yılında toplanan 7. Milli Eğitim Şurası’nda; ‘ortaokul’ ortaöğretimin ilk kademesi olarak tanımlanmıştır ve ortaöğretimin ilk devresi düzeyindeki mesleki ve teknik öğretim kurumlarına son verilerek veya programları ortaokul programına dönüştürülerek bu devre genel eğitim verme amacına yönelik hale getirilmiştir ( Oğuzkan, 1986:30). ‘Lise’ ise, ortaokula dayalı ve akademik öğrenime başlangıç sayılan, genel kültür veren kurum olarak tanımlanmıştır (Cicicoğlu, 1982: 146-147). 1965 yılında “Fen Liseleri” açılmaya başlanmıştır. Bazı mesleki ve teknik öğretim kurumlarında yabancı dil ağırlıklı bir öğretime geçilmeye çalışılmış; bu tür okullar da “ Anadolu Meslek Lisesi” denilmiştir. Böylece öğrencilerini sınav yoluyla seçen, farklı nitelikte bir takım resmi ortaöğretim kurumları gelişmiştir ( Oğuzkan, 1986:31). Sekizinci Milli Eğitim Şurası’nda (28 Eylül- 3 Ekim 1970) Ortaöğretimden yüksek eğitime geçiş için yönlendirmenin ve buna uygun programların uygulanmasının gerekliliğine karar verilmiştir (MEB 4,1991). 1973 tarihli 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda, ortaöğretimde program bakımından önemli değişiklikler yapılmıştır. Ortaöğretimdeki tüm okullar ‘lise’ olarak tanımlanmıştır; ‘Kız Meslek Lisesi’, ‘Öğretmen Lisesi’, ‘İmam Hatip Lisesi’ gibi. Böylelikle bu okullar meslek lisesi olama özelliklerini kaybetmişler ve değişik nitelikte birer lise haline gelmişlerdir. Bu durumda öğretmen lisesi mezunu, 46 üniversite sınavına girip tıpı kazanıp doktor olabilecektir. Ancak bu durum 1999 yılında Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi sınavlarında, yetiştiği alanı seçmesi durumunda ek puan verilerek çözülmüştür. 1980’li yılların sonundan itibaren ortaöğretimin yeniden yapılandırılması çalışmalarına hız verilmiştir. 1981 yılında toplanan 10. Milli Eğitim Şurası’nda; Türk Milli Eğitim Sisteminin bütünlüğü içinde eğitim programları ve öğrenci akışını düzenleyen kurallar düzenlenmiştir. Yeni bir haftalık ders dağılım çizelgesi hazırlanmıştır (Bkz. EK 5.9) Ayrıca ‘Çok Amaçlı Tek Tip Lise’lerin açılması hazırlıklarına başlanmıştır. 1985 tarihli, 5. Beş Yıllık Kalkınma Planında, anasınıfları ile ilkokul ve ortaokulları içine alan öğretim kademesi “ilköğretim” olarak tanımlanmış; ortaöğretim adı altında, genel, mesleki ve teknik liseler ele alınmıştır ( Oğuzkan, 1986:31-32). 1985-1986 öğretim yılından itibaren liselerdeki haftalık ders dağılım çizelgesinde yenilikler yapılmıştır (Bkz. EK 5.11.). 1987 yılında yapılan ‘Gebze Semineri’ ile ortaokul ve liselerde önemli değişiklikler yapılmıştır. Lise 1. sınıf yönlendirme sınıfı olarak özelliğini devam ettirmiş, lise 2. sınıf Fen, Sosyal Bilimler ve Edebiyat olmak üzere iki, lise 3.sınıflar ise Matematik, Fen, Sosyal Bilimler ve Edebiyat olmak üzere üç kola ayrılmıştır (MEB, 1994: 91). Çoğalan seçmeli derslerin yanı sıra, Sanat Tarihi dersi özellikle Sosyal Bilimler ve Edebiyat kolunda 3’ten 4’e çıkarılmıştır (Bkz. EK 5.12.1, EK 5.12.2.). 1989 tarihli, 12. Milli Eğitim Şurasının da; 8 yıllık zorunlu eğitim için çalışmalar devam etmiştir. Bu doğrultuda ortaöğretim, 8 yıllık ilköğretime (temel eğitim) dayalı en az üç yıllık eğitim ve öğretim veren genel, mesleki ve teknik öğretim kurumları olarak tanımlanmıştır. Eğitimin bu aşamasında yönlendirme yapılması gerekliliği bir kez daha vurgulanmıştır (MEB,1989). Ayrıca İlk, orta ve lise seviyesindeki öğretim programlarını yeniden gözden geçirilmesi, geliştirilerek çocuğun yaşına göre ve başarı oranını yükseltecek şekilde düzenlenmesine karar 47 verilmiştir. Sanat Tarihi, Resim ve Müzik dersleri programlarının Türk İslam Sanatları Bilgisini de içine alacak şekilde yeniden geliştirilmesine karar verilmiştir. Millî Eğitim Bakanlığı, 1991-1992 öğretim yılından itibaren 2 Ağustos 1991 tarih ve 20979 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Millî Eğitim Bakanlığı’na Bağlı Ortaöğretim Kurumlarında Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliği”ni yürürlüğe konmuştur (MEB,1994) ve haftalık ders dağılım çizelgeleri yeniden düzenlenmiştir (Bkz. EK 5.13.) 1997 yılında 4306 Sayılı Kanunla Türk eğitim sistemindeki bazı aksaklıklar ve 8 yıllık eğitimi engelleyen geçici maddeler ortadan kaldırılmış (Cordan,1998: 30) ve zorunlu eğitim 8 yıla çıkarılmıştır. Bu değişiklikten sonra, ilköğretimden ortaöğretime geçiş ve ortaöğretim kurumlarının, bazı derslerin eklenmesi sonucunda, haftalık ders çizelgeleri yeniden düzenlenmiştir (Bkz. EK 5.15.1.-9 ) Düzenlenen bu yeni çizelge, 1998-1999 öğretim yılından itibaren ortaöğretim kurumlarının hazırlık, 9, 10, 11 ve 12. sınıflarında uygulanmasına karar verilmiştir. 2000’li yıllardan itibaren ilk ve ortaöğretimi geliştirip yaygınlaştırmak amaçlı ve genellikle dış ülkelerin özellikle Avrupa birliği ülkelerinin finanssal destek verdiği projeler uygulanmaktadır. 2005 yılından itibaren ortaöğretimde yeniden yapılanma çalışmaları başlamış ve buna göre ortaöğretim süresi dört yıla çıkarılmıştır. Bu yeni oluşum sonucun pek çok ders programa eklenmiş, genel liselerin 9. Sınıf haftalık ders çizelgesinde, Ortak Genel Kültür dersleri arasında “Tanıtım ve Yönlendirme” dersi ilk kez yer almış, çağın gerekleri doğrultusunda yeni bir eğitim anlayışı şekillenmiştir. Bu çerçevede ortaöğretim kurumları Haftalık Ders Çizelgeleri yeniden belirlenmiş ve 2005-2006 Öğretim yılından itibaren 9. sınıfta başlamak ve kademeli olarak uygulanmak üzere Talim ve Terbiye Kurulunun 14.07.2005 tarih ve 193 sayılı Kararıyla kabul edilmiştir (Bkz. Ek 5.16.1.- 5.16.11). 48 Kısaca tarihi gelişmine baktığımız ortaöğretim Ortaöğretim’ ve ‘Meslekî ve Teknik Ortaöğretim’ ülkemizde; ‘Genel olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. ‘Genel Ortaöğretim’, ilköğretim üzerine en az 4 yıl öğrenim veren ve 15-17 yaş grubu çocukların eğitimini kapsamaktadır. Genel ortaöğretimin amacı; öğrencileri ortaöğretim seviyesinde asgari genel kültüre sahip, toplumun sorunlarını tanıyan, ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunan insanlar olarak yetiştirmek ve yükseköğretime hazırlamaktır. Genel ortaöğretim şu liselerden oluşmaktadır (http://www.meb.gov.tr/Stats/ist2001/ Bolum5s5.htm); - Genel Liseler, - Anadolu liseleri - Fen liseleri - Anadolu Güzel sanatlar Liseleri - Çok programlı liseler - Sosyal Bilimler Lisesi’nden oluşmaktadır. ‘ Meslekî ve Teknik Ortaöğretim’; öğrencileri genel ortaöğretimin amaçları ile birlikte onları iş ve meslek alanlarına insan gücü olarak yetiştiren ve yükseköğretime hazırlayan öğretim kurumlarıdır. Meslekî ve teknik ortaöğretim şu okullardan oluşmaktadır (http://www.meb.gov.tr/Stats/ist2001/Bolum5s5.htm); - Erkek teknik öğretim okulları, - Kız teknik öğretim okulları, - Ticaret ve turizm öğretimi okulları, - Din öğretimi okulları, - Özel eğitim okulları, - Özel öğretim okulları, -Sağlık eğitimi okulları’ndan oluşmaktadır. 49 Bu şekilde biçimlenen ortaöğretim kurumlarında Cumhuriyetimizin ilk yıllarından itibaren, yeniden oluşum politikası doğrultusunda, liselerde genel kültür derslerine ağırlık verilmiştir. Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini kültür olduğunu söylemiştir (Kantarcıoğlu,1998:30) ve şu sözlerle ifade etmiştir; “Şimdiye kadar takip edilen eğitim-öğretim biçimlerinin, milletimizin geri kalmasında en önemli sebep olduğu kanaatindeyim. Onun için millî eğitim programından bahsederken eski devrin asılsız uydurmalarından ve yaradılışımızla hiç alakası olmayan yabancı fikirlerden, Doğudan ve Batıdan gelebilen tesirlerden tamamen uzak, millî karakterimiz ve tarihimizle uyumlu kültürü kastediyorum. Çünkü millî dehamızın tam olarak gelişmesi ancak millî kültürle mümkündür. Herhangi bir ecnebi kültürü, şimdiye kadar takip edilen yabancı kültürlerin yıkıcı neticelerini tekrar ettirebilir.” (MEB, 1993: 11-12). Bunun için orta öğretim kurumların müfredat programlarında dönemin şartlarına ve öğrencinin ihtiyaçlarına bağlı olarak kültür derslerine yer verilmiştir. Bu tür dersler arasında yer alan ‘sanat tarihi’ dersinin ortaöğretim kurumlarındaki tarihi gelişimi şu şekilde olmuştur; Sanat tarihi dersleri ortaöğretim müfredat programda bağımsız bir ders olarak oldukça geç tarihlerde yerini almıştır. Müfredat programları hakkında ilk düzenlemeler ‘Maarifi Umumiye Nizamnamesi’ (1869) ile belirlenmiştir. Cumhuriyet dönemine gelene kadar pek çok değişiklik geçiren ortaöğretim müfredatı, 1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile tüm öğretim kurumları Millî Eğitim Bakanlığı bünyesi altında toplanırken, kapsamlı değişikliklere uğramıştır. Programlar üzerinde düzenli ilk çalışmalar 1924-1930 yılları arasında yapılmıştır (Yüksel, 2003). Bu dönemde yapılan ders programlarında 1943’lere kadar Sanat Tarihi dersinin yer almadığını görmektedir (TCMV, 1931:12). Buna rağmen, 50 eğitimin planlanması ve programlanmasında önemli yeri olan ‘Milli Eğitim Şura’larında bu konuya yer verildiği görülmektedir. 1921 tarihli 1. Maarif Kongresinde, Muhsin Adil Binal, liselerde ‘Sanat Tarihi ve Türk Tefekkür Tarihi’ dersinin okutulacak dersler arasında olması gerektiğini söylemiştir (TCMV, 1991: 236). 1943 tarihinde toplanan 2. Maarif Şûrası’nda ilk kez, liselere Sanat Tarihi dersinin konulmasının gerekliliği tartışılmıştır. Tarih dersinin ağırlıkla ele alındığı bu şurada, liselerde okutulan tarih dersine yardımcı olmak için ‘Sanat Tarihi’ dersinin ayrı bir ders olarak veya tarih kitaplarının konuları arasında daha geniş bir yer tutacak şekilde okutulmasının faydalı olacağı belirtilmiştir (TCMV, 1991: 205). Bu şurada Suut Kemal Yetkin, tarih kitaplarına sanat tarihinin eklenmesinin gerekliliğini belirtmiştir. Yaptığı konuşmada şöyle demiştir; “ Halbuki sanat tarihinin okutulması Tarih Komisyonunda dilekler kısmında liselerin 11den 12 ye çıktığı zaman dikkate alınacağı bildirilmektedir. Sanat tarihinin okutulması hususunun belli olmayan bir zamana bırakılması ve Tarih Komisyonu raporunun ancak dilekler kısmında yer alması da gösteriyor ki, sanat tarihine gereken ehemmiyet verilmemiştir. Ben, Sanat Tarihinin muhakkak surette tali değil asli şekilde yer almasına taraftarım” (TCMV, 1991: 227-228). Suut Kemal Yetkin konuşmasının devamında, okutulacak sanat tarihi dersinin, sanatkarların hayatından veya içinde sanatkarların yetişmiş olduğu çevreden bahseden bir tarih olmamasını; öğrenciye doğrudan doğruya sanat eserlerinin gösterilmesi, onların incelenmesi formlar arasındaki ilişkinin bu şekilde tespit edilmesini; öğrencinin sanat bilgisini artırmak ve zevkini geliştirmek için ortaokul ve lise tarih kitaplarına sanat eserlerinin tahliline ait bir kısmın eklenmesinin gerekliliğini vurgulamıştır (TCMV, 1991: 228). 51 Kongreye katılan konuşmacılardan, Celal Saraç da ‘Sanat Tarihini’ gerekliliğini vurgulamış ancak sanat tarihini başına bilim getirilerek ‘Bilim ve Sanat Tarihi’ şeklinde genişletilmesi gerektiğini söylemiştir (TCMV, 1991: 236). Ömer Lütfi Barkan, tarih kitaplarında kronolojik tarihi bilginin yanı sıra, sanat tarihi, kültür ve tefekkür tarihi ve içtimai ve iktisadi tarihin yer aldığı, medeniyetler tarihi olarak okutulmasının daha faydalı olacağını belirtmiştir (TCMV, 1991: 242). 2. Maarif Kongresinde, Tarih Komisyonunun, liselerde sanat tarihinin ayrı bir ders yada tarih dersi içinde gösterilmesi teklifini yerinde bir karar olduğunu ancak öğrenci seviyesine göre düzenlenmesi gerektiği (TCMV, 1991: 236) vurgulanarak; liselerin , 4 saate çıkarılması durumunda, ‘Sanat Tarihi’ ve ‘Sanat ve İlim Tarihi’ dersi konması ya da bu konuları daha geniş ölçüde tarih kitaplarına girmesi oybirliği ile kabul edilmiştir (TCMV, 1991: 265). 22-31 Ağustos 1949 tarihinde toplanan 4. Milli Eğitim Şurasında, liselerin 4 yıla çıkarılması ile ilgili çalışmalar sürdürülmüş ve bu doğrultuda ders programlarının yeniden düzenlenmesi gündeme gelmiştir. Bunun için Koordinasyon Komitesi, dört yıllık eğitim süresine uygun olarak ‘öneri’ haftalık ders çizelgesi hazırlamışlardır (Bkz.EK 5.1). Bu öneri haftalık ders çizelgesi ve ders programlarının yeniden düzenlenmesi konusu ve liselerin dört seneye çıkarılması şura sonunda yapılan oylama ile kabul edilmiştir. Ancak 4 yıllık lise uygulamasına 1952 yılında geçilebilmiş ve 1955 yılında tekrar üç yıla indirilmiştir. Öneri olarak hazırlanan haftalık ders çizelgesinde sanat tarihi dersi dördüncü sınıfta fen ve edebiyat kollarında birer saatlik seçmeli ders olarak gösterilmiş (MEB,1949: 113) ancak 1949 da liselerde uygulanan müfredat programında bağımsız bir ders olarak yer almamaktadır. Sanat tarihi konularının‘Resim’ dersi içinde verildiği görülmektedir. Lise birinci sınıftan itibaren verilen bu konularla lise son sınıfta görülecek olan sanat tarihi derslerine hazırlık olması aması amaçlanmıştır. 52 Sanat eğitimi sırasında verilecek örneklerin geçmiş dönemlere ait sanat eserlerinden seçilmesi, çevredeki mimari eserlerin ve müzelerin ziyaret edilmesi gibi bilgiler 1949 tarihli resim dersi müfredat programında belirtilmiştir ( MEB, 1949: 117). 4. Milli Eğitim şurasında, sanat tarihi dersinin gerekliliği konusunda katılımcılar şu şekilde fikirlerini bildirmişlerdir; Zeki Faik İzer, resim dersi ve bu dersi destekleyici sanat tarihi dersinin, öğrencinin genel kültürünü artıracak nitelikte olduğunu ve 4 senelik lise programında bağımsız birer ders olarak varolması gerektiğini belirtmiştir (MEB 2, 1991: 463). Şuradaki Lise ile ilgili çalışmaları sürdüren Komisyonun sözcüsü, Macit Gökberk, öğrencinin, zihinsel gelişiminin yanı sıra kendi istek ve eğilimleri doğrultusunda duygusal açıdan da gelişmesi gerektiğini ve bunun içinde resim, müzik ve sanat tarih gibi derslerin çok önemli olduğunu vurgulamıştır. Milli kültürü sağlam bir nesil yetiştirmek için bu doğrultuda bir ders programının oluşturulmasını istemiştir (MEB 2, 1991: 510). Ömer Lütfi Barkan ise, tarih dersleriyle birlikte sanat tarihi konularının verilebileceği, bu yüzden sanat tarihi için fazladan 1 saat istemenin gereksiz olduğunu söylemiştir (MEB 2, 1991:435). 4. Milli Eğitim Şurası”nda alınan bu kararlar ve oluşturulan yeni haftalık ders çizelgesi ancak 1952’de uygulanabilmiştir (Bkz.EK5.2.). Dört seneye çıkarılan lise eğitiminin son sınıfında öğrenciler ilk kez bağımsız olarak ‘Sanat Tarihi Dersi’ni alabilmişlerdir. 1952-1955 yılları arasında uygulanan bu dört yıllık lise programında, son sınıfın edebiyat ve fen kollarında haftada 1 saat sanat tarihi dersine ayrılacak, bu ders resim öğretmeni tarafından okutulacaktır ve böylelikle ilk sanat tarihi müfredat programı bu dönemde hazırlanmıştır. 53 1956’da Lise ders Programında, liselerin öğretim süreleri, dört yıldan üç yıla indirilmiş ve yeni bir müfredat program hazırlanmıştır. 1952 tarihli sanat tarihi müfredat programı da küçük değişiklikler dışında aynı kalmıştır. Sanat Tarihi dersi , son sınıf edebiyat ve fen kollarında, ‘resim dersini seçen’ öğrencilerin haftada 1 saat olarak almaları gereken bir ders olmuştur (Cicioğlu,1985:206). (Bkz. EK 5.3). 1957’de yeniden ele alınan lise programında önemli bir değişiklik olarak, 1952 yılına kadar üçüncü sınıfta, 1952-56 yılları arasında dördüncü sınıfta ayrılan, fen ve edebiyat şubeleri, 1957 yılından itibaren ikinci sınıftan ayrılmaya başlamıştır (Bkz. EK 5.3). Bu düzenleme içinde Sanat Tarihi ayrı bir ders olarak edebiyat şubesinde, ikinci sınıfta iki, üçüncü sınıfta haftada bir saat okutulmaya başlanmıştır. 1957 Tarihli Tebliğler Dergisi (C.20, S.976)’de Sanat Tarihi Müfredat Programı Yayınlanmıştır (Bkz. EK 9.4) (Anonim, 1960: 43-44) ve bu program 1987 yılına kadar uygulanmış, bu tarihten sonra programa bazı eklemeler yapılmış Talim Terbiye Kurulu’nun 9 Mayıs 1961 tarih ve 136 sayılı kararıyla yayınlanan 1960 tarihli Güzel Sanatlar Komitesi Raporunda sanat tarihi eğitimi ile ilgili şu bilgilere yer verilmiştir (TCM,1960:48); - Lise müfredat programlarına sanat tarihi derslerinin konması yerinde bir karardır fakat yetersizdir. - Bunun nedenle; sanat tarihi dersleri fen kolları dahil liselerin her üs sınıfında okutulmalıdır. - Sanat tarihi üçe bölünmeli ve konuları tarih dersleriyle paralel yürütülmelidir. - Ders kitapları yetkili kurullar tarafından yazılmalıdır. - Konuların ele alınışında ve işlenişinde belirli bir metot uygulanmalıdır. Resim bölümlerinde, öğrencileri iş alanında olduğu kadar resim ve sanat kültürü alanlarında bilgi sahibi edinmek için sanat tarihi dersleri gereklidir (TCM,1960:48). 54 1962 tarihli, Yedinci Milli Eğitim Şurası’nda, güzel sanatların toplumu geliştirmesindeki hayati önemi dikkate alınarak, ilkokul, ortaokul, lise ve mesleki, teknik öğretim okulları ve her dereceli meslek okullarının öğrettim programları ile yönetmelikleri güzel sanatlar eğitimi ve öğretimi bakımından yeniden gözden geçirilmesine; Türk milli eğitiminin amaçları arasında yer alan “Güzel Sanatları sever” vatandaşları yetiştirecek her türlü tedbirin alınmasına ve özellikle öğretmen yetiştiren okullarda bu iş daha çok önem verilmesine karar verilmiştir. Ayrıca Sanat Tarihinin her çeşit lisede mecburi ders olarak programlara alınması maddesi kabul edilmiş ancak uygulanamamıştır. 1970 - 1973 tarihlerinde, sanat tarihi dersi, daha öncekinden farklı olarak son sınıfın Edebiyat ve Fen Kollarında sadece resim öğrencilerine haftada 1 saat olarak okutulmasına karar verilmiştir (Bkz. EK 5.4.) (MEB, 1970: 41). 1974 yılında toplanan, programlar ile sistem içinde öğrenci akışını düzenleyen kuralların bir bütünlük içinde ele alındığı ve köklü değişikliklerin yapıldığı Dokuzuncu Milli Eğitim Şurası’nda, Sanat Tarihi dersi, seçmeli dersler arasında yer almakta, lise onuncu ve on birinci sınıfların edebiyat kollarında ise zorunlu ders olarak kabul edilmektedir (Bkz. EK 5.6.1.). ‘Milletlerarası İktisadi ve Kalkınma Teşkilatı (OECD)’nın desteği ile modern matematik ve fen programlarının geliştirilmesi çalışmalarına göre hazırlanmış 19741975 tarihli ders programında, Sanat Tarihi dersi zorunlu ders olarak, onuncu sınıf edebiyat şubesinde 2 saat, on birinci sınıf dil-edebiyat şubesinde 1 saat olarak yer almaktadır (Bkz. EK 5.6.1., EK 5.6.2.). Sanat tarihi dersi, 1976 yılında lise onuncu sınıfta, edebiyat kolunda 2 saat; 1978 yılında onuncu sınıf edebiyat kolunda 2, on birinci sınıf edebiyat kolunda 1 saat; 1981-1983 öğretim yılında onuncu ve on birinci sınıf edebiyat kolunda birer saat olarak haftalık ders dağılım çizelgesinde yerini almıştır (Bkz. EK 5.7, EK 5.8., EK 5.9., EK 5.10.1.) 1983 Tarihli Modern Fen ve Matematik Programları Uygulayan 55 Liselerde Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesinde ise, edebiyat kolunda onuncu sınıfta 2 saat, on birinci sınıfta ise 1 saat olarak belirlenmiştir. (Bkz. EK 5.10.2.) 1985- 1986 programına göre sanat tarihi dersi zorunlu dersler arasında yer almaktadır ve edebiyat kollarında, ikinci sınıfta 2 saat üçüncü sınıfta 1 saat olarak okutulmaktadır (Oğuzkan, 1986: 247). (Bkz. EK 5.11.) 11-12 Haziran 1987 tarihleri arasında, Talim Terbiye Kurulu tarafından, orta okul ve liselerde uygulanan haftalık, ders saatlerinde yapılması düşünülen değişiklikler konusunda, Kocaeli-Gebze’de bir seminer düzenlenmiştir. Seminer sonunda; dört ayrı grubun hazırladığı raporlar üzerindeki değişiklikler Talim ve Terbiye Kurulu tarafından değerlendirilerek; Türk milletinin çağdaş medeniyetin yapıcı, yaratıcı, seçkin bir üyesi olmasında araç olan Türk Milli Eğitim Sisteminde, çağdaş eğitimi hedefleyen, standardı yükselten adımlar atılmıştır. Yapılan bu değişikliklerle; ortaokullarda haftalık ders saati toplamı azaltılmıştır, Matematik ve Fen kollarında sosyal içerikli derslerin bazıları, Edebiyat kollarında da Fen dersleri, seçmeli dersler arasına alınmıştır (Anonim,1994 :90). Buna göre, lise ikinci sınıf, Fen, Sosyal Bilimler ve Edebiyat olmak üzere iki; Lise üçüncü sınıflar ise, Matematik, Fen, Sosyal Bilimler ve Edebiyat olmak üzere üç kola ayrılmış ve Sanat Tarihi dersi; lise ve dengi okullarda, Sosyal Bilimler ve Edebiyat kolunda ikinci ve üçüncü sınıfta ikişer saat zorunlu ders olarak belirlenmiştir (MEB,1994 :92), (Bkz. EK 5.12.1.). 1987’de yılında 1957 yılından beri kullanılmakta olan sanat tarihi müfredat programına Atatürkçülükle ilgili bazı konular eklenmiştir (Bkz. EK 9.4.1.). 1988 tarihli, 12. Milli Eğitim Şurası’nda ilk, orta ve lise seviyesindeki öğretim programlarını yeniden gözden geçirilmesine, geliştirilerek çocuğun yaşına göre ve başarı oranını yükseltecek şekilde düzenlenmesine karar verilmiştir. Bu doğrultuda; Sanat Tarihi, Resim ve Müzik dersleri programlarının Türk İslam Sanatları Bilgisini 56 de içine alacak ve sanat kültürü kazandıracak şekilde yeniden geliştirilmesi istenmiştir (MEB,1989). 1991 yılında Türk Eğitim Sistemini geliştirmek, iyileştirmek ve yeniden düzenlemek ve programları ferdin ve toplumun ihtiyacına yönelik hale getirmek amacıyla, üniversitelerden çağrılan bilim adamları, uzmanlar ve öğretmenlerden oluşan ‘Özel İhtisas Komisyonları’ oluşturulmuştur (MEB, 1995: 100). Bu komisyonlardan, 27.06.1991 yılı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı bünyesinde toplanan, “Sanat Tarihi Program Geliştirme Özel İhtisas Komisyonu”, Lise ve Dengi Okullarda okutulmak üzere kabul edilen yeni bir “Sanat Tarihi Dersi Öğretim Programı” oluşturmuşlardır. Böylelikle 1957 yılından itibaren yürürlükte olan sanat tarihi müfredat programı kaldırılmıştır. Sanat Tarihi Program Geliştirme Özel İhtisas Komisyonu yeni müfredat programı için şu açıklamalar yapılmıştır (MEB 6, 1991:3); “1. Bu program, lise ve dengi okulların II. Ve III. Sınıf Öğrencileri için hazırlanmıştır. 2. Programda, Anayasamızda ve 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda ifadesini bulan ortaöğretim amaç ve ilkeleriyle Sanat Tarihi dersinin hedefleri arasında, öğrenci düzeyi de dikkate alınmak suretiyle bir paralellik kurulmaya çalışılmıştır. 3. Lise II. Sınıf konularının seçiminde, Dünya Sanat Tarihi’nin başlangıcından günümüze kadar gelişimi, bu gelişimin başlıca sanatçıları ve bu sanatçıların eserleri tanıtılmaya çalışılmıştır. Bu, sınıfta öğrencilerin, Sanat Tarihi Dersi’nin içeriğini anlayabilmeleri için “Sanat Tarihine Giriş” adı altında yeni bir ünite eklenmiştir. Mezopotamya Sanatını işlerken sadece “Sümer Sanatı” na yer verilmiştir. Çünkü Mezopotamya Sanatını en iyi şekilde 57 tanıtabilen örneklerin Sümer Sanatında yer aldığı düşünülmüştür. Konuların Anadolu ağırlıklı olması sebebiyle “Ege Uygarlığı” (Miken-Girit) bu programa alınmıştır. “Rönesans ve Barok Sanatı” ında ise sanatçılarla ilgili sınırlamalar getirilerek, öncü sanatçılara yer verilmiştir. “19.yy. sonrasında gelişen sanat akımları” ve sanatçıları için program içerisinde ayrıca örnek işleniş planı çıkarılmıştır. Lise III. Sınıfında ise, “Anadolu Öncesi ve Anadolu Türk Sanatı”ndaki gelişme, bu gelişim süreci içerinde gerçekleştirilen sanat eserleri çeşitli yönleri ile ele alınarak incelenmiştir. Ayrıca, “Orta Asya Türk Sanatı” ile “İslam Sanatı” işlenirken çeşitli resimlerle bu sanatın belirgin özellikleri üzerinde durulmuştur. Ünite içerisinde yer verilen konulara (Emevi Sanatı, Endülüs Emevi Sanatı, Memlük, Fatimi, Gazne Sanatı) ait eserler İslam Sanatı’nın Göre sıralanmıştır. 4. Bu programda, Sanat Tarihi dersinin genel amaçlarına dayalı olarak, sınıf amaçları tek tek ele alınmıştır. Bu amaçların ölçülebilir gözlenebilir hale getirilebilmeleri için her amacın altına, amaçla ilgili davranışlar konmuştur. Amaçların ve davranışların sırası öğretmen tarafından değiştirilebilir. 5. Amaç ve davranış bölümünden sonra konu başlıkları; her işlenişin başına ise konu ile ilgili amaçlar sıralanmıştır. Bu amaçlara göre konunun örnek işlenişi yapılmıştır. Ünite içerisinde yer alan ve işlenişi verilmeyen diğer amaçların işlenişi ise öğretmene bırakılmıştır. Konuların işlenişinde genel olarak düz anlatım, sorucevap yöntemi kullanılmışsa da her konunun özelliğine göre değişik işleniş yöntemlerine yer verilebilir. Örnek olarak V. Ünitede yer alan, “Ayasofya Camii” ve “ Kapadokya Bölgesi ve Kiliseleri” ile işleniş, çıkartılan plan ve sorular doğrultusunda grup yöntemiyle işlenebilir. 58 6. Program içerisinde yer alan değerlendirmeler, verilen örnek işlenişlere göre seçilmiştir. Buna göre diğer işlenişler de amaçlara uygun değerlendirmeler, öğretmen tarafından yapılacaktır. 7. Sanat Tarihi Dersi’nde, konuların, teorik olarak işlenmesinin yanı sıra, görsel eğitimin de uygulama içerisinde önemeli ve tamamlayıcı bir rolü vardır. Derslerin bu programa uygun olarak işlenebilmesi için film, slayt ve video kasetlerinden yararlanılması, öğretmenin, okul ve çevre olanaklarını kullanması gerekmektedir. Okul idareleri tarafından konularla ilgili slayt ve film temin edilebilir. Okul idareleri bunun için her ilde bulunan Halk Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı Eğitim Araçları Merkezi’ne ya da Film-Radyo-Televizyon ile Eğitim Merkezine (FRTM-ANKARA) başvurulabilir. 8. Konuların işlenişinde, Atatürk’ün kişisel özellikleri, çeşitli yönleri ve Atatürkçü Düşünceye yer verilmiştir. Buna bağlı olarak lise III. Sınıfın I. Ünitesinde, “Tarihi Eserlerin Korunmasının Önemi”, III. Ünitesinde “Atatürk’ün Arkeoloji ve Arkeolojik Kazılara Verdiği Değer” üzerinde durulmuştur. Lise III. Sınıfta, III.ünitede, “Türk Tarihi’nin Zenginliği” işlenmiş, VII. Ünitede, “Milletlerin Tanınmasında Güzel Sanatların Rolü” ile ilgili olarak bir okuma parçasına yer verilmiştir. Sanat Tarihi dersi, öğrencilere, milli kültürümüzün ürünü olan sanat eserlerimizi tanıtıp onlarda milli duyguların daha bilinçli ve köklü yerleşmesini sağlar” (Anonim, 1991:3-4). Bu açıklamalardan sonra yeni hazırlanan 1991-1992 öğretim yılından itibaren denenip geliştirilerek okutulmasına karar verilen program (Bkz EK 9.3.) günümüze kadar uygulanan program olarak kalmıştır. 59 1991 tarihli Talim Terbiye ve Kurulu Kararına göre belirlenen, Lise ve dengi okullara ait Haftalık Ders Dağılım Çizelgelerinde (Bkz. EK 5.13.) sanat tarihi dersi, lise ve dengi okullarda, ikinci ve üçüncü sınıflarda ikişer saat okutulmak üzere yerini almıştır. 1996 yılında lise programlarında yapılan değişikliklerle sanat tarihi dersi, ‘alan seçmeli ders’ haline gelmiştir. Bu ders, lise ve dengi okullarda ikinci sınıfta haftada iki saat olarak işlenmiştir (Bkz. EK 5. 14. 1.- EK 5. 14.2. ). 1998-1999 yılından itibaren, sekiz yıllık kesintisiz eğitime geçilmesiyle birlikte liselerdeki haftalık ders dağılım çizelgesi değişmiştir. Böylelikle 28.05.1996 tarihli ve 206 sayılı kararla uygulanan haftalık ders dağılım çizelgesi uygulamadan kaldırılmış ve yerine 19.08.1998 tarih, 174 sayılı kararla yeni haftalık ders dağılım çizelgesi getirilmiştir (Bkz.EK. EK 5.15.1.- EK 5.15.9.). 1998 yılında Sanat tarihi dersi: sosyal bilimler alanında, ikinci sınıfta, “Alan Seçmeli Dersi”(haftada 2 saat); genel lise, Anadolu liseleri ve yabancı dil ağırlıklı liselerin sanat (resim) alanı ile Anadolu güzel sanatlar liselerinin resim bölümünün on ve on binci sınıflarında “Alan Dersi” (haftada 2 saat) ; sosyal bilimler, sanat (müzik), spor alanının on ve on birinci sınıflarında “Alan Seçmeli Dersi” (haftada 2 saat);; Anadolu güzel sanatlar lisesinin müzik bölümünün onuncu sınıfında “Alan Seçmeli Dersi” (haftada 2 saat) olarak programda yer almaktadır. Yapılan bu düzenlemelerde ayrıca, Güzel Sanatlar Lisesi Resim Alanı derslerine ‘Sanat Eserlerini İnceleme’ dersi eklenmiştir. 2004 tarih ve 2560 sayılı Tebliğler dergisinde açıklandığı üzere lise haftalık ders dağılım çizelgesinde bir takım değişiklikler yapılmıştır. Ancak ‘Sanat Tarihi’dersinde her hangi bir değişiklik yapılmamıştır. Buna karşılık 1998 yılından itibaren geçerli olan Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Resim Alanı haftalık ders dağılım çizelgesi değişmiştir. 2004- 2005 tarihli yeni çizelgede (Bkz. EK 5.16) ‘Sanat Tarihi’ dersinin adı ‘Plastik Sanatlar Tarihi’ olarak yenilenmiştir. ‘Alan Dersi’ olan bu ders, hazırlık, 9. ve 10. sınıflarda 1 saat olarak düzenlenmiştir. 11. Sınıflarda ise bu 60 ders yerine, yine haftada bir saat olmak üzere ‘Türk Resim-Heykel Sanatı’ dersi konmuştur. Ortaöğretimin Yeniden Yapılandırılması çerçevesinde, hazırlanan orta öğretim kurumları Haftalık Ders Çizelgeleri, 2005-2006 Öğretim yılından itibaren 9. sınıfta başlamak ve kademeli olarak uygulanmak üzere Talim ve Terbiye Kurulunun 14.07.2005 tarih ve 193 sayılı Kararıyla kabul edilmiştir (Bkz. EK 5.16.1.- EK 5.16.11.). Bu düzenlemede, liseler dört yıla çıkarılmış ve ‘Sanat Tarihi’ dersi, Fen Liseleri, Sosyal Bilimler lisesi ve İmam Hatip Liseleri, Anadolu Meslek Lisesinde, Teknik Liselerde, Anadolu Teknik Lisede, Sağlık Meslek liseleri hariç bütün liselerde ve dengi okularda, seçmeli ders haline gelmiştir. Bugüne kadar ‘alan dersi’ ya da ‘alan seçmeli ders’ olarak müfredat programında yer alan ‘Sanat Tarihi’ dersi tamamen seçmeli ders haline gelmiştir. Buna karşılık, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi, Resim Alanın’da ise, sanat tarihi dersleri daha önce olduğu gibi ‘Plastik Sanatlar Tarihi’ olarak ‘Alan Dersleri’ arasında yerini almıştır. Ayrıca, ‘Müze Eğitimi’, ‘Türk Resim Heykel Sanatı’, ‘Çağdaş Dünya Sanatı’ adı altında yeni dersler eklenmiştir (Bkz.Ek 5. 17. 10 ). II. 4. Almanya’da Ortaöğretim ve Sanat Tarihi Derslerinin Durumu Alman eğitim sistemi eyaletlere göre farklılık göstermektedir (Arslan, M., Kılıç, Ç., 2000). Ancak, genel ilkeler ve amaçlar ile zorunlu eğitim, okul eğitim basamakları, yönlendirme sınıfları, meslek eğitimi gibi temel konularda eyaletler arasında birlik sağlanmıştır. Alman eğitim sistemi çok sayıda kademelerden oluşan ve yeteneğe yönelik bir sistemdir. Mesleki eğitimde ikili sistem uygulanmaktadır ve erken yaşlarda değil de orta eğitimin tamamlandığı bir seviyede kalifiyeleşmeye dikkat edilmektedir. 61 Devam edeceği yüksek öğretim kurumuna yeterli olup olmadığı mezun olduğu okul tarafından karar verilmektedir (Pack, 1999; 80). Almanya’da örgün eğitim (Sağlam, 1999: 16) ; a.Okul Öncesi Eğitim ( Elementarbereich) :3-6 yaş b.İlköğretim (Primarbereich):6-10 yaş c.Ortaöğretim: - I. Devre (Sekundarbereich I) 10-16 yaş: temel eğitim okulları, ortaokullar, liseler, çok programlı okullar. - II.Devre (Sekundarbereich II) 16-18 yaş: lisenin ve çok programlı okulun ikinci devresi, mesleki eğitim okulları. d.Yükseköğretim (Tertiarerbereich), olmak üzere dört bölüme ayrılmaktadır. (Bkz. EK 2.) Okulöncesi eğitim, 3-6 yaş grubundaki çocukların bakım ve eğitimlerinin yapıldığı ve aile eğitimini tamamlayan kreş, yuva ve anaokullarında (Kindergarten) verilmektedir (Sözer,1997: 5, Sağlam 1999: 17). Tüm eyaletlerde öğrenciler için zorunlu olan ilk ortak eğitim basamağı ilköğretimdir. Bu eğitim süresi genellikle dört yıldır, kimi eyaletlerde altı yıl olarak uygulanmaktadır (Sözer,1997: 8). İlköğretimin amacı toplum hayatı için öğrencileri eğitmek, her türlü bedensel, zihinsel ve ruhsal güçlerini artırmak ve gelişim kademelerine uygun düşen temel bilgi ve becerileri kazandırmaktadır (Demirel,2000: 105). Almanya’da tüm eyaletlerde ortaöğretim basamağı, ilköğretimden sonra iki devreli olarak belirlenmiştir. I. Devre, 5.-10. sınıfları kapsar ve çeşitli okul türlerinde 62 genel eğitim verilir. II. Devre ise 11.-13. sınıfları kapsayan, genel eğitim veya mesleki eğitim veren eğitim basamağıdır. Ortaöğretim, temel eğitimi vermenin yanı sıra öğrencileri bir üst sınıfa veya meslek eğitimine hazırlamaktadır (Demirel,2000: 107). Öğrenciler yetenek ve eğilimlerine göre, istihdam sisteminin ihtiyaçları da göz önünde bulundurularak eğitime başlamaktadırlar (Pack, 1999; 83). Ortaöğretim, ilköğretimi bitiren öğrencilerin tercihlerine göre devam ettikleri eğitim kurumlarıdır. Alman eğitim sisteminde dördüncü yılın sonunda, yani 10-11 yaşlarında çocuklar, üç okul türünden yani Temel Eğitim Okulu (Hauptschule), Ortaokul (Realschule) ve Lise (Gymnasium)’den birine devam etmek zorundadır. Bu üç okul türünün, program ve uygulamalarının birleşimi olan Çok Programlı Okul (Gesamtschule)’ lar da eğitim de yer alan diğer bir okul türüdür (Sözer,1997: 10). Bu okullar ortaöğretimin I.Devresini oluşturmaktadır ve bu devre zorunlu eğitimin ikinci aşamasıdır. Ortaöğretimin I. devresinde 5. ve 6. sınıflar, “Yöneltme kademesi” (Orrentierungsstufe)’dir. Bu dönem bazı eyaletler de; “Deneme Kademesi”, bazılarında “Destekleme Kademesi”, bazılarında da “Gözlem Kademesi” denilmektedir (Arslan, M., Kılıç, Ç., 2000). Bu dönemin bitiminde, yani altıncı sınıfın sonunda öğrenciler başarı durumuna göre, bulundukları okulda kalabilirler ya da başka bir okula giderler (Sözer,1997: 10). Ayrıca 6. sınıftan başlayarak öğrenciler ‘Güzel Sanat’ dersi adı altında sanat tarihi ile ilgili konuları işlemektedirler. Müze ziyaretleri yapılmakta, yakınçevredeki tarihi eserlere geziler düzenlenmekte ve sanat eğitimi sırasında geçmiş kültürlerden örnekler incelenerek sanat tarihine giriş yapılmaktadır. Temel Eğitim Okulu (Hauptschule), beş yıl , Ortaokul (Realschule), dört-altı yıl ve Lise (Gymnasium), yedi-dokuz yıl sürmektedir. Genel lise, altı ve üç yıl (lise ve üst kısım) olmak üzere uygulanır. Ayrıca değişik eyaletlere bağlı olarak, temel okul, ortaokul ve lise programlarının karma olarak uygulandığı (karma okulları) Çok 63 Programlı Okul (Gesamtschule-çok amaçlı liseler)’larda süre dört ya da beş yıldır (Sözer,1997: 10). Bu okulların bitiminde (lise hariç, çünkü dokuz yıl süren bir eğitim sürecini içerir) öğrencilerin tam gün süreyle devam mecburiyetinin arandığı zorunlu eğitim mecburiyeti kalkmakta ve onuncu sınıftan itibaren öğrenciler meslek okullarından birine devam etmektedir (Arslan, M., Kılıç, Ç., 2000). Meslek okullarında dokuzuncu veya onuncu sınıftan itibaren ya tam gün okul ya da yarım gün okul ve yanı sıra mesleki eğitim çalışmaları yapmaları gerekmektedir ve bu üç yıl boyunca sürmektedir (Arslan, M., Kılıç, Ç., 2000). Ortaöğretim I.Devreden mezun olan öğrenciler, devam ettikleri okul türüne göre ya temel eğitim diploması ve ya ortaöğretim I.devre diploması ya da ortaöğretim I.devre diplomasına ek olarak mesleki ortaöğretim olgunluk diploması almaktadırlar. Bu diplomalarla, ortaöğretim II.devresinde genel ya da mesleki eğitim okullarına devam edilebilmektedir (Sağlam 1999: 23). Ortaöğretimin II. Devresinde ise öğrenciler yükseköğretime veya mesleğe ya da her ikisine birlikte hazırlanmaktadır. Bu devrede, öğrenciler üç yıllık (11.13.sınıflar) genel eğitimle akademik yükseköğretime hazırlanırlar. Lise ikinci devre olarak adlandırılan genel eğitim okullarıyla, öğrencileri doğrudan mesleğe ya da mesleki yükseköğretime hazırlayan ve süresi 1-3 yıl arasında değişen mesleki eğitim okulları bu devrede yer alan okul türleridir. Bu okullarda, müfredatta yine ‘Güzel Sanat’ dersi adı altında sanat tarihi konuları işlenmektedir. Müze ziyaretleri, yakın çevredeki sanat eserleri ve tarihi eserler ayrıntılı olarak incelenmekte ve yorumlanmaktadır. Bu dönemde, güzel sanat eğitimi içinde yer alan sanat tarihi konularının daha kapsamlı olarak incelendiği görülmektedir. I. Devre(Sekundarbereich I): 10-16 yaş: İlkokuldan sonra 5. ve 10. sınıfları kapsayan ve zorunlu genel öğretimin ikinci aşamasını oluşturan bu devrede şu okul türleri yer almaktadır; • Temel Eğitim Okulu (Hauptschule) (süre; 5 yıl, 5.sınıftan 10. sınıfa kadar.) 64 • Ortaokul (Realschule) ( süre; 4-6 yıl, 5.sınıftan 10. sınıfa ya da 7. sınıftan 10. sınıfa kadar) • Genel Lise (Gymnasium) (süre; 7-9 yıl, 5.sınıftan 13. sınıfa kadar) • Çok Amaçlı Lise (Çok Programlı Okul-Gesamtschule)( 5. sınıftan 10. sınıfa kadar (bazı eyaletlerde bulunmaktadır) Temel Eğitim Okulu ( Hauptschule) Temel eğitim okulu 5. sınıftan 10. sınıfa kadar olan bölümü kapsamaktadır. Bu tip okullar, orta öğretime bağlı ilk öğretimin yüksek devresidir. Bu devrede genel öğretim yabancı dilin ilave edilmesiyle aynen devam eder. Bu devrede öğrencilere günlük yaşamda zorunlu bilgilerle, pratik yaşama ilişkin bilgiler yada ilerde devam edeceği mesleki ve teknik okulda yaralanacağı bilgiler verilir (Türkoğlu,1983:327). Bu okul meslek eğitimi için bir geçiş aşamasıdır ve mezun olanlar genellikle meslek okuluna devam ederler (Ersoy; 1998: 28). Genellikle ortaokul (Realschule) ve ya liseye (Gymnasium) gidemeyecek öğrenciler bu okula gitmektedirler. Bu okulun 5. ve 6. sınıfları deneme devresidir. Bu devrede amaç: Temel Eğitim Okullunun ders programına ve yöntemlerine öğrencinin uyum sağlaması; öğrencilerinin bilgi ve becerilerinin gelişmesi; ilköğretim sonunda öğrenci hakkında verilmiş kararların doğrulanmasıdır (Demirel,2000: 108). Ancak altıncı sınıfın sonunda başarı düzeyi yüksek olan öğrencilerin (Realschule) ve ya liseye (Gymnasium) gitme şansı olmaktadır (Sözer,1997: 11). Deneme devresinde sınıfta kalma yoktur ve bu dönemin sonunda başka bir okula geçilmesi mümkündür (Türkoğlu,1983:327). 7. sınıftan başlayarak, zorunlu derslerin yanı sıra, öğrencinin ilgi ve yeteneklerine göre seçebilecekleri zorunlu seçmeli ve seçmeli derslere yer verilir (Sözer,1997: 11). 65 9.sınıfı başarıyla tamamlayan öğrenciler “Temel Eğitim Okulunu Bitirme Derecesi” almaktadırlar. 10.sınıf, ‘A’ ve ‘B’ tipi olmak üzere ikiye ayrılır. A tipi 10.sınıfı bitirenler “Ortaöğretim I.Dönem Bitirme Derecesi”ni ; B tipi 10. sınıfı bitirenler “Ortaöğretim I. Dönem Bitirme Derecesi”ni alırlar (Demirel,2000: 108). Ayrıca on yıllık tam zamanlı zorunlu eğitim süresini tamamlayan öğrenci meslek eğitimine çıraklık eğitimine devam edebilmektedir (Sağlam 1999: 25). Genel olarak başarı düzeyleri düşük olan öğrencilerin devam ettiği bu okulların eğitim programında şu derslere yer verilir; Almanca, Sosyal Bilgiler (Tarih, Coğrafya, Yurttaşlık Bilgisi), Matematik, Fen Bilgisi (Fizik, Kimya, Biyoloji), İngilizce, Teknik Eğitim, Ekonomi ya da İş Eğitimi, Müzik, Resim, El İşleri, Din Bilgisi, Beden Eğitimi (Sözer,1997: 10). Ayrıca 7. sınıftan itiberen öğrenciler kendi istek ve eğilimleri doğrultusunda seçmeli dersler alırlar. 9. ve 10. sınıfta öğrenciler seçmeli dersi İş Bilgisi ve Fen Bilgisi alanından almak zorundadırlar (Sağlam 1999: 23). (Bakınız:Ek.25). Ortaokul (Realschule) Ortaokul (Realschule); Temel Eğitim Okulu ( Hauptschule)’unda olduğu gibi ağırlıklı olarak öğrenciyi mesleki eğitime hazırlar. Ortaokul (Realschule) ile Temel Eğitim Okulu ( Hauptschule) arasındaki fark; her iki okulunda farklı derecelerdeki mesleki eğitime hazırlamalarıdır. Temel Eğitim Okulu ( Hauptschule), basit ve orta dereceli resmi kurumlardaki eğitime hazırlar; Ortaokul (Realschule) ise orta ve yüksek ölçekli resmi kurumlarda eğitme hazırlar ve bu okuldan mezun olan öğrenciler, doğrudan orta öğretim ikinci kademesindeki okullara, yani liselere giderler (Ersoy; 1998: 29). Ortaöğretim okullarında 5.sınıftan 10.sınıfa (yada 7. sınıftan 10. sınıfa) kadar olan bölümü kapsar. 5. ve 6. sınıflar deneme devresidir (Ersoy; 1998: 29). Sınıfta kalma yoktur ve sonunda başka bir okula geçme şansı verilmektedir.Başarılı öğrenciler liseye, başarısız öğrenciler ise Temel Eğitim Okulu’na gönderilir. Bu okulların temel amacı genel ve mesleki eğitimin 2. devresine öğrenci hazırlamaktır. 66 Ortaöğretim okulu “Ortaöğretim I.Dönem Bitirme Derecesi” ile bitirilir. Öğrenciler bu derece ile tam gün eğitim yapılan mesleki eğitim okullarına ve çıraklık eğitimine başlayabilirler. Başarılı olan öğrenciler, Lise’ye ve Çok Amaçlı okulun Olgunluk sınıflarına devam etme hakkı kazanırlar (Demirel,2000: 108-9). Öğretimin içeriği Temel Eğitim Okul’a ( Hauptschule) göre daha kapsamlıdır. Öğrencilere bağımsızlık kazandıracak grup öğretimi tercih edilmektedir. Eyaletlerde, bitirme sınıflarında öğrencilerin ilgisini çeken disiplinler üzerinde yoğun bir öğretim yapılır (Türkoğlu,1983:328). Bu evrede; Almanca, İngilizce, Sosyal Bilgiler (Tarih, Coğrafya, Yurttaşlık Bilgisi), Fen Bilgisi (Fizik, Kimya, Biyoloji), Matematik, Din Bilgisi, Müzik, Resim, El İşleri ve Beden Eğitimi derslerini verilmektedir (Sözer,1997: 12). (Bkz. EK. 7.1.) Yedinci sınıftan başlayarak zorunlu derslerle birlikte zorunlu seçmeli dersler de verilmektedir. İkinci yabancı dil (Fransızca) ya da sosyal bilimler alanında bir ders daha seçmek zorunluluğu vardır. dokuzuncu ve onuncu sınıf öğrencileri, okulun imkanları ve kendi tercihleri doğrultusunda, Yabancı Diller, Matematik-Fen Bilgisi, Sosyal Bilimler, Teknik Eğitim ya da Resim-Müzik alanlarından birini seçebilmektedirler (Sözer,1997: 12). Bu öğretiminin sonunda verilen diplomayla; ticari meslekler için bir formasyona girişe, ön stajdan sonra mühendislik okuluna girişe, 9. ve 10. sınıflarda bir hazırlık sınıfı izledikten sonra liseye girişe izin verilmektedir. Ortaokul (Realschule), bir nevi kırsal bölgeler ve orta sosyo-kültürel çevrelerden gelen çocuklar için ilk okuldan liselere geçişleri sağlamaktadır (Türkoğlu,1983:328) ve Genel Lise (Gymnasium)’ye göre takviye edilmiş meslek eğitimi vermektedir (Ersoy; 1998: 29). Genel Lise (Gymnasium) Genel lise (Gymnasium), ortaöğretimin I.devresinde; beşinci ve onuncu sınıflar arasındaki aşamalarla, II.devresiede on birinci ve on üçüncü sınıflar arasındaki 67 aşamaları barındıran bir eğitim kurumudur (Sözer,1997: 12). İlköğretimden sonra bu okula gitmeleri uygun görülen başarılı öğrencilerin devam ettikleri lisede de 5. ve 6. sınıflar deneme devresini oluşturur. Bu dönemde başarılı olan öğrenciler genel liseye devam ederler, başarılı olamayanlar ise, öğretmenler kurulunun kararıyla temel eğitim okuluna ya da velinin isteğine göre ortaokula gönderilirler (Sağlam 1999: 28). Ortaokul (Realschule) ve Temel Eğitim Okulu ( Hauptschule) Alman eğitim sisteminde iki kademesi olan ortaöğretimin birinci kademesine ait okul türlerdir. Bunların ortaöğretim ikinci kademesinde sınıfları bulunmamaktadır. Genel Lise (Gymnasium) ise ortaöğretimin her iki kademesini de kapsayan tek okul türüdür. Yükseköğretime devam etmek için Genel Lise (Gymnasium)’yi bitirmek zorunludur (Ersoy; 1998: 32). Genel liseler (Gymnasium), 5.sınıftan 13. sınıfa kadar olan sınıfları kapsar. (Demirel,2000: 109). Onuncu sınıf sonunda başarılı öğrenciler, Genel lise (Gymnasium)’nin ortaöğretim ikinci basamağına devam etmekte, başarısız olanlar ise tam ya da yarım gün olan mesleki eğitim veren okullara yönelmektedirler. Ortaöğretimin ikinci basamağı; genel eğitim alanındaki liselerle çok programlı okulların mesleki eğitim alanında üç yıllık tam zamanlı meslek liselerinin on birinci, on ikinci ve on üçüncü sınıflarını kapsamaktadır (Sözer,1997: 13). Öğretim süresi eyaletlere göre 7-9 yıl arasında değişmektedir (Türkoğlu,1983:328) ve on birinci sınıf “hazırlık”, on ikinci ve on üçüncü sınıflar ise “olgunlaşma” sınıflarıdır. Öğrenciler ilgi ve yeteneklerine göre, genel eğitim alanında Dil-Edebiyat-Sanat, Toplum Bilimleri, Matematik-Fen Bilgisi-Teknik Eğitim; mesleki eğitim alanında da Ekonomi_işletme, teknik Eğitim, Beslenme ve Ev Ekonomisi, Sosyal Bilimler ve Sağlık Bilimleri alanlarından birini seçmektedirler (Sözer,1997: 14). On üçüncü sınıfın sonunda bitirme sınavları ya da olgunluk sınavları olan “Abitur” sınavları yapılır. Olgunluk sınıfını başaranlar “Genel Yükseköğrenim 68 Olgunluğu Derecesi”ni almaktadırlar. Bu derece ile bütün üniversite ve yüksek okullarda öğrenim görebilmektedirler (Demirel,2000: 109). Klasik lise, yaşayan diller lisesi, fen bilimleri ve matematik lisesi gibi geleneksel nitelikli 3 tip lise vardır. Yeni tip liseler ise şunlardır; Ekonomik bilimler lisesi, sosyal bilimler lisesi, sanat lisesi gibi (Türkoğlu,1983:329). Eğitim programında ise şu dersler yer almaktadır; Almanca, İngilizce (1.yabancı dil), Fransızca ya da başka bir dil (2.yabancı dil), Sosyal Bilgiler (Tarih, Coğrafya, Yurttaşlık Bilgisi), Fen Bilgisi (Fizik, Kimya, Biyoloji), Matematik, Din Bilgisi, Müzik, Resim, El İşleri ve Beden Eğitimi (Sözer,1997: 12) (Bkz EK.7.) Çok Amaçlı Lise (Çok Programlı Okul-Gesamtschule) Karma model bir okul olan Çok Amaçlı Lise (Gesamtschul)’de, 5. sınıftan 10. sınıfa kadar eğitim verilmektedir. Bu okullarda, bazı toplu okulların üst kademesi de vardır. Bu kademedeki sınıflar, aynı liselerin üst sınıfları gibi düzenlenmiştir. Çok Amaçlı Lise (Gesamtschul)’nin iki çeşidi vardır; birincisi, Karmaokul (Kooperative Gesamschule), ikincisi ise Entegre Okul ( İntegrierte Gesamtchule)’dur (Ersoy; 1998: 39). Genel olarak, Çok Amaçlı Lise (Gesamtschul)’ler ortaöğretim birinci devredeki okulların verdiği diplomayı vermektedirler. Çok programlı okullarda, temel eğitim okulu, ortaokul ve lisede uygulanan aynı program ve aynı sınıf geçme yönetmelikleri geçerlidir. Öğretmenler, öğrenci velileriyle birlikte, öğrencilerin kişisel yetenek ve eğilimlerine göre hangi tür eğitim programı seçeceklerine karar vermektedirler. Bu okullar, A.B.D. ve İngiltere’deki Çok Amaçlı okullara ve Fransızların Ecole Unique’lerine benzemektedir (Demirel,2000: 110). 1970’li yılların başından itibaren etkinliğe geçen bu eğitim kurumları, farklı okulları örgüt ve içerik düzenlemeleri yönünden kendi yapısı içinde bir araya getirilmesiyle oluşmuştur 69 (Sözer,1997: 16). Bu okul diğer bütün okulların özelliklerinin ve programlarının bir araya toplanmış halidir. İlkokulu başarıyla bitiren bütün öğrenciler alınmaktadır ve 5.-10. sınıflar I.Dönemi, 11.13.sınıflar da II. Dönemi oluşturur. Bu okulu bitiren öğrenciler, hem yükseköğrenime hem de mesleki öğretim okullarına gidebilmektedirler (Demirel,2000: 110). II. Devre (Sekundarbereich II) 16-18 yaş: Ortaöğretimin II. Devresi, zorunlu temel eğitim kapsamında olan ortaöğretim I.devreden sonra gelen, öğrencileri yükseköğretime veya mesleğe ya da her ikisine hazırlayan bir eğitim devresidir. Genel Lisenin (Gymnasium) ve Çok Amaçlı Lise (Çok Programlı OkulGesamtschule)’nin ikinci devresidir. Genel Lisenin (Gymnasium) ve Çok Amaçlı Lise (Çok Programlı Okul-Gesamtschule)’un ikinci devresidir. Bu devrede, ortaöğretim I.Devrenin üstünde ve yükseköğretimin altında genel eğitim veren okulları ve Mesleki Eğitim Okullarını (Berufsbildende Schulen) kapsar. Bu devrede 10.-12. veya 11.-12. (meslek okulları) veya 11.-13. sınıfların eğitim görürler. Ayrıca ‘Lise Üst Basamak’ ve ‘Mesleki Okullar’ olmak üzere iki okul türü de vardır; Lise Üst Basamak (11. sınıftan12. veya 13. sınıfa kadar) Lise Üst Basamaktan mezun olan öğrenci doğrudan yüksekokula devam eder. 11. sınıftan12. veya 13. sınıfa kadar olan yılları kapsar ve “mezuniyet sınavı” ile sona erer (Ersoy; 1998: 42). Mesleki Eğitim Okullarını (Berufsbildende Schulen) 70 Ortaöğretimin ikinci basamağının diğer bir eğitim kurumu da Mesleki Eğitim Okullarını (Berufsbildende Schulen) dır. Bu okulun en önemli özelliği, “okul+işyerinde eğitim” ilkesine dayalı ikili (dual) bir sistemin uygulanmasıdır. Eğitim tam zamanlı ve yarı zamanlı olarak verilmektedir (Sözer,1997: 14). Bu okullara zorunlu eğitimden sonra mesleki eğitime başlayan, bir iş yerinde çalışan ya da işsiz gençler devam etmektedir. Meslek okulları öğrencilerin iş yerinde pratik yapmalarını da sağlamaktadır (Demirel,2000: 110). Bir öğrenci bir işletmede uygulama yaparken bir yandan da kuramsal bilgiler edinmektedir (Ersoy; 1998: 42). Bu yüzden Almanya’da devlet tarafından da kabul görmüş bir eğitim sistemidir ve gençler genellikle devletçe kabul görmüş bir mesleğin öğrenimini yapmayı tercih etmektedirler (Sözer,1997: 15). Zorunlu öğretimin sonunda eğitime devam etmek istemeyen öğrenciler 18 yaşına değin mesleki bir eğitim görmek zorundadır. Mesleki gereksinimlere uygun olarak, ekonomik ve teknik gelişmelere göre verilen bu eğitim; genellikle kurum temsilcileri, öğretmenler ve velilerle birlikte öğrencilerin yetenekleri göre seçilmektedir (Türkoğlu,1983:330). Ayrıca uzmanlaşmış sanat okulları da vardır ve bu okullara 21 yaşını doldurmamış, bir iş yerinde meslek öğrenmeye başlamış olan kişiler devam edebilmektedir. Yarı zamanlı eğitim yapılan bu okulda eğitim süresi 2-3, 5 yıl arasında değişmektedir (Sağlam 1999: 37). II. 5. Fransa’da Ortaöğretim ve Sanat Tarihi Derslerinin Durumu Fransa, geleneksel olarak merkeziyetçi bir yönetim yapısına sahip olmasına rağmen eğitimde yerelleşmeyi sağlamıştır (Erdoğan, 1998: 4, Türkoğlu,1983: 18). Eğitim yönetimi ‘merkezi idare’, ‘bölgesel idare’, ‘il düzeyinde idare’, ‘yerel okullar 71 düzeyinde idare’ olmak üzere bölümlere ayrılmıştır. Tüm eğitim sistemi devlet denetimindedir ve en üst makam Milli Eğitim Bakanlığıdır. Bakanlık, hükümetin eğitim politikası alanında aldığı tüm kararların uygulanmasından sorumludur. Resmi ve özel okullar Bakanlığa bağlıdır ve Bakanlık tarafından hazırlanan genelge, yönerge ve yönetmeliklere uymak zorundadır (Sözer,1997: 59-60). Program ve yöneltmelikler ağırlıklı olarak merkezi birimler tarafından düzenlenmektedir. Fransa’da‘örgün eğitim’; a.Okul Öncesi Eğitim b. İlköğretim (6-11 yaş) -Normal İlkokullar -Özel Kız ve Erkek İlkokulları -Köy İlkokulları c.Ortaöğretim (12-16 yaş) 1. Devre (Ortaokullar) 2. Devre (Mesleki ve Teknik Okullar) d. Yükseköğretim olmak üzere dört kısma ayrılmaktadır (Demirel,2000: 41, Türkoğlu,1983: 34). Okulöncesi eğitim, resmi eğitim sisteminin bir parçasıdır ve tüm ülkede eğitim bakanlığına bağlı olarak aynı yapıda düzenlenmiştir. 1989 tarihli Eğitim Sitemi Genel Yasasına dayalı olarak Milli Eğitim Bakanlığınca çıkarılan 1990 tarihli kararname ile bugünkü halini almıştır (Sağlam 1999: 136). 1990’larda yapılan düzenlemeye göre şekillenen ilköğretim, zorunlu eğitimin ilk basamağıdır ve beş yıl sürmektedir. Çocukları ortaöğretime hazırlamayı amaçlayan ve 6-11 yaşları kapsayan bu dönem, kendi içinde üç kısma ayrılır (Bkz. EK 3.); birincisi ‘ilk öğrenme-hazırlık’ dönemi (6-7yaş), ikincisi ‘temel öğrenme’ (79 yaş), üçüncüsü ‘geliştirme-pekiştirme’ (9-11 yaş) dönemi (Sözer,1997: 66). Belediyelere bağlı olan ilkokulların haftalık ders süresi ve tatil günleri gibi düzenlemeleri 1992 tarihinde yapılan yeniliklerle 2005:160). şekillendirilmiştir (Gülcan, 72 Okul öncesi eğitimde ve ilkokulda sanat tarihi konuları sanatsal mirasa karşı duyarlılık kazandırmak amacıyla verilmektedir. Bireysel ve sınıf koleksiyonları hazırlanarak “sanat eseri” kavramına giriş yapılmasını sağlanmaktadır (www.education.gouv.fr). Fransa eğitim sistemi içinde ortaöğretim, zorunlu eğitimin bir parçası olması ve öğrencilere üniversiteye ve mesleğe hazırlaması açısından önemlidir (Sözer,1997: 69). Fransa’da tüm liselerde aynı program uygulanır. Böylece Milli Eğitimin amaçlarıyla, kurum amaçları ortak bir noktada birleşmektedir. Tüm öğrencilere aynı toplumsal ve ulusal bilinç verilir. Güçlü, özgür düşünceli, hoşgörülü, ekonomi, sosyal ve politik olaylara duyarlı bir gençlik yetiştirmek amaçlanır (Türkoğlu,1983: 82). 1789 Devriminden 1981 yılına kadar ortaöğretim sisteminde sürekli değişiklikler yapılmıştır. Uzun genel öğretimin prestijinin yüksekliği nedeniyle, teknik eğitim 1960’lara değin ikinci planda kalmıştır. 16 Temmuz 1971 tarihli karara göre, yüksek teknisyen diploması, genel lise diplomasına denk olunca fakülte ve yüksek okullara girebilme hakkı doğmuştur (Türkoğlu,1983: 80). 1950’li ve 1960’lı yıllarda gerçekleşen hızlı sanayileşme ve ekonomik büyüme, eğitime yönelmeyi gerektirmiş ve okul kapılarında yığılmalar olmuştur. Bu dönemde eğitimin nicelik sorununa yönelik çalışmalara başlanmış ve ortaöğretim basamağında bazı değişiklikler yapılmıştır. 1970 li yıllarda, birbirinden kesin çizgilerle ayrılan resmi ve özel okullar arasındaki farklılık giderilmiş ve 1975’te ortaöğretim I.devre ‘kolej’ adıyla yeniden düzenlenerek yetenek ve ilgilerine göre öğrencileri, genel ya da mesleki eğitime yönlendirme ilkesi benimsenmiştir. Bu yıllarda yaşanan ekonomik kriz nedeniyle eğitim amaçları yeniden gözden geçirilmiş, ortaöğretim ve yükseköğretim basamaklarında ekonominin canlanmasına yardımcı olacak işgücü yetiştirmek için önlemler alınmıştır. Bu dönemde kısa süre mesleki eğitim alanların ihtiyaca cevap verecek nitelikte olmaması, teknik ve mesleki eğitimin yeniden yapılanmasına ve iki yıllık meslek yüksek okulların açılmasına neden olmuştur. 1980’li yıllarda eğitim alanında yapılan en büyük yenilik merkezi 73 hükümetin yetkilerinin bir bölümünün yerel birimlere devredilerek eğitimde katı merkeziyetçi tavrın azaltılmasına çalışılmasıdır (Sağlam, 1999: 128) Fransa eğitim sisteminde teknik eğitime ayrı bir önem verilmiş ve II.Dünya Savaşından bu yana farklı bir eğitim politikası izlenmiştir. 16 Mart 1971’de “Teknik Eğitime Yöneltme” yasası çıkarılmış ve teknik eğitimin genel öğretimle yarışılabilir hale getirilmiştir (Türkoğlu,1983: 80). 9 Ağustos 1960 tarihli yönetmeliğe göre lise adı verilen kurumlar, klasik, modern, teknik uzun öğretim veren kurumlardır (Türkoğlu,1983: 80). Fransız okullarında eğitim kademelerine geçişte seçecekleri alan uzman kurumlar tarafından desteklenmektedir. Bu ülkede uygulanan yönlendirme uygulamasının mantığı; bireyleri yeteneklerine uygun dallarda yetiştirmek, kişiliğinin gelişmesine katkıda bulunmak, ekonomik gelişmelerin ve ülke ihtiyaçlarına uygun alanların seçilmesine yardımcı olmak gibi temellere dayandırılmaktadır (Arslan, M., Kılıç, Ç., 2000). Yönlendirmeye yönelik çalışmalar ilkokulun son sınıfında, ortaöğretim 1. dönemi (6. sınıf) kabul komisyonunun kararıyla başlamaktadır. Öğrenciler sosyal ve ailevi durumlarına bakılmaksızın yetenek ve kabiliyetlerine göre ortaöğretim ikinci devrede başarısız olan öğrenciler bölgesel ve yerel gereksinimlere göre “kısa teknik öğretim” ve “kısa genel öğretime” yöneltilerek bir meslek sahibi olmaları sağlanmaktadır. Zorunlu eğitim süresi boyunca bu konuda öğrencilere yardımcı en önemli resmi kuruluş Eğitim Bakanlığının bir parçası olan Bilgi Sağlama ve Yönlendirme Servisidir. Bu servisin görevi, öncelikli olarak 11-16 yaş grubu öğrencilerin eğitim sürecindeki eğitimsel ve mesleki açıdan yönlendirilmesine yardımcı olmaktır. Ayrıca bu servisler zorunlu eğitim sonrası öğrenimlerine devam eden öğrencilere ve okul dışında kendilerine uygun iş arayan yetişkinlere de hizmet vermektedirler (Arslan, M., Kılıç, Ç., 2000). 74 Ortaöğretim iki devreye ayrılmaktadır; birinci devre 4, ikinci devre 3 yıl sürmektedir. Dört yıl süren birinci devre zorunlu eğitimin kapsamı içindedir. Birinci devresi ‘kolej’ ikinci devresi ‘lise’ olarak adlandırılmaktadır. Ortaöğretim I. Devre (Kolej) Zorunlu eğitimin bir parçası olan, dört yıl süren bu devrenin amacı genel ortaöğretimi sağlamak ve gelecekteki eğitim ve meslekî tercihler için öğrencilere yardım etmektir. 11. yaşta başlar ve sınıf sistemi, 6., 5., 4. ve 3. sınıf olarak düzenlenmiştir (Sözer,1997: 69). Burada dört yıllık eğitimini bitiren ve 15 yaşını dolduran öğrenci zorunlu eğitim süresini tamamlamak için ortaöğretimin II. Devresinde liselerin birinde en az bir yıl daha tam zamanlı bir eğitim daha görmek zorundadır (Sağlam, 1999: 144). Ortaöğretimin Birinci Devresi olan ve 11 Temmuz 1975 tarihli “Harby Yasası” ile oluşturulan ‘Kolej’ ler ; ‘gözlem’ dönemi (6.ve 7.sınıflar), sonraki iki yıl ‘yönlendirme’(8. ve 9. sınıflar) dönemi olarak ikiye ayrılır (Arslan, M., Kılıç, Ç., 2000). 95-96 öğretim yılında yapılan değişikliklerle, kolejlerde ilk yıl (6.sınıf) ‘gözlem ve uyum’ devresi; ikinci ve üçüncü yıl (7. ve 8.sınıflar) ‘pekiştirme ve geliştirme’ devresi; son yıl (9.sınıf) da ‘yönlendirme’ evresi olarak belirlenmiştir (Sağlam, 1999: 140). Gözlem ve uyum devresi (Cycle Commun) olarak adlandırılan ilk yılda ilkokulun son sınıfındaki konular tekrarlanırken ‘yönlendirme’ devresinde (Cycle Orientation) yeni ve daha zor konular işlenmektedir. Gözlem döneminde öğrencilerin okula uyum sağlaması amaçlanırken, yönlendirme döneminde zorunlu seçmeli dersler aracılığıyla öğrencilerin yetenek ve eğilimlerine göre izlenecek eğitim programı seçilir (Sözer,1997: 70). Gözlem döneminde Fransızca, Matematik ve Yabancı Dil dersleri haftada 3 saat ve her ders için 1 saat ek yardım dersi alınır. Ayrıca okuldaki dokümantasyon ve 75 bilgi işlem merkezinde, temel araştırmaları desteklemek için etkinlikler yapılır (Sağlam, 1999: 141). Ortaöğretim I. devrede sanat öğretimi içinde, öğrencinin, geçmişteki sanat eserleri ile günümüzdeki eserler arasında bağlantı kurması sağlanmaktadır. Bu dönemde, sanat eserlerinin incelenmesine önem verilmekte ve bu yolla, sanatlar ve insanlık, yaratma ve teknik üsluplar gibi bilgiler öğretilmektedir (www.education.gouv.fr). Yönlendirme döneminde, Fransızca, Matematik ve Yabancı Dil için ek yardım dersi devam eder. Zorunlu derslerin yanında, zorunlu seçmeli dersler olarak; Latince, Yunanca, İkinci Yabancı Dil ve Teknoloji dersi verilir. Ayrıca Teknoloji dersi de eklenmiştir (Sözer,1997: 70).(Bkz. EK 6.) Ortaöğretim I. Devresinin sonunda, öğrenciler yeteneklerine, isteklerine ve başarılarına göre 2 yılı geçmeyen kısa öğretime başlayabilirler. Kısa öğretim, teknik öğretim kolejlerinde verilir. Böylelikle öğrenci eğitimin tamamlar ve mesleki yaşama hazır hale gelir (Erdoğan, 1998: 143-144). Öğrencilerin kolejden sonra devam edeceği eğitimin türüne, Sınıf Öğretmenler Kurulu ve Sınıf Meclisi karar vermektedir (Sözer,1997: 72). Kolej öğrenimlerini tamamlayan tüm öğrencilere ‘Brevet’ denilen diploma verilir ve bu diplomalar öğrencinin seçtiği alana göre (genel, teknik ve mesleki) isimlendirilir (Sağlam, 1999: 144). Ortaöğretim II. Devre (Lise) Ortaöğretimde, birinci basamaktaki kolejlerden sonra, ikinci basamak liselerdir. Bu devrede, genel olarak iki farklı alanda yükseköğrenime hazırlık yapılır. Bunlardan birincisi, öğrencileri genel eğitim ve teknik eğitim dallarında yükseköğrenim olgunluk diplomasına hazırlayan ‘genel ve teknik’ lisedir. Diğeri de 76 öğrencileri hem mesleğe hem de mesleki eğitimle ilgili yükseköğrenime hazırlayan ‘meslek liseleri’dir (Sözer,1997: 73). Üç yıl süren (10. , 11. ve 12. sınıflar) lise eğitimi sonunda öğrenciler aldıkları eğitime göre; ‘genel eğitim olgunluk diploması’, ‘teknik eğitim olgunluk diploması’, ‘teknik meslek diploması’ ve ‘meslek diploması’ olmak üzere dört farklı mezuniyet belgesinden birine sahip olurlar (Sağlam, 1999: 144). Genel ve teknik liselerde, lisenin birinci sınıfı olan 11. sınıfta tüm öğrenciler ortak dersler verilerek genel bilgi ediniminin yüksek tutulması amaçlanmaktadır. Daha sonraki aşamada, seçecekleri alana göre seçmeli dersler belirlenmektedir. 11. sınıf sonunda lise bitirme sınavı olan ‘Bakalorea’ sınavlarına giren öğrenciler istek ve yeteneklerine göre genel lise, teknik lise ya da meslek liselerden birine devam etmektedirler. 1993 yılından beri sanat tarihi dersi genel ve teknik liselerde verilmektedir. Bu ders, tarihin en can alıcı dönemleri aracılığıyla büyük sanatsal ifadelerin incelenmesini sağlamakta; plastik ve uygulamalı sanatlar, sinema, dans, müzik, canlı gösteri, birleştirici bir çerçeve olarak mimarî ve şehircilik konuları işlenmektedir (www.education.gouv.fr). Sanat tarihi eğitimi edebiyat bölümleri için (Bakaloryada 6 kredilik bir ağırlıkla) uzmanlaşma alanı olarak, diğer bölümler içinse seçimlik ders olarak müfredat programında yer almaktadır (www.education.gouv.fr). Genel liselere devam edecek öğrencinin, ‘Edebiyat Bakalorea’sı, ‘ Fen Bakalorea’sı ve ‘Sosyal ve Ekonomi Bakalorea’sı olmak üzere üç sınavdan birine girmesi gerekmektedir (Kara, 2001: 96-97). Bu sınavlar doğrultusunda eğitim devam ettirilmektedir. Genel liseler üniversite eğitimine geçiş avantajını taşımasından dolayı tercih edilen en yüksek prestijli ortaöğretim dalıdır (Erdoğan, 1998: 142). Bu liselerde alınacak eğitim şu şekilde bölümlere ayrılmaktadır; 77 1.Sınıfta 3 bölüm vardır: a. Edebiyat, b. Fen Bilimleri, c. Endüstriyel Teknik (yüksek düzeyde fen bilimleri, endüstriyel teknik öğretim). 2.Sınıfta 5 bölüm vardır: a. Edebiyat, b. Ekonomi ve Sosyal Bilimler, c. Matematik ve Fen Bilimleri, d. Matematik ve Doğa Bilimleri, e. Matematik ve Teknik Bölümü (Erdoğan, 1998: 142, Türkoğlu,1983: 84). 3. Sınıfta 5 bölüm vardır: a. Edebiyat Felsefe, b. Ekonomi ve Sosyal, c. Matematik ve Fiziksel Bilimler, d. Matematik ve Doğa Bilimleri, e. Matematik ve Teknik Bölümü (Erdoğan, 1998: 143). Teknik liselerde, genel liselerde olduğu gibi farklı disiplinlere göre Bakalorea sınavları düzenlenmiştir. Buna göre; ‘Sosyal-Tıp Bilimleri Bakalorea’sı, ‘Sanayi Bilimleri ve Teknolojileri Bakalorea’sı, ‘Hizmet Bilimleri ve Teknolojileri Bakalorea’sı ve ‘Laboratuvar Bilimleri ve Teknolojileri Bakalorea’sı olmak üzere dört tip sınav yapılmaktadır (Kara, 2001: 97). Mesleki lise; genel ve teknik liselin 9. sınıfından gelen öğrencilere mesleki formasyon veren liselerdir. Bu liseye devam eden öğrenciler: 1,2 ve 3 yıl içerisinde mesleki formasyon imkanı ile ‘uzman eleman belgesi’ni ve10. mesleki sınıfa giren öğrenciler iki yıllık eğitimden sonra ‘mesleki eğitim belgesi’ni almaktadırlar. 78 Mesleki eğitim belgesine elde eden öğrenci, iki yıllık eğitim sonunda ‘Mesleki Bakalorea Diploması’nı almaktadır (Kara, 2001: 98-99). Teknik eğitim, lise bünyesine alınarak ekonominin gereksinim duyduğu çeşitli meslek ve hizmet alanlarına eleman yetiştirmek amaçlanmıştır (Türkoğlu,1983: 240 ).Teknik liselere devam eden öğrencilerin büyük çoğunluğu yüksek eğitime devam etmezken, genel liseleri seçen öğrenciler yüksek eğitime devam etmektedirler (Erdoğan, 1998: 142). Uzun teknik öğretim sonunda öğrenci teknisyen diplomasına hazır hale gelir ve 3 yıl süren eğitimden sonra ‘teknisyen’ formasyonunu alır. Uzun teknik öğretim, teknik liselerde ve liselerin teknik bölümlerinde yapılabilir (Erdoğan, 1998: 144). Kolejlerin beşinci sınıfını bitiren ve mesleki eğitime devam etmeyen 14-16 yaş gurubundaki öğrenciler, ya mesleki hazırlık dersine ya da çıraklık eğitimine devam ederler (Sözer,1997: 71). Genel olarak baktığımızda; genel, teknik ve mesleki öğretim veren liselerde amaç, öğrencilere genel kültür vermek, mesleğe ve yükseköğretime hazırlamaktır. Ortaöğretim sonrası eğitim, farklı bakanlıklara bağlı formasyon kurumlarından oluşan yükseköğretim kurumlarında devam etmektedir. Liseyi bitiren öğrencilerin, üniversite ya da yükseköğretime devam edebilmesi için ‘bakalorya’ (baccalaureat-olgunluk) sınavında başarılı olması gerekmektedir. Lise sonda yapılan bu sınavda başarılı olmanın yanı sıra, lisenin bağlı olduğu bölgeden sorumlu üniversitenin de öğrenci başarısını göz önünde bulundurarak öğrenciyi kabul etmesi gerekmektedir. ancak bu şekilde yüksek öğretimine devam edebilmektedir. II. 6. İtalya’da Ortaöğretim ve Sanat Tarihi Derslerinin Durumu 79 İtalya’da merkeziyetçi bir eğitim sistemi vardır ve eğitim işleri, 1999 da çıkarılan kanuna göre, iki bakanlık tarafından yürütülmektedir. Bunlardan birincisi; okulöncesi eğitimi, ilk ve orta öğretimi kapsayan Kamu Eğitim Bakanlığı, ikincisi ise: bütün yükseköğretimden sorumlu Üniversiteler ve Bilimsel Araştırmalar Bankalığı (Ministero dell’Istruzione, dell’Università e della Ricerca – MIUR)’dır (www.eurydice.org). Kamu Eğitim Bakanlığı ve Üniversiteler ve Bilimsel Araştırmalar Bankalığı; eğitim faaliyetlerinden, devletin ve bölgesel ihtiyaçların karşılanmasından, milli ekonomik planların ve uluslar arası taahhütlerin gerekçelerini yerine getirilmesinden yükümlüdür. Eğitim bütçesinin büyük kısmını bu bakanlık tarafından sağlanmakla birlikte, mesleki eğitim için çalışma bakanlığı ve okul binaları için de Bayındırlık Bakanlığı destek olmaktadır (Yalçınkaya, 1992: 206). Merkezi yönetim, bakanlık birimlerinden; bölge ve iller ise şubelerden oluşmaktadır. Ayrıca okulların da belirli idari özerklikleri vardır (Gülcan,2005: 202). 2000-2001 eğitim-öğretim yılından itibaren tüm okullar; idare, teşkilatlanma, eğitim, araştırma, deneyler ve gelişme konularında özerkliğe kavuşmuştur (http://www.megep.meb.gov.tr/megep/genel/moduler/ulkeler/Italy). Kamu Eğitim Bakanlığı bünyesinde, ulusal düzeyde Bakana bağlı en az bir müsteşar bulunmakta ve okul türlerine göre bakanlıkta birimler çalışmaktadır (Gülcan,2005: 202). Bakanlığa karşı sorumlu teknik bir müfettişlik, ulusal ve bölgesel düzeyde faaliyet göstermekte ve eğitim sistemini bir bütün halinde denetlemektedir (http://www.megep.meb.gov.tr/megep/genel/moduler/ulkeler/Italy). Kamu Eğitim Bakanlığı, yerel düzeyde, merkezden belirlenen politika ve genelgelerin uygulanmasından sorumlu, Bölge Eğitim Müdürlükleri (Provveditorato agli Studi) ve illerde İl Eğitim Müdürlükleri tarafından temsil edilmektedir (Gülcan, 2005: 203). İl Eğitim Müdürlükleri, merkezi yönetimin yerel modelleridir. Özel veya resmi, ilk ve orta dereceli eğitim kurumlarında eğitim bakanlığının aldığı kararların 80 uygulanmasından sorumludur. İl Eğitim Müdürleri eğitimle ilgili kararlarda, İl Okulları Konseyi ve Bölge Okulları konseyine bağlıdır. İl Okulları Konseyi, resmi ve denkliği kabul edilmiş özel okulların eğitim personelinin, velilerin, İl Müdürlüklerinin, illerde eğitimden yararlanan kişi ve kuruluşların temsilcilerinden sorumludur (Gülcan, 2005: 203). İl Müdürlüğü, il idarelerinin Eğitim Müfettişi ve Bölgesel Konseyin bir temsilcisinden oluşmaktadır. Bölge Okulları Konseyi, aynı sosyal, kültürel ve ekonomik özellikler sahip bölgelerdeki; resmi ve özel okulların eğitim personelinden, öğrenci velilerinden, üst kademe okullarda da öğrenci ve işçi sendikalarının temsilcileri ve yerel ekonomik ve kültürel yatırımları temsil eden kişilerden oluşmaktadır. Bu konseyler, okullar için uygulamalı öğretimi, program dışı ve okullar arası etkinlikleri, eğitsel ve mesleki rehberlik hizmetleri ile sağlık hizmetlerini planlamakla sorumludur (Gülcan, 2005: 204). Düşünceleri ifade etmek ve kendine güven duymak gibi özelliklerin öne çıkarıldığı, aktif öğrencinin hedeflendiği, aile kavramının ve dini değerlerin büyük önem taşıdığı İtalyan eğitim sistemi, ana hatları ile 1947 tarihli İtalyan Anayasası ile oluşturulmuştur (Yalçınkaya, 1992: 199-200); İtalyan eğitim sisteminin genel amaçları; iyi bir temel kültüre sahip, yetenekli ve iş dünyasında yararlı olacak, demokratik toplum kurallarına uyacak kişiler yetiştirmektir (Yalçınkaya, 1992: 200). Eğitimin amacı ise, ekonomik büyüme ve nitelikli iş gücü ihtiyacını dikkate alarak kalkınma planlarına uygun eğitim hedeflerini gerçekleştirmektir (Gülcan, 2005: 201). İtalya’da, 6 ile 14 yaş arasında temel eğitim mecburi ve ücretsizdir. 8 yıllık zorunlu eğitimin ilk bölümü, 6-11 yaş olan ilkokullar, ikinci bölümünü ise 11-14 yaş arasındaki ortaokullar oluşturmaktadır. Ancak 2003 yılında çıkarılan yasalarla zorunlu eğitim süresi 10 yıla çıkarılmak istenmiş ve 2005-2006 öğretim yılından itibaren geçerli hale gelmiştir (www.eurydice.org). İlkokulu bitirince (5 yıllık) okul 81 bitirme sertifikası alınmakta ve bu sertifika ile Orta Öğretim Birinci Devre olan ortaokul kısmına geçilmektedir. Bu 3 yıllık devrenin sonunda ortaokul diploması almak için Devlet sınavı yapılmaktadır. Bu diploma Orta Öğretim İkinci Devre okullarına (Scuole Secundaire Superiori) girişi sağlamaktadır (Yalçınkaya, 1992: 202). Bu eğitim devresi lisedir ve beş yıl sürmektedir. Daha sonra ise yükseköğretim aşaması gelmektedir ve devre paralıdır. İtalya’da eğitim şu kademelerden oluşmaktadır; (Bkz. EK 4.) 1. Okulöncesi Eğitim (Scuola Dell’infanzia) 3-6 yaş 2. İlköğretim (Scuola primaria) 6-11 yaş 3. Ortaöğretim ( Scuola Media Inferiore) - Orta Öğretim Birinci Devre Okulu (Scuola secondaria di I grado)-Ortaokul, 11-14 yaş - Ortaöğretim İkinci Devre (Istruzıone Secondaria Superiore) ve Ortaokul Sonrası Eğitim (Liceo) 14-19 yaş 4. Yükseköğretim Okulöncesi Eğitim, 3 yaşını aşmamış çocuklar için gündüz bakımevlerinde gerçekleştirilmektedir. 3 yaşından itibaren çocuklar okul sisteminin ilk aşaması olan anaokullarına gidebilmektedirler (http://www.megep.meb.gov.tr.). İlkokullar ileri bir seviyede merkezileşmiştir. Okulların %92.65’i devlet tarafından organize edilmektedir (Yalçınkaya, 1992: 201). İlköğretim, zorunlu eğitimin 5 yıl ilk bölümünü oluşturmaktadır ve 6-11 yaş dönemini kapsamaktadır (www.galataeducation.com.tr). İlköğretimi bitiren öğrenci zorunlu eğitimin ikinci aşaması olan Ortaöğretim I.devre okullarına gitmek zorundadır. Üç yıl süren bu eğitim dönemini başarı ile 82 bitirenler öğrenciler ‘Diploma di Licenza della Scuola Elementare’ derecesini almaktadırlar (Yalçınkaya, 1992: 201, www.galataeducation.com.tr ). Böylelikle 8 yıl süren zorunlu eğitim süresi tamamlanmakta ve Ortaöğretim II.devre okullarından birine devam edilebilmektedir. İtalya’da ortaöğretim ( Scuola Media Inferiore), I. Devre (Scuola secondaria di I grado) ve II. Devre(Istruzıone Secondaria Superiore) olmak üzere iki bölüme ayrılmaktadır. Birinci devre olan ortaokul 3 yıl, bunu takip eden ikinci devre olan lise 5 yıl olmak üzere ortaöğretim toplam 8 yıldır. 5 yıllık dönemde klasik, fen, sanat, teknik, mesleki ve öğretmen eğitimi şeklinde okul seçenekleri sunulmaktadır. Ortaöğretim okulları, sosyal statüsüne ve kökenine bakılmaksızın uygun yaştaki her çocuğa, ortak bir programa bağlı kalarak, kapsamlı ve özgür bir eğitim vermektedir (Gülcan, 2005: 208). Amaç, bir sonraki eğitim kademesine öğrenciyi hazırlamak ve geniş bilgi donanımıyla, ülkesine faydalı ve duyarlı bir vatandaş yetiştirmektir. Ortaöğretimin I. devresi zorunlu öğretimin parçasıdır ve 3 yıl süren ‘orta okul’ kısmından oluşmaktadır. İlköğretim ikinci devre de denilmektedir. Orta okul eğitimi, Scuola Media Inferiore okullarında verilmekte ve 11 yaşından 14 yaşına kadar devam etmektedir. İlköğretimi bitiren öğrenci zorunlu eğitimin ikinci aşaması olan Ortaöğretim I.devre okullarına gitmek zorundadır. 3 yıl süren bu eğitim dönemini başarı ile bitirenler öğrenciler ‘Diploma di Licenza della Scuola Elementare’ derecesini almaktadırlar (Yalçınkaya, 1992: 201, www.galataeducation.com.tr ). Böylelikle 8 yıl süren zorunlu eğitim süresi tamamlanmakta ve Ortaöğretim II.devre okullarından birine devam edilmektedir. Ortaöğretimin II. devresi; klasik, fen ve teknik alanlarda ki liselerle, mesleki ve teknik eğitim veren enstitü ve okulları kapsar. Bu okullardan klasik, fen ve teknik 83 liseler 5 yıl sürelidir. Klasik liselere girecek öğrenciler, Latince yazılı ve sözlü sınavdan başarılı olmak zorundadırlar (Yalçınkaya, 1992: 202). Bu devre, lise ve mesleki eğitimi içine almaktadır. Beş yıllık lise eğitimi, ikişer yılık iki döneme ayrılmaktadır. Son yıl ise, ileri seviyede bir eğitimi içermektedir ve öğrenciyi üniversiteye hazırlamaktadır. Mesleki eğitim üç, dört ya da beş yıl sürmektedir (www.eurydice.org). Lise eğitimi kendi içinde; klasik, sanat, müzik, ekonomi, dilbilimsel, bilimsel ve teknik olmak üzere bölümlere ayrılmaktadır. Bu okullardan birinden mezun olabilmek için, onuncu dönemin sonundaki sınavda başarılı olmak gerekmektedir. Aynı zamanda sınav sonrasındaki bir yıllık hazırlık döneminin tamamlanması zorunludur. Böylelikle üniversite ya da yüksek teknik öğretime devam edilebilmektedir. II. Devre okulları aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır; 1. Klasik eğitim Klasik Lise-Liceo Classico (Klasik Orta Öğretim İkinci Devre Okulu) 14-19 yaş: Klasik lise, beşeri bilimlerin daha ön planda olduğu ancak fen bilimlerinin de işlendiği bir eğitim sunar (www.uluslararasiegitim.com) (Bkz.EK .33). Bu liselerde sanat tarihi dersleri, birinci, ikinci ve üçüncü sınıfta yer almaktadır. Bilimsel Lise-Liceo scientifico (Bilimsel Orta Öğretim İkinci Devre Okulu) 14-19 yaş: İlk iki sene genel eğitim verilmekte, özellikle son üç yıl bilimsel eğitim üzerinde durulmaktadır (www.eurydice.org). (Bkz.EK.4) 2. Sanat eğitimi Bu eğitimin amacı, öğrencileri, sanat alanında uzmanlaştırmaktır. Bu okullarda, sanat ve kültür dersleri verilmektedir. Derslerin seçimi, branşlaşmaya 84 bağlı olarak yapılmaktadır ve Ek.8’de gösterilen dersler arasından seçilmektedir. Bunların dışında, eğitimde zorunlu olan; İtalyan Dili ve Edebiyatı, Tarih, Yurttaşlık Bilgisi, Sanat Tarihi, Uygulamalı Sanatlar, Matematik ve Fizik, Doğal Bilimler, Kimya ve Coğrafya gibi dersler de bulunmaktadır (www.eurydice.com). (Bkz.EK.8.). Sanat eğitimi veren bu liselerde, sanat tarihi derslerinin haftalık ders saati süresi daha uzun tutulmaktadır. Araştırmalarla ve uygulama projeleriyle dersler işlenmektedir. Sanat Lisesi-Liceo artistico (Orta Öğretim İkinci Devre sanat okulu) 14-18/19 yaş: 14 yaşından 18 yaşına kadar 4 yıl devam eden sanat okulunda öğrenciler; resim, heykel, tasarım ve mimari alanlarında özel bir eğitim almaktadırlar. Sanat Okulu-Istituti d’arte , 14-17/19 yaş: Bu okulların amacı, öğrenciye, ticari alanda kullanabileceği bir sanat eğitim vermektir. Ders programı, seramik, altın, tekstil, mercan,mermer, baskı, ağaç, mozaik, cam gibi pek çok alana bölünmüştür. 3. Teknik eğitim Teknik Okul -Istituto Tecnico ,14-19 yaş: 14 yaşından 19 yaşına kadar 5 yıl süren eğitim sonunda öğrencilere Maturità Tecnica diploması verilmekte ve öğrenciler, çeşitli meslek alanlarına (havacılık, tarım, muhasebe, ticaret, haritacılık, ev idaresi, endüstri, denizcilik, turizm ) hazırlamaktadır (Yalçınkaya, 1992: 202). Bu okullarda, İtalyanca, tarih, coğrafya, yabancı dil, matematik, fizik, toprak bilimleri, biyoloji, hukuk ve ekonomi, fizik ve din dersleri verilmektedir. Ayrıca uygulamalı dersler de bulunmaktadır. 4. Mesleki Eğitim Meslek Okulu -EIstituto professionale ,14-17/19 yaş: Mesleki lise eğitimi 14 yaşından 17 yaşına kadar devam eden 3 yıllık bir eğitim süresini kapsamaktadır ve 85 verilen eğitim sonunda öğrenciler ‘Diploma di Qualifica’ diploması verilmektedir. (www.uluslararasiegitim.com) Meslek enstitüleri (İstituti profesionali), teknik eğitimde olduğu gibi, tarım, denizcilik, ticaret, endüstri, otelcilik, turizm ve ev idaresi alanlarında eğitim vermektedir. Ayrıca, sanat okulları, sanat enstitüleri, müzik konservatuarları ve Milli Dans ve Tiyatro Akademileri de bulunmaktadır (Yalçınkaya, 1992: 202). 86 III. YÖNTEM III. 1. Araştırma Modeli “Türkiye’de Ortaöğretim Müfredatındaki Sanat Tarihi Derslerinin Tarihi Süreç İçinde Değerlendirilmesi ve Avrupa Birliği Ülkeleriyle Karşılaştırılması” başlıklı tez çalışmamız, ortaöğretimde sanat tarihi derslerinin ilk kez verilmeye başlandığı dönemden başlayarak günümüze kadar olan sürecin incelemesi yapıldığı için ‘literatür tarama’ yöntemi kullanılmıştır. Almanya, Fransa ve İtalya’da ise günümüzde kullanılan müfredat programı bulabilmek amacıyla elçiliklere ve Türkiye’deki bu ülkelere ait okullara gidilerek araştırmalar yapılmış, sözlü ve yazılı bilgilere ulaşılmıştır. Aynı zamanda bu konuyla ilgili olarak internetten bir çok tarama yapılmıştır. Ayrıca Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinden, Almanya, Fransa ve İtalya’nın eğitim sistemlerini, ortaöğretim durmunu tespit etmek için yine kaynakların taranması gerekmiş ve dolayısıyla ‘literatür tarama’ yöntemi kullanılmıştır. Bir çok kütüphane, internet kaynakları, büyükelçiliklerdeki kayıtlar, Milli Eğitim Bakanlığı’na ait konuyla ilgili belgeler taranamıştır. Özellikle Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kuruluna bir çok kez gidilerek yetkililerle ortaöğretim ve sanat tarihinin durumu hakkında pek çok görüşme, kütüphanesinde de araştırmalar yapılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı Yayımlar Dairesi’nde, kütüphane ve arşivlerinde incemeler yapılarak pek çok bilgiye ulaşılmıştır. Yurt dışındaki elçilik ve okullarla bağlantıya geçilmiş ve onların göderdiği bilgi ve belgeler kullanılmıştır. Genel olarak, başlangıcından günümüze kadar, sanat tarihi derslerindeki değişimleri, eğitimi sistemlerinin ve ortaöğretim tarihi gelişimi tespit edilirken tarihi bir inceleme yapılmış bunu yaparken de literatür tarama yöntemi kullanılmıştır. 87 III. 2. Verileri Toplama Teknikleri Literatür Tarama Konuyla ilgili olarak ulaşılabilecek bütün kütüphaneler taranarak, YÖK Dokümantasyon Merkezinde incelemeler yapılmış; Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kuruluna gidilerek müfredat programında yapılan değişiklikler ve ortaöğretimin durumu tespit edilmiş, Milli Eğitim Bakanlığı Yayımlar Dairesi’nde arşiv kütüphanesinde incelemeler yapılmıştır. Ayrıca İnternet aracılığıyla yerli ve yabancı kaynaklara ulaşılmıştır. Almanya, Fransa ve İtalya büyükelçiliklerine, bu ülkelere ait Türkiye’deki okullara gidilerek yurt dışındaki sanat tarihi eğitimi ile ilgili bilgiler toplanmış ve çeşitli yazışmalar yapılmıştır. Sanat tarihi ve eğitimi alanında yazılan kitap ve makaleler, lise ders kitapları Milli Eğitim Bakanlığı’nın sanat tarihi ile ilgili karar belgeleri, müfredat programları, öğretmen ve öğrenci el kitapları vb., eğitim sistemlerini ve ortaöğretimi araştırıp belgeleyen kitap ve makaleler araştırmanın dokümanlarını oluşturmaktadır. III. 3. Verilerin Analizi Çalışmamız boyunca pek çok yayın taranmış, internet aracılığı ile yurt dışında bir çok kişi yada kurumlara ulaşılmış, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı pek çok kurumdan bilgi alınmış, elçilik ve okullara gidilmiştir. Bütün bu çalışmalar sonunda elde edilen veriler tezin amacına uygun olarak, alt problemler doğrultusunda yazılı olarak bir araya getirilmiştir. Toplanan biligiler ışığında; Türkiye’de ortaöğretimin müfredatında yer alan sanat tarihi derslerinin geçmişteki ve bugünkü durumu, Almanya’da, Fransa’da ve 88 İtalya’da orta öğretimde sanat tarihi derslerinin durumu öncelikle tespit edilmiştir. Daha sonra Türkiye’de orta öğretim kurumlarında verilen sanat tarihi derslerinin müfredatı ile bu ülkelerin müfredatlarının arasındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca ‘Türkiye’de Ortaöğretim ve Sanat Tarihi Derslerinin Durumu’ başlıklı bölümde, Türkiye’deki sanat tarihi derslerinin lise müfredat programlarına alınması ve tarihi gelişimi daha ayrıntılı bir şekilde yer almaktadır. Bu yaklaşım diğer seçtiğimiz üç ülke için de uygulanabilirdi, ancak tezin Türkiye’de yapılmış olması, kaynaklara ulaşmanın zorlukları zaman ve imkanların yetersizliği böyle bir sınırı ve Türkiye için böyle bir ayrıcalığı zorunlu kılmıştır. Elde edilen bütün bu veriler ışığında tezin son bölümü olan ‘Sonuç ve Öneriler’ kısmı yazılmıştır. Ayrıca tezin önemli bir kısmını oluşturan ‘Ekler’ kısmında, tezin içeriğine ve başlıklarına uygun olarak sırasıyla, ülkelerin eğitim sistemlerini gösteren tablolar; Türkiye’de sanat tarihi dersinin ilk müfredat Programına alınışından başlayarak günümüze kadar olan süreç içinde elde edilen bütün haftalık ders dağılım çizelgeleri; Almanya’daki, Fransa’daki ve İtalya’daki Haftalık ders dağılım çizelgeleri; Türkiye’deki sanat tarihi müfredat programları ve diğer üç ülkenin bugünkü müfredat programları yer almaktadır. Kullanılan bu ekler tezin anlaşılması ve belgelerle tarihi sürecin tespit edilmesi açısından önemli bir yere sahiptir. 89 IV. BULGULAR VE YORUM IV. 1. Türkiye’de Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı Osmanlıya kadar inen bir süreç içinde model arayışına giren Türk toplumu, modernleşme ve çağdaşlaşma yolunda batıdan aldığı örnek programlarla Türk eğitim sisteminde yeni düzenlemelere gitmiştir ve bu Cumhuriyetin ilk günlerinde de devam etmiştir. Bu aşamada Almanya; İngiltere ve Fransa’dan alınan örnek programlar kullanılmış, bir takım anlaşmalarla ve yurt dışından gelen uzmanlarla eğitim sistemi güçlendirmek istenmiştir. Bu düzenlemeler ilköğretimden başlayarak üniversitelere kadar her aşamada etkilerini göstermiş ve bugünkü Türk eğitim sisteminin temelleri atılmıştır. Türkiye’de genel eğitim kadar sanat tarih eğitimi de Fransa, İngiltere ve Almanya’nın etkisinde gelişmiştir. Cumhuriyet’in ilk on yılında uygulanan eğitim ve kültür politikasına bağlı olarak sanat tarihi alanındaki çalışmalarda hız kazanmıştır. Orta öğretimde sanat tarihi derslerinin gerekliliği 1921’li tarihlerden itibaren, milli eğitim şuralarında tartışma konusu olmuştur. 1943’lerde sanat tarihi konularının ‘Tarih’ dersi içinde verildiği (TCMV, 1991: 205), 1949’da lise haftalık ders programında adı geçmesine rağmen hazırlanan müfredat programında resim dersi içinde sanat tarihi konuların verildiği görülmektedir (Bkz. EK.5.1.). 1949 tarihli bu resim dersi müfredat programında sanat tarihi konuları, sanat eğitimini destekleyecek şekilde verilmektedir. Bu yöntem Fransız ve Alman eğitim sisteminde olan ve günümüzde halen kullanılan bir yöntemdir. Sanat eğitimi içinde gerekli olan örnekler geçmiş ve günümüze ait sanat eserlerinden seçilmektedir, çevredeki tarihi eserler ve müzeler gezilmektedir. Örneğin müfredatın birinci bölümü olan ‘Tabiattan Resim’ başlığı altında; bu eğitimin tabiattan resim yaptırma yoluyla öğrencilerin sanat eğitimini kuvvetlendireceği ve son sınıfta görecekleri 90 sanat tarihi dersine hazırlık teşkil edileceği belirtilmektedir. Bunun için bitki ve hayvan resmi yaparken, Dürer, Pizanello gibi sanatçıların eserlerinin incelenmesi gerektiği; şehirdeki sanat eserlere ve müzelere geziler yapılması müfredatta belirtilmiştir (Bkz. EK.9.1.). ‘Çeşitli Perspektif’ adlı bölümde ise perspektif konularının öğretilmesi için sanat eserleri üzerinde incelemeler yapılması; ‘Güzel Sanatlara Ait Bilgiler’ bölümünde ise resim, heykel, mimari ve dekorasyon sanatları ile ilgili terimler bilgisi verilirken Türk ve dünya sanatlarından örnekler verilmesi ve yakın çevredeki eserlerin gidip incelenmesi istenmektedir. Ayrıca, resim ve sanat tarihi derslerinin verimli olması için projeksiyon aletlerinin ve röprodüksiyonların olmasının gerekliliği vurgulanmıştır (Bkz. EK.9.1.). Görüldüğü gibi sanat tarihi konuları, yeterli olmasa da resim dersi içinde birinci sınıftan itibaren verilmekte ve lise son sınıfta Fen ve Edebiyat kolunda 2 saat olan resim dersinin 1 saati sanat tarihine ayrılmakta ve bu ders resim öğretmeni tarafından verilmektedir. İlk kez 1952’de bağımsız bir ders olarak lise öğretim programına alınan Sanat Tarihi Dersi; son sınıfın edebiyat ve fen kollarında haftada 1 saat olarak düzenlenmiş (Bkz. EK 5.2.) ve hazırlanan müfredat programı küçük eklemeler dışında değişmeden1956 yılına kadar kullanılmıştır (Bkz. EK 9.2.- EK 9.3). Lise üçüncü sınıflar için hazırlanan ve resim öğretmeni tarafından verilecek olan bu programı sadece konuların başlıklarını verildiği, açıklayıcı bilgilerin bulunmadığı bir programdır ve şu başlıklar yer almaktadır; Tarih öncesi devirlerdeki sanat, Mısır Sanatı, Eski Ön Asya Sanatları, İran Sanatı, Eski Ege Havzası ve Yunan Sanatları, Roma Sanatı, Primitif Hıristiyan ve Bizans Sanatları, Roman ve Gotik Sanatları, Orta Asya Türk Sanatı, İslam Sanatları, Selçuklu, Osmanlı sanatları, Rönesans, XVII., XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda sanat ( İtalya, İspanya, Hollanda, Fransa, Almanya ve İngiltere’de), Uzak Doğu Sanatları (Hint, Çin, Japon), Bu günün sanatı (Tanzimat’tan bu güne kadar Türk Sanatı üzerinde etraflıca durulacaktır). 91 Talim Terbiye Kurulu’nun 21.9.1957 tarih ve 215 sayılı kararıyla kabul edilen lise “Sanat Tarihi Dersi Öğretim Programı” (Bkz. EK 9.3), lise ikinci sınıflarda edebiyat koluna haftada 2 saat ve üçüncü sınıfların Fen-Edebiyat koluna haftada 1 saat olarak düzenlenmiştir (Bkz. EK 5.3.). 1957 tarihli sanat tarihi öğretim programında, lise ikinci sınıfların; Tarih öncesi devirlerdeki sanat, Eski Mısır Sanatı, Eski Ön Asya Sanatları, Eski Ege Havzası ve Yunan Sanatları, Roma Sanatı, Ortaçağ Avrupa Sanatları, Rönesans Devrinde ve Rönesans’tan XIX. Yüzyıl ortasına kadar Avrupa Sanatları, Empresyonizmin başlangıcından günümüze kadar Batı Sanatı ve Uzak Doğu Sanatları konu olarak seçilmiştir (Bkz. EK 9.4.). Üçüncü sınıflarda okutulan, ‘Türk ve İslam Sanatları’ adlı derste; Orta Asya Türk Sanatı (İslamiyet’ten Önce), İslam Sanatları (Arap, İran ve Hint), İslam Türk Sanatı (Muhtelif devir ve memleketlerde, özellikle Selçuklular Devrinde, Osmanlı Devrinde), Tanzimat’tan bu güne kadar Türk Sanatı (Bkz. Ek 9.4.) gibi konulara yer verilmiştir. 1952 tarihli müfredat programında olduğu gibi bu programda da işleniş yada içerik hakkında açıklayıcı bilgiler bulunmamaktadır. Sadece, fen kollarında imkan oldukça, Resim Derslerinde, İslam ve Türk Sanatı dışındaki konulara da yer verilmesi, bu şekilde ikinci sınıfta sanat tarihi dersi alamayan bu öğrencilerin bilgilendirilmesi istenmiştir. 1957 oluşturulan bu program, 1987 yılında Atatürkçülük ile ilgili konuların eklenmesi dışında (Bkz. EK 9.4.1.), uzun süre değişiklik yapılmadan yürürlükte kalmıştır. Talim Terbiye Kurulu’nun 2.9.1991 tarih ve 2342 sayılı kararıyla, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı bünyesinde kurulan “Sanat Tarihi Program Geliştirme Özel İhtisas Komisyonu”nca hazırlanan Lise ve Dengi Okulların II.(10.sınıf) ve 92 III.(11.Sınıf) sınıflarına ait yeni “Sanat Tarihi Dersi Öğretim Programı” 1991-1992 öğretim yılından itibaren denenip geliştirilmek üzere kabul edilmiştir. Böylece 1957 tarihli “Sanat Tarihi Dersi Öğretim Programı” yürürlükten kaldırılmış ve 1991 tarihli öğretim programı günümüze kadar kullanılmıştır. 1991 tarihli bu program yine lise II.(10.sınıf) ve III.(11.Sınıf) sınıflar için geçerli olup, Sosyal Bilimler ve Edebiyat koluna haftada 2 saat olarak düzenlenmiştir (Bkz. EK.5.13.). Sanat tarihi dersinin genel amaçlarının maddeler halinde ilk bölümde verildiği 1991 tarihli müfredat programında (Bkz. EK.9.5.), ikinci ve üçüncü sınıflara yönelik amaçlar da yer almaktadır ve amaçlar doğrultusunda konular işlenmektedir. Bu amaçların ölçülebilir gözlenebilir hale getirilebilmeleri için her amacın altına, amaçla ilgili davranışlar konmuştur. Amaçların ve davranışların sırası öğretmen tarafından değiştirilebilmektedir. Amaç ve davranış bölümünden sonra konu başlıkları; her işlenişin başına ise konu ile ilgili amaçlar sıralanmıştır. Bu amaçlara göre konunun örnek işlenişi yapılmıştır. Ünite içerisinde yer alan ve işlenişi verilmeyen diğer amaçların işlenişi ise öğretmene bırakılmıştır. Konuların işlenişinde genel olarak düz anlatım, sorucevap yöntemi kullanılmışsa da her konunun özelliğine göre değişik işleniş yöntemlerin de uygulanabileceği belirtilmiştir (Örnek olarak V. Ünitede yer alan, “Ayasofya Camii” ve “ Kapadokya Bölgesi ve Kiliseleri” ile işleniş, çıkartılan plan ve sorular doğrultusunda grup yöntemiyle işlenebilir. Yöntem, derste kullanılacak araç gereç, süre, işleniş ve değerlendirme gibi yol gösterici bilgiler ayrıntılı olarak her ünitede yer almaktadır. Program içerisinde yer alan değerlendirmeler, verilen örnek işlenişlere göre seçilmiş ve buna göre diğer işlenişler de amaçlara uygun olarak, değerlendirmeler öğretmen tarafından yapılması kararlaştırılmıştır. 93 Sanat Tarihi Dersi’nde, konuların, teorik olarak işlenmesinin yanı sıra, görsel eğitimin de uygulama içerisinde önemli ve tamamlayıcı bir rolü olduğu belirtilerek, derslerin bu programa uygun olarak işlenebilmesi için film, slayt ve video kasetlerinden yararlanılması, öğretmenin, okul ve çevre olanaklarını kullanması istenmiştir. Lise ikinci sınıflar için; Dünya Sanat Tarihi’nin başlangıcından günümüze kadar gelişimi ve bu gelişimin başlıca sanatçıları, sanatçıların eserleri dokuz ünite halinde hazırlanmıştır. İlk ünite, öğrencilerin Sanat Tarihi Dersi’nin içeriğini anlayabilmeleri için “Sanat Tarihine Giriş”tir. Bu ünitede sanat tarihinde geçen temel kavramlar, sanat tarihinin temel özellikleri, sanat tarihi ile ilişkili diğer bilim dalları, kültür ve sanat ilişkisi, sanat ve toplum ilişkisi ve sanat eserlerinin korunmasının öneminin öğretilmesi amaçlanmıştır. İkinci ünite, “Tarih Öncesi Çağlarda Anadolu”dur ve Anadolu uygarlıklarıyla ilgili temel terimler bilgisi, Anadolu’da tarih öncesi çağlara ait yerleşim merkezleri, Anadolu’da tarih öncesi çağda toplumsal gelişimin sanat eserlerine etkisi, Anadolu’da tarih öncesi çağlara ait yerleşim merkezlerinin temel özellikleri anlatılmaktadır. “İlk Çağda Anadolu” adlı üçüncü ünitede; Anadolu’da ilk çağda kurulan uygarlıklarla ilgili terimler bilgisi, Anadolu’da ilk çağda kurulan uygarlıklar ve Atatürkçü düşüncede özellik taşıyan önemli yaklaşımlar yer almaktadır. Dördüncü ünitede “ Ön Asya Uygarlıkları”, bu konuyla ilgili terimler bilgisi, Ön Asya Uygarlığının mimarisi ve heykel sanatı anlatılmaktadır. Beşinci ünitede ise, “Anadolu’daki Yunan-Roma ve Bizans Sanatı”, yine terimler bilgisi verilerek, yerleşim merkezleri, mimarisi, Bizans Resim Sanatı, Anadolu dışında gelişen bu dönem sanatları ve bu toplumların yapısı işlenmektedir. 94 “ Ortaçağ Avrupa Sanatı” adlı altıncı ünitede, Roman ve Gotik sanatları, bu sanatların terimler bilgisi, sanat özellikleri ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. Yedinci ünite “Rönesans Sanatı”na ayrılmıştır; Rönesans dönemi ile ilgili terimler ve olgular bilgisi, sanat türleri, temsilcileri, dönemin toplum ve düşünce yapısının Rönesans sanatına etkisini yer almaktadır. “Maniyerizm ve Barok Sanat” sekizinci ünitede, “19.Yüzyıl ve Sonrası Sanat akımları” ise dokuzuncu ünitede işlenmiştir. Diğer ünitelerde olduğu gibi, bu konularda bütün yönleri ile ayrıntılı olarak anlatılmış ve işlenişi sunulmuştur. İkinci sınıflar için hazırlanan programda, 1957’den farklı olarak, ağırlıklı Anadolu ile ilgili konular seçilmiş ve lise üçüncü değil lise ikinci sınıfta verilmeye başlanmıştır. Mezopotamya Sanatını işlerken, Mezopotamya Sanatını en iyi şekilde tanıtabilen örnek olarak düşünüldüğü için sadece “Sümer Sanatı” na yer verilmiştir. Konuların Anadolu ağırlıklı olması sebebiyle “Ege Uygarlığı” (Miken-Girit) bu programa alınmıştır. “Rönesans ve Barok Sanatı”nda ise sanatçılarla ilgili sınırlamalar getirilerek, öncü sanatçılara yer verilmiştir. “19.yy. Sonrasında Gelişen Sanat Akımları” ve sanatçıları için program içerisinde ayrıca örnek işleniş planı çıkarılmıştır. Üçüncü sınıflarda ise “Anadolu Öncesi ve Anadolu Türk Sanatı”ndaki gelişme, bu gelişim süreci içerinde gerçekleştirilen sanat eserleri çeşitli yönleri ile ele alınarak öğrenciye sunulması amaçlanmıştır. Yedi üniteden oluşan üçüncü sınıf sanat tarihi ders programında; “Türkler Anadolu’ya Gelmeden Önce Türk Sanatı”nın anlatıldığı birinci ünitede, Orta Asya Türk İslam ve Selçuklu Öncesi Türk İslam Sanatları, İslam Sanatı ve Atatürk’ün kişisel özellikleri, Atatürkçü düşüncede özellik taşıyan önemli yaklaşımlar yer almaktadır. 95 İkinci ünitede, “Büyük Selçuklu Sanatı”; Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluş ve gelişimi, mimarisi, Büyük Selçuklu sanatının, Türk İslam sanatındaki yerini ve önemini işlenmektedir. “Anadolu Selçuklu Sanatı” adlı üçüncü ünitede; Anadolu Selçuklu sanatında geçen terimler bilgisi, sivil ve dini mimarisinin temel özellikleri, mimari ve süsleme sanatını yer almaktadır. Dördüncü ünitede, “Beylikler Sanatı”; genel özellikleri, Beylikler sanatıyla ilgili olgular bilgisi ve Beylikler sanatını kavarama gücü işlenmiştir. Beşinci ünite olan “Osmanlı Sanatı”nda; Osmanlı Sanatı ile ilgili terimler, Osmanlı Sanatı’nın gelişim evreleri, mimarisi, Osmanlı Sanatının Dönemleri, Klasik Osmanlı sanatı içinde Mimar Sinan’ın yeri ve önemi, Osmanlı sivil ve dini mimari bilgisi yer almaktadır. “Türk El Sanatları”, altıncı ünitenin konusunu oluşturmaktadır. Amaçları, işleniş biçimi, süresi, değerlendirmesi ve açıklamalarıyla bütün ünitelerde olduğu gibi ayrıntılı olarak anlatılmıştır. “Cumhuriyet Dönemi Sanatı” yedinci ünitede; XX. yüzyılın başından günümüze kadar gelişerek gelen Türk mimarisi, Cumhuriyet dönemi heykel (yontu) sanatı, başlangıcından günümüze Türk resim anlayışı gibi konularla işlenmiştir. Ayrıca, “Orta Asya Türk Sanatı” ile “İslam Sanatı” işlenirken çeşitli resimlerle bu sanatın belirgin özellikleri üzerinde durulmuştur. Ünite içerisinde yer verilen konulara (Emevi Sanatı, Endülüs Emevi Sanatı, Memlük, Fatimi, Gazne Sanatı) ait eserler İslam Sanatı’nın Göre sıralanmıştır. Konuların işlenişinde, Atatürk’ün kişisel özellikleri, çeşitli yönleri ve Atatürkçü Düşünceye yer verilmiştir. Buna bağlı olarak lise III. Sınıfın I. Ünitesinde, “Tarihi Eserlerin Korunmasının Önemi”, III. Ünitesinde “Atatürk’ün Arkeoloji ve 96 Arkeolojik Kazılara Verdiği Değer” üzerinde durulmuştur. Lise III. Sınıfta, III.ünitede, “Türk Tarihi’nin Zenginliği” işlenmiş, VII. Ünitede, “Milletlerin Tanınmasında Güzel Sanatların Rolü” ile ilgili olarak bir okuma parçasına yer verilmiştir. 1991 tarihli ‘Sanat Tarihi Ders Programı’na genel olarak baktığımızda lise iki ve lise üç olarak iki kısma ayrıldığı; her iki sınıf için dersin genel amaçlarının giriş kısmında sıralandığı; buna bağlı olarak ünitelerin oluşturulduğu ve hedeflenen her amaca yönelik, davranışlar, süre, yöntem, araç gereç ve değerlendirme kısmının her ünitede yer aldığı görülmektedir. Kimi yerlerde açıklamalar konularak öğretmene yardımcı olunmaktadır. Bu program işlenişi kolaylaştıracak, ayrıntılı ve kapsamlı bir programdır. 2005-2006 öğretim yılından itibaren sanat tarihi dersi, Fen lisesinde, Sosyal Bilimler Lisesi; Sosyal Bilimler alanında, İmam Hatip Lisesinde, Anadolu Meslek Lisesinde, Teknik Liselerde, Anadolu Teknik Lisede, Sağlık Meslek liseleri hariç bütün liselerde seçmeli ders (haftada 2 saa) olarak yer almaktadır. Ancak Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Resim alanında durum diğer liselere göre farklıdır. ‘Müze Eğitimi’, ‘Plastik Sanatlar Tarihi’, ‘Türk Resim ve Heykel Sanatı’, ‘Çağdaş Dünya Sanatı’ ve ‘Sanat Eserlerini İnceleme’ gibi sanat tarihi dersleri, ‘Alan Dersi’ olarak müfredat programında yer almaktadır. Ortaöğretimde Güzel Sanatlar Lisesi müfredat programında, her zaman sanat tarihi derslerine, alanın de bir gereklilği olarak önem verilmiştir. Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Resim Alanı’ndaki bu derslerin içeriğini gösteren müfredat programları henüz mevcut olmamakla birlikte, bu kurumlarda çalışan öğretmenlerden alınana bilgiye göre, 1991 tarihli ‘Sanat Tarihi’ müfredat programına göre düzenlendiği anlaşılmaktadır. Geniş bir içeriği sahip olan bu programdan, derslerin adına göre konular alınmakta ve genişletilerek işlenmektedir. Ayrıca Resim-İş Eğitimi dersi, müfredat programında yer alan bu konularla ilgili bölümlerden de destek alınarak ders işleme planları hazırlanmaktadır. 97 Sanat tarihi eğitiminin önemli olduğu bu liselerde; ‘Müze Eğitimi’ dersi,12. sınıflar (Lise dördüncü sınıf) için haftada 1 saat; ‘Plastik Sanatlar Tarihi’dersi, 9. sınıflar (Lise birinci sınıf) için haftada 1 saat; ‘Türk Resim ve Heykel Sanatı’ dersi, 11. sınıflar (Lise üçüncü sınıf) için haftada 1 saat; ‘Çağdaş Dünya Sanatı’ dersi, 11. sınıflar (Lise üçüncü sınıf) için haftada 1 saat ve ‘Sanat Eserlerini İnceleme’ dersi ise 12. sınıflar için haftada 2 saat olarak düzenlenmiştir (Bkz.Ek 5. 17. 10 ). IV. 2. Almanya’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı Alman eğitim sisteminde, lise, ortaöğretim I.devrede, 5.-10.sınıfları; ortaöğretim II.devrede, 11-13 sınıfları kapsayan devredir. Bundan dolayı sanat tarihi eğitimine, 5.sınıftan itibaren başlanmaktadır. Ancak, lise ders programında ‘Sanat Tarihi’ adı ile değil ‘Güzel Sanat’ ya da ‘Sanat Eğitimi’ adı altında verilmektedir. Başka bir ifadeyle, ‘Güzel Sanat’ ya da ‘Sanat Eğitimi’ dersleri içinde sanat tarihi konuları işlenmektedir. Bu dersler, eyaletlere, okul kademelerine ve alanlara göre farklılık gösterse de genellikle haftada 1 ila 2 saat işlenmektedir. Örneğin Bavyera Eyaleti, Genel Lise (Gymnasium), Ortaöğretim ikinci kademede olan biröğrenci, Sosyal Bilimler Alanı, Matematik-Tabii Bilimler Alanında ve İngilizce Ağırlıklı Yeni Diller Alanında haftada 1 saat ‘Güzel Sanat (Sanat Eğitimi)’ dersini almaktadır. Aynı eyaletin yine genel lisesinde (Gymnasium), Müzik Alanında ise haftada 2 saat olarak düzenlenmiştir (Bkz. EK 7.1.-7.4). Güzel Sanat öğretimi müfredatı, beşinci sınıftan on üçüncü sınıfa kadar olan sınıfları kapsayan bir programdır ve her sınıf için çeşitli çalışma alanları oluşturulmuştur. Bu çalışma alanları; Resim, Grafik, İletişim Araçları; Plastik (Heykel); kurma (Strüktür), mimari, dizayn gibi başlıklar halinde belirlenmiş ve bu başlıkların altında kısa açıklama, açıklamaların altında ise genel olarak konunun 98 işlenişini gösteren tablolar yer almaktadır. Bu çalışma alanların gerektirdiği eğitim verilirken, bir yandan da seçilen örneklerle sanat tarihi konuları da işlenmektedir. Bu müfredatta sanat tarihi konuları genel olarak, Yunan ve Roma Sanatı, Rönesans ve Gotik Sanatı, Barok Sanatı ve 20.Yüzyıl Sanatlarıdır. Ancak bütün programda, konuyla ilgili eserler incelenmekte, analiz ve yorumlar yapılmakta, orijinal eserlerle öğrencilerin yaptıkları kıyaslanmakta ve çevrede bulunan önemli yapılar, sergiler, atölyeler ve müzeler gezilmektedir. Beşinci sınıflardan itibaren incelemeye başladığımızda, sanat tarihi hakkında herhangi bir konuya yer verilmediği, güzel sanat dersinde; renk bilgisinin ‘resim,grafik, iletişim araçları’; üç boyut kavramının ‘plastik’ ve alan kullanabilme ve kavramanın ise ‘kurma’ çalışma alanında öğretildiği görülmektedir. Altıncı sınıflarda, yine aynı çalışma alanlarının (‘resim,grafik, iletişim araçları’, ‘plastik’, ‘kurma’) devam etmekte, beşinci sınıftakine göre daha geliştirilerek öğrenciye sunulmakta ve ayrıca sanat tarihi öğretimi ile ilgili olarak, bu çalışma alanlarıyla ilgili Müze ziyareti yapılamakta, farklı çağ ve kültürlerden örneklerin incelenmekte ve orijinal çalışmaların öğrenci tarafından görülmesi sağlanmaktadır. Yedinci sınıfta, ‘resim, grafik, iletişim araçları’, ‘plastik’, ve ‘mimari’ başlıklı çalışma alanlarında, çocuğun bir yandan çevresinden ve hayatından bildikleri ile bağlantılı olarak sanat eğitimi verilirken bir yandan da bu konularla ilgili örnekler verilmektedir. Örnekler Antikiteden seçilerek sanat tarihine giriş yapılmaktadır. Müzeler ziyaret edilmekte, örnek çalışmalar incelenmekte; Plastik dersi için Yunan ve Roma antikitesinin plastik ve kabartmaları incelenmekte; Mimari dersinde antik örnekler incelenmektedir. Dolayısıyla sanat tarihi ile ilgili bilgiler öğrenciye verilmektedir (Bkz.EK 10.). Sekizinci sınıfta sanat öğretimi dersi bulunmamaktadır. Dokuzuncu sınıfta ise, yine ‘resim,grafik, iletişim araçları’, ‘plastik’ ve‘mimarlık’ olarak üç çalışma 99 alanı vardır. Diğer sınıflarda olduğu gibi bu başlıkların gerektirdiği eğitim verilirken örnekler bu sefer Rönesans ve Gotik Sanat’tan verilmekte, bu dönemin resim, heykel ve mimarisi öğretilmektedir. Onuncu sınıfta, ‘resim,grafik, iletişim araçları’ alanında; teknolojik olanaklar doğrultusunda değişen baskı teknikler öğretilmesi, değişik materyallerin kullanımının her alanda farklı etkiler ve olanaklar sağladığının fark ettirilmesi ve resim analizlerinin yapılarak ve tarihsel sıra içinde resimin anlaşılmasını sağlamak amaçlanmaktadır. Eser inceleme ve konularla ilgili örnekler verilirken, sanat tarihi ile ilgili olarak bir önceki sınıfın devamı Barok Sanat anlatılmakta ve bu döneme ait eserlerin analizi ve yorumlanması yapılmaktadır. Ayrıca 20.Yüzyılın Baskı Grafiği Tarihi öğretilmektedir (Bkz.EK10). Dizayn (Tasarım) alanında, pratik uygulamalarla öğrenciler bir nesnenin şekillendirilmesini sağlanmakta ve kullanılan eşyaların tarihsel şekillendirme gelişimi verilerek anlamaya yardımcı olunmaktadır. Bu konuda müze ziyaretleri önem kazanmaktadır (Bkz.EK10). Mimarlık başlıklı çalışma alanında öğrenciler bir yandan eğitimlerini alırken, bir yandan da Avrupa’nın çeşitli mimari eserlerini incelemektedirler (Bkz.EK10). On birinci sınıfta, ‘resim, grafik, iletişim alanında; çeşitli denemeler ve tesadüfen yapılan işlerle yaratıcılık, duyarlılık ve seziş inceliğini sağlamakta, sanat tarihi ile ilgili olarak, eser incelenmekte, analiz yapılmakta ve 19. ve 20.yüzyılın resim ve grafik sanatları önemli örnekler etrafında öğretilmektedir. Ayrıca edebi eserlerin de tarihsel gelişimine bakılmaktadır. Plastik alanda, plastik sanatın, mimarlık alanında mimarinin 19. ve 20. yüzyıl örnekleri öğretilmektedir. Böylece sanat tarihi eğitimi destekleyici bilgiler olarak sürekli verilmektedir (Bkz.EK10.). On iki ve on üçüncü sınıfta, ‘resim, grafik, iletişim’ alanında; öğrenciler resimsel ve grafiksel araç, teknik ve usul alanındaki bilgi ve becerilerini geliştirmekte, bu doğrultuda sanat eserlerini incelemektedirler. Bu yaparken sanat 100 tarihinde ki önemli çağların yanı sıra sanat tarihinden seçilmiş örneklerin birbiriyle ilişkilerini ve gelişimlerini takip edilmekte, sanat ve toplum ilişkisi öğretilmektedir. (Bkz. EK 10.) ‘Plastik’ alanında, öğrendiklerini orijinal çalışmalarla karşılaştırılmakta, sanat tarihinin bu alanda eserler ve dönemler bilgisi verilmektedir (Bkz. EK 10.). ‘Mimarlık’ alanında, konuyla ilgili teknik bilgilerin yanı sıra, mimarlık tarihi ve mimari ile toplum ilişkisi işlenmektedir (Bkz. EK 10.). Bu konularla ilgili raporlar hazırlanmaktadır. IV. 3. Fransa’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı Sanat Tarihi dersleri, ‘Normal ve Teknoloji Alanı’ ve ‘Edebiyat Alanı’na göre düzenlenmiştir. Aynı zamanda seçmeli ve zorunlu program olarak iki türlüdür. Ancak müfredat programında bu ayrımlardan doğan çok büyük farklılıklar yoktur (Bkz. EK 11.). Ayrıca, sanat tarihi dersleri, lise 1., 2. ve 3. sınflar için haftada 2 saat olarak düzenlenmiştir. Bütün alanlarda, genel olarak sanat tarihi müfredat programı, sanat tarihinin tanımı ile başlamaktadır ve bu tanıma göre; çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin kavşağında bulunan sanat tarihi dersi, bir uygulama eğitimi olmayıp bu çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin tarihsel olarak incelenmesi eğitimidir. Sanat tarihi eğitimi, eserlere çok disiplinli ve irdeleyici olarak yaklaşmayı temel alan bir kültür eğitimidir. Sanat tarihi dersi, plastik sanatlar, müzikal eğitim, tarih, dil, edebiyat gibi sanat tarihi konusundaki uzmanlıkları bilinen çeşitli disiplinlerin eğitimcilerinden oluşan bir ekip tarafından verilmektedir. Alanın zenginliği ve çeşitliliği nedeniyle 101 eğitim ekibi, dersin uygulama bölümünde bazı kültürel kurumlarla ve isimlerle çalışmaktadır. Şartları okul tarafından belirlenecek olan bu işbirliği, profesyonellerin (arkeologlar, mimarlar, araştırmacılar, koreograflar, küratörler, rejisörler, müzisyenler, plastisyenler, vs.) geçici veya sürekli müdahaleleri; bazı kurumlarla (arşivler, kütüphaneler, müzeler, kültür servisleri, tiyatrolar, opera sahneleri,vs.) ayrıcalıklı ilişkiler ve bazı yetkili vakıflarla ortak çalışma şeklinde dersler yürütülmektedir. Müfredatın ikinci başlığı olarak sanat tarihi dersinin amaçlarını açıklayan bölümdür. Amaçlar kısmında ise birinci, ikinci ve üçüncü sınıflar için küçük farklılıklar vardır. Birinci sınıflar için sanat tarihi dersinin amacı; öğrencileri, geniş bir tarihsel panoramadan alınmış eserlere duyarlı hale getirmektir. Amaç, bir yöntemin kazandırılmasını, temel teknik terimler dağarcığının kullanılmasını ve belli başlı kronolojik işaretlere hâkim olunmasını teşvik etmektir. Bir binayı, bir tabloyu, bir filmi, bir belgeyi, bir gösteriyi görüp/seyredip inceleme; bir müzikal eseri dinleme, vs., farklı kaynaklarla araştırma yapıp bilgi edinme; bilgi ve belgeleri farklı ortamlarda ve biçimlerde değerlendirme ve bir araya getirme gibi amaçları vardır Öğrencilere lise son sınıf müfredatında belirlenen konuların verimli olarak işlenebilmesi için hazırlık durumunda olan lise iki sanat tarihi dersi, lise birinci sınıflarla aynı amaca sahip olmakla beraber daha yoğun araştırmaların ve daha esaslı analizlerin yapılmasını öngörür. Kuramsal ve uygulamalı yanları olan ders, eserlere duyarlı ve mantıklı bir yaklaşıma dayanır. İkinci sınıflarda, seçmeli veya zorunlu sanat tarihi dersi; değişik sanatsal ve kültürel alanların keşfini amaçlar ve eserlerle canlı ilişkiler kurmaya çalışır; dersin bilim ve teknik kısmı ihmal edilmeden, sanatsal disiplinlerin , sosyal bilimlerin getirileri dikkate alınarak işlenir. Lise sonda, bu dersin amacı, hiçbir şekilde geleceğin sanat tarihçilerini veya kültür uzmanlarını yetiştirmek değildir. Amaç, öğrencileri çağdaş kültürel yaşama, O yıla kadarki öğrenimlerinde sinema veya dans gibi hiç değinilmemiş konuları ele 102 almalarını ve değişik sanatsal uygulamalarla yaratmalar arasındaki bağları görebilmelerini sağlayarak; sanatın öneminin ilginç bir şekilde arttığı çağdaş bir dünyada yönünü saptamak için zengin ve verimli işaret noktaları edinerek; sanatsal yaratmanın yaratılış şartları ve tarihsel boyutunun daha iyi görerek ve araştırma yöntemlerini ve eser incelemelerini daha derinden kontrol ederek öğrencilerin duyarlılığını harekete geçirecek çalışmalar gerçekleştirerek açmaktır. Lise sonda da kuramsal ve uygulamalı amaçlar vardır. Üçüncü bölüm ‘Müfredat’ başlığını taşımaktadır. Birinci sınıflar için dersin müfredatı, iki temel öğenin etrafında şekillenir: bir yandan kültürel bir yaklaşım, diğer yandan yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma. Yeterliliklerin kademeli olarak kazanılması mantığı içerisinde müfredat, Antik Çağdan 19. yüzyılın ortasına kadarki dönemden alınmış eserlerin incelenmesi üzerine kurulu olan ve sanat tarihinin yöntemleriyle yapılan uygulamalar bir hazırlık niteliğindedir. Lise ikinci sınıf sanat tarihi dersinde, eserlere doğrudan temas etme yönteminden yola çıkarak derinlemesine açılımlar yapılır. Lise iki müfredatı 19. yüzyılın ikinci yarısından İkinci Dünya Savaşına kadar olan dönemi işler. Lise birinci sınıf dersinden kronolojik olarak daha sınırlı bir tarihsel bağlamın ve daha dar bir sorunsalın ele alınmasıyla ayrılır. Lise iki müfredatı, lise bir müfredatında olduğu gibi iki temel öğenin etrafında şekillenir: bir yandan kültürel bir yaklaşım, diğer yandan yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma. Müfredat, ortak ve zorunlu bir bölümden ve serbest bir bölümden oluşur. Müfredatta belirtilen temalardan yola çıkarak eğitmenler, yerel kaynaklar ve ilgi alanları çerçevesinde, konuyla ilgili diledikleri örnekleri derste işlemekte özgür bırakılmışlardır. Müfredattaki ortak zorunlu bölüm; 19.yüzyıldan İkinci Dünya Savaşı’na kadar sanat tarihini kapsar ve dört ana tema etrafında şekillenir: 103 1. Sanat ve teknik yenilikler ( Önerilen konular; taş baskı ve görüntülerin yayınlanması, afişçilik ve reklamcılık, Niepce’den Man Ray’e fotoğrafçılık, sessiz sinemadan çağdaş sinemaya, radyo ve sesin yeniden üretilmesi, mimarlık ve yeni inşaat malzemeleri ) 2. Sanatçılar ve seyircileri (Önerilen konular; Akademicilik ve Avangardizm (öncülük), “Salon” ve salonlar, yazarlar ve sanat eleştirmenleri, kamusal sipariş ve sanat koruyuculuğu, galeriler ve sanat pazarı, bir sanatçı ve dönemi, opera ve toplum, tiyatro, izleyicisi ve eleştirmenleri, dans: halk balolarından opera fuayesine, caz müziği: mekânlar ve merkezler) 3. Mimarî, şehircilik ve yaşam tarzları (Önerilen konular; kamusal ve dinî mekânlar, Haussmann ve şehir düzenlemesi, Banliyöleşme fenomeni, ev: yeni bir yaşam sanatı, düşük gelirliler için kamusal barınma, turistik alanların mimarisi (termal duraklar, sayfiye kentleri, vb.), Amerika Birleşik Devletleri’nde mimarî: Şikago Okulu, “Yeni Sanat” (Arte Nova) ve Avrupa’daki açılımları, Bauhaus ve tasarımın kökenleri) 4. Büyük sanat merkezleri ve sanatın dolaşımı (Önerilen konular; ikinci İmparatorluk veya “1900” Paris’i, 1900 Viyana’sı, Barcelona ve “Modernismo”, Yirmili yılların Berlin’i, İki dünya savaşı arası Hollywood, Ekim Devrimi’nden 1920’lerin sonuna Moskova, Liberty’den EUR’a İtalya, Büyük uluslararası sanat eylemleri (Evrensel Fuar, Venedik Bienali, vb.) Eğitmenler bu dört konudan üçünü işlemek zorundadır, sırası önemli değildir ancak hepsi de aynı değerde işlenmelidir. Müfredatın serbest bölümünde, eğitim amaçlarına sağdık kalmak kaydıyla, öğrencilerin seviyelerini ve zevklerini, okulun ve çevrenin kaynaklarını; kısacası içinde bulunulan koşulların tamamını göz önünde bulundurarak pedagojik ekip , ister disiplin içi ister disiplin dışı yöntemlerle, müfredatın serbest bölümünü dilediği gibi 104 işleyebilir. Geri kalan öğrenciler için eski konular tekrarlanabileceği gibi yeni konular da işlenebilir. Lise son sınıfta sanat tarihi eğitimi, bir önceki sınıfta edinilmiş kültürel ve yöntembilimsel bilgileri daha belirgin soruların incelenmesine uygulayarak onların geliştirilmesini amaçlar. Müfredat, lise ikinci sınıfınkine göre daha kısa bir dönemi kapsar: 19. yüzyılın ikinci yarısı ve yirminci yüzyıl. Dönem, iki ana soru etrafında ele alınmakta (ikinci soru dönem dönem güncellenebilir): -Birinci soru 19. yüzyılın ortasından beri sanatın evrimini etkileyen belli başlı kopuşlara dikkati çekmekte. -İkinci soruysa ortak bir sorunsalla değişik sanatsal uygulamalara özgü temsil biçimlerini incelemeye yöneltmektedir. Lise ikinci sınıfta olduğu gibi müfredat, iki temel bileşen üzerine kurulur: bir yandan kültürel bir yaklaşım, diğer yandan yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma. Kültürel yaklaşımda; sanatsal üretim sürecinin 19. yüzyılın ortasından beri önemli noktalarını örneğin önemli eserler, sanatçı notları, kuramsal metinlere dayanarak incelemeyi amaçlar. Yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma yaklaşımında ise; sanatla toplumsal ve kültürel yaşam arasındaki ilişkileri açığa çıkarmak ve özgün terimler dağarcığına hâkim olarak, esere anlam veren çeşitli öğelerin (eserin maddesi, biçimler ve teknoloji arasındaki ilişkiler, yaratıcıların tanınması, eserlerin kentsel bir medeniyetteki konumlanmaları, izleyici kitlelerin ağırlanması, biçimler ve ideolojik/estetik tartışmalar arasındaki ilişkiler, yaratıcıları tanıma, eserleri algılama, vs.) dikkate alınmasını sağlayacak bir eleştirel analiz yöntemini geliştirmek amaçlanmaktadır. İkinci sınıfta olduğu gibi üçüncü sınıf müfredatın ortak zorunlu bölüm ve bir de serbest bölüm olmak üzere iki ana bölümü vardır. Ortak zorunlu bölümde; 105 - Sanatta izlenimcilik -Simgecilik akımı ve 19. yüzyıl sonu sanatı -Sanatta kübizm -Dadaizm ve sanattaki tezahürü -Onikisesçilik ve seriyel (?) müzikler -Bauhaus’ta mimari ve sanat -Soyut sanatın doğuşu -20.yüzyıl sanatında ifadecilik ve neo-ifadecilik -Tiyatronun kentsel biçimleri (Living Theater, Bread and Puppet Theater, Royal de Luxe) -Tiyatro ve müzik (Bob Wilson ve Phil Glass, Bob Wilson ve Lou Reed, çağdaş opera) -Sinemada yeni dalga -Sanatta minimalizm -Sanatta Pop-Art gibi konular işlenir. Serbest bölümde ise, müfredatın belirlediği eğitim amaçlarına sağdık kalmak kaydıyla, öğrencilerin seviyelerini ve zevklerini, okulun ve çevrenin kaynaklarını, son üç okul yılında edinilen bilgiyi; kısacası içinde bulunulan koşulların tamamını göz önünde bulundurarak pedagojik ekip, ister disiplin içi ister disiplin dışı yöntemlerle, müfredatın serbest bölümünü dilediği gibi işleyebilmektedir. Sanat tarihi müfredatının dördüncü bölümünde, ‘uygulamanın yöntembilimsel (metodolojik) yanları’ açıklanmaktadır. Birinci sınıf hariç diğer sınıfların müfredatındaki bu bölüm aynı amaçları içermektedir. Birinci sınıfta, farklı alanlarda uzmanlaşan ve sanat tarihi dersini veren eğitimcilerin de katkısıyla, öğrencilere eleştirel bir tutum kazandırmak amaçlı ortak bir proje hazırlanır. Bu çalışma, derslere etken bir katılımı sağlamanın yanı sıra toplu çalışmaları ve bireysel araştırmaları da öğretmektedir. Eğitimbilimsel proje, uzmanlar ve kültürel kurumlar arasında canlı bir ilişki oturtmak için bir fırsattır: 106 restorasyon atölyeleri, kütüphaneler, arşiv merkezleri, dramatik sanat merkezi, sinematek, konservatuar ve sanat okulları, medyatekler, müzeler, sayım merkezleri, vs. Bunun yanı sıra bu teknolojiler, elektronik mesajlaşma sayesinde ortak temalar üzerinde kurumlar arası işbirliğine gidilmesini de sağlar. Lise iki ve üçüncü sınıfta yine bir proje çalışması yapılmaktadır ve birinci sınıfta olduğu gibi okulun ve çevrenin imkanları doğrultusunda gelişmektedir. Birinci sınıfta olduğu gibi öğrenciye eleştirel eğitim vermek amaçtır. Bu çalışmayla ayrıca, öğrencinin bireysel çalışması, kişisel deneyimleriyle ortak proje arasında canlı bir ilişki kurmasını sağlanmak; eserlere duyarlı bir biçimde yaklaşmak ve bunları her zaman tarihsel bağlamlarını göz önünde bulundurarak incelemek; öğrenci, kendisini ifade etme ve ikonografik, edebî veya müzikal bir belge birikimini oluşturup bunu uygulamaya koyma kapasitesinin farkına vardırmak gibi amaçları vardır. konu olarak, müfredatın ortak ve zorunlu bölümünün temaları bu çalışmada da işlenmektedir. Beşinci bölümde, öğrencilerden beklenen ‘yeterlilik’ durumu açıklanmaktadır. Lise bir, ikinci ve üçüncü sınıfın sonunda öğrencinin, ulusal ve bölgesel bir zenginlik olarak kültürel mirasın önemini; sanat ve siyasî, iktisadî ve sosyo-kültürel bağlam arasındaki etkileşim gibi çeşitli sorulara duyarlı hele gelmesi beklenmektedir. Ayrıca, öğrencinin, çeşitli kaynaklara (arşiv, müze, internet, kütüphane,vs.) başvurarak araştırma yapmasını sağlayacak kültürel, teknik, metodolojik ve davranışsal yeterliliklere sahip olmanın yanı sıra değişik verilerin sentezini yaparak bunların mantıklı ve eleştirel bir analizini yapabilir hale gelmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçların elde edilip edilmediğini ölçmek için belli kriterleri olan sınav benzeri bir çizelge oluşturulmuştur. Bu çizelgede; Kültürel Yeterlilikler, Yöntembilimsel Yeterlilikler ve Davranışsal Yeterlilikler ölçülmek istenmektedir. Müfredatın son ve altıncı bölümünü ‘sınav’ yönteminin anlatıldığı bölümdür. Eğitim ekibi, öğrencilerin yeterlilikleri hakkında bilgi kaynağı olan ve 107 dersin devamını belirleyen sınavın eğitsel olmasına dikkat etmektedir. Sınav, öğrenciden beklenen yeterlilikler göz önünde bulundurarak hazırlanmakta ve aralarda tekrarlanan küçük sınavlarla devamlılığı sağlanmaktadır. Birinci sınıfta sınav, sanat tarihine girişe ve bir çalışma günlüğünün oluşturulmasına ilişkin alıştırmalardan oluşur. Ayrıca sınav; öğrendikleri, gayretleri, projeleri hakkında bir değerlendirme yaparak bundan sonraki sanat tarihi eğitimini nasıl sürdüreceğini tasarlamak isteyen öğrencilerle yol gösterir. İkinci sınıfta, sınav, öğrencilerin sözlüde ve yazılıda kendilerini bireysel olarak ifade etmelerini ve savunmalarını sağlayacak, böylelikle de onları bakalorya sınavına hazırlayacak farklı alıştırmalardan oluşmaktadır. Gelecekteki eğitimi için belirleyici bir rolü vardır. Üçüncü sınıfta, birbirini tamamlayan nitelikte olan yeterlilikler doğrultusunda eğitmen tarafından bir sınav çizelgesi hazırlanmaktadır. Bu sınav, öğrencinin çalışma boyunca kat ettiği yolu belirlemek ve hangi amaçlar doğrultusunda çalışmasını sürdürmesi gerektiğini belirlemek için yapılır. IV. 4. İtalya’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı İtalya’da sanat tarihi dersi, ‘Tasarım ve Sanat Tarihi’ ve ‘Sanat Tarihi’ olmak üzere iki türlüdür. Bu okullara göre değişmektedir. ‘Tasarım ve Sanat Tarihi’ dersi, Bilimsel Lise’de, birinci sınıflarda haftada, 1 saat, ikinci sınıflarda 3 saat, üçüncü ve dördüncü sınıflarda 2 saat olarak düzenlenmiştir (Bkz. EK 8.2). ‘Sanat Tarihi’ dersi ‘Klasik’ bir lisede, birinci ve ikinci sınıfta 1, üçüncü almamaktadır (Bkz. EK 8.1). sınıfta 2 saat işlenmekte dördüncü sınıfta ise yer Bir Sanat Lisesinde ise, yine ‘Sanat Tarihi’ dersi, 108 ‘Kültürel Dersler’ arasında yer almaktadır ve birinci, ikinci, üçüncü sınıflarda 2 saat, dördüncü sınıfta ise 3 saat olarak düzenlenmiştir (Bkz. EK 8.3). ‘Tasarım ve Sanat Tarihi’ müfredat programı , Türkiye’de bulunan ve İtalya ile aynı programı sürdüren bir liseye (Liceo Scientifico Galileo Galilei İtalyan Lisesiİstanbul) aittir ve lise bir, iki, üç ve dördüncü sınıfları kapsamaktadır. Müfredat, bütün bu sınıflar için genel olarak aynıdır, fakat sınıflara göre bazı eklemeler yapılmıştır. Bütün sınıflar için programın ilk bölümü, ‘Giriş’ kısmıdır ve bu programın; disiplinin ve genel olarak figüratif ifadenin temel amacı düşünülerek ve yurt dışındaki okullarda deneysel tutulmuş haftalık ders saati de göz önüne alınarak hazırlandığı açıklanmıştır. İkinci bölümü, ‘Sonuç’ başlığını taşımaktadır ve dersten elde edilecek sonuçlar belirtilmektedir. Buna göre; bir eserin, uygulamasında, kavranmasında ve analizinde gerekli araç ve metotların öğretilmesi; bir eserin çok yönlü tanımı, yerel, ulusal ve yabancı sanatsal miras göre sosyokültürel değerler içinde eserin estetik değerinin kavratılması bu derste beklenen sonuçtur. Üçüncü bölüm ‘Amaçlar’ dır ve şu şekilde sıralanmaktadır; - Eserleri ve projeleri kendi bütünlükleri ve gerçekleştirilme değişkenleri içinde analiz etmek, kavramak ve değerlendirmek; - Grafik/sanatsal bir yöntemin özellikleri ve tekniklerini tanımak; - Konuya özel terimleri ve dili anlamak ve bunları iş için gerekli bir araç olarak uygun şekilde kullanmak; - Sanat eseri ve diğer alanlar (tarihsel-felsefi-edebi) arasındaki ilişkileri tanımak; - Eserin içeriğini tanımlamak ve tasvirinin bilinen kodlar kullanarak yapabilmek. Başka bir deyişle eserin üretildiği dönemin sosyokültürel durumuyla ve sanatsal akımlarla ilişkisini ve işlevini kavrayabilmek; 109 - Eserin analiz ve karşılaştırmalar sonunda, anlamını ve değerini kişisel görüşlerle bildirebilmek. Programın dördüncü bölümü ‘İçerik’ başlığını taşımaktadır ve bu bölüm dört maddeden oluşmaktadır; geçerlik, anlamlık, ilgi ve çıkış düzeylerine göre öğrenim olasılığı. Birinci sınıflardan farklı olarak lise ikinci sınıflarda, 'İçerik’ bölümünden sonra ek olarak, ‘Sosyal ve Okul Dışı Aktiviteler’ eklenmiştir. Bu bölümde; müze ziyaretleri ve eğitim gezileri yapılacağı belirtilmiştir. Ayrıca ‘Teknik’ ve ‘Araştırma’ olarak iki bölüm daha ilave edilmiştir. Teknik bölümünde, teknikle ilgili olarak, öğrenim sırasında öğrenci, öğretmen ve içeriğin organizasyonu amaçlandığı; için gerekli araçların arasındaki ilişkinin geliştirilmesinin Araştırma bölümünde ise, birey ve ya grup halinde araştırmalar yapılması gerekliliği belirtilmiştir. Beşinci bölüm, ‘Kontrol’ dür ve sekiz aylık eğitim süresinde, ilk dört ay için beş ve son dört ay için beş kez hazırladıkları çalışmaları değerlendirilmektedir. ‘Değerlendirme’ başlığını taşıyan altıncı bölümde; okul alıştırmaları ve sınavlar, grafik ve sözlü ifade doğrultusunda , öğrencinin analiz ve sentezleme ve disiplin içi bağlantı kurma becerisi üzerinden değerlendirme yapılacağı belirtilmektedir. Yedinci bölüm olan ‘Eğitimin Amaçları’ bölümünde amaç; görev duygusunu geliştirmek, kendini ve başkalarını değerlendirebilme becerisi oluşturmak, eğitici ve eleştirel bakış açısı kazandırmak olarak tanımlanmıştır. Daha sonra müfredatın ‘Programlar’ bölümünde, birinci sınıf,A,B,C Bölümleri için tanımlanan programlar açıklanmıştır. Birinci program, ‘Geometrik Çizim’, ‘Mimari Çizim’ ikinci program ‘Sanat Tarihi’ dir. Mimari Çizim 110 programında, Klasik döneme ait doğal ve dekoratif elemanlar ve Klasik döneme ait mimari elemanların çizimleri yapılmaktadır. Sanat Tarihi Programında ise; birinci sınıflar için şu konular yer almaktadır; - Minoik Miken Sanatı - Etrüsk Sanatı - Roma Sanatı - Hristiyan Sanatı Lise ikinci sınıflar için A Bölümü, Mimari Çizim Programında; sivil ve dini yapı görünümleri, Sanat tarihi programından seçilmiş doğal ve dekoratif elemanların çizimi yer almaktadır. Sanat Tarihi Programında ise şu konular işlenmektedir; - Paleohristiyan Sanatı - Bizans Sanatı - Roma Sanatı - Gotik Sanatı - Rönesans Sanatı Lise üçüncü sınıfların müfredat programları da diğerleriyle aynı olup, ‘Geometrik Çizim’, ‘Mimari Çizim’ ve ‘Sanat Tarihi Programı’nda değişmektedir. Mimari çizimde, ikinci sınıftaki sivil ve dini yapı görünümleri, sanat tarihi programından seçilmiş dekoratif elemanlara ek olarak, ‘sivil ve dini yapı görünümleri’ dahil edilmiştir. Sanat Tarihi programı ise; - İkinci Rönesans (büyük sanat dallarının önemli sanatçıları), - 1600’lü yıllar (büyük sanat dallarının önemli sanatçıları), - 1700’ lü yıllar (büyük sanat dallarının önemli sanatçıları) sanatları işlenmektedir. Dördüncü sınıflar için de, ‘Geometrik Çizim’, ‘Mimari Çizim’ ve ‘Sanat Tarihi’ programındaki değişiklikler dışında müfredatın diğer kısımları aynıdır. 111 Mimari çizim bölümünde; Modern Sanatta işlevsel ve dekoratif elemanlar işlenmekte; Sanat Tarihinde ise, - Neoklasizim - 1800’lü yılların önemi - Empresyonizm - Ekspresyonizm - Puantilizm - 1800’lü ve 1900’lü yıllarda mimari - Kübizm - Fütürizm - Dadaizm - Pop art konuları öğretilmektedir. Müfredatın son bölümünde ise, yine bütün sınıflar için ortaktır ve kullanılacak araç gereçler açıklanmaktadır. IV. 5. Türkiye’de Ortaöğretimdeki Sanat Tarihi Dersi Müfredatı İle Avrupa Birliği Ülkelerindeki (Almanya, Fransa, İtalya) Ortaöğretimdeki Sanat Tarihi Dersi Müfredatının Karşılaştırılması Türkiye’de ortaöğretimde ‘sanat tarihi’ dersleri, lise ikinci ve üçüncü sınıflar için, seçmeli ders olarak müfredatta yerini almıştır. Ancak Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi, Resim Alanında diğer liselere göre durum farklıdır. Sanat tarihi dersleri, ‘Alan Dersi’ olarak; ‘Müze Eğitimi’, ‘Plastik Sanatlar Tarihi’, ‘Türk Resim ve Heykel Sanatı’, ‘Çağdaş Dünya Sanatı’ ve ‘Sanat Eserlerini İnceleme’ gibi başlıklar altında müfredat programında yer almaktadır (Bkz. EK 5.16.10). 112 Sanat tarihi ve resim-iş öğretmenleri tarafından verilmekte olan dersler, müfredat programında yer alan tanıma göre, düz anlatım ve soru-cevap yöntemiyle işlenmektedir. Konu olarak, lise ikinci sınıflarda; sanat tarihi ile ilgili terminolojik bilgiler verildikten sonra, tarih öncesinden Bizans’a kadar olan süreç içinde Anadolu’daki yerleşimler, Ön Asya sanatları, Orta Çağ Avrupa sanatları, Rönesans, Maniyerizm ve Barok, 19.Yüzyıl sonrası sanat akımları anlatılmaktadır. Lise üçüncü sınıflarda ise, Türklerin Anadolu’ya gelmeden önce ve sonraki sanatlarını konu olarak işlenmektedir. Ayrıca her iki sınıf için Atatürk’le ilgili konular (Milli Tarih, Milli Ahlak, Milli Eğitim, Milli Kültür v.b., Atatürk’ün sanat severliği gibi konular) müfredatta yer almaktadır. Almanya’da ortaöğretimde sanat tarihi konuları ‘güzel sanat’ dersi içinde verilmektedir. Zorunlu olarak müfredatta yer alan bu ders, ortaöğretim I. Devre (6., 7., 9., 10. sınıf) ve II. Devrede (11., 12., 13. sınıf) öğrencileri için hazırlanmıştır. Dersi sanat ve sanat tarihi öğretmenleri vermektedir. Bu dersin haftalık ders saati süresi, eyaletlere, okul kademelerine ve alanlara göre farklılık gösterse de genelikle haftada 1 ila 2 saat işlenmektedir. Genel lise (Gymnasium), Sosyal Bilimler Alanı, Matemetik-Tabii Bilimler Alanında ve İngilizce Ağırlıklı Yeni Diller Alanında haftada 1 saat, Müzik Alanında ise haftada 2 saat olarak düzenlenmiştir (Bkz. EK 7.1.-7.4). Ders adından da anlaşılacağı gibi sanat dersidir ve sanat tarihi konuları bu dersi destekleyecek şekilde verilmektedir. Bu şekilde işlenen dersler aynı zamanda sanat tarihi konularının öğrenciye tanıtılması da amaçlanmaktadır. Sanatın herhangi bir alanında çalışma yaparken, örneğin bir heykel çalışması yaparken geçmiş kültürlerden bir obje seçilmekte ve örnek alınan bu obje ile öğrenci hem tekniği hem de bir dönemi öğrenmektedir. Ayrıca öğrencinin yakın çevredeki sanat eserlerini ve müzeleri ziyaret etmesine büyük önem verilmektedir. Bu geziler ve yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen sonuçların bir proje olarak sunulması ve sınıf içinde bu bilgilerin tartışılması şeklinde bir işleniş yöntemi uygulanmaktadır. 113 Fransa’da ortaöğretimde ‘sanat tarihi’ dersleri lise bir, iki ve üçüncü sınıflar için, öğrencinin seçtiği alana göre (normal, edebiyat, teknoloji), seçmeli ya da zorunlu ders olarak müfredat programında yer almaktadır. Her sınıf için haftada 2 saat olarak düzenlenmiştir. Sanat tarihi konusundaki uzmanlıkları bilinen çeşitli disiplinlerin (plastik sanatlar, müzikal eğitim, tarih, dil, edebiyat, vs.) eğitimcilerinden oluşan bir ekip tarafından verilir. ‘Kuramsal’ ve ‘uygulamalı’ yanları olan derste, eğitmenler, eserlere duyarlı ve mantıklı bir yaklaşımı sağlamak için bir yandan ‘kültürel bir yaklaşım’, diğer yandan ‘yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma’ yöntemi kullanmaktadırlar. Lise birinci sınıflarda konu olarak, Antik Çağdan 19.yüzyıla kadar olan bütün sanatlar, yerel mirastan yola çıkılarak, anıtlar, müzikler, danslar, sanat eserleri, resimler, heykeller, şatolar ve kentsel ikâmetgâhlar; sanatsal ifadeler, yaşam ve resim-heykelli dekor, mobilya sanatı; toplumsal ve kültürel alışkanlık ve pratikler; görgü kuralları, mekânların kullanımı, edebî salonlar, konserler, tiyatro gösterileri, vs. işlenmektedir. Lise ikinci sınıflarda; 19.yüzyıldan İkinci Dünya Savaşı’na kadar sanat tarihini konuları yer almaktadır. Lise üçlerde ise; 19. yüzyılın ikinci yarısı ve 20. yüzyıla kadar olan dönem işlenmektedir. İtalya’da ortaöğretimde sanat tarihi dersleri, ‘tasarım ve sanat tarihi’ başlığı altında, lise bir, iki, üç ve dördüncü sınıflar için hazırlanmış olup zorunlu bir derstir. ‘Tasarım ve Sanat Tarihi’ dersi, Bilimsel Lise’de, birinci sınıflarda haftada, 1 saat, ikinci sınıflarda 3 saat, üçüncü ve dördüncü sınıflarda 2 saat olarak düzenlenmiştir (Bkz. EK 8. 2). Araştırma, uygulama, karşılaştırma, analiz etme ve tek ya da grup halinde projeler sunma yöntemi uygulanmaktadır. Tasarım ve sanat tarihi konusunda uzman kişiler tarafından ders verilmektedir. Müfredat programı, geometrik çizim, mimari çizim ve sanat tarihi olarak üç bölüme ayrılmıştır. Bu programda, sanat tarihi konuları, ayrı bir bölüm halinde işlenmekle birlikte diğer iki bölümün örnek konu seçimi içinde de yer almaktadır. 114 Mimari ya da geometrik çizim yapacak bir öğrenci, sanat tarihi konularına paralel konuları seçerek bilgisini pekiştirmektedir. Ders konuları, İtalya’nın kendi kültürel mirasından seçilmektedir. Bunun yanı sıra Mısır, Etrüsk sanatı gibi birkaç konuya da yer verilmiştir. Lise birinci sınıfta; Klasik dönem sanatları, Mısır, Miken, Etrüsk, Roma ve Hıristiyan sanatları işlenmektedir. Lise ikinci sınıfta; bir önceki sınıfın konularının yanı sıra Gotik ve Rönesans sanatı konu olarak seçilmiştir. Lise üçüncü sınıfta; Rönesans sanatından, 1700’lü yıllara kadar olan süreç, lise dördüncü sınıfta ise; 1800’lü yıllardan günümüze kadar olan süreç dersin konusunu oluşturmaktadır. Bu bilgiler, daha anlaşılır olması amacıyla, ayrıntılı olarak tabloda sunulmuştur; 115 Türkiye’de Ortaöğretimdeki Sanat Tarihi Dersi Müfredatı İle Avrupa Birliği Ülkelerindeki (Almanya, Fransa, İtalya,) Ortaöğretimdeki Sanat Tarihi Dersi Müfredatının Karşılaştırılması ÜLKELER DERSİN DERSİN VERİLDİĞİ DURUMU SINIFLAR (Seçmeli DERSİ DERSİN – ADI DERSİN DERSİN İÇERİĞİ DERSİN VERİLİŞ BİÇİMİ VEREN EĞİTMEN SÜRESİ Zorunlu) Lise 2. ve 3. Sınıflar Seçmeli Ders Sanat Tarihi Haftada 2 saat (lise ve dengi okullarda) TÜRKİYE (Fen, Sosyal Bilimler, İmam Hatip, And.Meslek, Teknik, And.Teknik, Sağlık Meslek liseleri hariç) Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi (Resim Alanı) II. SINIF Lise ikinci sınıflar için hazırlanan programda; sanat tarihine giriş bölümünden sonra, Anadolu’daki kültürler göz önünde bulundurularak, Tarih Öncesi çağlardaki yerleşimlerden başlayarak Bizans Sanatına kadar bütün Dünya sanatları yer almaktadır. Ayrıca Ön Asya sanatları, Orta Çağ Avrupa sanatları, Rönesans, Maniyerizm ve Barok, 19.Yüzyıl sonrası sanat akımları müfredatta yer alan diğer konulardır. ‘Atatürkçü Düşüncede Özellik Taşıyan Yeni Yaklaşımlar’ başlıklı bir konu da bulunmaktadır. III. SINIF Lise üçler için hazırlanan müfredat programında ise Türk Sanatı ağırlıkla işlenmiştir. Türklerin Anadolu’ya gelmeden önceki Türk Sanatından başlayarak, Cumhuriyet Dönemine kadar gelişen bütün sanatlar işlenmektedir. Ayrıca Atatürk’ün kişisel özellikleri ve Atatürkçü düşünceleri açıklayan ek bir konu yer almaktadır. Zorunlu Anadolu Güzel Sanatlar için hazırlanan bu derslere ait henüz bir müfredat programı mevcut değildir. Plastik Sanatlar Tarihi, 9.sınıf: 1 saat Yukarıda belirtilen 1991 tarihli ‘Sanat Tarihi’ müfredat programına göre bu dersin içeriği oluşturulmaktadır. İçerik, dersi veren öğretmene göre küçük farklılıklar gösterse de, Lise II. sınıflar için hazırlanan programın aynısı kullanılmaktadır. Bu ders sanat tarihine giriş Konuyla ilgili harita, slayt, resim, broşür gösterilerek düz anlatım, soru-cevap yöntemi uygulanmaktadır. Konuyla ilgili açıklayıcı yazı yada efsanelerden bölümler okunur; yakın çevreden konuyla ilgili gördükleri eserler sorulur; toplumların yaşantıları ve kültürel hayatları tanıtılır. Sanat Tarihi ve Resim-iş Dersi Öğretmeleri Tarafından Verilmektedir . 116 niteliğinde başlayıp tarih öncesinden günümüze kadar olan süreç işlenmektedir. ALMANYA Ortaöğretim I.Devre (6., 7., 10. 9., Zorunlu Müze Eğitimi, 12.sınıf: 1 saat 1991 tarihli ‘Sanat Tarihi’ müfredat programına göre bu dersin içeriği oluşturulmaktadır. Öğretmenin seçimi doğrultusunda, Türk ve dünya müzeleri hakkında bilgi verilerek, araştırmalar ve geziler yaptırılmaktadır. Türk Resim Heykel Sanatı, 11.sınıf: 1 saat 1991 tarihli ‘Sanat Tarihi’ müfredat programına göre bu dersin içeriği oluşturulmaktadır. Lise III. Sınıflar için hazırlanan programdan bu dersle ilgili bölüm alınarak, daha geniş ve kapsamlı bir şekilde işlenmektedir. Çağdaş Dünya Sanatı, 12.sınıf: 2 saat 1991 tarihli ‘Sanat Tarihi’ müfredat programına göre bu dersin içeriği oluşturulmaktadır. Lise II. sınıflar için hazırlanan programdan hareketle, dünya sanatları incelenmektedir. Sanat Eserlerini İnceleme 12.sınıf: 2 saat 1991 tarihli ‘Sanat Tarihi’ müfredat programına göre ve resim-iş dersi programına göre, bu dersin içeriği oluşturulmaktadır. Sanat eserlerinin hangi döneme ait olduğu, dönem ve sanatçı hakkında ve sanat eserlerini inceleme yöntemleri hakkında bilgilerin verilmesi dersin içeriğini oluşturmaktadır. Güzel Sanat Alana göre haftada 1 ila 2 saat Lise seviyesinde eğitim veren bütün sınıflarda, sanat tarihi konuları, Güzel Sanat dersi içinde verilmektedir ve öğrencinin çizim, heykel, resim, grafik, mimari alanlarında eğitimleri sürerken bu alanları destekleyici bir konu olarak okutulmaktadır. Sanat eğitimini destekleyici ve aynı zamanda dönemin ve geçmiş çağların sanat eserlerini öğretici bir nitelik taşımaktadır. sınıflar) Ortaöğretim II.Devre (11., 12. ve 13. 6. SINIF Müze ziyaretleri, Farklı çağ ve kültürlerden örneklerin (Resim,heykel, mimari,grafik) incelenmesi ve yapılan çalışmaların orijinallerle karşılaştırılması. Sınıflar) 7. SINIF Resim, grafik, resim iletişim araçlarının eserleri, el Orijinal eserlerin müzelerde ziyareti, çizim olarak kopyalanması; sınıfta konuyla ilgili kimi zaman alçı kopyaların gösterilmesi; Sanat tarihinin gelişimi göstermek için sergiler yapılması; bir yandan çizim, resim, heykel, tasarım gibi çalışmalar yaparak kendilerini ifade etmeleri, bir yandan da becerilerinin geliştirilmesi ve bu süreçte örnek eserleri de inceleyerek sanat tarihini tanıma yöntemi uygulanmaktadır. Sanat Tarihi ve Sanat Eğitimi Öğretmenleri Tarafından Verilmektedir . 117 yazısı ve baskı alanında Orijinallerin incelenmesi; Müze ziyareti; Yunan ve Roma eserlerinin incelenmesi (heykel, kabartmaların); Antik tapınaklar ve dini amaçlı olmayan binaların incelenmesi 9. SINIF Diğer çağların ve resim yapıtlarının Rönesans’taki resim ve grafiklerle karşılaştırılması, Rönesans ve Barok Sanatı,Yakın çevrede orijinallerin incelenmesi; 19.ve 20.Yüzyıl Sanatı. 10. SINIF Barok’tan Resim ve Grafik eserlerin analiz ve yorumlaması; Hollandalı sanatçılar ve hayatları; 20.yy Sanatı, Baskı Grafiğinin oluşum tarihi ve 20.yy metinleri; Müze ziyareti; Farklı Çağlardan İbret verici Örnekler 11. SINIF Eser inceleme analiz ve yorumlama; 19. ve 20. yüzyılın resim, grafik, heykel ve mimarisi; Tarihsel bağlantılarıyla edebi eserler; Devrim mimarisi, klasikçilik, tarihçilik, 12. ve 13. SINIF Sanat tarihindeki seçilmiş örneklerden birbiriyle ilişkileri ve gelişmeleri tanıma; Sanat tarihindeki önemli çağlar, Seçilmiş örnekler ve Orijinallerle karşılaşma. Önemli temel yapıların incelenmesi ve sonuçların uygun dilsel şekilde sunuluşu Kişisel ve gruptaki konuşmalar ve tartışmalar sayesinde eser inceleme; Orijinallerle karşılaşma ör. Müzede, galeride, kişisel koleksiyonda Bağlantılardan ve gelişmelerden sanatçı tanıma; Daha büyük alanlarda ve sanat tarihsel sıralama örneklerinde, Sanatsal manzaralar, çağlar, stiller tanıma. 118 Lise, 1., 2. ve 3. Sınıflar FRANSA Alana Göre Seçmeli ve Zorunlu Sanat Tarihi Haftada 2 saat I. SINIF Antik Çağdan 19.yüzyıla kadar olan bütün sanatlar; yerel mirastan yola çıkılarak, anıtlar, müzikler, danslar, sanat eserleri, resimler, heykeller, şatolar ve kentsel ikâmetgâhlar: sanatsal ifadeler, yaşam ve resim-heykelli dekor, mobilya sanatı; toplumsal ve kültürel alışkanlık ve pratikler: görgü kuralları, mekânların kullanımı, edebî salonlar, konserler, tiyatro gösterileri, vs. işlenmektedir. 17. ile 19. yüzyıl arası büyük mizansenler: kraliyet girişleri, devrimci şenlikler, kraliyet meydanları, kentsel güzelleştirme ve temel atmalar, kamusal anıtlar ve bunların ışıklandırılması, vs. II. SINIF 19.yüzyıldan İkinci Dünya Savaşı’na kadar sanat tarihini kapsar ve dört ana tema etrafında şekillenir: Dört temadan üçü işlenir. 1.Sanat ve teknik yenilikler 2.Sanatçılar ve seyircileri 3.Mimarî, şehircilik ve yaşam tarzları 4.Büyük sanat merkezleri ve sanatın dolaşımı III. SINIF 19. yüzyılın ikinci yarısı ve 20. yüzyılı Kapsar ve iki ana soru etrafında ele alınmaktadır: -Birinci soru 19. yüzyılın ortasından beri sanatın evrimini etkileyen belli başlı ayrımlara dikkati çekmekte. -İkinci soruysa ortak bir sorunsalla değişik sanatsal uygulamalara özgü temsil biçimlerini incelemeye yöneltir. ‘Kuramsal’ ve ‘uygulamalı’ yanları olan derste, eğitmenler, eserlere duyarlı ve mantıklı bir yaklaşımı sağlamak için bir yandan ‘kültürel bir yaklaşım’, diğer yandan ‘yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma’ yöntemi kullanmaktadırlar. Müfredat, ortak ve zorunlu bir bölümden ve serbest bir bölümden oluşur. Müfredatta belirtilen temalardan yola çıkarak eğitmenler, yerel kaynaklar ve ilgi alanları çerçevesinde, konuyla ilgili diledikleri örnekleri derste işlemekte özgürdürler. ‘Kültürel yaklaşım’da; Yerel ve bölgesel mirastan yola çıkarak, eserleri kendi ortamında incelenir ve bu konuda, tek veya grup halinde araştırma yapılarak, sözlü ve yazılı bilgi istenir. ‘Yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma’ yönteminde; sanatla toplumsal ve düşünsel yaşam arasındaki ilişkileri açığa çıkarmak için; özgün terimler dağarcığına hâkim olarak esere anlam veren çeşitli öğelerin (eserin maddesi, biçimler ve teknoloji arasındaki ilişkiler, yaratıcıların tanınması, eserlerin kentsel bir medeniyetteki konumlanmaları, izleyici kitlelerin ağırlanması, vs.) dikkate alınmasını sağlayacak bir eleştirel analiz yöntemini geliştirilmesi istenir. Müfredatın serbest bölümünü, Müfredatın belirlediği eğitim amaçlarına sağdık kalmak kaydıyla, öğrencilerin seviyelerini ve zevklerini, okulun ve çevrenin kaynaklarını; kısacası içinde bulunulan koşulların tamamını göz önünde bulundurarak pedagojik ekip , ister disiplin Sanat tarihi konusundaki uzmanlıkları bilinen çeşitli disiplinlerin (plastik sanatlar, müzikal eğitim, tarih, dil, edebiyat, vs.) eğitimcilerinden oluşan bir ekip tarafından verilir. 119 içi ister disiplin dışı yöntemlerle, müfredatın serbest bölümünü dilediği gibi işleyebilmektedir. I. SINIF Lise, 1., 2., 3. ve 4. Sınıflar Zorunlu Tasarım ve Sanat Tarihi Haftada, 1. sınıf 1, İTALYA Mimari Çizim; Klasik döneme ait doğal ve dekoratif elemanlar ve mimari elemanlar. Sanat Tarihinde; Mısır Sanatı, Minoik Miken Sanatı Etrüsk Sanatı, Roma Sanatı, Hristiyan Sanatı 2.sınıf 3, II. SINIF 3. ve 4.sınıf 2 saat. Mimari Çizimde; Sivil ve dini yapı görünümleri, Sanat tarihi programından seçilmiş doğal ve dekoratif elemanlar. Sanat Tarihinde; Paleohristiyan Sanatı, Bizans Sanatı,Roma Sanatı,Gotik Sanatı, Rönesans Sanatı III. SINIF Mimari Çizimde;Sivil ve dini yapı planları, Sivil ve dini yapı görünümleri,Sanat tarihi programından seçilmiş dekoratif elemanlar. Sanat Tarihinde; İkinci Rönesans (büyük sanat dallarının önemli sanatçıları),1600’lü yıllar (büyük sanat dallarının önemli sanatçıları), 1700’ lü yıllar (büyük sanat dallarının önemli sanatçıları) IV. SINIF Mimari Çizimde; Modern Sanatta işlevsel ve dekoratif elemanlar. Sanat Tarihinde; Neoklasizim, Empresyonizm, Ekspresyonizm, Puantilizm, 1800’lü ve 1900’lü yıllarda mimari,Kübizm, Fütürizm, Dadaizm, Pop art Araştırma, uygulama, karşılaştırma, analiz etme ve tek ya da grup halinde projeler sunma yöntemi uygulanmaktadır. Analize dayalı bir yöntemdir. Tasarım ve Sanat Tarihi Konusunda Uzman kişiler tarafından verilmektedir 120 V. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu bölümde Türkiye’deki sanat tarihi eğitiminin geçmişten günümüze kadar olan durumu, müfredat programındaki değişiklikler kısaca belirtildikten sonra diğer ülkelerin (Almanya, Fransa, İtalya) müfredat programları ile karşılaştırılması yapılmıştır. Bu bilgiler ışığında, Türkiye’deki sanat tarihi eğitimi ve müfredat programları hakkında önerilerde bulunulmuştur. Türkiye’de sanat tarihi, bir bilim dalı olarak 20. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Ancak bu alanda yapılan çalışmalar, adı tam olarak ‘sanat tarihi’ olmasa da geçmiş dönemlerde de mevcuttur. Osmanlı İmparatorluğu döneminde ve öncesinde, zengin kültür hayatının ve bu kültürü oluşturan pek çok eserin kayıtları devlet arşivlerine alınmıştır. Dönemin belirli olaylarını belgeleme amacıyla tutulan bu kayıtlar doğal olarak bir ‘sanat tarihi’ anlayışını ortaya çıkarmıştır. Ayrıca ‘Batılılaşma’ süreci içinde askeri okullar, sanat ve sanat tarihi eğitiminin gelişmesine büyük katkılar sağlamışlardır. Sanat tarihi eğitiminin temelleri bu okullarda (Mühendishane-i Berri Humayun 1795, Mekteb-i Harbiye 1834, Sanayi-i Nefise 1882) atılmıştır. Cumhuriyet’le birlikte, gelişen kültürel politikalar ve toplumların kültürel geçmişi ile var olma bilinci arkeoloji ve sanat tarihine yönelmeye neden olmuştur. Modernleşme sürecinde olan bir ulusun; ‘Ulusalcı’ ideolojiyi geliştirebilmesi için tarihini belgeleyen sanatsal ürünlerinin varlığını kanıtlaması gerekmiş ve bunun için sanat tarihi ile ilgili çalışmalara ağırlık verilmiştir (Batur, 2002:70). Kısa zaman içinde Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı Eski Eserler Müdürlüğü kurulmuş, Türkiye’nin çeşitli yörelerinde müzeler açılmış, yabancı uzmanlar tarafından yapılan arkeolojik ve sanat tarihi ile ilgili çalışmalara Türk araştırmacılar da dahil olmuştur. Ayrıca üniversitelerde arkeoloji ve sanat tarihi bölümleri 20. yüzyılın ilk yarısında kurulmaya başlamıştır. 121 Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ortaöğretim kurumlarında ise sanat tarihi eğitimi, çok erken tarihlerden itibaren genel eğitim içinde yerini almıştır. 1921 tarihinde yapılan ilk Maarif Şurası’ndan başlayarak 1949 yılına kadar yapılan şuralarda sanat tarihi eğitiminin gerekliliği tartışılmış ve bu tarihe kadar, sanat tarihi konuları, tarih derslerinin içinde işlenmiştir. 1949 yılında ilk kez, lise haftalık ders çizelgesinde ‘Sanat Tarihi’ dersinin adı bulunmasına rağmen resim derslerine dahil edilmiştir. 1952 yılında ise ilk kez, lise müfredat programında ‘sanat tarihi’ dersi bağımsız bir ders olarak yerini almıştır. Bu tarihte hazırlanan ‘sanat tarihi müfredat programı’, 1957’ de bir takım eklemelerle değiştirilmiş ve 1991 yılına kadar kullanılmıştır. 1991 yılında ise bu gün halen kullanılan, kapsamlı ve ayrıntılı sanat tarihi müfredat programı hazırlanmıştır. Kısaca gelişiminden bahsettiğimiz sanat tarihi müfredat programlarını, içerikleri açısından değerlendirdiğinde şöyle bir sonuca ulaşılmaktadır; 1949 Tarihli ‘Resim Dersi Müfredat Programı’ aynı zamanda sanat tarihi müfredat programlarının da ilkini oluşturmaktadır. Bu program, Alman ve Fransız eğitim anlayışından hareketle hazırlanmış gibidir. Çünkü, bu gün halen Alman liselerinde uygulanan ‘Güzel Sanatlar Dersi Müfredat’ programına, gerek işleyiş biçimi, gerek konuların seçilişi ve dersten beklenen hedefler açısından oldukça benzemektedir. Bu durum, Cumhuriyet’in ilk yıllarında, bu ülkelerin eğitim anlayışlarından etkilenilmiş olması ve bir çok yabancı uzmanla birlikte çalışılmış olması ile ilgili gibi görünmektedir. Resim dersleri içinde yer alan bu sanat tarihi programında, Türk ve dünya sanatlarına yer verilmiştir. Resim, heykel, mimari ve dekorasyon sanatları gibi alanlarda çeşitli örnekler fotoğraflar, yakın çevredeki eserler ve müzeler vasıtasıyla öğrenciye tanıtılması amaçlanmıştır. Lise üçüncü sınıfların edebiyat ve fen kollarına göre hazırlanan bu program, haftada 1 saat olarak düzenlenmiştir ve resim dersi öğretmenleri tarafından verilmiştir. 122 1952’de hazırlanan ‘Sanat Tarihi Müfredat Programı’, son sınıfın edebiyat ve fen kolları için haftada 1 saat olarak hazırlanmıştır. Resim öğretmeni tarafından verilecek olan bu programı sadece konuların başlıklarını verildiği, açıklayıcı bilgilerin bulunmadığı bir programdır ve şu başlıklar yer almaktadır; Tarih öncesi devirlerdeki sanat, Mısır Sanatı, Eski Ön Asya Sanatları, İran Sanatı, Eski Ege Havzası ve Yunan Sanatları, Roma Sanatı, Primitif Hıristiyan ve Bizans Sanatları, Roman ve Gotik Sanatları, Orta Asya Türk Sanatı, İslam Sanatları, Selçuklu, Osmanlı sanatları, Rönesans, XVII., XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda sanat ( İtalya, İspanya, Hollanda, Fransa, Almanya ve İngiltere’de), Uzak Doğu Sanatları (Hint, Çin, Japon), Bu günün sanatı (Tanzimat’tan bu güne kadar Türk Sanatı üzerinde etraflıca durulacaktır). Görüldüğü gibi Türk Sanatı’nın yanı sıra diğer ülkelerin sanatları da müfredat programında ayırım yapılmaksızın yer almıştır. 1956 tarihli program da bu programla aynı içeriğe sahiptir. 1957 tarihli sanat tarihi müfredat programı ise, ilk kez lise ikinci ve üçüncü sınıflar için iki senelik olarak hazırlanmıştır. Bu program, lise ikinci sınıflarda edebiyat koluna haftada 2 saat ve üçüncü sınıfların Fen-Edebiyat koluna haftada 1 saat olarak düzenlenmiştir. 1952 tarihli programdan farklı olarak, diğer ülkelere ve kültürlere ait sanatlar birinci sınıfın konularını oluşturmuş, Türk ve İslam Sanatları (‘Türk ve İslam Sanatları’ adlı derste; Orta Asya Türk Sanatı-İslamiyet’ten Önce, İslam Sanatları-Arap, İran ve Hint, İslam Türk Sanatı-Muhtelif devir ve memleketlerde, özellikle Selçuklular Devrinde, Osmanlı Devrinde, Tanzimat’tan bu güne kadar Türk Sanatı) ise üçüncü sınıfta işlenmek üzere belirlenmiştir. Böylelikle daha önceleri bir seneye sıkıştırılan bir çok konu, özellikle Türk sanatı, iki yıllık bir eğitim içinde daha anlaşılır ve kapsamlı bir şekilde işlenebilecek hale gelmiştir. 1991 yılında hazırlanan “Sanat Tarihi Dersi Öğretim Programı” ile 1957 tarihli program yürürlükten kalkmıştır. Günümüzde de halen kullanılan bu program, lise II.(10.sınıf) ve III.(11.Sınıf) sınıflar için geçerli olup, Sosyal Bilimler ve Edebiyat koluna haftada 2 saat olarak düzenlenmiştir. Ancak günümüzde, 2005-2006 yılında yapılan değişikliklerle bu ders, Anadolu güzel sanatlar lisesi hariç bütün alanlar için seçmeli ders haline gelmiştir. 123 1991 tarihli bu program, dersin işlenişi, süresi, uygulanacak olan yöntem, ders araçları gibi birçok bilginin verilmesi açısından bu tarihe kadar hazırlanan programlar arasında en ayrıntılı olanıdır. İçerik açısından incelediğimizde; lise ikide, Dünya Sanat Tarihi’nin başlangıcından günümüze kadar gelişimi ve bu gelişimin başlıca sanatçıları, sanatçıların eserleri dokuz ünite halinde sunulmuştur. Lise üçüncü sınıflarda ise; “Anadolu Öncesi ve Anadolu Türk Sanatı”ndaki gelişme, bu gelişim süreci içerinde gerçekleştirilen sanat eserleri çeşitli yönleri ile ele alınmıştır. Görüldüğü gibi, ortaöğretim için hazırlanan, bütün sanat tarihi müfredat programlarında konu içeriği oldukça geniştir. Herhangi bir ayırım (din, dil, ırk) yapılmaksızın, insanoğlunun sanat adına yaptığı bütün çalışmalar öğrencilere aktarılmak istenmiştir. Ancak, 1957 ve 1991 tarihinde hazırlanan sanat tarihi müfredat programları, lise son sınıflar için Türk ve İslam sanatları eklenerek diğerlerine göre daha kapsamlı hale getirilmişlerdir. Böylelikle öğrenciler, bir sene boyunca kendi kültürünü daha iyi tanıma fırsatı bulmuşlardır. 1991 tarihli müfredat programı, 1957 yılındaki programdan farklı olarak lise ikinci sınıflarda Anadolu’ya ve Anadolu’da yaşayan uygarlıklara daha fazla yer vermiştir. bu programlar, diğer ülkelerin (Almanya, Fransa, İtalya) müfredat programlarına göre, her zaman daha geniş içerikli ve kapsamlı olmuştur. Bu programları, liselerde hangi alanlar ve hangi seviyedeki öğrenciler için hazırlandığına göre bir karşılaştırma yapıldığında şöyle bir sonuç ortaya çıkmaktadır; l952, 1954 ve 1956 yıllarına ait sanat tarihi müfredat programlarının, lise üçüncü sınıfların edebiyat ve fen şubeleri için hazırlanmış olduğu görülmektedir. 1957 tarihli program ise, lise ikinci sınıfların edebiyat; lise üçüncü sınıfların ise edebiyat ve fen şubelerinde okutulmak üzere düzenlenmiştir. 1991 yılı sanat tarihi müfredat programı ise başlangıçta, lise iki ve üçüncü sınıfların Sosyal Bilimler ve Edebiyat koluna; günümüzde ise lise ve dengi okulların ikinci ve üçüncü sınıflarına göre hazırlanmıştır. 124 Sanat tarihi müfredat programlarını, haftalık ders saati süresi açısından değerlendirildiğinde; 1949’da resim dersi içinde yer alan sanat tarihi dersinin lise üçüncüncü sınıflarda haftada 1 saat; 1952’de lise üçlerde haftada yine 1 saat; 1957’de, lise ikide haftada 2 saat, lise üçte haftada 1 saat; 1991’de ise lise iki ve üçüncü sınıflarda haftada 2 saat olarak düzenlendiğini görmekteyiz. Bu ders saati süreleri, programın yayınlandığı tarihlere bağlı kalmadan, farklı tarihlerde ortaöğretim programlarında yapılan değişikliklere göre de değiştirilmiştir. Buna karşılık hafralık ders saati süreleri, genel olarak 1 ile 2 saat arasında değişmiştir. Ancak Anadolu liseleri, özellikle resim alanında, alan gereği sanat tarihine ayrılan ders saati her zaman diğer liselere göre fazla olmuştur. Örneğin son dönem (2006-2007) haftalık ders dağılım çizelgelerine baktığımızda, çeşitli adlar altında sanat tarihi konularının işlendiği derslerin, toplam haftalık ders saati süresi, son sınıflarda, 5 saatte ulaşmaktadır. Sanat tarihi müfredat programlarını ‘zorunlu’ ve ‘seçmeli’ ders olması bakımından değerlendirildiğinde şu sonuçlara ulaşılmıştır; 1949 yılından 1991 yılına kadar, sanat tarihi derslerinin, edebiyat ve fen, resim, sosyal bilimler gibi alanlarda zorunlu ders olarak yer aldığını; 1991 tarihinden sonra ise bütün kollarda, lise ve dengi okullarda, ikinci ve üçüncü sınıflarda zorunlu ders haline geldiğini görmekteyiz. Bu durum 1996 yılında değişmiş ve bu tarihten sonra, lise ve dengi okullar için ‘alan seçmeli’ ders haline gelmiştir. Başka bir deyişle bu dersi öğrenciler alanlarına göre tercih etmek durumunda kalmışlar ve buna göre zorunlu (Resim alanlarında ve Anadolu Güzel sanatlar Lisesi resim alanlarında) veya seçmeli ders olarak 2005-2006 yılına kadar devam etmiştir. 2005- 2006 yılından itibaren ise bütün alanlar için tamamen seçmeli ders haline gelmiştir. Buna karşılık, Anadolu Güzel Sanatlar liselerinde durum diğer liselere göre farklıdır. Bu liselere ait ‘Alan Dersleri’ arasında sanat tarihi konularını içeren dersler yer almaktadır. Anadolu Güzel Sanatlar liselerinde özellikle resim alanında, sanat tarihi konuları değişik adlar altında (‘Müze Eğitimi’, ‘Plastik Sanatlar Tarihi’, ‘Türk Resim 125 ve Heykel Sanatı’, ‘Çağdaş Dünya Sanatı’ ve ‘Sanat Eserlerini İnceleme’ gibi) ve Resim-İş Eğitimi içinde her zaman yer almıştır. Türkiye’de ki ortaöğretimde yer alan sanat tarihi derslerini, hangi branştaki öğretmenler tarafından verildiği göz önünde bulundurulursa; Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte sanat tarihi dersi konularının tarih dersi içinde ve tarih öğretmeni tarafından verildiğini, 1921’den ve 1949 yılına kadar yapılan Maarif Kongresinde yapılan tartışmalardan anlamaktayız. 1949 yılından itibaren ise, sanat tarihi dersinin resim dersi müfredatına alınmasından ve bu programdaki bilgiden anlaşıldığı üzere resim dersi öğretmeni tarafından verildiği ortaya çıkmaktadır. 1949’dan yaklaşık 1960’lara kadar bu durum devam etmiştir. Daha sonra yeni kurulan sanat tarihi bölümleri mezunları bu dersler girmeye başlamıştır. Ancak (Tansuğ,1997:120) bu mezunlar, bütün liseler için yeterli olmamışlardır. Bu tarihlerden günümüze kadar olan süreç içinde de durum değişmemiştir. Sanat tarihi ve resim dersi öğretmenleri tarafından verilen dersler, giderek resim öğretmenlerine kalmıştır. Bu nedenle, sanat tarihi bölümlerinden mezun birçok kişi bu görevi yerine getirememektedir. Talim Terbiye Kurulu’ndan alınan bilgilere göre uzun zamandır sanat tarihi öğretmeni atanmamaktadır. Bunun nedeni okulların bu alanda öğretmenlere ihtiyaç duyulmaması (dersin çok fazla seçilmemesi) ve gerektiği zaman zaten ders saati süresini dolduramayan diğer öğretmenlerin bu dersi vermeleridir. Sanat tarihi derslerini veren farklı branşlardaki öğretmenler, sınırlı bilgileriyle ve konunun pek de önemini bilmeden bu dersleri işlemektedir. Bu durum her zaman aynı olamasa da genelde öğrenciyi dersten soğutmakta ve dersin amacını anlamadan mezun olmasına neden olmaktadır. Sanat tarihi müfredat programlarını, yöntem açısından değerlendirdiğinde şu sonuçla karşılaşılmaktadır; 126 Sanat tarihi dersleri, 1952’den 1991 yılına kadar olan bütün müfredat programlarında, bilgi yüklemeye dayalı geleneksel yöntemle verilmektedir. Bu tür geleneksel yöntem düşünen ve sorgulayan bir öğrenci yerine pasif bir öğrenci kitlesi oluşturmaktadır. İstisnalar olsa da, öğrenci öğretmenini dinlemekte ve bir sonraki ders için herhangi bir çalışma yapmadan derse katılmaktadır. Öğrenci derslerde edilgen bir hale gelmektedir. 1991 tarihli müfredat programında da yöntem olarak, ‘soru-cevap, düz anlatım yöntemi’ uygulanacağı ayrıca belirtilmiştir. Genel olarak baktığımızda, sanat tarihi dersleri için diğer bir sorun ise, geniş içerikli müfredat programına karşılık, ders kitaplarının yeterli görsel bilgiye sahip olmaması ve baskı kalitesin kötü olmasıdır. Son zamanlarda yapılan değişikliklerle bu sorunlar kısmen giderilmiş ancak yeterli olmamıştır. Ayrıca Semavi Eyice’nin (Eyice,2003) de dediği gibi, sanat tarihi kitaplarını hazırlayan kişilerin bu konuda yeterli bilince sahip olmamaları ve batıdaki okullarda okutulan kitaplardan bir kaçına bakarak sanat tarihi ders kitaplarını oluşturmaları sorunlar yaratmaktadır. Türkiye’deki sanat tarihi müfredatlarının durumunu belirttikten sonra karşılaştırma yapacağımız diğer üç ülkenin (Almanya, Fransa ve İtalya) de müfredat programlarını kısaca değerlendirmek gerekmektedir; Almanya’da, sanat tarihi dersleri, ortaöğretim, I.devrede, 5.-10.sınıflar; II. devrede, 11-13 sınıflarda yer almaktadır. Ancak, lise ders programında bu ders ‘Sanat Tarihi’ adı ile değil ‘Güzel Sanat’ ya da ‘Sanat Eğitimi’ adı altında verilmektedir. Dersin işlenişi sırasında uygulanan yöntem ve içerik şöyledir; Sanat eğitimin gerektirdiği eğitim verilirken, bir yandan da seçilen örneklerle sanat tarihi (Yunan, Roma, Rönesans, Gotik, Barok, 19. ve 20. yüzyıl sanatı) konuları da işlenmektedir. Bu işleniş sırasında, konuyla ilgili eserler incelenmekte, analiz ve yorumlar yapılmakta, orijinal eserlerle öğrencilerin yaptıkları kıyaslanmakta ve çevrede bulunan önemli yapılar, sergiler, atölyeler ve müzeler 127 gezilmektedir. Müze ziyaretleri sırasında, farklı çağ ve kültürlerden örnekler incelenmekte ve orijinal çalışmaların öğrenci tarafından görülmesi sağlanmaktadır. Öğrenci bu şekilde sanata ve sanat eserine yakınlaşmaktadır. Ayrıca, geçmiş kültürlere ait eserler arasından seçilen örnekler kopyalanarak, eserin yapılış nedeni ve olabiliyorsa dönem hakkında fikir ediniminin sağlanması amaçlanmaktadır. Bunun için, sanat tarihçiler ve sanat pedagogları nesillerden beri anahtar resim arayışı içindedirler (Schuster, 2005). Ancak sanat tarihi, sözel bir ders olarak ya da çizim dersinde yer aldığı haliyle, bütün yaş kitlesine hitap edecek doğru bir alan bilgisi oluşturamamıştır. Bunun yanı sıra kendi metodunu oluşturacak tutarlı ve sistematik talep görmemiştir. Sanat tarihine, ‘sanat eğitimi’ içinde yer almasına halen karşı çıkanlar vardır. Almanya’da sanat eğitmeni olan Schuster’ e göre de, sanat tarihi hiçbir zaman okulda kendi başına bir ders olamamıştır (Schuster, 2005). Almanya’da sanat eğitimi dolayısıyla sanat tarihi dersleri zorunlu dersler arsında yer almaktadır. Bu nedenle öğrenci çok erken yaşlardan itibaren sanat ve sanat tarihi konuları ile tanışmaktadır. Sanat tarihi dersleri, sanat tarihi ve sanat eğitimi öğretmenleri tarafından verilmektedir. Bu dersler haftada 1-2 saat olarak müfredat programında yer almaktadır. Fransa’da sanat tarihi dersleri ‘Sanat Tarihi’ adı altında Müfredat programında yer almaktadır. Fransa’da ‘Sanat Tarihi Müfredat Programı’ seçmeli ve zorunlu olmak üzere iki türlü hazırlanmıştır. Ancak müfredat programında bu ayrımlardan doğan çok büyük farklılıklar yoktur. Genel olarak, sanat tarihi müfredat programı, sanatın bütün dallarıyla ilgili bilgiler içermekte (Antik Çağdan, 20.yüzyıla kadar olan bütün 128 sanatlar) ve sanat ortamları, tarihi eserlerle öğrencilerin buluşturulması hedeflenmektedir. Sanat tarihi eğitimi, bir uygulama eğitimi olmayıp çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin tarihsel olarak incelenmesi eğitimidir. Sanat tarihi eğitimi, eserlere çok disiplinli ve irdeleyici olarak yaklaşmayı temel alan bir kültür eğitimidir. Sanat tarihi derslerinde amaç; bir binayı, bir tabloyu, bir filmi, bir belgeyi, bir gösteriyi görüp/seyredip inceleme; bir müzikal eseri dinleme, vs., farklı kaynaklarla araştırma yapıp bilgi edinme; bilgi ve belgeleri farklı ortamlarda ve biçimlerde değerlendirme ve bir araya getirmektir. Böylelikle, öğrencilerin çağdaş kültürel yaşamı tanımaları ve değişik sanatsal uygulamalarla yaratmalar arasındaki bağları görebilmeleri sağlanmaktadır. Bir öğrencinin bir esere bakarken ve onu yargılarken o eserin oluşumundaki tarihsel ve estetik boyutları göz önünde bulundurmasını istenmektedir. Sanat tarihi dersi, müfredat programında; “plastik sanatlar, müzikal eğitim, tarih, dil, edebiyat gibi sanat tarihi konusundaki uzmanlıkları bilinen çeşitli disiplinlerin eğitimcilerinden oluşan bir ekip tarafından verilmektedir” diye belirtilmesine rağmen Türkiye’deki Fransız okulunda sanat öğretmeni ile yapılan görüşmelerde şu bilgilere ulaşılmıştır: Sanat tarihi dersi ‘sanat eğitimcisi’ tarafından verilmekte, müfredat programına bağlı kalınmamakta ve Fransa’daki okullarda da dersi veren eğitmen uzmanlık alanına göre dersleri şekillendirmektedir. Diğer taraftan müfredat da buna olanak sağlamakta, sanat tarihi müfredat programında, zorunlu konu seçiminin yanı sıra bir de serbest bölüm yer almaktadır. Fransa’da sanat tarihi dersleri, lise 1., 2., ve 3.sınıflar için hazırlanmış olup haftada 2 saat olarak düzenlenmiştir. İtalya’da sanat tarihi dersi, ‘Tasarım ve Sanat Tarihi’ ya da ‘Sanat Tarihi’ adını almıştır. 129 Çalışmamızda örnek alınan ‘Tasarım ve Sanat Tarihi’ dersi müfredat programında, geometrik çizim, mimari çizim ve sanat tarihi olmak üzere üç bölüm yer almaktadır. Geometrik ve mimari çizim çalışmaları için örnekler sanat eserlerinden seçilmekte, bu şekilde de sanat tarihi eğitimi desteklenmektedir. Müfredatta yer alan sanat tarihi dersi zorunlu dersler arasında yer almaktadır. 2005 tarihli liselerden sorumlu bakanlık programına göre, sanat tarihi dersleri, “Gençlikte, Yunan dünyası ve Roma ile İtalya figüratif sanatının en kayda değer ürünleri aracılığıyla güzellik bilincini oluşturmalıdır. Böylelikle, öğrenci temel gelişmeleri ayırt edebilecek ve Yunan ve Roma ile İtalyan şehirlerindeki önemli sanatsal eserleri tanıyabilecek duruma gelmelidir. Dönemsel olarak İtalyan sanatıyla ilgili yabancı sanatçılar ve eserleri de gösterilmelidir” (Anonim, 2006) denilmektedir. Görüldüğü gibi İtalya’daki sanat tarihi müfredat programı, daha çok kendi kültürü etrafında şekillenmiş bir programa sahiptir. Bu derste ayrıca, bir sanat eserinin, çok yönlü biçimde kültürel tanımının yapılabilmesi ve yerel, ulusal ve yabancı sanatsal mirasa göre değerlendirip eleştirebilme yeteneğinin oluşturulması amaçlanmaktadır. Sanat tarihi ile tarih, felsefe, edebiyat arasındaki ilişkinin öğrenciye aktarılmasına önem verilmektedir. Türkiye, Almanya, Fransa ve İtalya’daki Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programlarının Karşılaştırılması; Türkiye’de sanat tarihi dersi müfredat programı, diğer üç ülkeye göre oldukça geniş bir konu içeriğine sahiptir. Tarih öncesi çağlardan itibaren Bizans sanatına kadar bütün dünya sanatları, Ön Asya, Ortaçağ Avrupa sanatı, Rönesans, Maniyerizm ve Barok, 19.Yüzyıl sonrası sanat akımları, Türklerin Anadolu’ya gelmeden önceki Türk Sanatından başlayarak, Cumhuriyet Dönemine kadar gelişen bütün sanatlar müfredatta yer almaktadır. Görüldüğü gibi ulus, din ve dönem farkı göz önünde bulundurmaksızın bütün dönemler programa alınmıştır. Ancak resim, heykel ve mimari ile sınırlandırılmıştır. Kapsamlı bir müfredat bilgi edinimi için 130 gerekli olsa da ortaöğretim öğrencisi için ağır gelmektedir. Kullanılan yöntemin de, ‘düz anlatım’ olmasından dolayı hedeflenen amaçlara ulaşılamamaktadır. Küçük yaşlardan itibaren sanat eğitimine ve sanat tarihine yeterince önem verilmediği için bu alana yabancı bir toplumda, zaten seçmeli hale gelen sanat tarihi dersleri çok fazla tercih edilmemektedir. Sanat tarihi dersinin ortaöğretimde zorunlu ders değil de seçmeli olarak verilmesi bu bilimin ülke için öneminin anlaşılmasında büyük bir sorundur. Ülkemizde, kültür mirasının araştırılması ve korunmasının büyük önem taşıdığı, çeşitli yollardan kamuoyuna anlatılmaya çalışılırken, ortaöğretimde bunun eğitiminin verilmemesi büyük bir boşluk oluşturmaktadır (Renda, 2001: 113). Türkiye gibi tarihi eserleri ve kültürel geçmişi zengin olan bir ülkede, sanat tarihine ve dolayısıyla çevresine duyarsız yetişen bir toplum olma yolunda hızla gidilmektedir. Bugün seçmeli ders durumunda hala var olan sanat tarihi dersleri, geçmişte olduğu gibi günümüzde de lise programlarında gerektiği gibi değerlendirilmemektedir. Almanya, Fransa ve İtalya’da sanat tarihi eğitimi yaşamın içine alınmıştır. Özellikle Almanya’da, ‘Sanat Tarihi’ başlıklı bir ders olmasa da sanat eğitimi içinde çocuk çok erken yaşlardan itibaren sanat eserleri ile tanışmaktadır. Ülkemizde ise, sadece görsel bilginin az olduğu kitap sayfalarıyla, ağır müfredat programıyla bu ders işlenmeye çalışmakta, dersi ilgi çekici kılmak, bilgileri pekiştirmek adına müzelere, yakın çevresindeki tarihi eserlere veya sergilere geziler yapılamamakta ya da zorluklar yaşanmaktadır. Bu konuda Almanya, Fransa ve İtalya’da uygulanan müfredat programlarından yararlanılabilir. Bizde seçmeli durumda olan sanat tarihi dersleri, Fransa’da seçilen alana göre (Normal, Teknoloji, Edebiyat gibi) seçmeli ya da zorunlu ders olarak müfredat programında yer almaktadır. Sanat tarihi dersleri, Almanya’da ‘Güzel Sanat Dersi’ ve ‘Sanat Eğitimi’ adı altında, İtalya’da ise ‘Sanat Tarihi’ ve ‘Tasarım ve Sanat Tarihi’ olarak zorunlu birer derstir. Sanat tarihi derslerini haftalık ders süreleri açısından değerlendirdiğimizde; 131 Türkiye’de; lise ve dengi okullarda (Fen, Sosyal Bilimler, İmam Hatip, Anadolu Meslek, Teknik, Anadolu Teknik, Sağlık Meslek liseleri hariç) 10. ve 11. sınıflarda seçmeli ders olarak haftada 2 saat olduğunu görmekteyiz. Ancak Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Resim Alanında, ‘Müze Eğitimi’, ‘Plastik Sanatlar Tarihi’, ‘Türk Resim ve Heykel Sanatı’, ‘Çağdaş Dünya Sanatı’ ve ‘Sanat Eserlerini İnceleme’ gibi derslerle haftalık ders saati süresi artmaktadır (Bkz. Ek 5. 17. 9). Özellikle 12. sınıfta toplam süre 5 saate çıkmaktadır. Almanya’da ortaöğretim okullarında, sanat eğitimi içinde, Sosyal Bilimler Alanında, Matematik-Tabii Bilimler Alanında ve İngilizce Ağırlıklı Yeni Diller Alanında haftada 1 saat, Müzik Alanında ise 2 saat olarak sanat tarihi konuları işlenmektedir. Fransa’da sanat tarihi dersleri, lise 1., 2. ve 3. sınıflarda haftada 2 saat olarak düzenlemiştir. İtalya’da ise, Bilimsel Lise’de, 1. sınıflarda 1 saat, ikinci sınıflarda 3 saat, üçüncü ve dördüncü sınıflarda 2 saat; Klasik bir lisede, birinci ve ikinci sınıfta 1, üçüncü sınıfta 2 saat işlenmekte dördüncü sınıfta ise yer almamaktadır. Sanat Lisesinde ise, birinci, ikinci, üçüncü sınıflarda 2 saat, dördüncü sınıfta ise 3 saat olarak düzenlendiği görülmektedir. Bütün bunlar göstermektedir ki sanat tarihi dersleri Türkiye’de ve diğer üç ülkede yaklaşık aynı sürelerde okutulmaktadır. Türkiye, Almanya ve İtalya’da sanat alanında eğitim veren liselerde bu sürenin artığı görülmektedir. Özellikle Türkiye’de Anadolu Güzel Sanatlar Lisesinde sanat tarihi derslerine ayrı bir önem verilmiştir. Almanya’da, sanat tarihi ‘Güzel Sanat Dersi’ ve ‘Sanat Eğitimi’ içinde verilmektedir. Konular bizde olduğu gibi ayrıntılı ve Dünya sanatlarını kapsayacak şekilde geniş değildir. Müfredatlarından yakın çevrelerindeki sanat eserleri ile daha çok ilgilendikleri de anlaşılmakta, sanat tarihi derslerinde Yunan ve Roma sanatları, 132 Rönesans, Barok dışında 19.ve 20.yüzyıl sanatları işlenmektedir. Bu dönemlere ait sanat eserleri daha çok desen, heykel yapımı ya da kabartma çiziminde örnek alınacak bir obje olarak kullanılmaktadır. Bu şekilde sanat tarihi bilgilerinin verilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca yakın çevredeki müze ve tarihi eserlere sık sık geziler yapılmaktadır. Almanya’da bir öğrenci, ‘Güzel Sanat Dersi’ ya da ‘Sanat Eğitimi’ dersleri yoluyla sanat eserleri ve dolayısıyla sanat tarihi konularıyla daha on yaşındayken tanışmaktadır. Bu da toplumun sanat ve sanat tarihi hakkında fikir edinmesine ve bu konuların hayatın içine almasına neden olmaktadır. Bizde ise seçmeli olan bu dersle, öğrenci, eğer özel bir ilgiye sahip değilse hiç bir zaman tanışamamaktadır. Öte yandan Almanya’nın müfredat programlarının ulaşılması sırasında elçiliklerdeki eğitim uzmanlarıyla ve çeşitli vasıtalarla karşılaşılan yurt dışında yaşayan insanlarla yapılan görüşmelerde; çoğunlukla ‘sanat tarihi’ dersinden habersiz oldukları ve eğitimleri sırasında bu dersi almadıkları görülmektedir. Bunun nedeni sanat tarihi konularının sanat eğitimi içinde veriliyor olması ve lise seviyesindeki eğitim kendi arasında çeşitlilik göstermesidir. Almanya’da öğrencinin ilgisi doğrultusunda okul seçimi yapılmaktadır ve Alman Büyükelçiliği’ndeki eğitimden sorumlu birimden alınan bilgiye göre ‘sanat tarihi’ başlığı altında bir ders, sanat eğitimi ile ilgili bir okul seçildiği takdirde müfredat programında yer almaktadır. Fransa, ortaöğretim müfredatında ‘sanat tarihi’ adında bir dersin yer alması ile Almanya’dan farklıdır. Sanat tarihi dersleri Almanya’ya göre daha kapsamlı ve bilinçli olarak her lise programında verilmektedir. Liselerin uyguladığı programa göre (Teknoloji, edebiyat, normal lise programı) sanat tarihi dersleri zorunlu ya da seçmeli olarak müfredatta yer almaktadır. Antik çağdan başlayarak 20. yüzyıl sanatlarına kadar bütün dönemleri, kuramsal ya da uygulamalı olarak işlemektedirler. Bu eğitim sırasında öğretmen ana hatlarıyla müfredatı takip etmekte ancak dersi nasıl işleyeceği, hangi örnekleri 133 göstereceği kendisine bırakılmaktadır. Türkiye’de ise öğretmen, bütün kurallarıyla açıklanmış müfredata bire bir uymak zorundadır. Bunun dışına çıkamamaktadır. Öğrenciye sorulacak sorular dahi, her ne kadar öğretmene yardımcı olmak için de olsa, müfredatta yer almaktadır. Fransız Milli Eğitim Bakanlığı’nın tanımına göre, “sanat tarihi dersleri, alanın zenginliği ve çeşitliliği nedeniyle eğitim ekibi tarafından verilmektedir” denilmektedir. Ancak Ankara’da ki Fransız Elçiliği’ne bağlı lisenin sanat öğretmeni ile yapılan görüşmelerde, dersin kendisi tarafından verildiği ve dersi veren öğretmenin uzmanlığına göre belirli konulara ağırlık verilerek bu derslerin işlendiği anlaşılmaktadır. İtalya’da, sanat tarihi dersleri ‘Tasarım ve Sanat Tarihi’ başlığı altında müfredat programında yer almaktadır. Bu ders, geometrik çizim, mimari çizim ve sanat tarihi olmak üzere üç bölümde verilmektedir. Bu yönüyle Türkiye ve Fransa’dan farklıdır. Sanat eğitimi ile ortak gidişi açısından Almanya’daki sanat tarihi eğitimine benzemektedir. Ayrıca tarih boyunca önemli bir sanat merkezi olan İtalya’daki sanat tarihi dersleri konu seçimi açısından da diğerlerinden farklıdır. Belki de kültürel geçmişinin yoğunluğunun verdiği bir bakış açısıyla İtalya’da ki sanat hareketleri, kendi kültürü konu olarak seçilmiştir. Ancak Anadolu’da da sayısız uygarlık doğmuş ve birçok kültürü topraklarında barındırmıştır. Buna rağmen Türkiye’deki sanat tarihi müfredat programı İtalya’da olduğu gibi kendi kültürü ile sınırlı tutulmamış, bütün sanatlar dahil edilmiştir. Diğer taraftan, üç Avrupa ülkesinin (Almanya, Fransa, İtalya) orta öğretim müfredat programlarında, en azından elde edilen bilgilere göre İslam sanatına ya da Türk sanatına yer verilmediği görülmektedir. Görüldüğü gibi sanat tarihi eğitimi konusunda, Türkiye’de olduğu gibi diğer ülkelerde de sorunlar yaşanmaktadır. Türkiye’de ortaöğretim müfredatında yer alan 134 sanat tarihi derslerinin en önemli problemi bu dersin gerekliliğinin anlaşılmaması ve seçmeli ders haline gelmesidir. Almanya’da bu dersin bağımsız bir ders olamaması bir problem olmakla birlikte sanat eğitimi içinde sanat tarihi bilgileri öğretilmektedir. Fransa’da ve İtalya’da ise sanat tarihi eğitimi, ortaöğretim müfredat programlarına alınarak genel eğitim içinde gereken öneme kavuşmuştur. Ancak beklenilen aksine, sayılan bu üç ülkede de, Türkiye’de olduğu gibi, sanat tarihi eğitimi problemlidir. Yapılan kaynak çalışmaları ve başvurulan okullardan alınan bilgiler bu görüşün oluşmasına neden olmuştur. Elçiliklere gidildiğinde ya da yurt dışı yazışmalarında, Internet araştırmalarında bu ülkelere ait ortaöğretimdeki sanat tarihi müfredatı ile bilgilere çok zor ulaşılmıştır. Hatta birçok görüşmede, böyle bir dersin liselerde yer almadığı söylenmiş, haftalık ders çizelgelerinde böyle bir derse rastlanamamıştır. Görüldüğü gibi, Türkiye’deki sanat tarihi eğitiminin sorunları, diğer ülkelerle benzer ve farklılıkları doğrultusunda, karşılaştırmalarla ortaya konmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, bu Avrupa ülkelerinin(Almanya, Fransa, İtalya) sanat tarihi eğitiminde sorunlar yaşansa da, sanat tarihi eğitimi hayatın içine alınmıştır. Öğrenci öncelikle yakın çevresini tanıyarak sanat tarihini öğrenmekte, daha sonra diğer kültürlere yönelmektedir. Bu şekilde sanat tarihi eğitimi daha anlaşılır olmakta, öğrenci konunun içine girmekte ve sanat tarihi ezbere bilgiler olmaktan uzaklaşmaktadır. Öneriler: Bu bilgiler ışığında, ortaöğretimdeki sanat tarihi dersleri ile ilgili şu önerilerde bulunmak mümkündür; Kültürel mirasın farkında olan, bilgili, çevresine duyarlı insanlar yetiştirilmek için sanat tarihi dersleri, bütün alanlar için zorunlu bir ders olarak ortaöğretim müfredat programında yer almalıdır. Sanat tarihi eğitimi, ilkokuldan başlayarak üniversiteye kadar olan süreçte genel eğitim programı içinde yer almalıdır. En azından Almanya’da olduğu gibi, sanat eğitimi yoluyla genel eğitime dahil edilmelidir. Özellikle kişilik arayışı içinde 135 ve yeteneklerini keşfedeceği dönemde olan 15-18 yaş gençliğinin özgür çalışma alanı bulacağı, yaratıcı kişiliğini sağlamlaştıracağı bir ders olarak liselerde yer alması gerekmektedir. Sanat tarihi programları, disiplinler arası bir perspektif çerçevesinde hazırlanmalıdır. Sanat tarihi disiplinler arası bir bilim dalı olduğu için, öğrencinin sanat eserinin yapıldığı döneme ait politik ortam, ekonomik koşullar, edebiyat alanındaki gelişmeler gibi konuları da bilmesi gerekmektedir (İnankur, 2004: 23-24). Bunun için, bu ders, sanat tarihi öğretmenlerinin yanı sıra, Fransa’da olduğu gibi, plastik sanatlar, tarih, felsefe ve edebiyat tarihi öğretmenleri tarafından destek alınarak verilmelidir. Sanat tarihi müfredat programı geniş perspektifinin yanı sıra ortaöğretim öğrencisinin seviyesine uygun bir dilde sadeleştirilmelidir. Sanat tarihi dersleri, Avrupa ülkelerinde (Almanya, Fransa, İtalya) olduğu gibi ezbercilikten uzak, öğrencinin gördüğünü ifade etmeye ve yorumlamaya dayanan, araştırmacı bir yöntemle yapılmalıdır. Biçimler, dönemler ve eserler arasındaki bağlantıyı gösterecek, anlamayı, değerlendirmeyi ve dolayısıyla bilginin kalıcılığını sağlayacak bir yöntem uygulanmalıdır. Ayrıntılar azaltılmalı, belirgin sorunlar vurgulanmalı, tartışma ortamı oluşturulmalı ve öğrenci aktif rol almalıdır (Ödekan, 1991: 289-296). Sanat tarihi kitapları, sanat tarihi ve eğitim alanında uzman kişiler tarafından hazırlanmalı, konuyu açıklayıcı resim ve fotoğraflarla zenginleştirilmelidir. Sanat tarihi açısından zengin olan ülkemizde, öğrencinin sanat eserlerini yerinde görmesi, müzeleri gezmesi ve bu yönde bir eğitim verilmesi gerekmektedir. Böylelikle, sanat tarihi salt bilgi yükü olmaktan çıkıp öğrencilerin bütün duygu, algı, yorum ve çözümlemeleriyle katıldıkları bir uygulamalı çalışma alanı olacaktır. Bu yöntemle ilgi sürekli canlı tutulmakta, kültürel varlıkların tarihsel ve sanatsal değerleri öğrenci tarafından daha somut olarak kavranabilmektedir. 136 Sanat tarihi biliminin toplum tarafından talep görmesi ve yaygın hale gelmesi için sanat tarihi bölümlerinden mezun olanlara iş imkanı sağlanmalıdır. Ortaöğretimde, sanat tarihi dersleri, sanat tarihi öğretmenleri tarafından verilmelidir. Ancak sanat tarihi bölümünden mezun olan ve öğretmen olmak isteyen adayların, eğitim derslerini de almaları zorunlu hale getirilmelidir. Ortaöğretimdeki sanat tarihi dersleri hakkında yapılan önerilerin yanı sıra var olan müfredat programı ile ilgili şu önerilerde bulunmak mümkündür; Öncelikle, müfredat programımızda yer alan ‘Sanat Tarihi Dersinin Genel Amaçları’ (Bkz. EK. 9.5.) başlığı altında belirlenen hedefler gerçekleştirilmeli, kağıt üzerinde kalmamalıdır. Bu amaçlar arasında özellikle aşağıdaki maddelerin hayata geçirilmesine önem verilmelidir; - Öğrenci, milli kültürün ürünü olan sanat eserlerimizi tanıyabilmeli, - Sanat eserlerinin korunmasının önemini kavramalı, - Sanat eserlerini, müzeleri, sergileri inceleme ve araştırma alışkanlığını kazanabilmeli, - Sanat eserlerini, çağının sosyal, kültürel ve estetik değerleriyle ele alarak sanat toplum ilişkisini kavrayabilmeli, - Yaşanılan çevrede, karşılaşabileceği bir eseri, kültürel ve estetik yönden değerlendirebilmeli, - Sanat tarihinin diğer bilimlerle olan ilişkisini kavrayabilmeli ve bu şekilde genel kültür birikimini arttırabilmelidir. Sanat tarihi dersleri ortaöğretimde, Almanya, İtalya ve Fransa’da olduğu gibi zorunlu dersler arasında yer almalıdır. (Almanya’da ‘sanat eğitimi’ olarak zorunlu, Fransa’da alana göre zorunlu ya da seçmeli, İtalya’da bütün alanlarda zorunludur). Geçmişini tanıyan, kültürel değerlerine saygılı ve bunlardan haberdar, çevresine karşı duyarlı bir toplum olmak için bu dersler mutlaka genel eğitim içinde yer almalıdır. 137 Türk Eğitim Sistemi’nde bu gün halen kullanılan 1991 tarihli müfredat programı, Avrupa ülkelerine göre geniş konu içeriği ile önemli bir görevi üstlenmiştir. Ancak çeşitli uygarlıklara ait sanat eserlerinden ve sanat olaylarından en önemlileri üzerinde durulmalıdır. Bir veya birkaç örnekle belli bir dönem hakkında bilgi edinmesi sağlanmalıdır. Özet, kalıcı bilgiler aktarılmalıdır. Bu programdaki, sanat tarihi alanında uzman kişileri ilgilendiren (örneğin mimariyi ilgili olarak plan tipleri, taşıyıcı sistem ayrıntıları, malzeme vb.) ayrıntılardan uzaklaşılmalıdır. Bu tür bilgiler işleniş sırasında, öğrencinin kafasına karıştıracak bir yoğunluktan kaçınılarak anlatılmalıdır. Bu şekilde öğrenci ezbercilikten uzaklaştırılmalıdır. Öncelikle, öğrenci yakın çevresinden haberdar olmalı ve bunun gerçekleşebilmesi için geziler yapılmalı ve Almanya, Fransa, İtalya’daki müfredat programında olduğu gibi bu konuyla ilgili projeler hazırlamaları istenmelidir. Bu şekilde, çevresinde bulunan bir tarihi eserlerden haberdar olacak ve onlara daha bilinçli yaklaşacaktır. Sanat tarihi derslerinin süresi, zengin Türk kültürünü ve dünya sanatından belli başlı konuları aktarabilmek için daha uzun tutulmalıdır. Haftada 1 ya da 2 saatlik ders süresi, geniş konu içeriğini anlatmak için yetersizdir. Sanat tarihi müfredat programı diğer derslerin (Edebiyat, tarih, resim vb.) müfredat programlarıyla paralel gitmeli ve bu şekilde öğrencinin anlatılan dönemi bütün yönüyle kavraması sağlanmalıdır. Müfredat programımızda yer alan değerlendirme sistemi geliştirilmelidir. Sorulardan oluşan sınavlara ek olarak, Almanya, Fransa ve İtalya’da olduğu gibi dönem sonunda teslim etmek üzere bir araştırma projesi hazırlatılmalı ve öğrencinin dönem içinde gösterdiği performanslar da göz önünde bulundurularak değerlendirme yapılmalıdır. 138 Yapılan bu çalışma sonunda, ortaöğretim müfredatında, sanat tarihi derslerinin giderek önemini yitirdiği; önceleri zorunlu, sonraları çoğunlukla edebiyat, resim gibi alanlarda zorunlu, kimi zaman sadece resim alanında eğitim yapan öğrenciler için zorunlu ders olarak yerini aldığı ve günümüzde ise bütün alanlar için seçmeli ders haline geldiği görülmüştür. Sanat tarihi dersleri bu gün, tesadüfen bu konuya merakı olan ve bu alanda bilgi edinmeyi isteyen öğrenciler tarafından seçilmeyi beklemektedir. Bu durum, sanat tarihi hakkında hiçbir bilgisi olmayan, bu konuda herhangi bir eğitim almayan yada yanlış eğitim sisteminden dolayı sevmeyerek bu dersten geçebilen bir ailenin yetiştirdiği çocuklar düşünülürse çok zor görünmektedir. Kısaca sanat tarihi günümüzde mecbur kalınmadıkça seçilmeyen bir ders durumuna gelmiştir. Toplumdaki bu bilinçsizliği kaldırmak ve insan olarak yaşamın gereklerinden olan sanat ve sanat tarihinin önemini kavratmak için eğitim politikalarında değişiklikler yapılmalıdır. Bunun yanı sıra sanat tarihi ve resim dersi öğretmenlerinin eğitimine ayrı bir önem verilmelidir. Sanat tarihinin, nasıl öğretileceği öncelikle öğretmenlere öğretilmelidir. Yukarıda söz edilen önerilerin gerçekleşmesi için toplumsal yapının her aşamasında eğitime ve yenilenmeye gidilmelidir. Sanatın ve sanat tarihinin, yani kültürel varlığımızın değerini bilen yönetimlerden başlayan bir sıralamayla, bir müzede güvenliği sağlayan bir görevliye kadar her kes bu değerlerin farkında olmalıdır. Tarihi eserlerimiz korunmalı, müzelerimiz bilgi aktarımının yapıldığı aktif alanlar haline getirilmeli, sanat faaliyetlerinin takip edildiği toplumsal bir bilinç oluşturulmalıdır. Eğitim, insanın insan olarak yaşayabilmesi ve varlığını sürdürmesi için kaçınılmaz bir gerekliliktir. Bu eğitim içinde, özellikle sanat ve sanat tarihi eğitimi önemli bir yere sahiptir. Toplumlar, tarihleri ve tarih boyunca ürettikleri kültürleri ile varlıklarını sürdürmektedirler. Dünya bu gün büyük değişimler içindedir. Teknoloji, insan ilişkilerinin bozulması ve toplum içinde bireysel yaşam, çevreye duyarsızlık ve 139 değerlerden uzaklaşma kaygı verici boyutlardadır. İnsan hayatında önemli yere sahip olan manevi duygularımız ve bu maneviyatımızı besleyen kültürümüz varlığımızın nedenidir. Toplumsal değerlere tarihe, sanata ve geçmişe sahip çıkmak ulusları başarıya götürür. Bu da ancak “Sanat Tarihi Eğitimi” ile mümkündür. 140 KAYNAKÇA AKYÜZ, Yahya. (2001). Türk Eğitim Tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları. (2002). 17.Yüzyıldan Günümüze Türk Eğitiminde Başlıca Düzenleme ve Geliştirme Çabaları (Genel Özellikler ve Doğrultular). XIII. Türk Tarih Kongresi (4-8 Ekim). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. (2004). Türk Eğitim Tarihi, M.Ö. 1000 - M.S. 2004. Ankara:Pegem A Yayınları. AMKS (Amtsblatt Des Ministerıums Für Kultus Und Sport)(1994). Bildungsplan Für das Gymnasıum, Kultus Und Unterricht, 21. Februar 1994 Lehrplanheft 4 / 1994, Baden-Württemberg Stuttgart. ( Kültür Ve Ders, Kültür Ve Spor Bakanlığının Resmi Gazetesi , Müfredat Defteri 4 / 1994). ANONİM .(1989). Ana Britannica, Genel Kültür Ansiklopedisi. Cilt 15, Cilt 21, İstanbul: Ana Yayıcılık. ANONİM. (1999). Osmanlı Bilim ve Eğitim. Türk Dünyası Kültür Atlası, Osmanlı Dönemi 2, İstanbul: Mega Basım, 146-266. ANONİM.. (2001). Ortaöğretim: Genel Eğitim, Meslek Eğitimi, Teknik Eğitim Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Yayın No: DPT: 2576-Ölk:589. ANONİM. (2005). 2004-2005 Okul Yılı Tasarım Ve Sanat Tarihi Öğrenim Programı. İstanbul Beyoğlu İtalyan Bilimsel Lise. ANONİM. (2006). İtalya Klasik Lise Bakanlık Programları, Educazione & Scuola, Reg. Tribunale Lecce n.662 01.07.1997, Sorumlu Yönetici: Dario Cillo. <http://www.edscuola.it/archivio/norme/programmi/classico.html> (2006, Ağustos) 141 APKKB(Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı). (2006). 2006 Malî Yılı Bütçesine İlişkin Rapor. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi <2005http://sgb.meb.gov.tr/yayinlar/2006_BUTCE_RAPORU.doc#_Toc122679616 > (2006, Temmuz) AREL, Ayda. (2004). Türkiye’nin Sanat Tarihi: Kuramını Arayan bir İnceleme Alanı. Sanat Tarihi Eğitiminin İrdelenmesi (12-13 Mayıs 2004, Sempozyum Bildirileri). İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yayınları. Sayfa: 1-5. ARIK, Remzi Oğuz. (1940). Türkiye’de Sanat Tarihi. Çığır (İlim-Fikir-Sanat). Ankara, Sayı 91, Cilt 8, Sayfa 155-163. ARSLAN, M., Kılıç, Ç. (2000). Bazı Avrupa Ülkelerinde ve Türkiye’de Zorunlu Eğitimde Yönlendirme Çalışmalarının Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi. Sayı 148. <www.meb.gov.tr> ( Ocak, 2005). ASLANAPA, Oktay. (1976). Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümünün Kuruluşunun Otuzuncu Yıldönümü. Sanat Tarihi Yıllığı VI (1974-1975). Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümünün 30. Kuruluş Yıldönümü Sayısı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Enstitüsü yayınları (1995). Sanat tarihi Derslerinin İlk Okullardan Başlanılarak Okutulmasının Önemi ve Gerekçeleri. Sanatsal Mozaik. İstanbul, 14-15. ATIL, Esin. (1998). Osmanlı Sanatı ve Mimarisi. Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Cilt II. İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi Yayınları, S.447- 486. AYTAÇ, Kemal. (1979). Federal Almanya’da Okul Sistemi. Ankara:Turhan Kitapevi Yayınları Eğitim Dizisi No: 1. 142 AYVAZOĞLU, Beşir. (1989). Türkiye’de Sanat Tarihi ve Estetikle İlgili İlk Çalışmalar. Erdem (Atatürk Kültür Merkezi Dergisi). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi (1991). Cilt 5, Sayı 15, Sayfa 977-992. BALCI, Y.Baytekin. (1996). Sanat Eğitiminde Yeni Bir Yöntemsel Yaklaşım: Resim-İş Eğitimi=Sanat Eğitimi=Estetik+Sanat Eleştirisi+Sanat Tarihi+Uygulama. Milli Eğitim.131, Sayfa 18-19. BAŞARAN, İbrahim Ethem. (1994). Türkiye Eğitim Sistemi. Ankara. BATUR, Afife ve Diğerleri. (2002). Türkiye’de Sanat Tarihi Eğitimi ve Sorunları. Sanat Dünyamız. İstanbul, S.84. BELTİNG, Hans. (1987). The End Of The History Of Art. (Christopher S. Wood), London: The Üniversity Of Chicago. BİLİM, Yalçn. (1998). Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876). Eskişehir: Anadolu niversitesi Yayınları, No 1067, Edebiyat Fakültesi Yayınları, No 2. BİNBAŞIOĞLU, Cahit. (1999). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Bilimleri Tarihi. Ankara: Tek Işık Yayıncılık. BOYDAŞ, Nihat ve Y.B.BALCI. (1997). Eğitim-Sanat İlişkisi: Sanat Eğitimi. Eğitim Bilime Giriş. Ankara: Gazi Kitabevi, 167-175. BUDAK, Şerif. (2003). Atatürk'ün Eğitim Felsefesi ve Geliştirdiği Eğitim Sisteminin Değiştirilmesi. Milli Eğitim Dergisi. Sayı 160. Ankara: MEB Yayınları. CANTAY, Gönül. (2004). Sanat Tarihi Nedir?. Sanat Tarihi Eğitiminin İrdelenmesi (12-13 Mayıs 2004, Sempozyum Bildirileri). İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yayınları. Sayfa: 7- 18. 143 CEZAR, Mustafa. (1973). Mimarlık ve Resim Öğretimine Gidiş. VII. Türk Tarih Kongresi (25-29 Eylül 1970) Bildirileri.II.Cilt. Ankara:Türk Tarih Kurumu Basımevi, Sayfa733-760. (1983). Güzel Sanatlar Eğitiminde 100.yıl, Güzel Sanatlar Akademisi’nden 100.Yılda Mimar Sinan Üniversitesi’ne. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları. (1992). Türkiye’de İlk Resim Sergisi. 1. Osman Hamdi Bey Kongresi Bildiriler (2-5 Ekim 1990). İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları. Sayfa, 43-58. (1995). Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi. İstanbul: Aksoy Yayıncılık. (1998). 17. Yüzyıl Osmanlı Kaynaklarında Sanat Tarihi ile İlgili Noktalar. 17. Yüzyıl Osmanlı Kültür ve Sanatı (19-20 Mart 1998 Sempozyum Bildirileri). İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yayınları 4, Sayfa 41-54. ÇETİN, K., Gülseren, H.Ö. (2003). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Stratejileri. Milli Eğitim Dergisi. Sayı 160. <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/160/cetin-gulseren.htm> (2006, 8 Eylül) CEYLAN, Memduh. (1990). Federal Almanya’da Ortaöğretim Kurumlarının Yapısı. Eğitim ve Bilim. 14,77, Temmuz, Sayfa 60-70. CİCİOĞLU, Hasan. (1982). Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Orta Öğretim (Tarihsel Gelişim). Ankara: Anakara Üniversitesi Basımevi. (1985).Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Orta Öğretim (Tarihsel Gelişim). Ankara: Anakara Üniversitesi Basımevi. 144 CORDAN, Bener. (1998). Türkiye’de 8 Yıllık Eğitim: Hedefler ve İçerik. Türkiye ve Almanya’da Eğitim Tartışmaları. Ankara: Feryal Matbaası, Sayfa 22-34. CROCE, Benedetto. (1983). İfade Bilimi ve Genel Linguistik Olarak Estetik, Croce Estetiğine Giriş. (Çev. İsmail Tunalı). İstanbul: Remzi Kitapevi Yayınları. DEMİREL, Özcan. (1996).Karşılaştırmalı Eğitim. Ankara:USEM Yayınları-8. (2000). Karşılaştırmalı Eğitim. Ankara: Pegem Yayıncılık. (2004). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme. Ankara:Pagem. DEMİRİZ, Yıldız. (1995). Ülkemizde Sanat Tarihi Eğitiminin ve Sanat Tarihçilerin Sorunları. Sanatsal Mozaik. İstanbul, 15-17. DİEZ, Ernst. (1947). Josef Strzygowski. Felsefe Arkivi. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü Dergi No: 5, Cilt II, Sayı 1. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, Sayfa 1-12. ERDEN, Münire. (1995). Eğitimde Program Değerlendirme. Ankara: Pagem. ERDEN, E.Osman. (2004). Sanat Tarihinde Disiplinlerarasılığın Gerekliliği. Sanat Tarihi Eğitiminin İrdelenmesi (12-13 Mayıs 2004, Sempozyum Bildirileri). İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yayınları, Sayfa: 53-55. ERDOĞAN, İrfan. (1998). Karşılaştırmalı Eğitim: Çağdaş Eğitim Sistemleri. İstanbul: Sistem Yayıncılık. ERDOĞAN, İrfan. 2002. Yeni Bir Bin Yıla Doğru Türk Eğitim Sistemi, Sorunları ve Çözümleri. İstanbul: Sistem Yayıncılık. 145 ERGÜN, Mustafa. (2001). Batılılaşma Dönemi Osmanlı Eğitim Sisteminin Gelişimine Mukayeseli Bir Bakış. Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim, Milletlerarası Kongresi Tebliğleri (12-15 Nisan 1999). İstanbul: IRCICA, Sayfa 89-102. ERTÜRK, Selahattin. (1974). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Yelkentepe Yayınları. ERSOY, Hüseyin. (1998). Türk ve Alman Eğitim Sistemlerinde Ortaöğretim Kurumlarının ve Müfredatlarının Karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). EYİCE , Semavi. (2003) A 1995. Sanat Tarihi Eğitimi. Sanat ve Plastik Sanatlar Eğitimi Dergisi (www.sanatvebilgi.com), Nisan, Sayı1. < http://mimoza.marmara. edu.tr/~ugur/sayi1/stegitimi_sayi1.htm> (9 Eylül,2006) (2003) B (1995). Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bilimlerinin Geçerliliği. Sanat ve Plastik Sanatlar Eğitimi Dergisi (www.sanatvebilgi.com), Nisan, Sayı1. <http://mimoza.marmara.edu.tr/~ugur/sayi1/arkeoloji_sayi1.htm> (9 Eylül,2006) FERNİE, Eric. (1995). Art History And Its Methods, A Critical Anthology. London: Phaidon Pres Limited. FİDAN, N., Erdem, M. (1991). Eğitime Giriş. İstanbul: Alkım Yayınevi. GOMBRİCH, Ernst. (1983). Hegel ve Sanat Tarihi. (Çev. Gülsüm Nalbantoğlu). Mimarlık. Ankara: Pan Matbaası. Sayı 193, Yıl 21. Sayfa: 22-27. GÜLCAN, M. Gürkan. (2005). Avrupa Birliği ve Eğitim Süreci, Avrupa Birliği Ülkeleri Eğitim Sistemleri ve Politikaları Yapısal Uyum Modeli. Ankara: Ertem Matbaası. 146 GÜLENSOY, Tuncer. (1995). Türkiye’de Sanat Tarihçiliği ve Sanat Tarihi İle İlgili İki Kitap, Türk-İslam Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri ve Rize. Kayseri. GÜR, Zeynep. (2004). Ortaöğretimde Sanat Tarihi Öğretimi.. Sanat Tarihi Eğitiminin İrdelenmesi (12-13 Mayıs 2004, Sempozyum Bildirileri). İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yayınları, Sayfa: 47-51. GÖZÜTOK, F. Dilek. (2003). Türkiye'de Program Geliştirme Çalışmaları. Milli Eğitim Dergisi, Sayı 160. <med@meb.gov.tr> (20 Ocak, 2006) HAUSER, Arnold. (1984). Sanatın Toplumsal Tarihi. (Çev.Yıldız Gölönü). İstanbul: Remzi Kitapevi. İHSANOĞLU, Ekmeleddin. (1987). 19.Asrın Başlarında –Tanzimat Öncesi- Kültür ve Eğitim Hayatı ve Cemiyet-i İlmiye Olarak Bilinen Ulema Grubunun Buradaki Yeri. Osmanlı İlmi Ve Mesleki Cemiyetleri, 1. Milli Türk Bilim Tarihi Sempozyumu (3-5 Nisan 1987). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. İNAN, Rauf. (1981). Cumhuriyet’in İlk On Yılında Eğitimimizin Durumu ve Belirgin Özellikleri. Atatürk ve Eğitim ( Türk Eğitim Derneği V. Eğitim Toplantısı). Şafak Matbaası. İNANKUR, Zeynep. (2004). Sanat Tarihi Eğitiminin Sorunları. Sanat Tarihi Eğitiminin İrdelenmesi (12-13 Mayıs 2004, Sempozyum Bildirileri). İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yayınları, Sayfa: 23-24. İNEL, Berke. (2001). Osmanlı İmparatorluğunda Kültürel ve Eğitimsel Yaşamda Güzel Sanatların Yeri, Modernleşme Süresinde Batının Etkisi. Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim Milletlerarası Kongresi Tebliğleri (İstanbul 12-15 147 Nisan 1999), İstanbul: İslam, Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, Sayfa 617-652. İPŞİROĞLU, Mahzar Şevket. (1947). Üslup Tarihi Olarak Sanat Tarihi: Heinrich Wölfflin’in Eseri . Felsefe Arkivi. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü Dergi No: 5, Cilt II, Sayı 1. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, Sayfa 26-39. İPŞİROĞLU, Nazan. (1986). Mahzar Şevket İpşiroğlu. Milliyet Sanat Dergisi. Sayı 141. İstanbul, Sayfa 27-28. İSLİMYELİ, Nüzhet. (1969). Sanat Tarihimizde Karanlık Noktalar. Ankara Sanat. Yıl 3, Sayı 35. Ankara: Doğuş Matbaacılık, Sayfa 8. KANTARCIOĞLU, Selçuk. (1998). Türkiye Cumhuriyeti Hükümet Programlarında Kültür. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. KARA, Mehmet. (2001). Türk Fransız Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi, Elazığ Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı). KAVCAR, Cahit. (1983). Güzel Sanatlar Eğitimi. Cumhuriyet Döneminde Eğitim. İstanbul: MEB Devlet Kitapları. KAZANCIGİL, Aykut. (1993). Mehmet Vahid (1873-1931) İlk Sanat Tarihi Muallimi ve Müderrisi. Sanat Çevresi. Sayı 175, İstanbul: Kurşit Ofset, Sayfa10-15. KIRIŞOĞLU, O. T. ve Strokrocki. M. (1997). Ankara: YÖK/ Dünya Bankası, MEGP. Ortaöğretim Sanat Öğretimi. 148 (2002). Sanatta Eğitim (Görmek-Öğrenmek, Yaratmak), Pagem A Yayınları, Ankara. KOÇER, Hasan Ali. (1992). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (1949). Tebliğler Dergisi. Cilt 12, Eylül, 1949, Sayı 557. Ankara: Milli Eğitim Basımevi MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (1950). Tebliğler Dergisi. Cilt 13, Mayıs, 1950, Sayı 589. Ankara: Milli Eğitim Basımevi MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (1970). Lise Müfredat Programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (1972). Orta Öğretim Programlarındaki Yönelmeler (1924-1970). Talim ve Terbiye Dairesi Yayınları,16. Milli Eğitim Şurası Hazırlık Çalışmaları Serisi 1.İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (1981). 10. Milli Eğitim Şurası (23-26 Haziran 1981). Ankara: Milli Eğitim Basımevi. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (1983). Cumhuriyet Döneminde Eğitim. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (1989). 12. Milli Eğitim Şurası (18-22 temmuz 1988). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB 1 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1991). 3. Milli Eğitim Şurası (2-10 Aralık 1946). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. 149 MEB 2 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1991). 4. Milli Eğitim Şurası (22-31 Ağustos 1949). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB 3 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1991). 7. Milli Eğitim Şurası (5-15 Şubat 1962). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB 4 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1991). 8. Milli Eğitim Şurası (28 Eylül- 3 Ekim 1970). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB 5 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1991). 9. Milli Eğitim Şurası (24 Haziran- 4 Temmuz 1974). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB 6 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1991). Sanat Tarihi Dersi Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi MEB 7 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1991). Tebliğler Dergisi. Cilt 54, Eylül, 1991, Sayı 2342. Ankara: Milli Eğitim Basımevi MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (1994). Tebliğler Dergisi. Sayı 2444. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (1994). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (1983-1993). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB 1 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1995). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (1923-1983). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB 2 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1995). Milli Eğitim Şuraları (1939-1993). Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı Şura Genel Sekreterliği. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. 150 MEB 1 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1996). 15. Milli Eğitim Şurası (2000’li Yıllarda Türk Milli Eğitim Sistemi), Raporla, Görüşmeler, Kararlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB 2 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1996). Tebliğler Dergisi. Sayı :2455, Ankara: Milli Eğitim Basımevi. MEB 1 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1998). Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Lise Ders Programları, Cilt I, II. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. MEB 2 (Milli Eğitim Bakanlığı). (1998). Tebliğler Dergisi. Sayı 2492, Ankara: Milli Eğitim Basımevi. MEB 1 (Milli Eğitim Bakanlığı). (2002). Tebliğler Dergisi. Cilt 65, Mart, 2002, Sayı 2534 <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/pdf/2534.pdf> (2006,Temmuz). . MEB 2 (Milli Eğitim Bakanlığı). (2002). Tebliğler Dergisi. Cilt 65, Haziran, 2002, Sayı 2537 < http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/pdf/2537.pdf> (2006,Temmuz). MEB 3 (Milli Eğitim Bakanlığı). (2002). Tebliğler Dergisi. Cilt 65, Eylül 2002, Sayı 2540 <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/pdf/2540.pdf> (2006,Temmuz). MEB 3 (Milli Eğitim Bakanlığı). (2002). Tebliğler Dergisi. Cilt 65, Haziran 2002, Sayı 2537 <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/pdf/2537.pdf> (2006,Temmuz). MEB 4 (Milli Eğitim Bakanlığı). (2002). Tebliğler Dergisi. Cilt 65, Eylül 2002, Sayı 2540 <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/pdf/2540.pdf> (2006,Temmuz). MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (2003). Tebliğler Dergisi. Cilt 66, Haziran 2003, Sayı 2549 <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/pdf/2549.pdf> (2006,Temmuz). 151 MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (2005). Tebliğler Dergisi. Cilt. 68, Ağustos 2006, Sayı 2575 <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/pdf/2575.pdf> (2006,Temmuz). MEB 1(Milli Eğitim Bakanlığı). (2006). Tebliğler Dergisi. Cilt 69, Mayıs 2006, Sayı 2584 <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/pdf/2584.pdf> (2006, Temmuz). MEB 2 (Milli Eğitim Bakanlığı). (2006). Tebliğler Dergisi. Cilt. 69, Sayı 2585, Haziran <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/pdf/2585.pdf> (2006,Temmuz). MEGSB (Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı). (1987). Lise Müfredat Programları. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. MEV (Milli Eğitim Vekaleti). (1952). Lise Müfredat Programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. MİNOR, Vernon Hyde. (1994). Art History’s History. America: Printice Hall, Englewood Cliffs, New Jersey. MNEF(Minister for National Education of French). (2001). Fransa’da Sanat Tarihi Dersi Öğretim Programı. <www.education.gouv.fr> (2006, Haziran). MÜLAYIM, Selçuk. (1983). Sanat Tarihi Metodu. Anadolu Sanat Yayınları, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Yayınları 1, Ankara: Erenler Matbaası. (1990). Sanat Tarihinin Attilası Josef Strzygowski. Sanat Tarihi Araştırmaları Dregisi. Cilt 3, Sayı 8. İstanbul: Örünç Matbaası, Sayfa. 65-69. (1994). Sanat Tarihi Metodu. İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi. MV (Marif Vekaleti). (1954). Tebliğler Dergisi. Cilt 17, Eylül, 1954, Sayı 816, Ankara: Milli Eğitim Basımevi. 152 MV (Marif Vekaleti). (1956). Lise Müfredat Programı. Ankara: Maarif Basımevi. MV (Marif Vekaleti). (1960). Lise Müfredat Programı. Ankara: Maarif Basımevi. OĞUZKAN, Turhan. (1986). Türkiye’de Ortaöğretim ve Sorunları. İstanbul: Ana Basım Sanayi A.Ş. OKTAY, Ayla. (1987). Osmanlı Devletinde Eğitim ve Öğretimim Tarihsel Gelişimi. İ.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yıllığı II., İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları,115-139. ÖDEKAN, Ayla. (1974). Türkiye’de 50 Yılda Yayımlanmış Arkeoloji, Sanat Tarihi ve Mimarlık Tarihi İle İlgili Yayınlar Bibliyografyası (1923/1973). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası. (1991). Ortaöğretim Sanat Tarihi Ders Kitapları. Türkiye’nin Ders Kitapları, Ortaöğretim Ders Kitaplarına Eleştirel Bir Yaklaşım. (Haz.Şeyda Ozil-Nilüfer Tapan) Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Yayınları 5, İstanbul: Cem Yayınevi. (2004). Sanat Tarihi Eğitiminin Sorgulanması. Sanat Tarihi Eğitiminin İrdelenmesi (12-13 Mayıs 2004, Sempozyum Bildirileri). İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yayınları. Sayfa: 19-22. ÖZDEMİR, Nurdane. (1997). Anadolu Halk Kültüründe Resim, Heykel ve Müziğin Yeri, Önemi. Ankara: Nurol Matbaacılık. ÖZYILMAZ, Ömer. (1998). 8 Yıllık Kesintisiz Zorunlu Eğitim: Beklentiler, Sorunlar ve Yansımalar. Türkiye ve Almanya’da Eğitim Tartışmaları. Ankara: Feryal Matbaası, Sayfa 86-95. 153 PACK, Doris. (1999). Alman Eğitim Sistemi ve Avrupa’da Eğitim Politikalarının Koordinasyonu. 2000’li Yılların Eşiğinde Türkiye ve Almanya’da Eğitim Politikası, VI. Türk-Alman Gazeteciler Semineri, Ankara: Konrad –AdenauerVakfı, Sayfa 75-103. PANOFSKY, Erwin. (1968). Hümanist Bir Bilim Dalı Olarak Sanat Tarihi. (Çev. Afife Batur, Selçuk Batur). İTÜ Mimarlık Fakültesi. İstanbul: Gün Matbaası. READ, Herbert. (1981). Sanat ve Toplum. Ankara: Ümran Kitapevi. RENDA, Günsel. (1977). Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı (17001850), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, (2001). Cumhuriyet Döneminde Sanat Tarihi Bilimi, Atatürk’ün Ölümünün 62. Yılında Cumhuriyet Türkiye’sinde Bilimsel Gelişmeler Sempozyumu (8-10 Kasım 2000). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi. Sayfa 107-115. ROSKILL, Mark. (1989). What Is Art Hitory?. London: The Üniversity of Massachusetts Press. SAFRAN, Mustafa. (1999). Tarih Öğretimi ve Çağdaş Müfredat Teorileri. XII.Türk Tarih Kongresi (12-16 Eylül 1994). Ankara:Türk Tarih Kurumu Basımevi, 9971003. SAĞ, Mehmet. (2000). Türkiye’de Sanat Tarihi Öğretiminin Son On Yılı. Ankara: (Yayınlanmamış, Sanat Tarihi Öğretimi dersi, Doktora Ödevi). SAĞLAM, Mustafa. (1999). Avrupa Ülkelerinin Eğitim Sistemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Yayınları No: 1147, 59. 154 SAN, İnci. (1968). Heinrich Wölfflin ( Hayatı ve Eserleri). Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt I, No: 1-4. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Sayfa 147-150. SEMİZ, Yaşar. (2000). Osmanlı Devleti’nde Üniversite Darülfünün. Uluslar arası Kuruluşunun 700. yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi (7-9 Nisan 1999). Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, Sayfa 647-656. SERBEST, Fatma. (2003). Avrupa Birliği Müktesebatınn Türkiye’nin Eğitim Politikasına Yansımaları. Eğitim Araştırmaları Dergisi. Mayıs. SCHREİER, Jürgen. (1998). Almanya’da Temel Okul ve Esasa Okul Eğitimi, Türkiye ve Almanya’da Eğitim Tartışmaları. Ankara: Feryal Matbaası, Sayfa 1021. SHİNER, Laryy. (2004). Sanatın İcadı, Bir Kültür Tarihi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. SÖNMEZ, Veysel. (2001). Program Geliştirmede Öğretmenin El Kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık SÖZEN, Metin.(1972). Anadolu Medreseleri: Selçuklu ve Beylikler Devri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları (1985). Türkiye’de Sanat Tarihi ve İpşiroğlu. Sanat Olayı. Sayı 35, İstanbul: Hürriyet Ofset, Sayfa 22. SÖZEN, M., Tanyeli, U. (1996). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi. SÖZER, Ersan. (1997). Üç Avrupa Ülkesinde Eğitim, Almanya, Danimarka ve Fransa Eğitim Sistemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları; No.1004. 155 ŞEŞEN, Ramazan. (2000). İstanbul’un Fethine Kadar Osmanlılardaki İlmi Durum, İstanbul’un Fethi’nin Türk İlim ve Kültürüne Katkısı. Uluslar arası Kuruluşunun 700. yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi (7-9 Nisan 1999). Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, Sayfa 241-244. ŞİŞMAN, Adnan. (1999). XIX.Yüzyılda Avrupa’ya Gönderilen Osmanlı Öğrencileri. XII.Türk Tarih Kongresi (12-16 Eylül 1994). Ankara:Türk Tarih Kurumu Basımevi, Sayfa 963-971. TANSUĞ, Sezer. (1997).Gelenek Işığında Sanat. İstanbul: İz Yayıncılık. TCM (Türkiye Cumhuriyeti Maarif). (1944). Türkiye Cumhuriyeti Maarifi (19231943). Ankara: Maarif Matbaası. TCM (Türkiye Cumhuriyeti Maarif). (1960). Lise Müfredat Programı. Ankara: Maarif Basımevi TCMV(Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti). (1930). Orta Mektep Müfredat Programı. İstanbul: Devlet Matbaası. TCMV(Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti). (1931). Orta Mektep Müfredat Programı 1931-1932 Ders Senesi Tadilatı. İstanbul Devlet Matbaası. TCMV(Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekilliği). (1991). 2. Maarif Şurası (15-21 Şubat 1943). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. THERİEN, Norwell. (1994). Winckelmann and Art History. Art History’s History. America: Prentice-Hall, Inc., Sayfa 89-93. TOK, Gökhan. (1997). Sanat Tarihinden Tarihe, Bizans’tan Osmanlı’ya, Bilimden Kültüre Semavi Eyice. Bilim ve Teknik. Ankara: Mat Basım Yayın A.Ş, Sayı 353, 156 Sayfa 82-89. TURAN, Kemal. (2000). Türk Alman Eğitim İlişkilerinin Tarihi Gelişimi. İstanbul: Bayrak Matbaası. TURGUT, Orhan. (1992). Cumhuriyet Dönemi İlk ve Ortaöğretim Programları ve Bu Programlardan Alınan Öğrenim Belgelerinin Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Programları ve Öğretim Bilimdalı). TUZCU, Gökhan. (2002). Avrupa Birliğine Geçiş Sürecinde Türk Eğitiminin Planlanması. Milli Eğitim Dergisi. Sayı:155-156. < http://yayim.meb.gov.tr /dergiler/155-156/tuzcu.htm > ( 9Eylül, 2006) TÜRK, Ercan. (1999). Türk Eğitim Sistemi. Ankara: Feryal Matbaacılık, Nobel Yayınları. TÜRKOĞLU, Adil. (1981). Türk ve Fransız Eğitim Sistemlerinin Evriminin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 12, No: 1-2. Ankara: Ankara üniversitesi Basımevi. Sayfa177-197. (1983). Fransa, İsveç ve Romanya Eğitim Sistemleri Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, No:122. (1984). Türkiye ve Fransa’da Lise Programlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi yayınları, No: 131. UÇAN, Ali. (1999). Cumhuriyet Döneminde Eğitimde Uygulanan Program Türleri ve Program Modelleri. 21.Yüzyılın Eşiğinde Türk Eğitim Sistemi (Ulusal Sempozyum). Ankara : Tek Işık Yayıncılık. Sayfa 342-358. 157 UNAT, Faik Reşit. (1964). Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. ÜÇEL-AYBET, Gülgün (2001). 16.ve 17.Yüzyıllarda Osmanlı Toplumda Kültürel Hayata Şekil Veren Bazı Etkenler. Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim Milletlerarası Kongresi Tebliğleri (İstanbul 12-15 Nisan 1999), İstanbul: İslam, Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, Sayfa 653-661. VARIŞ, Fatma. 1996. Eğitimde Program Geliştirme: Teori ve Teknikler, Ankara: Alkım Yayınları. YALÇINKAYA, Mustafa. (1992). İtalyan Eğitim Sistemi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 25, Sayı 1. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Sayfa199-210. YAVUZOĞLU, Nazan. (2004). Sanat Tarihçisi Kimliğinden Hareketle. Sanat Tarihi Eğitiminin İrdelenmesi (12-13 Mayıs 2004, Sempozyum Bildirileri). İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yayınları. Sayfa: 57-62. YETKİN, Suut Kemal. (1968). Güzel Sanatların Eğitimdeki Yeri. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. C.1, No: 1-4. Ankara: Ankara üniversitesi Basımevi. Sayfa 125-129. YILDIRIM, A., Şimşek, H. (2000). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları. YİĞİT, Ali. (1990). İnönü Dönemi Eğitim ve Kültür Politikası (1938-1950). (Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü). YÜKSEL, Sedat. (2003). Türkiye'de Program Geliştirme Çalışmaları ve Sorunları. Milli Eğitim Dergisi. Sayı 159.<www.meb.gov.tr> (Eylül,2006) 158 W.KLEINBAUER, Eugene. (1987). Art History in Dicipline-based Art Education. Discipline-Based Art Education, Origins, Meaning and Development. America: Üniversity of İllinois press, P.205-215. WÖLFFLİN, Heinrich. (1968). Sanat Tarihinin Temel Kavramları, Yakın Zamanlarda Üslup Gelişmesi Sorunları. (Çeviren: İnci San). Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. C.1, No: 1-4. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Sayfa132-143 (1990) Sanat Tarihinin Temel Kavramları (Çeviren: Hayrullah Örs). İstanbul: Remzi Kitapevi. <www.meb.gov.tr> <http://ttkb.meb.gov.tr/> <www.ankara.edu.tr> <www.education.gouv.fr > <www.eurydice.org> <www.ekdil.com> <www.ankara.edu.tr> <http://www.megep.meb.gov.tr.> <www.uluslararasiegitim.com> <www.galataeducation.com.tr> <www.egitim.aku.edu.tr/ergun3.htm> <http://www.meb.gov.tr/Stats/ist2001/Bolum2s1.htm> <http://www.meb.gov.tr/Stats/ist2001/ Bolum5s5.htm> <http://www.meb.gov.tr/Stats/ist2001> <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/144/akyuz.htm> <http://digm.meb.gov.tr /DUYURU/OECD/OECD_onrapor_TRMart06.pdf> <http://www.megep.meb.gov.tr/megep/genel/moduler/ulkeler/Italy> <http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/144/akyuz.htm> 159 EKLER LİSTESİ Ek 1. Türk Eğitim Sistemi Ek 2. Almanya Eğitim Sistemi Ek 3. Fransa Eğitim Sistemi Ek 4. İtalya Eğitim Sistemi Ek 5. Türkiye Lise Haftalık Ders Çizelgeleri Ek 5.1. 1949 Lise Müfredat Programına Göre Haftalık Lise Ders Dağıtım Çizelgesi Ek 5.2. 1952 - 1955 Yılları Arasında Uygulanan 4 Yıllık Lise Müfredat Programına Göre Haftalık Lise Ders Dağıtım Çizelgesi Ek 5.3. 1956 -1957 Lise Müfredat Programına Göre Haftalık Lise Ders Dağıtım Çizelgesi Ek 5.4. 1957- 1970 Lise Müfredat Programına Göre Haftalık Ders Dağılım Çizelgesi Ek 5.5. 1970 Tarihli Sekizinci Milli Eğitim Şurasına Göre Şekillenen İkinci Devre Ortaöğretimde (Lise) Yükseköğretime Hazırlayan Sınıfların Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi Taslağı. Ek 5.6.1. 1974-1975 Öğretim Yılında Modern Fen Ve Matematik Programları Uygulanan Liselerde İzlenecek Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi. Ek 5.6.2. 1974-1975 Öğretim Yılında Modern Fen Ve Matematik Programları Uygulanmayan Liselerde İzlenecek Yeni Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi. 160 Ek 5.6.3. 1974 Tarihli Lise Haftalık Ders Çizelgesi Ek 5.7. 1976-1977 Modern Fen Ve Matematik Programı Uygulayan Liselerde Uygulanacak Haftalık Ders Çizelgesi Ek 5.8. 1978 Lise Haftalık Ders Çizelgesi Ek 5.9. 1981-1982 Tarihli Lise Haftalık Ders Çizelgesi Ek 5.10.1. 1983 Tarihli Modern Fen Ve Matematik Programları Uygulamayan Liselerde Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi Ek 5.10. 2. 1983 Tarihli Modern Fen Ve Matematik Programları Uygulayan Liselerde Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi Ek 5.11. 1985-1986 Tarihli Lise Haftalık Ders Çizelgesi Ek 5.12.1. 1987 Gebze Seminerinde Alınan Kararlara Göre, Lise Haftalık Ders Dağılım Çizelgesi Ek 5.12.2. 1987 Gebze Seminerinde Alınan Kararlara Göre, Anadolu Liseleri Haftalık Ders Çizelgesi Ek 5.13. 1991 Lise Haftalık Ders Dağılım Çizelgesi Ek 5.14.1. 1996 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Sosyal Bilimler Alanı Ek 5.14.2. 1996 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Sanat (Müzik) Alanı 161 Ek 5.15.1. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Sosyal Bilimler Alanı Ek 5.15.2. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Sanat ( Resim ) Alanı Ek 5.15.3. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Sanat ( Müzik ) Alanı Ek 5.15.4. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Spor Alanı Ek 5.15.5. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi , Sanat (Resim) Alanı Ek 5.15.6. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi , Sanat (Müzik) Alanı Ek 5.15.7. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi İle Yabancı Dil Ağırlıklı Lise , Sosyal Bilimleri Alanı Ek 5.15.8. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi İle Yabancı Dil Ağırlıklı Lise , Sanat (Resim)Alanı Ek 5.15.9. 1998 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi İle Yabancı Dil Ağırlıklı Lise , Spor Alanı Ek 5.16. 2004 – 2005 Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi, Resim Alanı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi (2004/ 2560 Sayılı Tebliğler Dergisi) 162 Ek 5.17.1. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Genel Lise , Fen Bilimleri Alanı Ek 5.17.2. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Genel Lise , Sosyal Bilimleri Alanı Ek 5.17.3. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Genel Lise , Türkçe-Matematik Alanı Ek 5.17.4. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Genel Lise, Yabancı Dil Alanı Ek 5.17.5. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi, Fen Bilimleri Alanı Ek 5.17.6. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi, Sosyal Bilimleri Alanı Ek 5.17.7. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi, Türkçe-Matematik Alanı Ek 5.17.8. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi , Yabancı Dil Alanı Ek 5.17.9. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi , Müzik Alanı Ek 5.17.10. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi , Resim Alanı Ek 5.17.11. 2005-2006 Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinin Sanat Tarihi Dersinin Yer Aldığı Bölümler, Anadolu Lisesi , Fen Bilimleri Alanı 163 Ek 6. Fransa ‘Kolej’ Haftalık Ders Tablosu Ek 7. Almanya Lise Haftalık Ders Çizelgesi Ek 7.1. Genel Lise (Gymnasium) Haftalık Ders Tablosu (Bavyera Eyaleti), Sosyal Bilimler Alanı Ek 7.2. Genel Lise (Gymnasium) Haftalık Ders Tablosu (Bavyera Eyaleti), Matematik-Tabii Bilimler Alanı Ek 7.3. Genel Lise (Gymnasium) Haftalık Ders Tablosu (Bavyera Eyaleti), İngilizce Ağırlıklı Yeni Diller Alanı Ek 7.4. Genel Lise (Gymnasium) Haftalık Ders Tablosu (Bavyera Eyaleti), Müzik Alanı Ek 8. İtalya Lise Haftalık Ders Çizelgesi Ek 8.1. Klasik Lise Haftalık Ders Tablosu Ek 8.2. Ek 34. İtalya Bilimsel Lise Haftalık Ders Tablosu Ek 8.3. İtalya Sanat Lisesi (Liceo Artistico) Ve Sanat Okulları (Istituti D’arte) Haftalık Ders Tablosu Ek 9. Türkiye’de Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı Ek 9.1. 1949 Tarihli Resim Dersi Müfredat Programı Ek 9.2. 1952 Tarihli Sanat Tarihi Müfredat Programı 164 Ek 9.3. 1954-1956 Tarihli Sanat Tarihi Müfredat Programı Ek 9.4. 1957 Tarihli Sanat Tarihi Müfredat Programı Ek 9.4.1. 1957 Sanat Tarihi Müfredat Programına 1987’de Atatürkçülükle İlgili Yapılan Eklemeler Ek 9.5. 1991 Tarihli Sanat Tarihi Müfredat Programı (10-11 Sınıf) Ek 10. Almanya’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı (Güzel Sanat Dersi Müfredat Programı) Ek.11. Fransa’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı Ek 12. İtalya’da Ortaöğretim Sanat Tarihi Müfredat Programı (Tasarım Ve Sanat Tarihi) 165 EKLER EK 1. TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ (Demirel, 2000: 21) S Ü P E R Ü S T S İ S T E M L E R A R A C I İ S İ S T E M S İ S T E M L E R T E M E L S İ S T E M L E R ÜNİVERSİTELER ÖĞRETİM ARASI KURULU KURUL İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ YURTDIŞI ÜNİVERSİTE EĞİTİM İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ ÖRGÜTÜ YAYGIN EĞİTİM HİZMET İÇİ EĞİTİM Ü S T S YÜKSEK MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Toplumsal, Kültürel Ekonomik kurslar USTALIK UZMANLAŞMA ÇIRAKLIK KALFALIK OKUL ÖNCESİ EĞİTİM Yuva Eğitimi (3-6 Yaş) Anaoku İLK ÖĞRETİM ORTAÖĞRETİM lu Lise (6 Yaş) İlkokul Ortaokul Mesleki ve Teknik (7-14 Yaş) Okulla (15-18 Yaş) YÜKSEKÖĞRETİM FAKÜLTE ÖN LİSANS LİSANSÜSTÜ LİSANS YÜK. LİSANS D O K T O R A 166 EK 2. ALMANYA EĞİTİM SİSTEMİ (Sözer, 1997: 6, Demirel, 2000:106) MESLEK YÜKSEKOKULLARI, ÜNİVERSİTELER ▲ ▌ ▲ ▌ MESLEKİ YÜKSEK ÖĞRENİME GİRİŞ DİPLOMASI MESLEK DİPLOMASI 13 AKADEMİK YÜKSEK ÖĞRENİME GİRİŞ DİPLOMASI 18 ORTA ÖĞRETİM II.BASAMAK (Sekundarbereich II) MESLEK OKULLARI KOLEJLER 12 11 17 10 16 ▲ ▌ ▲ ▌ ▌ ORTAÖĞRETİM I.BASAMAK DİPLOMASI ▲ ▌ MESLEK OKULUNA GİRİŞ YA DA ONBİRİNCİ SINIFA GEÇME DİPLOMASI TEMEL EĞİTİM OKULU DİPLAMASI 15 9 ORTAÖĞRETİM I.BASAMAK(Sekundarbereich I) 14 8 TEMEL EĞİTİM OKULU (Hauptschule), ORTAOKUL (Realschule), LİSE (Gymnasium),ÇOK PROGRAMLI OKUL (Gesamtschule) 13 7 6 12 11 YÖNLENDİRME SINIFLARI (Orrentierungsstufe) 5 10 4 9 İLKÖĞRETİM (Primarbereich) 3 8 2 7 1 6 OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARI ( Elementarbereich) (KREŞLER,YUVALAR, ANAOKULLARI) 5 4 3 SINIFLAR YAŞ 167 EK 3. FRANSA EĞİTİM SİSTEMİ (Sözer, 1997: 66, Demirel, 2000:42) YÜKSEK ÖĞRETİM 19 18 17 ÜNİVERSİTELER ┴ YÜKSEKOKULLAR YÖ OLGUNLUK DİPLOMASI/ YÖ GİRİŞ SINAVI GENEL VE/YA DA TEKNİK LİSE MESLEK LİSESİ ÇIRAKLIK EĞİTİMİ 16 15 14 BİTİRME SINAVI YÖNELTME DÖNEMİ EĞİTİM KOLEJ (COLLEGE) 13 12 GENEL TEKNİK EĞİTİM GÖZLEM DÖNEMİ 11 10 GELİŞTİRME PEKİŞTİRME DÖNEMİ İLKOKUL (ECOLE ELEMENTAİRE) 9 8 7 6 TEMEL ÖĞRENME DÖNEMİ İLKÖĞRETİM HAZIRLIK DÖNEMİ 5 OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARI (ECOLE MATERNELLE) 4 3 2 YAŞ Z O R U N L U E Ğ İ T İ M 168 EK 4. İTALYA EĞİTİM SİSTEMİ (Gülcan, 2005: 2006) İSTİHDAM O. Ö Ğ R. II. D E V R E O. Ö Ğ R. I. D E V R E ÜNİVERSİTELER GÜZEL VE SANATLAR ÜNİVERSİTE ENSTİTÜLERİ AKADEMİ A.OKULU KLASİK FEN SANAT LİSESİ SANAT OKULU TEK. MES. OKUL OKULU ÖĞR. OKULU ÖĞR. OKULU Ç I R A K L I K EĞİTİM ANLAŞMALA-RI MESLEKİ EĞİTİM LİSESİ ORTAÖĞRETİM (ORTAOKULLAR- SCUOLA MEDİA INFERİORE) İLKÖĞRETİM (SCUOLA PRİMARİA) OKULÖNCESİ EĞİTİM (SCUOLA DELL’İNFANZİA) 169 EK 5.TÜRKİYE LİSE HAFTALIK DERS ÇİZELGELERİ EK 5.1. 1949 LİSE MÜFREDAT PROGRAMINA GÖRE HAFTALIK LİSE DERS DAĞITIM ÇİZELGESİ (MEB, 1949:113). DERSLER SINIF I. SINIF II. SINIF III. SINIF IV. FEN EDEBİYAT Türk Dili ve Edebiyatı 5 4 4 2 6 Felsefe - - 2 3 5 Tarih 2 2 2 - 2 Coğrafya 2 2 1 - - Matematik 5 4 4 6 2 Fizik - 3 3 3 1 Kimya 3 3 2 - - Tabiat Bilgisi 3 2 2 - - Yabancı Dil 5 5 5 5 5 Resim ve Sanat Tarihi * 1 1 1 2 2 Müzik 1 1 1 1 1 Beden Eğitimi 1 1 1 1 1 Askerlik 1 1 1 1 1 TOPLAM 29 29 29 26 26 Yetiştirme Kursları ve Seminer 3 3 3 6 6 32 32 32 32 32 Çalışmaları * Son sınıf Edebiyat ve Fen Kollarında haftada 1 saat Sanat Tarihi’ne verilecek ve bu ders resim öğretmeni tarafından okutulacaktır. 170 EK 5.2. 1952 - 1955 YILLARI ARASINDA UYGULANAN 4 YILLIK LİSE MÜFREDAT PROGRAMINA GÖRE HAFTALIK LİSE DERS DAĞITIM ÇİZELGESİ (Cicioğlu,1985 : 206) DERSLER SINIF I. SINIF II. SINIF SINIF IV. III. FEN EDEBİYAT Türk Dili ve Edebiyatı 5 4 4 2 6 Felsefe - 2 2 3 5 Tarih 2 2 2 - 2 Coğrafya 2 2 1 - - Matematik 5 4 4 6 2 Fizik - 3 3 3 1 Kimya 3 3 2 - - Tabiat Bilgisi 3 2 2 2 - Yabancı Dil 5 5 5 5 5 Resim, Sanat Tarihi* ve 2 2 2 1/1 1/1 Beden Eğitimi 1 1 1 1 1 Askerlik 1 1 1 1 1 Toplam 29 29 29 25 25 Yetiştirme Kursları ve 3 3 3 7 7 32 32 32 32 32 ya Müzik Seminer Çalışmaları TOPLAM * Son sınıfın Edebiyat ve Fen kollarında resim öğrencileri, haftada 1 saat Sanat Tarihi dersine verilecek ve bu ders resim öğretmeni tarafından okutulacak (MEB, 1954; 109). 171 EK 5.3. 1956 - 1957 LİSE MÜFREDAT PROGRAMINA GÖRE HAFTALIK LİSE DERS DAĞITIM ÇİZELGESİ (Cicioğlu,1985 : 207) DERSLER SINIF I. SINIF II. SINIF III. FEN EDEBİYAT Türk Dili ve Edebiyatı (1) 5 4 3 6 Psikoloji - 2 - - Felsefe, Mantık ve Sosyoloji - - 3 6 Tarih 2 2 2 2 Coğrafya 2 2 1 2 Tabiat Bilgisi 3 2 1 - Fizik 3 3 3 2 Kimya 3 3 3 2 Yabancı Dil 5 5 5 5 Beden Eğitimi 1 1 1 1 Askerlik 1 1 1 1 Resim, Sanat Tarihi*, 2 2 1/1 1/1 Toplam 29 29 25 25 Yetiştirme Kursları ve Seminer 3 3 7 7 32 32 32 32 Müzik, İkinci Yabancı Dil (seçmeli) Çalışmaları TOPLAM * Son sınıf Edebiyat ve Fen kollarında Resim öğrencileri haftada 1 saat Sanat Tarihi göreceklerdir. 172 EK 5.4. 1957- 1970 LİSE MÜFREDAT PROGRAMINA GÖRE HAFTALIK DERS DAĞILIM ÇİZELGESİ (Cicioğlu,1985 : 208) DERSLER SINIF I. SINIF II. FEN SINIF III EDEBİYAT FEN EDEBİYAT Türk Dili ve Edebiyatı 5 4 5 5 6 Psikoloji - 2 2 - - Felsefe,Mantıkve Sosyoloji - - - 3 6 Tarih 2 2 2 2 3 Sanat Tarihi - - 2 - 1 Coğrafya 2 2 2 1 2 Matematik 5 6 4 8 3 Tabiat Bilgisi 3 2 2 1 - Fizik 3 3 2 4 2 Kimya 3 3 2 3 1 Yabancı Dil 5 4 5 4 5 Beden Eğitimi 1 1 1 1 1 Milli Savunma 1 1 1 1 1 Mecburi Seçime Tabi Dersler 2 2 2 1 1 İhtiyari Ders: Din Bilgisi 1 1 1 - - TOPLAM 33 33 33 34 32 173 EK 5.5. 1970 TARİHLİ SEKİZİNCİ MİLLİ EĞİTİM ŞURASINA GÖRE ŞEKİLLENEN İKİNCİ DEVRE ORTAÖĞRETİMDE (LİSE) YÜKSEKÖĞRETİME HAZIRLAYAN SINIFLARIN HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGESİ TASLAĞI. (MEB 4, 1991: 37) SINIFLAR DERSLER IX. SINIF YÖNELT X. SINIF XI. SINIF EDE. FEN DİL- SOS.- MAT- TABİ SINIF SINI EDE. EKO. FİZ. AT I FI SINI BİL. SINIFI BİL. FI SINIFI ME SINIFI SINIF I Türk Dili ve Ede. DİL –EDE. 4 4 Komp. T Batı Ede. E Tarih M 2 4 TARİH- Tarihi L COĞRAFY Sanat Tarihi A Coğrafya E Matematik R MATEMATİ S K 4 2 2 2 2 2 2 Coğrafyası 4 2 2 Türkiye D 4 2 TC.Cum. E 4 4 2 2 6 2 4 Astronomi Fen Bilgisi 8 1 4 6 6 6 6 (Fizik-Kimya) Fizik G FEN R 7 2 Sosyoloji L I 4 Jeoloji P R 4 Biyoloji U A Kimya 2 Mantık 2 2 2 FELSEFE- Felsefe 2 EKONOMİ Psikoloji 2 Ekonomi 6 T.C Anayasası 1 Yab.Dil 4 4 4 4 4 4 Beden Eğitimi 2 2 2 2 2 2 4 174 M.Güvenlik 1 1 1 1 1 1 1 4 4 4 4 4 4 Bilgisi 1.Tek.Res – Teknoloji Atölye veya S E 2.İş İdaresi ve I. GRUP 4 Uygulamaası Ç veya M 3.Ev İdaresi ve E Uygulaması L veya İ 4.Tarım ve Uygulaması D veya E 5.ikinci.Y. Dil R 1.Ekonomi S II. GRUP veya 2 L 2.ikinci Y. Dil E 1.Müzik veya R III. GRUP 2 1 1 1 1 1 Seminer 1 2 2 2 2 2 2 GENEL 30 30 30 30 30 30 30 2 2. Resim * Din Bil. (İsteğe Bağlı) TOPLAM *Her Gruptan Bir Ders Seçilecektir. 175 EK 5.6.1. 1974-1975 ÖĞRETİM YILINDA MODERN FEN VE MATEMATİK PROGRAMLARI UYGULANAN LİSELERDE İZLENECEK HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGESİ (MEB 5, 1991: 367) SINIFLAR DERSLER IX. SINIF X. SINIF XI. SINIF ESKİ ESKİ FEN SINIFI EDE. MAT. TABİAT DİL- SINIFI SINIFI BİL. EDE. SINIFI SINIFI YENİ Türk Dili ve 5 4 5 3 3 6 Yabancı Dil* 4 4 4 4 4 4 Coğrafya 5 2 2 1 1 2 Tarih - 2 2 2 2 3 Sanat Tarihi - - 2 - - 1 Felsefe Grubu - - - 3 3 6 Psikoloji - 2 2 - - - Ahlak 1 1 1 - - - Milli Güvenlik 1 1 1 1 1 1 Matematik 5 6 2 8 3** - Tabiat Bilgisi - - - - 6 6 Kimya - - - 6 6 - Fizik - 6 - - - - Fen Bilgisi 4 - 4 - - - Jeoloji - - - - 2** - Beden Eğitimi 1 1 1 1 1 1 Seçmeli 3 - - - - - Seminer 1 1 4 1 1** - Din Bilgisi (1) (1) (1) - - - TOPLAM 30 (31) 30 (31) 30 (31) 30 30 30 1-2 1-2 1-2 1-2 1-2 1-2 3 3 3 3 3 3 Edebiyatı REHBERLİK VE EĞİTİSEL EK SEÇMELİ DERSLER ÇALIŞMALAR * Milli Eğitim Bakanlığına bağlı kolejlerde “yabancı dil” dersleri bütün sınıflarda dokuzar saat olarak okutulacaktır. ** 1974-1975 ve 1975-1976 öğretim yıllarında seçmeli olarak öğrenci, ya 3 saat “matematik” ya da 2 saat “jeoloji” ve 1 saat “seminer” alacaktır. 176 EK 5.6.2. 1974-1975 ÖĞRETİM YILINDA MODERN FEN VE MATEMATİK PROGRAMLARI UYGULANMAYAN LİSELERDE İZLENECEK YENİ HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGESİ (MEB 5, 1991: 373) SINIFLAR DERSLER X. SINIF XI. SINIF IX. SINIF FEN SINIFI EDE. SINIFI 5 4 5 3 6 Psikoloji - 2 2 - - Felsefe,Mantık, - - - 3 6 Ahlak 1 1 1 - - Tarih 2 2 2 2 3 Sanat Tarihi - - 2 - 1 Coğrafya 2 2 2 1 2 Matematik 5 5 4 7 2 Tabiat Bilgisi 3 2 2 1 - Fizik 3 3 2 4 2 Kimya 3 3 2 3 1 Yabancı Dil 4 4 4 4 5 Beden Eğitimi 1 1 1 1 1 Milli Güvenlik 1 1 1 1 1 Din Bilgisi (1) (1) (1) - - TOPLAM 30 (31) 30 (31) 30 (31) 30 30 2 2 2 1 1 3 3 3 3 3 Türk Dili ve FEN SINIFI EDE. SINIFI Edebiyatı Sosyoloji SEÇMELİ DERSLER REHBERLİK EĞİTSEL ÇALIŞMALAR VE 177 EK 5.6.3. 1974 TARİHLİ LİSE HAFTALIK DERS ÇİZELGESİ (Cicioğlu, 1985: 215) DERSLER 9.SINIF 10. SINIF FEN 11.SINIF EDEBİYAT FEN EDEBİYAT Türk Dili ve Edebiyatı 5 4 5 3 6 Psikoloji - 2 2 - - - - - 3 6 Ahlak 1 1 1 - - Tarih 2 2 2 2 3 Sanat Tarihi - - 2 - 1 Coğrafya 2 2 2 1 2 Matematik 5 5 4 7 2 Tabiat Bilgisi 3 2 2 1 - Fizik 3 3 2 4 2 Kimya 3 3 2 3 1 Yabancı Dil 4 4 4 4 5 Beden Eğitimi 1 1 1 1 1 Milli Güvenlik 1 1 1 1 1 (1) (1) (1) (1) (1) 30 (31) 30 (31) 30 (31) 30 2 1 Felsefe,Mantık ve Sosyoloji Din Bilgisi Toplam Seçime Tabi Dersler Rehberlik ve Eğitsel Çalışmalar 2 2 3 3 30 1 3 3 178 EK 5.7. 1976 - 1977 MODERN FEN VE MATEMATİK PROGRAMI UYGULAYAN LİSELERDE UYGULANACAK HAFTALIK DERS ÇİZELGESİ (Turgut,1992) DERSLER 9.SINIF 10. SINIF FEN EDEBİYAT 11.SINIF MATEMATİK TABİİ EDEBİYAT BİLİMLER Türk Edebiyatı 3 3 4 - - 4 3 2 2 2 2 2 Yabancı Dil 4 4 4 4 4 4 Coğrafya 4 - - - - - Tarih 2 4 4 3 3 3 Sanat Tarihi - - 2 - - - Psikoloji - 2 2 - - - Felsefe Grubu - - - 4 4 7 Ahlak 1 1 1 1 1 1 Milli Güvenlik - 1 1 1 1 1 Matematik 5 5 2 7 1 - Biyoloji - - - - 6 6 Kimya - - - 6 6 - Fizik - 6 - - - - Fen Bilgisi 4 - 6 - - - Beden Eğitimi 2 1 1 1 1 1 Seçmeli 2 - - - - - Din Bilgisi (İsteğe Bağlı) (1) (1) (1) (1) (1) (1) TOPLAM 30 30 30 30 30 30 Ek Seçmeli Dersler 2 2 2 2 2 2 Rehberlik ve Eğitsel 3 3 3 3 3 3 Türk Dili ve Kompozisyon Çalışmalar 3 179 EK 5. 8. 1978 LİSE HAFTALIK DERS ÇİZELGESİ (Turgut,1992) DERSLER 9.SINIF 10. SINIF 11.SINIF FEN EDEBİYAT FEN EDEBİYAT Türk Dili ve Edebiyatı 5 4 5 3 6 Psikoloji - 2 2 - - - - - 3 6 Ahlak 1 1 1 1 1 Tarih 2 2 2 3 3 Sanat Tarihi - - 2 - 1 Coğrafya 2 2 2 1 2 Matematik 5 5 4 7 2 Tabiat Bilgisi 3 2 2 - - Fizik 3 3 2 4 2 Kimya 3 3 2 3 1 Yabancı Dil 4 4 4 4 5 Beden Eğitimi 2 1 1 1 1 Milli Güvenlik - 1 1 1 1 (1) (1) (1) (1) (1) 32 (33) 32 (33) 32 (33) 33 (34) 33 (34) Seçime Tabi Dersler 2 2 2 2 2 Rehberlik ve Eğitsel 3 3 3 3 3 Felsefe,Mantık ve Sosyoloji Din Bilgisi Toplam Çalışmalar 3 180 EK 5. 9. 1981-1982 TARİHLİ LİSE HAFTALIK DERS ÇİZELGESİ (Akyüz,2004:323) DERSLER 9.SINIF 10. SINIF 11.SINIF EDEBİYAT FEN Türk Dili ve Edebiyatı 5 5 6 3 3 Psikoloji - 2 - 2 - - - 6 - - T.C.İnkılap Tarihi 1 1 2 1 2 Tarih 2 2 2 2 2 Sanat Tarihi - 1 1 - - Coğrafya 2 2 2 2 1 Matematik 5 4 2 5 7 Biyoloji 2 2 - 2 - Fizik 3 2 2 3 4 Kimya 3 2 1 3 3 Yabancı Dil 4 4 5 4 4 Beden Eğitimi 2 1 1 1 1 Milli Güvenlik - 1 1 1 1 Din Bilgisi (İsteğe bağlı) 1 1 1 1 1 Seçmeli Ders 2 2 2 2 2 Sosyoloji-Mantık - - - - 3 Turizm ve Sanat Eğitimi - - 1 - 1 Ahlak 1 1 1 1 1 Felsefe,Mantık ve Sosyoloji 181 EK 5. 10. 1. PROGRAMLARI 1983 TARİHLİ MODERN UYGULAMAYAN FEN LİSELERDE VE MATEMATİK HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGESİ (Turgut,1992) DERSLER 9.SINIF 10. SINIF 11.SINIF FEN EDEBİYAT FEN EDEBİYAT Türk Dili ve Edebiyatı 5 3 5 3 6 Psikoloji - 2 2 - - ve - - - 3 6 Din Kültürü ve Ahlak Bil. 1 1 2 1 2 Tarih 2 2 2 2 2 T.C.İnkılap Tar. ve Ata. 1 1 1 2 2 Sanat Tarihi - - 1 - 1 Coğrafya 2 2 2 2 2 Matematik 5 5 4 7 2 Biyoloji 2 2 2 - - Fizik 3 3 2 4 2 Kimya 3 3 2 3 1 Yabancı Dil 5 4 4 3 5 Beden Eğitimi 2 2 2 1 1 Milli Güvenlik Bilgisi - 1 1 1 1 Turizm - - - 1 1 Sağlık Bilgisi 1 1 1 1 1 Seçmeli Dersler 2 2 2 1 1 3 3 3 3 3 37 37 37 38 38 Felsefe,Mantık Sosyoloji Reh. ve Eğitici Çalışmalar TOPLAM 182 EK 5. 10. 2. 1983 TARİHLİ MODERN FEN VE MATEMATİK PROGRAMLARI UYGULAYAN LİSELERDE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGESİ (Turgut,1992) DERSLER 9.SINIF 10. SINIF FEN 11.SINIF EDEBİYAT MATEMATİK TABİİ EDEBİYAT BİLİMLER Türk Dili ve Edebiyatı 5 5 6 2 2 6 Psikoloji - 2 2 - - - Felsefe Grubu - - - 3 3 6 Din Kültürü ve Ahlak Bil. 1 1 1 1 1 1 Tarih 2 2 2 2 2 2 T.C.İnkılap Tar. ve Ata. 1 1 1 2 2 2 Sanat Tarihi - - 2 - - 1 Coğrafya 2 2 2 2 2 2 Matematik 5 5 3 8 2(-) - Biyoloji - - - - 6 6 Fizik - 7 - - - - Kimya - - - 6 6 - Yabancı Dil 8 2 2 2 2 2 Beden Eğitimi 2 2 2 1 1 1 Milli Güvenlik Bilgisi - 1 1 1 1 1 Turizm - - - 1 1 1 Fen Bilgisi 1 1 1 1 1 1 Sağlık Bilgisi 1 1 1 1 1 1 Seçmeli Dersler 2 2 2 1 1 1 3 3 3 3 3 3 36 36 36 36 36 36 Reh. ve Eğitici Çalışmalar TOPLAM 183 EK 5. 11. 1985- 1986 TARİHLİ LİSE HAFTALIK DERS ÇİZELGESİ (Oğuzkan, 1986: 247) DERSLER 9.SINIF 10. SINIF FEN 11.SINIF EDEBİYAT MATEMATİK FEN EDEBİYAT Türk Dili ve Edebiyatı 5 4 6 3 3 6 Psikoloji - 2 2 - - - Felsefe Grubu - - - 3 3 6 Din Kültürü ve Ahlak 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 1 1 1 2 2 2 Sanat Tarihi - - 2 - - 1 Coğrafya 2 2 2 2 2 2 Matematik 5 6 3 7 3 2 Biyoloji 3 - 2 - 4 - Fizik 3 4 2 4 3 2 Kimya 3 3 2 3 4 2 Yabancı Dil 5 4 4 3 3 4 Beden Eğitimi 2 2 2 1 1 1 Milli Güvenlik Bilgisi - 1 1 1 1 1 Turizm Dersi - - - 1 1 1 Sağlık Bilgisi 1 1 1 1 1 1 Seçmeli Dersler 2 2 2 1 1 1 TOPLAM 35 35 35 35 35 35 3 3 3 3 3 3 38 38 38 38 38 38 Bilgisi Tarih TC.İnk.Tar. ve Atatürkçülük Rehberlik ve Eğitici Çalışmalar GENEL TOPLAM 184 EK 5. 12. 1. 1987 GEBZE SEMİNERİNDE ALINAN KARARLARA GÖRE, LİSE HAFTALIK DERS DAĞILIM ÇİZELGESİ (Anonim, 1987: 374, Anonim,1994: 96) SINIFLAR 4 DERSLER 5 5 6 6 6 FEN SOS.BİL. FEN MATEMATİK SOS. VE ED. BİL.VE ED. Türk Dili ve Edebiyatı 5 4 6 4 4 6 Psikoloji - 1 2 - - - Felsefe Grubu - - - - - 6 Din Kül.ve Ahlak Bilgisi 1 1 1 1 1 1 Tarihi 2 2 2 2 2 2 T.C.İnk.Tar.ve Atatükçülük 1 1 1 2 2 2 Sanat Tarihi - - 2 - - 2 Coğrafya 2 - 3 - - 3 Matematik 5 6 3 7 3 - Biyoloji ve Sağ. Bilgisi 3 - - - 4 - Fizik 3 4 - 4 3 - Kimya 2 3 - 3 4 - Yabancı Dil 5 4 5 3 3 4 Beden Eğitimi 2 2 2 2 2 2 Milli Güvenlik Bilgisi - 1 1 - - - Seçmeli Dersler 2 4 4 4 4 4 TOPLAM 33 33 32 32 32 32 185 EK 5. 12. 2. 1987 GEBZE SEMİNERİNDE ALINAN KARARLARA GÖRE, ANADOLU LİSELERİ HAFTALIK DERS ÇİZELGESİ (MEGSB, 1987: 375) SINIFLAR 4 DERSLER 5 5 6 6 6 FEN SOS.BİL. FEN MAT. SOS. VE ED. BİL.VE ED. Türk Dili ve Edebiyatı 5 4 6 4 4 6 Psikoloji - 1 2 - - - Felsefe Grubu - - - - - 6 Din Kül.ve Ahlak Bilgisi 1 1 1 1 1 1 Tarihi 2 2 2 2 2 2 T.C.İnk.Tar.ve Atatükçülük 1 1 1 2 2 2 Sanat Tarihi - - 2 - - 2 Coğrafya 2 - 3 - - 3 Matematik 5 6 3 7 3 - Biyoloji ve Sağ. Bilgisi 3 - - - 4 - Fizik 3 4 - 4 3 - Kimya 2 3 - 3 4 - Yabancı Dil 8 8 9 7 7 8 Beden Eğitimi 2 2 2 2 2 2 Milli Güvenlik Bilgisi - 1 1 - - - Seçmeli Dersler 2 4 4 4 4 4 TOPLAM 36 37 36 36 36 36 186 EK 5. 13. 1991 LİSE HAFTALIK DERS DAĞILIM ÇİZELGESİ (MEB 7, 1991) SINIFLAR 1 DERSLER 2 2 SOS.BİL. FEN MAT. VE ED. 3 3 3 SOS. FEN MAT. BİL.VE ED Türk Dili ve Edebiyatı 5 6 3 5 6 3 4 Psikoloji - 2 2 2 - - - Felsefe Grubu - - - - 6 2 2 Din Kül.ve Ahlak Bilgisi 1 1 1 1 1 1 1 Tarihi 3 3 2 2 - - - T.C.İnk.Tar.ve Atatükçülük - - - - 3 2 2 Sanat Tarihi - 2 - - 2 - - Coğrafya 2 2 - 2 2 - 2 Matematik 4 3 4 6 - 3 6 Biyoloji ve Sağ. Bilgisi 3 - 2 - - 2 - Fizik 3 - 4 3 - 4 3 Kimya 2 - 3 - - 3 - Yabancı Dil 4 4 4 4 4 4 4 Beden Eğitimi 2 2 2 2 2 2 2 Milli Güvenlik Bilgisi - 1 1 1 - - - Seçmeli Dersler 2 4 2 2 4 4 4 TOPLAM 30 30 30 30 30 30 30 187 EK 5. 14. 1. 1996 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, SOSYAL BİLİMLER ALANI (MEB 2, 1996: 293) DERS KATEGORİLE IX. SINIF Rİ Haftalık Haftalık Ders Ders Saati X. SINIF Sayısı Türk Dili ve Saati 4 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 1 XI. SINIF Edebiyatı Türk Dili ve 4 Edebiyatı Din Kültürü Din Kültürü ve Ahlak ve Ahlak Bilgisi Ders Saati Sayısı Sayısı Türk Dili ve Edebiyatı Haftalık 1 Bilgisi 4 1 T. C.İnkılâp Tarih 2 Tarih 2 Tarihi ve Atatürkçülük ORTAK Millî GENEL Güvenlik KÜLTÜR Coğrafya 2 DERSLERİ Matematik 5 Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 Sağlık Bilgisi 2 Yabancı Dil 4 Beden Eğitimi 2 TOPLAM ALAN DERSLERİ Bilgisi 28 1 8 7 Edebi Metinler Edebî 3 Genel Türk Tarihi 2 Metinler 3 Osmanlı 3 Tarihi 3 Türkiye Türkiye Beşeri ve Coğrafyası Ekonomik (Fiziki) 3 Coğrafyası 3 Coğrafyası 3 Felsefe 2 Psikoloji 2 Mantık 2 Sosyoloji 2 Ülkeler 188 TOPLAM 14 15 T.C. İnkılâp ALAN SEÇMELİ Sanat Tarihi DERSLER 2 Tarihi ve Atatürkçülük 2 (Seminer) Türk Edebiyatı Tarihi 2 Dil Bilim 2 İslam Tarihi 2 Turizm 2 Matematik 4 Felsefe Tarihi 2 Geometri 2 Sanat Tarihi 2 Türk Edebiyatı Yabancı Dil 4 Tarihi 2 Bilgisayar 2 Yabancı Dil 4 Bilgisayar 2 TOPLAM 6 6 SEÇMELİ Resim 2 Resim 2 Resim 2 DERSLER Müzik 2 Müzik 2 Müzik 2 Beden Beden Çevre ve insan 2 Eğitimi 2 Trafik Bilgisi 2 Trafik Bilgisi 2 Çevre ve İnsan İlişkileri 1 İnsan 2 Stand. Ve Kalite 1 Bilim Tarihi 2 İkinci 2 Takviyeli Yabancı Dil Demokrasi ve insan Haklan İnsan İlişkileri 2 1 1 Bilgi İkinci Yabancı Dil Eğitimi Yabancı Dil Yabancı Dil 2 Kütüphanecili 2 Takviyeli 2 Teknolojisi k 1 İkinci 2 Hızlı Okuma Yabancı Dil 2 Takviyeli Teknikleri 1 Bilgisayar 2 Yabancı. Dil 2 Alınabilecek Ders Saati 4 4 4 Sayısı Rehberlik TOPLAM 1 33 Rehberlik 1 33 Rehberlik 1 33 189 EK 5. 14. 2. 1996 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, SANAT (MÜZİK) ALANI (MEB 2, 1996: 291) DERS KATEGORİL Haftalık IX. SINIF Ders Saati ERİ Haftalık X. SINIF Ders Saati Sayısı Türk Dili ve 4 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 1 XI. SINIF Sayısı Türk Dili ve Edebiyatı Haftalık Ders Saati Sayısı Türk Dili ve Edebiyatı 4 Edebiyatı Din Kültürü Din Kültürü ve Ahlak ve Ahlak Bilgisi 1 Bilgisi 4 1 T. C.İnkılâp Tarih 2 Tarih 2 Tarihi ve Atatürkçülük ORTAK Millî GENEL Güvenlik KÜLTÜR Coğrafya 2 DERSLERİ Matematik 5 Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 Sağlık Bilgisi 2 Yabancı Dil 4 Beden Eğitimi 2 TOPLAM Bilgisi 28 Müzik DERSLERİ Edebi Metinler TOPLAM ALAN SEÇMELİ 1 8 ALAN 2 7 6 Müzik 6 Edebi 3 Metinler 9 3 9 Müzik 2 Müzik Tarihi 2 Sanat Tarihi 2 Sanat Tarihi 2 DERSLER Türkiye Beş.ve Eko.Coğrafya Halk Bilimi 2 Grup Çalışma sı 3 Sanat Tekn. 2 Etki.İzleme 2 Edebi 3 Matematik 2 190 Sanatlar Osmanlı Psikoloji 2 Tarihi 3 (Fiziki) 3 Felsefe 2 Matematik 2 Sosyoloji 2 3 Mantık 2 Türkiye Coğ. Genel Türk Tar. Kütüphanecili k 1 k 1 Bil.ve Tek. 1 Bilim ve Tek. 1 Yabancı Dil 4 Yabancı Dil 4 Bilgisayar 2 Bilgisayar 2 TOPLAM SEÇMELİ Kütüphanecili 11 Resim 2 DERSLER Resim 10 2 Beden Müzik 2 Resim 2 Beden Eğitimi 2 Çevre ve Eğitimi 2 Güz.Kon.veY Çevre ve insan 2 insan 2 az 2 Trafik Bilgisi 2 Fotoğrafi 2 Ülkeler Coğ. 3 Çevre ve İnsan İlişkileri 1 2 İnsan Stand. Ve Kalite Dem. ve İn.Hak 1 İnsan 1 Trafik Bil. 2 İlişkileri 1 2 Turizm 2 Turizm 2 İkinci Yabancı Dil Takviyeli Yabancı Dil İkinci 2 Hızlı Okuma İkinci Yabancı Dil 2 Takviyeli Teknikleri 1 Bilgisayar 2 Yabancı Dil Yabancı Dil 2 Takviyeli 2 Yabancı. Dil 2 Alınabilecek Ders Saati 4 4 4 1 1 33 33 Sayısı Rehberlik TOPLAM 1 33 Rehberlik 191 EK 5. 15. 1. 1998 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, SOSYAL BİLİMLER ALANI (MEB 2, 1998) DERS KATEGORİLE Haftalık IX. SINIF Rİ Ders Saati X. SINIF Sayısı Türk Dili ve Edebiyatı Ders Saati Din Kül.ve XI. SINIF Sayısı Türk Dili ve 4 Haftalık Haftalık Edebiyatı Ders Saati Sayısı Türk Dili ve 4 Din Kül.ve Edebiyatı 4 Din Kül.ve Ahlak Bil. 1 Ahlak Bil. 1 Tarih 2 Tarih 2 Ahlak Bil. 1 T. C.İnk.Tarihi ve Atatürkçülük 2 Felsefe 2 Mil.Güvenlik ORTAK GENEL KÜLTÜR DERSLERİ TOPLAM Coğrafya 2 Matematik 5 Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 Sağlık Bilgisi 2 Yabancı Dil 4 Beden Eğitimi 2 28 Bilgisi 1 8 9 Edebi Metinler 3 Edebî Metinler 3 3 Osmanlı Tarihi 3 Genel Türk Tarihi ALAN Türkiye DERSLERİ Coğ.(Fiziki) Türk. Beş. ve 3 Eko.Coğrafyası 3 Coğrafyası 3 Mantık 2 Psikoloji 2 Sosyoloji 2 Ülkeler TOPLAM 14 T.C. İnk.Tarihi ALAN SEÇMELİ 13 Sanat Tarihi 2 ve Atatürkçülük 2 (Seminer) DERSLER Dil Bilim 2 Dil Bilim 2 Türk 2 Turizm 2 192 Edebiyatı Tarihi İslam Tarihi 2 Matematik 4 Matematik 4 Geometri 2 Geometri 2 Felsefe Tarihi 2 Yabancı Dil 4 Sanat Tarihi 2 Türk Edebiyatı Bilgisayar 2 Tarihi 2 Yabancı Dil 4 Bilgisayar 2 Alınabilecek Ders Saati 6 6 Sayısı SEÇMELİ Resim 2 Resim 2 Resim 2 DERSLER Müzik 2 Müzik 2 Müzik 2 2 Beden Eğitimi 2 Beden Çevre ve insan 2 İnsan İlişkileri 1 Standardizasyo n ve Kalite 1 ikinci Yabancı Dil Eğitimi Çevre ve insan Bilim Tarihi 2 Takviyeli Yabancı Dil insan Haklan 1 2 İnsan İlişkileri 2 Teknolojisi 2 2 Kütüphanecilik 1 2.Yabancı Dil 2 ikinci 2 Demokrasi ve 1 Bilgi Takviyeli Yabancı Dil 2 Hızlı Ok. Tek. 1 Yabancı Dil Takviyeli Bilgisayar 2 Trafik Bilgisi 1 Yabancı. Dil 2 Alınabilecek Ders Saati 6 6 Sayısı Rehberlik TOPLAM 1 33 Rehberlik 1 33 Rehberlik 1 33 193 EK 1. 15. 2. 1998 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, SANAT ( RESİM ) ALANI (MEB 2, 1998) DERS KATEGORİLE Haftalık IX. SINIF Rİ Ders Saati Haftalık X. SINIF Sayısı Türk Dili ve Edebiyatı 4 Edebiyatı Ahlak Bil. Ders Saati Sayısı Türk Dili ve 4 Din Kül. ve 1 XI. SINIF Sayısı Türk Dili ve Din Kül. ve Ahlak Bil. Ders Saati Haftalık Edebiyatı 4 Din Kül. ve 1 Ahlak Bil. 1 T. C. İnk.Târ. ve Tarih 2 Tarih 2 Atatürkçülük 2 1 Felsefe 2 Mil. Güvenlik ORTAK Coğrafya 2 GENEL Matematik 5 Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 KÜLTÜR DERSLERİ Bilgisi Sağlık Bilgisi 2 Yabancı Dil 4 Beden Eğitimi TOPLAM 2 28 8 9 ALAN Resim 6 Resim 6 DERSLERİ Sanat Tarihi 2 Sanat Tarihi 2 TOPLAM 28 8 9 Sanat Etkinliklerini ALAN SEÇMELİ Matematik 2 izleme 1 Geometri 2 Yazı Sanatı 2 Ede.Metinler 3 Halk Bilim 2 Halı Deseni Tasarımı Edebî 2 Metinler 3 Türkiye DERSLER Beşeri ve Fotoğraf 2 Ekonomik 3 194 Coğrafyası Psikoloji 2 Tür.Coğrafya sı (Fizikî) Matematik 2 Osmanlı 3 Tarihi 3 Tarihi 3 Sosyoloji 2 Yazı Sanatı 2 Mantık 2 k 1 Yabancı Dil 4 Yabancı Dil 4 Bilgisayar 2 Bilgisayar 2 Genel Türk Kütüphanecili Alınabilecek Ders Saati 12 11 Sayısı Resim 2 Müzik 2 Müzik 2 Müzik 2 Bed.Eğitimi 2 Bed.Eğitimi 2 Çevre ve İnsan Bilgi 2 Teknolojisi Gü.Konuşma 2 insan SEÇMELİ DERSLER İlişkileri ve Yazma 2 Ülkeler 1 Turizm 2 Coğrafyası 3 Standardizas yon ve Kalite İnsan 1 ikinci Yabancı Dil 1 insan Haklan 1 2 Turizm 2 ikinci 2 Takviyeli Yabancı Dil İlişkileri Demokrasi ve Yabancı Dil Hızlı Okuma 2 Teknikleri İkinci 1 Yabancı Dil 2 Hızlı Okuma Takviyeli Teknikleri 1 Bilgisayar 2 Yabancı Dil Takviyeli 2 Yabancı Dil 2 Trafik Bilgisi 1 Alınabilecek Ders Saati 4 4 4 Sayısı Rehberlik TOPLAM 1 33 Rehberlik 1 33 Rehberlik 1 33 195 EK 1. 15. 3. 1998 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, SANAT ( MÜZİK ) ALANI (MEB 2, 1998) DERS KATEGORİLE IX. SINIF Rİ Haftalık Haftalık Ders Ders Saati X. SINIF Sayısı Türk Dili ve Edebiyatı 4 Edebiyatı Ahl. Bil. Ders Saati Sayısı Türk Dili ve 4 Din Kül. ve 1 XI. SINIF Sayısı Türk Dili ve Din Kül. ve Ahl. Bil. Saati Haftalık Edebiyatı 4 Din Kül. ve 1 Ahl. Bil. 1 T. C. İnkılâp Tarihi ve Tarih 2 2 Atatürkçülük 2 1 Felsefe 2 Mil.Güvenlik ORTAK GENEL Coğrafya 2 KÜLTÜR Matematik 5 DERSLERİ Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 Sağlık Bilgisi 2 Yabancı Dil 4 Beden Eğitimi 2 TOPLAM Tarih Bilgisi 28 8 ALAN Müzik DERSLERİ Edebî Metinler TOPLAM 6 9 Müzik 6 Edebî 3 Metinler 9 3 9 ALAN Müzik Tarihi 2 Müzik Tarihi 2 SEÇMELİ Sanat Tarihi 2 Sanat Tarihi 2 DERSLER Türkiye Beşeri ve Ekonomik Halk Bilim 2 Coğrafyan Grupla Sanat Çalışma Etkinliklerini 3 Teknikleri 2 İzleme 2 Edebî 3 Matematik 2 196 Sanatlar Psikoloji 2 Osm.Tarihi 3 izikî) 3 Sosyoloji 2 Matematik 2 Mantık 2 Türkiye Coğrafyası(F Genel Türk Tarihi Kütüphanecili 3 Kütüphanecil ik k 1 Bilim ve 1 Bilim ve Teknoloji 1 Takviyeli Teknoloji 1 Yabancı Dil 4 Yabancı Dil 4 Bilgisayar 2 Bilgisayar 2 Alınabilecek 11 Ders Saati Sayısı 10 SEÇMELİ Resim 2 Resim 2 Resim 2 DERSLER Müzik 2 Bed. Eğitimi 2 Bed.Eğitimi 2 Çevre ve Güz.Konuşma Çevre ve insan 2 insan 2 insan İlişkileri 1 Fotoğraf! 2 ve Yazma 2 Ülkeler Coğrafyası 3 Gürel Standardizasyon ve Kalite Konuşma ve 1 Yazma Demokrasi ve 2 ikinci Yabancı İnsan Haklan 1 İnsan Dil 2 Turizm 2 İlişkileri 1 Takviyeli Y. Dil 2 2.Yab.Dil 2 Turizm 2 Hızlı Okuma Teknikleri Takviyeli 1 Yabancı Dil İkinci 2 Yabancı Dil 2 Takviyeli Bilgisayar 2 Trafik Bilgisi 1 Alınabilecek 4 Ders Saati Sayısı Rehberlik TOPLAM Yabancı Dil 1 33 4 Rehberlik 1 33 2 4 Rehberlik 1 33 197 EK 5. 15. 4. 1998 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, SPOR ALANI (MEB 2, 1998) DERS KATEGORİL Haftalık IX. SINIF ERİ Ders Saati Haftalık X. SINIF Sayısı T. Dili ve Ed. 4 Din Kül. ve Ahl. Bil. T. Dili ve Ed. Ders Saati Ahl. Bil. XI. SINIF Ders Saati Sayısı Sayısı 4 4 Din Kül. ve 1 Haftalık Din Kül. ve 1 Ahl. Bil. 1 T. C. İnk.Tarihi ve Tarih 2 Tarih 2 Atatürkçülük 2 1 Felsefe 2 Mil. Güv. ORTAK Coğrafya 2 GENEL Matematik 5 KÜLTÜR Biyoloji 2 DERSLERİ Fizik 2 Kimya 2 Sağlık Bilgisi 2 Yabancı Dil 4 Bilgisi Beden Eğitimi TOPLAM ALAN DERSLERİ 2 28 8 Bed.Eğitimi 2 Bed.Eğitimi 2 Spor 6 Spor 6 Biyoloji 2 TOPLAM ALAN SEÇMELİ 9 10 İnsan Anatomisi 8 Antrenman 2 DERSLER Bilgisi 2 Spor Yönetimi ve Spor ve Beslenme Organizasyo 1 n 2 Tür.Beşeri ve Spor Psikolojisi Ekonomik 2 Coğrafyası 3 3 Sanat Tarihi 2 Tür.Coğrafya sı (Fiziki) 198 Edebî Sanat Tarihi 2 Metinler 3 Matematik 2 Matematik 2 Geometri 2 Müzik 2 Müzik 2 Geometri 2 Genel Türk Tarihi Halk 3 Oyunları 2 Osmanlı Psikoloji 2 Tarihi 3 Ede.Metinler 3 Mantık 2 Yabancı Dil 4 Sosyoloji 2 Bilgisayar 2 Yabancı Dil 4 Bilgisayar 2 Alınabilecek Ders Saati Sayısı SEÇMELİ 10 Resim 2 DERSLER Resim 11 2 Resim 2 2 Turizm 2 Grupla Çalışma Müzik 2 Teknikleri Demokrasi Çevre ve insan ve insan 2 İnsan İlişkileri 1 ve Yazma 1 İnsan 2 İlişkileri 1 1 Yabancı Dil 2 Fotoğraf 2 Takviyeli 2 Yabancı Dil Çevre ve 2 Takviyeli Yabancı Dil Haklan ikinci İkinci Yabancı Dil 2 Güz.Konuşma Standardizasy on ve Kalite Turizm insan 2 İkinci 2 Trafik Bilgisi 1 Hızlı Okuma Yabancı Dil 2 Takviyeli Teknikleri 1 Yabancı Dil '2 Bilgisayar 2 İlk Yardım 1 Alınabilecek Ders Saati Sayısı 4 Rehberlik TOPLAM 1 33 4 Rehberlik 1 33 4 Rehberlik 1 33 199 EK 5. 15. 5. 1998 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU GÜZEL SANATLAR LİSESİ , SANAT (RESİM) ALANI (MEB 2, 1998) DERS KATEGOR H. SINIFI İLERİ H.Der IX. H.Der S.S. SINIF S.S. Türk D. Türkçe 4 Yabancı Dil ve Ede. A Bilgisi S.S. 4 Ede. Bilgisi 4 Ede. 1 Bilgisi İnkı.Târ. ve Atatürkçülü Tarih 2 Bed.Eğitim i Tarih S.S. 4 Din.K.ve A Sanat 8 H.Der Türk D. ve Din.K.ve A 1 XI. SINIF Temel Eğitimi ORTAK H.Der Türk D. ve Din.K.ve 24 X. SINIF 1 2 k 2 1 Felsefe 2 Mil.Güv. 2 Coğrafya 2 Matemat GENEL KÜLTÜR DERSLERİ Bil. Yabancı ik 5 Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 S. Bilgisi 2 Yab.Dil 6 Dil Yabancı 5 Dil 4 B.Eğitim i TOPLAM 38 2 30 ALAN Resim DERSLERİ Atölye Resim 4 DesenÇa lışmaları 13 Atölye Resim 4 Desen 4 Atölye 4 TOPLAM 8 Atölye 4 Atölye 4 4 Sanat 2 Tarihi 14 Yazı Sanatı 4 Heykel Sanat Tarihi Atölye Desen Grafik Atölye 13 2 2 14 Yazı Sanatı 2 Sanat Edebî Eserlerini İnceleme 2 Metinler 3 Fotoğraf 2 Estetik 2 200 Sanat Sosyolojisi 2 Matematik ALAN Türkiye SEÇMELİ Beşeri ve DERSLER Ekonomik Drama 2 Estetik 2 Coğrafyası 2 3 Osmanlı Genel Türk Tar. 3 Kütüphane Tarihi 3 cilik 1 Psikoloji 2 Mantık 2 Matematik 2 Sosyoloji 2 Geometri 2 Bilgisayar 2 Edebî Metinler 3 Türkiye Coğrafyası (Fizikî) 3 Bilgisayar 2 Alınabilecek Ders Saati 9 9 Sayısı SEÇMELİ Müzik DERSLER B. Eğitimi 2 Müzik 2 Müzik 2 2 B. Eğitimi 2 B. Eğitimi 2 Demokrasi Halk Bilimi ve insan 2 ikinci Haklan 2 İlişkileri Okuma ve 2 Bilgisaya r 2 1 Güzel Yabancı Dil Turizm 2 Yazma İnsan ikinci Güzel Yabancı Konuşma Dil 1 2 ve Yazma 2 2 Turizm 2 Güz.Kon. ve Yazma Standard izasyon ve Kalite 1 2.Yabancı D. 201 Takviyel i Hızlı İkinci Yabancı Okuma Yabancı Dil 2 Teknikleri 1 Dil 2 Halı Okuma Takviyeli Takviyeli Teknikle Yabancı Yabancı ri 1 Dil 2 Dil 2 Bilgisaya r 2 Trafik Bilgisi 1 Alınabilecek Ders Saati 2 4 4 Sayısı Rehberli k TOPLAM 38 1 40 Rehberlik 1 40 Rehberlik 1 40 202 EK 5. 15. 6. 1998 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU GÜZEL SANATLAR LİSESİ , SANAT (MÜZİK) ALANI (MEB 2, 1998) D.KATEGO RİLERİ HAZ. H.Der SINIFI S.S. Türkçe 4 IX. SINIF H.Der S.S. Türk Dili Yabancı Dil ve Ede. Ahlâk Bil. H.Der S.S. Türk Dili 4 Din Kül. ve 24 X. SINIF ve Ede Ahlâk Bil. Ede 4 1 Ahlâk Bil. 1 İnkı.Tar.ve 8 Tarih 2 Beden Eğitimi S. Din Kül. ve Tem.Sanat Eğitimi H.DerS. Türk Dili ve 4 Din Kül. ve 1 XI. SINIF Tarih 2 Ata. 2 Mil.Güv. 2 Coğrafya 2 Bilgisi 1 Felsefe 2 ORTAK Matematik 5 Yab.Dil 5 Yab. Dil 4 GENEL Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 KÜLTÜR DERSLERİ Sağlık Bilgisi 2 Yabancı Dil 6 Beden Eğitimi TOPLAM 38 2 30 13 13 ALAN Müziksel Müziksel Müziksel DERSLERİ İşitme ve İşitme ve İşitme ve TOPLAM Okuma 2 Okuma 4 Okuma 4 Piyano 2 Orkestra 4 Orkestra 4 Çalgı 2 Piyano 2 Piyano 2 Koro 2 Koro 2 Koro 2 Çalgı 2 Çalgı 2 8 14 Müz. Tarihi 2 14 Mü.Tarihi Geleneksel Sanat ve Çağdaş Eserlerini Türk Müz. 2 Çalgı Bakımı ve İnceleme 2 2 Geleneksel 2 ve Çağdaş 2 203 Onarımı Türk Müziği Sanat Müziksel Tarihi 2 Yaratma 2 San.Sos. 2 San.Sos. 2 Kütüphaneci Psikoloji 2 lik 1 Tür.Beşeri ve Eko. Matematik 2 Edebî ALAN Metinler SEÇMELİ Coğrafyan 3 Osmanlı 3 Tarihi 3 1 Matematik 2 3 Mantık 2 yası(Fizikî) 3 Sosyoloji 2 Bilgisayar 2 Bilgisayar 2 Bilim ve DERSLER Teknoloji Genel Türk Tarihi Tür.Coğraf Alınabilecek Ders Saati Sayısı 9 9 Resim 2 Resim 2 Resim 2 Bed.Eğit. 2 Bed.Eğit. 2 Bed.Eğit. 2 Dem. ve Halk Bilimi 2 2.Yabancı Dil SEÇMELİ Turizm 2 2.Yabancı 2 Dil Bilgisayar 2 Takv.Yaba ncı Dil ncı Dil 2 Bilgisi İlişkileri 1 Güz. Kon.ve 2 Trafik 2 1 İnsan Takv.Yaba DERSLER İnsan Hak. Yazma 2 ikinci 1 Yabancı Dil 2 Tak.Yabancı Dil 2 Alınabilecek Ders Saati Sayısı 2 Rehberlik TOPLAM 38 1 40 4 Rehberlik 1 40 4 Rehberlik 1 40 204 EK 5. 15. 7. 1998 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU LİSESİ İLE YABANCI DİL AĞIRLIKLI LİSE , SOSYAL BİLİMLERİ ALANI (MEB 2, 1998) D.KATEGORİLERİ HAZ. H.Ders SINIFI S.S. IX. SINIF H.Der S.S. X. SINIF H.Der S.S. T. Dil ve Türkçe 4 Yabancı Dil T. Dil ve Ede 4 Din Kül. ve 24 Ahlâk Bil. Ede H.Der S.S. T. Dil ve 4 Ede Din Kül. ve 4 Din Kül. 1 Ahlâk Bil. 1 ve Ah.Bil. 2 Tarih 2 Ata. 2 1 Felsefe 2 Beden Eğitimi XI. SINIF 1 İnk.Târ. ve 2 Tarih Mil.Güvenl ORTAK GENEL KÜLTÜR DERSLERİ TOPLAM 30 Coğrafya 2 ik Bilgisi Matematik 5 Yab.Dil Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 Sağlık Bil. 2 Yabancı Dil 8 Beden Eğit. 2 32 4 12 Edebi ALAN DERSLERİ Yab. Dil Metinler 13 Edebî 3 Genel Türk Tarihi Metinler 3 Osmanlı 3 Tarihi Türkiye Tür.Beş ve Coğrafyası Eko.Coğra (Fiziki) 4 3 3 fyası 3 Coğrafyası 3 Mantık 2 Psikoloji 2 Sosyoloji 2 Ülkeler TOPLAM 14 ALAN Sanat SEÇMELİ Tarihi DERSLER Türk Edebiyat Tarihi 13 Sanat 2 Tarihi 2 İnk.Târihi 2 veAtatürkç ülük (Sem) 2 205 Dil Bilimi 2 Dil Bilimi 2 İslamTarihi 2 Turizm 2 Felsefe Matematik 4 Tarihi 2 Geometri 2 Matematik 4 Bilgisayar 2 Geometri 2 Türk Ede.Tarihi 2 Bilgisayar 2 Alınabilecek Ders Saati 6 Sayısı Resim 2 Resim 2 Resim 2 Resim 2 Müzik 2 Müzik 2 Müzik 2 Müzik 2 Bilgisay SEÇMELİ 6 2 ar DERSLER Çevre ve 2 insan İnsan İlişkileri Standardizas yon ve Kalite İkinci Yabancı Dil Takviyeli Yabancı Dil Hızlı Okuma Teknikleri Beden Eğitimi Çevre ve 1 Bilim 2 Tarihi İkinci 2 2 2 Trf. Bilgisi 1 insan Hak. 1 insan 1 ilişkileri Teknolojis 2 i Tak.Yaban 2 cı Dil Kütüphane cilik 2.Yabancı 1 Bilgisayar Dem. ve Bilgi Yabancı Dil 2 2 Eğitimi 2 insan 1 Beden 2 Dil Tak.Yaban cı Dil 2 2 2 Alınabilecek Ders Saati 4 4 4 Sayısı 4 Rehberlik TOPLAM 34 1 37 Rehberlik 1 37 Rehberlik 1 37 206 EK 5. 15. 8. 1998 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU LİSESİ İLE YABANCI DİL AĞIRLIKLI LİSE , SANAT (RESİM) ALANI (MEB 2, 1998) D.KATEGORİLERİ HAZ. H.Der SINIFI s S.S. IX. SINIF H.Der X. H.Der s S.S. SINIF s S.S. Türk Dili Türkçe 4 ve Ede. Türk Dili 4 ve Ede. XI. SINIF H.Ders S.S. Türk Dili 4 ve Ede. 4 Din Yabancı Dil Din Kül.ve 24 Ahlak Bil. Kül.ve 1 Ah. Bil. Din Kül.ve 1 Ahlak Bil. 1 T. C. İnkılâp Târihi v« Beden Eğitimi Atatürkçülü 2 Tarih 2 ORTAK GENEL Tarih 2 k 2 1 Felsefe 2 Mil.Güv. KÜLTÜR DERSLERİ Coğrafya 2 Bilgisi Matematik 5 Yab.Dil Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 4 Yab.Dil 4 Sağlık TOPLAM 30 Bilgisi 2 Yab.Dil 8 Bed.Eğt. 2 32 12 ALAN Resim DERSLERİ Sanat Tarihi DERSLER Resim 6 Sanat 2 Tarihi 8 TOPLAM ALAN SEÇMELİ 6 13 Matemat 2 8 Sanat Etki. ik 2 İzleme 1 Geometri 2 Yazı Sanatı 2 3 Halk Bilimi 2 Edebî Metinler Halı Deseni Edebî 2 Metinler 3 207 Tasarımı Türkiye Beş.ve Fotoğraf 2 Eko.Coğ. 3 Psikoloji 2 Matematik 2 Tür. Coğ. Osmanlı (Fizikî) Tarihi 3 Genel Türk Tar 3 Sosyoloji 2 Yazı San 2 Mantık 2 1 Bilgisayar 2 Kütüpha necilik Bilgisaya r 2 Alınabilecek Ders 12 Saati Sayısı Resim 2 Resim 2 Müzik 2 Beden Müzik 2 Bilgisaya SEÇMELİ Müzik 2 Çevre ve r 2 DERSLER İnsan İlişkileri 2 1 Standardiza syon ve Kalite 1 2.Yab.Dil 2 Tak. Yab.Dil Eğitimi 2 2 Turizm 2 İlişkileri 2Yab.Dil Hızlı Yab.Dil 1 1 Bilgisayar 2 Traf.Bilgisi 1 Ok.Tek. 2 ve Yazma Ülkeler Coğrafyası 2 3 ve insan 2 Haklan 1 Turizm 2 İkinci 2 Hızlı Ok.Tek. Eğitimi Demokrasi Tak. 2 2 Güz.Kon. tekn. İnsan Müzik Beden Bilgi İnsan 11 Yab.Dil 2 Tak. 1 Yab.Dil 2 Alınabilecek Ders Saati Sayısı 4 4 4 4 Rehberli Rehberlik TOPLAM 34 1 37 k 1 37 Rehberlik 1 37 208 EK 5. 15. 9. 1998 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU LİSESİ İLE YABANCI DİL AĞIRLIKLI LİSE , SPOR ALANI (MEB 2, 1998) D.KATEGOR İ-LERİ HAZ. H.Der IX. H.Der X. H.Der SINIFI S.S. SINIF S.S. SINIF S.S. Türk Dili Türkçe 4 Yabancı Dil ve Ede. Türk Dili 4 ve Ede. H.Der S.S. Türk Dili ve 4 Edebiyatı Din Din Din Kültürü Kül.ve Kül.ve ve Ahlâk Bilgisi 4 24 Ahl.Bil. 1 Ahl.Bil. 1 2 Tarih 2 Tarih 2 Tar. ve Ata. 2 1 Felsefe 2 Beden Eğitimi XI. SINIF 1 T. C. İnkılâp Millî ORTAK Coğrafya 2 GENEL Matemat KÜLTÜR ik 5 DERSLERİ Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 Güv.Bil. Yabancı Dil 4 Yabancı Dil 4 Sağlık TOPLAM ALAN DERSLERİ 30 Bil. 2 Yab.Dil 4 Bed.Eğt. 2 32 12 13 Bed.Eğt. 2 Bed.Eğt. 2 Spor 6 Spor 6 Biyoloji 2 TOPLAM 10 ALAN İns.Ant. SEÇMELİ Spor ve DERSLER Beslenm 2 8 AntrenmanBil Spor Yön.ve 1 Organizasyon Spor Türkiye Psikoloji Beşeri ve si 2 2 2 Eko.Coğr. 3 ziki) 3 Sanat Tarihi 2 Sanat 2 Edebî 3 Tür. Coğr.(Fi 209 Metinler Tarihi Matemat ik 2 Matematik 2 Geometri 2 Müzik 2 Müzik 2 Geometri 2 k Tarihi 3 Halk Oyunları 2 Psikoloji 2 Osm.Tarihi 3 Metinler 3 Mantık 2 Yab.Dil 4 Sosyoloji 2 Bilgisaya 2 Yabancı Dil 4 Bilgisayar 2 Gen.Tür Edebî Alınabilecek Ders Saati Sayısı 10 Resim 2 Resim 2 Resim 11 2 Resim 2 2 Turizm 2 Grupla Çalışma Müzik SEÇMELİ Bilgisaya DERSLER r 2 Müzik 2 Tekn. Çevre ve 2 insan Ülkeler 2 Turizm 2 Coğrafyası 3 Güzel İnsan İlişkileri Kon. ve 1 Yazma Demokrasi ve 2 insan Hakları 1 2 Fotoğraf 2 Standard izasyon ve Kalite 2.Yaban 1 2.Yaban cı Dil Tak.Yab 2 Tak..Yab ancı Dil cı Dil ancı Dil Çevre ve 2 Trafik 2 Bilgisi insan 2 İkinci 1 Hızlı Yabancı Dil 2 Takviyeli Ok.Tekn. 1 Yabancı Dil '2 Bilgisaya 2 İlk Yardım 1 Alınabilecek Ders Saati S. 4 Rehb. TOPLAM 1 33 4 Rehb. 1 33 4 Rehberlik 1 33 210 EK 5. 16. 2004 – 2005 ANADOLU GÜZEL SANATLAR LİSESİ, RESİM ALANI HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGESİ (2004/ 2560 Sayılı Tebliğler Dergisi) D.KATEGOR İ-LERİ HAZ. H.Der IX. H.Der X. H.Der SINIFI S.S. SINIF S.S. SINIF S.S. Türk Dili Türkçe 4 Yabancı Dil 20 Türk Dili ve Ede. 4 XI. SINIF 4 Edebiyatı Din Din Kültürü Kül.ve Kül.ve ve Ahlâk 1 S.S. Türk Dili ve ve Ede. Din Ahl.Bil. H.Der Ahl.Bil. 1 Bilgisi 4 1 II. Yabancı Dil T. C. İnkılâp 4 Tarih 2 Beden ORTAK Eğitimi Tarih 2 Tar. ve Ata. 2 1 Felsefe 2 Millî 2 Coğrafya GENEL Matemat KÜLTÜR ik 2 Güv.Bil. Yabancı 5 Dil 4 Yabancı Dil 4 II.Yaban DERSLERİ Biyoloji 2 Fizik 2 Kimya 2 cı Dil II.Yabancı Dil Sağlık TOPLAM Çalışma. DERSLERİ 2 Yab.Dil 4 Bed.Eğt. 2 30 Resim ALAN Bil. 30 Resim 3 Desen Çalışma. 14 Resim 3 Desen Resim Çalışma. 4 Desen çalışma. 3 çalışma. 3 Modelaj 2 Bilgisaya 2 15 Çalışma. 4 Desen çalışma. 4 çalışma. 4 4 Heykel Çal. 4 2 Seramik 2 Grafik Plastik Plastik San. San. Tar. 1 Tar. Tasarım Dijital 1 Grafik Plastik Türk Resim- San. Heykel Tar. 1 sanatı 1 211 TOPLAM 9 9 15 15 Sanat Müze Eserlerini ALAN Eğitimi 1 İnceleme 2 SEÇMELİ Estetik 1 Drama 1 DERSLER Drama 1 Yazı Sanatı 1 Fotğ.San 1 Estetik 1 1 Müze Eğitimi 1 Yazı Sanatı TOPLAM 2 Türk.Fiz. 2 Türk. Coğrafya 3 Beşeri.Coğraf 3 Kon.Yaz 2 Güz. Kon.Yaz 2 Müzik 2 Geometri 2 Matema. 2 Matematik 2 Geometri 2 Geometri 2 Halk Bil. 2 Halk Bil. 2 Koro 1 Tak.Yab.Dil 2 Ed. Met. 3 Ed. Met. 3 Güz. Gen.Tür k Tarihi Gen.Türk 3 Tarihi 3 Bilgisi 1 Trafik Bilgisi 1 Bed.Eğt. 2 Bed.Eğt. 2 2 Koro Trafik Tak.Yab. Dil TOPLAM 8 Rehberli TOPLAM 1 1 40 Rehberli 1 40 Rehberli 1 40 7 Rehberlik 1 40 212 EK 5. 17. 1. 2005 - 2006 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, GENEL LİSE , FEN BİLİMLERİ ALANI DERS KATEGORİLERİ 9. 10. 11. 12. SINIF SINIF SINIF SINIF Dil Ve Anlatım 2 2 2 2 Türk Edebiyatı 3 3 3 3 Din Kültürü Ve 1 1 1 1 Tarih 2 2 - - T.C. İnkılâp - - 2 - Coğrafya 2 2 - - Matematik 4 - - - Fizik 2 - - - Kimya 2 - - - Biyoloji 2 - - - Sağlık Bilgisi 2 - - - Felsefe - - 2 - Yabancı Dil 3 3 - - Beden Eğitimi 2 - - - Millî Güvenlik - 1 - - 1 - DERSLER Ahlâk Bilgisi Tarihi Ve Atatürkçülük ORTAK DERSLER Bilgisi Trafik Ve İlk - Yardım Tanıtım Ve 2 - - - 29 14 11 6 Matematik - 4 4 4 Fizik - 2 3 3 Kimya - 2 3 3 Biyoloji - 2 3 3 Geometri - 2 2 2 - - - 2 - 12 15 17 Yönlendirme Toplam ALAN DERSLERİ Analitik Geometri Toplam 213 Seçmeli Ders Resim (2) Müzik (2) Beden Eğitimi (2) Tarih (2) Coğrafya (2) Psikoloji (2) Sosyoloji (2) Mantık (2) Seçmeli Yabancı Dil(2) Girişimcilik (1) Bilgi Kuramı (1) Astronomi Ve Uzay Bilimleri (2) Proje Hazırlama (1) Bilgi Ve İletişim Teknolojisi (2) Demokrasi Ve İnsan Hakları (1) Sanat Tarihi (2) Sosyal Etkinlik (2) Alınabilecek Ders Saati Sayısı REHBERLİK TOPLAM DERS SAATİ - 3 3 6 1 1 1 1 30 30 30 30 Not: 1. Alana kaynaklık eden dersler; Matematik, Fizik, Kimya ve Biyoloji dersleridir. 2 Yıl sonu başarı ortalaması ile başarılı sayılamayacak ders Dil ve Anlatım dersidir. 3. Seçmeli Yabancı Dil dersinde Almanca, Fransızca, Çince, İngilizce, İspanyolca, İtalyanca, Japonca ve Rusça derslerinden biri seçilip okutulur. 214 EK 5. 17. 2. 2005 - 2006 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, GENEL LİSE , SOSYAL BİLİMLERİ ALANI (MEB, 2005) DERS KATEGORİLERİ DERSLER 9. 10. 11. 12. SINIF SINIF SINIF SINIF Dil Ve Anlatım 2 - - - Türk Edebiyatı 3 - - - Din Kültürü Ve 1 1 1 1 - - Ahlâk Bilgisi Tarih 2 - T.C. İnkılâp - - 2 - Coğrafya 2 - - - Matematik 4 - - - Fizik 2 - - - Kimya 2 - - - Biyoloji 2 - - - Sağlık Bilgisi 2 - - - Felsefe - - 2 - Yabancı Dil 3 3 - - Beden Eğitimi 2 - - - Millî Güvenlik - 1 - - - - 1 - 2 - - - 29 5 6 1 Dil Ve Anlatım 4 5 5 Türk Edebiyatı 4 4 4 Tarih 4 4 - - 4 Tarihi Ve ORTAK DERSLER Atatürkçülük Bilgisi Trafik Ve İlk Yardım Tanıtım Ve Yönlendirme ALAN DERSLERİ Toplam Çağdaş Türk Ve Dünya Tarihi Coğrafya 4 4 4 Psikoloji 2 - - 215 Sosyoloji - 2 - Mantık - - 2 - 18 19 19 - 6 4 9 1 1 1 1 30 30 30 30 Toplam Resim (2) Müzik (2) Beden Eğitimi (2) Matematik (2) Geometri (2) Fizik (2) Kimya (2) SEÇMELİ DERSLER Biyoloji (2) Seçmeli Yabancı Dil(2) Girişimcilik (1) Bilgi Kuramı (1) Proje Hazırlama (1) Bilgi Ve İletişim Teknolojisi (2) Demokrasi Ve İnsan Hakları (1) Sanat Tarihi (2) Sosyal Etkinlik (2) Alınabilecek Ders Saati Sayısı REHBERLİK TOPLAM DERS SAATİ Not: 1. Alana kaynaklık eden dersler; Dil ve Anlatım, Türk Edebiyatı ile Tarih ve Coğrafya dersleridir. 2. Yıl sonu başarı ortalaması ile başarılı sayılamayacak ders Dil ve Anlatım dersidir. 3. Seçmeli Yabancı Dil dersinde Almanca,Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, İtalyanca, Japonca ve Rusça derslerinden biri seçilip okutulur. 216 EK 5. 17. 3. 2005 - 2006 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, GENEL LİSE , TÜRKÇE-MATEMATİK ALANI (MEB, 2005) DERS KATEGORİLERİ Dil Ve Anlatım 9. SINIF 2 10. SINIF - 11. SINIF - 12. SINIF - Türk Edebiyatı 3 - - - Din Kültürü Ve 1 1 1 1 Tarih 2 2 - - T.C. İnkılâp Tarihi - - 2 - Coğrafya 2 - - - Matematik 4 - - - Fizik 2 - - - Kimya 2 - - - Biyoloji 2 - - - Sağlık Bilgisi 2 - - - Felsefe - - 2 - Yabancı Dil 3 3 - - Beden Eğitimi 2 - - - Millî Güvenlik - 1 - - - - 1 - 2 - - 29 7 6 1 Dil Ve Anlatım - 4 5 5 Türk Edebiyatı - 4 4 4 Matematik - 4 4 4 Geometri - 2 2 2 Analitik Geometri - - - 2 Coğrafya - 4 2 2 Toplam - 18 17 19 DERSLER Ahlâk Bilgisi ORTAK DERSLER Ve Atatürkçülük Bilgisi Trafik Ve İlk Yardım Tanıtım Ve - Yönlendirme DERSLER SEÇMELİ ALAN DERSLERİ Toplam Resim (2) Müzik (2) Beden Eğitimi (2) Tarih (2) 217 Fizik (2) Kimya (2) Biyoloji (2) Psikoloji (2) Sosyoloji (2) Mantık (2) Seçmeli Yabancı Dil(2) Girişimcilik (1) Bilgi Kuramı (1) Proje Hazırlama (1) Bilgi Ve İletişim Teknolojisi (2) Demokrasi Ve İnsan Hakları (1) Sanat Tarihi (2) Sosyal Etkinlik (2) Alınabilecek Ders Saati Sayısı - 4 6 9 REHBERLİK 1 1 1 1 TOPLAM DERS SAATİ 30 30 30 30 Not: 1. Alana kaynaklık eden dersler; Dil ve Anlatım, Türk Edebiyatı, Matematik dersleridir. 2. Yıl sonu başarı ortalaması ile başarılı sayılamayacak ders Dil ve Anlatım dersidir. 3. Seçmeli Yabancı Dil dersinde Almanca,Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, İtalyanca, Japonca ve Rusça derslerinden biri seçilip okutulur. 218 EK 5. 17. 4. 2005 - 2006 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, GENEL LİSE , YABANCI DİL ALANI (MEB, 2005) DERS KATEGORİLERİ Dil Ve Anlatım 9. SINIF 2 10. SINIF - 11. SINIF - 12. SINIF - Türk Edebiyatı 3 3 3 3 Din Kültürü Ve 1 1 1 1 Tarih 2 2 - - T.C. İnkılâp Tarihi - - 2 - Coğrafya 2 2 - - Matematik 4 - - - Fizik 2 - - - Kimya 2 - - - Biyoloji 2 - - - Sağlık Bilgisi 2 - - - Felsefe - - 2 - Yabancı Dil 3 3 - - Beden Eğitimi 2 - - - Millî Güvenlik - 1 - - - - 1 - 2 - - 29 9 9 4 Dil Ve Anlatım - 5 5 5 Yabancı dil - 13 13 13 Toplam - 18 17 19 DERSLER Ahlâk Bilgisi ORTAK DERSLER Ve Atatürkçülük Bilgisi Trafik Ve İlk Yardım Tanıtım Ve - Yönlendirme ALAN DERSLE Rİ Toplam Resim (2) DERSLER SEÇMELİ Müzik (2) Beden Eğitimi (2) Tarih (2) Fizik (2) Kimya (2) Biyoloji (2) Psikoloji (2) 219 Sosyoloji (2) Mantık (2) Seçmeli Yabancı Dil(2) Girişimcilik (1) Bilgi Kuramı (1) Proje Hazırlama (1) Bilgi Ve İletişim Teknolojisi (2) Demokrasi Ve İnsan Hakları (1) Sanat Tarihi (2) Sosyal Etkinlik (2) Alınabilecek Ders Saati Sayısı - 2 2 7 REHBERLİK 1 1 1 1 TOPLAM DERS SAATİ 30 30 30 30 Not: 1. Alana kaynaklık eden dersler; Dil ve Anlatım, Türk Edebiyatı ve Yabancı Dil dersleridir. 2 Yıl sonu başarı ortalaması ile başarılı sayılamayacak ders Dil ve Anlatım dersidir. 3. Seçmeli Yabancı Dil dersinde Almanca, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, İtalyanca, Japonca,Çince ve Rusça derslerinden biri seçilip okutulur. 220 EK 5. 17. 5. 2005 - 2006 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU LİSESİ , FEN BİLİMLERİ ALANI (MEB, 2005) DERS KATEGORİLERİ Dil Ve Anlatım 9. SINIF 2 10. SINIF 2 11. SINIF 2 12. SINIF 2 Türk Edebiyatı 3 3 3 3 Din Kültürü Ve 1 1 1 1 Tarih 2 2 - - T.C. İnkılâp Tarihi - - 2 - Coğrafya 2 2 - - Matematik 4 - - - Fizik 2 - - - Kimya 2 - - - Biyoloji 2 - - - Sağlık Bilgisi 2 - - - Felsefe - - 2 - 10 4 4 4 İkinci Yabancı Dil - 2 2 2 Beden Eğitimi 2 - - - Millî Güvenlik - 1 - - - - 1 - 32 19 17 12 Matematik - 4 4 4 Fizik - 2 3 Kimya - 2 3 Biyoloji - 2 3 Geometri - 2 2 Analitik Geometri - - - Toplam - 18 17 DERSLER Ahlâk Bilgisi ORTAK DERSLER Ve Atatürkçülük Yabancı Dil Bilgisi Trafik Ve İlk Yardım Resim (2) ER DERSL Lİ SEÇME ALAN DERSLERİ Toplam Müzik (2) Beden Eğitimi (2) 3 3 3 2 2 19 221 Tarih (2) Fizik (2) Kimya (2) Biyoloji (2) Psikoloji (2) Sosyoloji (2) Mantık (2) Seçmeli Yabancı Dil(2) Girişimcilik (1) Bilgi Kuramı (1) Proje Hazırlama (1) Bilgi Ve İletişim Teknolojisi (2) Demokrasi Ve İnsan Hakları (1) Sanat Tarihi (2) Sosyal Etkinlik (2) Alınabilecek Ders Saati Sayısı 2 3 2 5 REHBERLİK 1 1 1 1 TOPLAM DERS SAATİ 35 35 35 35 222 EK 5. 17. 6. 2005 - 2006 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU LİSESİ, TÜRKÇE-MATEMATİK ALANI (MEB, 2005) ORTAK DERSLER DERS KATEGORİLERİ Dil Ve Anlatım 9. SINIF 2 10. SINIF - 11. SINIF - 12. SINIF - Türk Edebiyatı 3 - - - Din Kültürü Ve Ahlâk Bilgisi Tarih 1 1 1 1 2 2 - - DERSLER T.C. İnkılâp Tarihi Ve Atatürkçülük Coğrafya - - 2 - 2 - - - Matematik 4 - - - Fizik 2 - - - Kimya 2 - - - Biyoloji 2 - - - Sağlık Bilgisi - 2 - - Felsefe - - 2 - 10 4 4 4 İkinci Yabancı Dil - 2 2 2 Beden Eğitimi 2 - - - Millî Güvenlik Bilgisi Trafik Ve İlk Yardım Toplam - 1 - - - - 1 - 32 12 12 7 Dil Ve Anlatım - 4 5 5 Türk Edebiyatı - 4 4 4 Matematik - 4 4 Geometri - 2 2 Analitik Geometri - - - Coğrafya - 4 2 Dil Ve Anlatım - 4 5 Türk Edebiyatı - 4 4 4 Toplam - 18 17 19 ALAN DERSLERİ Yabancı Dil 4 2 2 2 5 223 Resim (2) Müzik (2) Beden Eğitimi (2) Tarih (2) Fizik (2) Kimya (2) Biyoloji (2) Psikoloji (2) DERSLER SEÇMELİ Sosyoloji (2) Mantık (2) Seçmeli Yabancı Dil(2) Girişimcilik (1) Bilgi Kuramı (1) Proje Hazırlama (1) Bilgi Ve İletişim Teknolojisi (2) Demokrasi Ve İnsan Hakları (1) Sanat Tarihi (2) Sosyal Etkinlik (2) Alınabilecek Ders Saati Sayısı 2 4 5 8 REHBERLİK 1 1 1 1 TOPLAM DERS SAATİ 35 35 35 35 224 EK 5. 17. 7. 2005 - 2006 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU LİSESİ , YABANCI DİL ALANI (MEB, 2005) ORTAK DERSLER DERS KATEGORİLERİ Dil Ve Anlatım 9. SINIF 2 10. SINIF - 11. SINIF - 12. SINIF - Türk Edebiyatı 3 3 3 3 Din Kültürü Ve Ahlâk Bilgisi Tarih 1 1 1 1 2 2 - - DERSLER T.C. İnkılâp Tarihi Ve Atatürkçülük Coğrafya - - 2 - 2 2 - - Matematik 4 - - - Fizik 2 - - - Kimya 2 - - - Biyoloji 2 - - - Sağlık Bilgisi - 2 - - Felsefe - - 2 - 10 - - - İkinci Yabancı Dil - 2 2 2 Beden Eğitimi 2 - - - Millî Güvenlik Bilgisi Trafik Ve İlk Yardım - 1 - - - - 1 - 32 13 11 Dil Ve Anlatım - 5 5 5 Yabancı Dil - 13 13 13 Toplam - 18 18 18 Yabancı Dil ALAN DERSLERİ Toplam DERSLER SEÇMELİ Resim (2) Müzik (2) Beden Eğitimi (2) Tarih (2) Fizik (2) Kimya (2) 6 225 Biyoloji (2) Psikoloji (2) Sosyoloji (2) Mantık (2) Seçmeli Yabancı Dil(2) Girişimcilik (1) Bilgi Kuramı (1) Proje Hazırlama (1) Bilgi Ve İletişim Teknolojisi (2) Demokrasi Ve İnsan Hakları (1) Sanat Tarihi (2) Sosyal Etkinlik (2) Alınabilecek Ders Saati Sayısı 2 3 5 10 REHBERLİK 1 1 1 1 TOPLAM DERS SAATİ 35 35 35 35 226 EK 5. 17. 8. 2005-2006 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU GÜZEL SANATLAR LİSESİ , MÜZİK ALANI (MEB, 2005) DERS KATEGORİLERİ 9. 10. 11. 12. SINIF SINIF SINIF SINIF Dil Ve Anlatım 2 2 2 2 Türk Edebiyatı 3 3 3 3 Din Kültürü Ve Ahlâk 1 1 1 1 Tarih 2 2 - - T.C. İnkılâp Tarihi Ve - - 2 - Coğrafya 2 2 - - Matematik 4 4 - - Fizik 2 - - - Kimya 2 - - - Biyoloji 2 - - - Sağlık Bilgisi - 2 - - Felsefe - - 2 - Yabancı Dil 6 3 3 3 Beden Eğitimi 2 - - - Millî Güvenlik Bilgisi - 1 - - - 1 - 28 20 14 9 1 2 4 4 1 2 2 2 1 2 2 2 1 1 2 2 1 1 2 2 Müziğe Giriş 1 - - Müzik Biçimleri - - - Türk Müziği Çalgı - - 2 DERSLER Bilgisi ORTAK DERSLER Atatürkçülük Trafik Ve İlk Yardım Toplam Müziksel İşitme Okuma Ve Yazma Piyano Türk Ve Batı Müziği ALAN DERSLERİ Çalgıları Türk Müziği Koro Eğitimi Batı Müziği Koro Eğitimi 1 2 227 Toplulukları Batı Müziği Çalgı - - 2 2 - - 1 - - - - 1 Dijital Müzik - - 1 - Bireysel Ses Eğitimi - - - 1 Toplam 6 8 18 19 - 6 2 6 1 1 1 1 35 35 35 35 Toplulukları Batı Müziği Tarihi Geleneksel Türk Müziği Tarihi Resim (2) Beden Eğitimi (2) Tarih (2) Coğrafya (2) Matematik (2) Geometri (2) Psikoloji (2) Sosyoloji (2) Mantık (2) SEÇMELİ Seçmeli Yabancı DERSLER Dil(2) Sanat Tarihi (2) Girişimcilik (1) Bilgi Kuramı (1) Proje Hazırlama (1) Bilgi Ve İletişim Teknolojisi (2) Demokrasi Ve İnsan Hakları (1) Çalgı Bakım Ve Onarımı (1) Sosyal Etkinlik (2) Alınabilecek Ders Saati Sayısı REHBERLİK TOPLAM DERS SAATİ 228 EK 5. 17. 9. 2005 - 2006 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU GÜZEL SANATLAR LİSESİ , RESİM ALANI (MEB, 2005) DERS ORTAK DERSLER KATEGORİLERİ 9. 10. 11. 12. SINIF SINIF SINIF SINIF Dil Ve Anlatım 2 2 2 Türk Edebiyatı 3 3 3 Din Kültürü Ve Ahlâk Bilgisi 1 1 1 Tarih 2 2 - T.C. İnkılâp Tarihi Ve Atatürkçülük - - 2 Coğrafya 2 2 - Matematik 4 4 - Fizik 2 - - Kimya 2 - - Biyoloji 2 - - Sağlık Bilgisi - 2 - Felsefe - - 2 Yabancı Dil 6 3 3 Beden Eğitimi 2 - - - 1 - - - - 1 - Dil Ve Anlatım 2 2 2 Toplam 28 20 14 Desen Çalışmaları 2 2 4 II Boyutlu Sanat Atölye 1 3 4 4 Modelaj 1 - - - 1 - - - - 3 4 - Müze Eğitimi - - - Plastik Sanatlar Tarihi 1 - - Grafik Tasarım - - 2 DERSLER ALAN DERSLERİ Millî Güvenlik Bilgisi Trafik Ve İlk Yardım Sanat Eğitiminin Temel Kavramları III Boyutlu Sanat Atölye 2 3 1 3 - 2 9 4 1 - 229 Drama - - 1 Türk Resim Heykel Sanatı - - 1 Dijital Tasarım - - - Çağdaş Dünya Sanatı - - - 2 Estetik - - - 2 - - - 1 - 6 8 16 - 6 4 7 1 1 1 1 35 35 35 35 Sanat Eserlerini İnceleme Toplam 4 Müzik (2) Beden Eğitimi (2) Tarih (2) Coğrafya (2) Matematik (2) Geometri (2) Fizik (2) Kimya (2) SEÇMELİ DERSLER Biyoloji (2) Psikoloji (2) Sosyoloji (2) Mantık (2) Seçmeli Yabancı Dil(2) Sanat Tarihi (2) Girişimcilik (1) Bilgi Kuramı (1) Proje Hazırlama (1) Bilgi Ve İletişim Teknolojisi (2) Demokrasi Ve İnsan Hakları (1) Sosyal Etkinlik (2) Alınabilecek Ders Saati Sayısı REHBERLİK TOPLAM DERS SAATİ 230 EK 5. 17. 10. 2005 - 2006 LİSE HAFTALIK DERS DAĞITIM ÇİZELGELERİNİN SANAT TARİHİ DERSİNİN YER ALDIĞI BÖLÜMLER, ANADOLU LİSESİ , FEN BİLİMLERİ ALANI (MEB, 2005) DERS KATEGORİLERİ 9. 10. 11. 12. SINIF SINIF SINIF SINIF Dil Ve Anlatım 2 2 2 2 Türk Edebiyatı 3 3 3 3 Din Kültürü Ve 1 1 1 1 Tarih 2 2 - - T.C. İnkılâp Tarihi - - 2 - Coğrafya 2 2 - - Matematik 4 - - - Fizik 2 - - - Kimya 2 - - - Biyoloji 2 - - - Sağlık Bilgisi - 2 - - Felsefe - - 2 - 10 4 4 4 İkinci Yabancı Dil - 2 2 2 Beden Eğitimi 2 - - - Millî Güvenlik - 1 - - - - 1 - 32 19 17 12 Matematik - 4 4 4 Fizik - 2 3 3 Kimya - 2 3 3 Biyoloji - 2 3 3 Geometri - 2 2 2 Analitik Geometri - - - 2 Toplam - 12 15 17 DERSLER Ahlâk Bilgisi ORTAK DERSLER Ve Atatürkçülük Yabancı Dil Bilgisi Trafik Ve İlk Yardım DERSLER SEÇMELİ ALAN DERSLERİ Toplam Resim (2) Müzik (2) Beden Eğitimi (2) Tarih (2) 231 Coğrafya (2) Psikoloji (2) Sosyoloji (2) Mantık (2) Seçmeli Yabancı Dil (2) Girişimcilik (1) Bilgi Kuramı (1) Astronomi Ve Uzay Bilimleri (2) Proje Hazırlama (1) Bilgi Ve İletişim Teknolojisi (2) Demokrasi Ve İnsan Hakları (1) Sanat Tarihi (2) Sosyal Etkinlik (2) Alınabilecek Ders Saati Sayısı REHBERLİK TOPLAM DERS SAATİ 2 3 2 5 1 1 1 1 35 35 35 35 232 EK 6. FRANSA ‘KOLEJ’ HAFTALIK DERS TABLOSU (Sağlam, 1999: 142) DERSLER ZORUNLU DERSLER SINIFLAR 6. SINIF 5. SINIF 4. SINIF 3. SINIF Fransızca 4.5 4.5 4.5 4.5 Matematik 3 3 4 4 1.Yabancı Dil 3 3 3.5 3.5 2.5 2.5 2 2 1 1 1 1 - - 2 2 1.5 1.5 1.5 1.5 Teknik 2 2 2 2 Resim 1 1 1 1 Müzik 1 1 1 1 Beden Eğitimi Ve Spor 3 3 3 3 Takviye Dersi 3 3 - - Takiyeli 1.Yabancı Dil - - 2 2 2.Yabancı Dil - - 3 3 Latince - - 3 3 Yunanca - - 3 3 Teknoloji - - 3 3 Sanat eğitimi * Sanat Tarihi* - 2 2 2 24 24 27 27 Tarih/ Coğrafya/Ekonomi YURTTAŞLIK BİLGİSİ FİZİK/ KİMYA Biyoloji/ Jeoloji Seçmeli Dersler TOPLAM * Ortaöğretim Birinci Devrede (4 yıl) Sanat Eğitimi dersi verilmektedir. * Ortaöğretim İkinci Devrede (3 yı) Yer Alan Sanat Tarihi Dersi Okutulan Progama Göre Seçmeli ya da Zorunlu Derstir. 233 EK 7. ALMANYA LİSE HAFTALIK DERS ÇİZELGESİ EK 7. 1. GENEL LİSE (GYMNASİUM) HAFTALIK DERS TABLOSU (BAVYERA EYALETİ), SOSYAL BİLİMLER ALANI (Ersoy; 1998: 35). DERSLER 9.SINIF 10.SINIF 11.SINIF Din Öğretimi 2 2 2 Almanca 3 3 3 İngilizce 3 3 4 Fransızca/Latince 3 3 4 Matematik 3 3 3 Fizik 1 2 2 Kimya 2 2 2 Biyoloji 2 2 - Tarih 2 2/1 2 Coğrafya 1 - 2 Sosyal Bilgiler 2 2/3 2 Sosyal Bil. Uyg. Temel Eğitimi Ekonomi Ve Hukuk Öğretimi Sanat Eğitimi - - 3 1 1 - 1 1 1 Müzik 1 1 1 2+2 2+2 2+2 1 2 - 30+2 30+2 34+2 Spor Ev Ekonomisi TOPLAM 234 EK 7. 2. GENEL LİSE (GYMNASİUM) HAFTALIK DERS TABLOSU (BAVYERA EYALETİ), MATEMATİK-TABİİ BİLİMLER ALANI (Ersoy; 1998: 36) DERSLER 9.SINIF 10.SINIF 11.SINIF Din Öretimi /Ahlak 2 2 2 Almanca 3 3 4 İngilizce 3 3 4 Fransızca/Latince 3 3 4 Matematik 4 4 5 Fizik 2 3 3 Kimya 3 3 3 Biyoloji 2 2 - Tarih 2 2/1 2 Coğrafya 1 - 2 Sosyal Bilgiler - 1/2 - Ekonomi Ve Hukuk Öğretimi 1 1 - Sanat Eğitimi 1 1 1 Müzik 1 1 1 Spor 2+2 2+2 2+2 TOPLAM 30+2 30+2 34+2 235 EK 7. 3. GENEL LİSE (GYMNASİUM) HAFTALIK DERS TABLOSU (BAVYERA EYALETİ), İNGİLİZCE AĞIRLIKLI YENİ DİLLER ALANI (Ersoy; 1998: 37) DERSLER 9.SINIF 10.SINIF 11.SINIF Din Öretimi /Ahlak 2 2 2 Almanca 3 3 4 İngilizce 3 3 4 Latince 3 3 4 Rusça/İspanyolca 5 5 5 Matematik 3 3 3 Fizik 1 2 2 Kimya - - 2 Biyoloji 2 2 - Tarih 2 2/1 2 Coğrafya 1 - 2 Sosyal Bilgiler - 1/2 - Ekonomi Ve Hukuk Öğretimi 1 1 - Sanat Eğitimi 1 1 1 Müzik 1 1 1 Spor 2+2 2+2 2+2 TOPLAM 30+2 30+2 34+2 Fransızca/İtalyanca 236 EK 7. 4. GENEL LİSE (GYMNASİUM) HAFTALIK DERS TABLOSU (BAVYERA EYALETİ), MÜZİK ALANI (Ersoy; 1998: 38) DERSLER 9.SINIF 10.SINIF 11.SINIF Din Öretimi 2 2 2 Almanca 3 4 5 İngilizce 3 3 4 Latince 4 3 4 Matematik 3 3 3 Fizik 2 2 2 Kimya - - 2 Biyoloji 2 2 - Tarih 2 2/1 2 Coğrafya 1 - 2 Sosyal Bilgiler - 1/2 - Ekonomi Ve Hukuk Öğretimi 1 1 - Sanat Eğitimi 2 2 2 Müzik 3 3 3 Spor 2+2 2+2 2+2 TOPLAM 30+2 30+2 33+2 237 EK 8. İTALYA LİSE HAFTALIK DERS ÇİZELGESİ EK 8.1. KLASİK LİSE HAFTALIK DERS TABLOSU (www.eurydice.org) DERSLER 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF İtalyan Dili ve Edebiyatı 4 4 4 5 Latin Dili ve Edebiyatı 4 4 4 5 Yunan Dili ve Edebiyatı 3 3 3 4 Yabancı Dil ve Edebiyat - - - 4 Tarih 3 3 3 2 Coğrafya - - - 2 Felsefe 3 3 3 - Doğal Bilimler, Kimya ve 4 3 2 Matematik 3 2 2 2 Fizik - 2 3 - Sanat Tarihi 1 1 2 - Din 1 1 1 1 Fizik Eğitimi 2 2 2 2 TOPLAM 28 28 29 27 Coğrafya 238 EK 8. 2. İTALYA BİLİMSEL LİSE HAFTALIK DERS TABLOSU (www.eurydice.org) DERSLER 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF İtalyan Dili ve Edebiyatı 4 4 4 3 Latin Dili ve Edebiyatı 4 5 4 4 Yabancı Dil ve Edebiyat 3 4 3 3 Tarih 3 2 2 2 Coğrafya 2 - - - Felsefe - - 2 3 Doğal Bilimler, Kimya ve - 2 3 3 Fizik - - 2 3 Matematik 5 4 3 3 Tasarım ve Sanat Tarihi 1 3 2 2 Din 1 1 1 1 Fizik Eğitimi 2 2 2 2 TOPLAM 25 27 28 29 Coğrafya 239 EK 8. 3. İTALYA OKULLARI SANAT LİSESİ (LİCEO ARTİSTİCO) VE SANAT (ISTİTUTİ D’ARTE) HAFTALIK DERS TABLOSU (www.eurydice.org) 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF DERSLER 1.ŞUBE 2.ŞUBE 1.ŞUBE 2.ŞUBE SANATSAL DERSLER Figüratif Çizim 10 6 8 4 8 4 Dekoratif Çizim 10 6 8 4 8 4 Figüratif Biçimlendirme - 4 4 4 Dekoratif Biçimlendirme - 4 4 4 Geometrik Çizim 4 3 - - Perspektif - - 4 4 Mimari Elemanlar - 2 4 4 Anatomi - - 2 2 24 25 Edebiyat Ve Tarih 3 3 4 4 Sanat Tarihi 2 2 2 3 Matematik Ve Fizik 4 4 - 4 - 5 Doğa Bilimleri, Kimya Ve 3 3 - 2 - - Din 1 1 1 1 Fiziki Eğitim 2 2 2 2 TOPLAM 15 15 TOPLAM 34 26 34 26 KÜLTÜREL DERSLER Coğrafya 9 15 10 15 240 EK 9. TÜRKİYE’DE ORTAÖĞRETİM SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI EK 9.1. 1949 TARİHLİ RESİM DERSİ MÜFREDAT PROGRAMI (MEB, 1949: 117) Resim dersleri lise programına: a. Umumi kültür içinde sanat eğitimine gerekli yeri vermek, b. Liseden çıkan öğrencilerin resimle ifade kabiliyetlerini artırmak, c. Sanatla ilgili mesleklere girecek olan lise mezunlarının hazırlıklı olmalarına yardım etmek, d. Öğrencilerin resmi, diğer derslerinde değerli bir ifade vasıtası olarak kullanımlarını sağlamak, e. Öğrencileri hayat botunca boş vakitlerini faydalı bir şekilde kullanma imkanı vermek ve onların estetik duygularını geliştirmek amaçlarıyla konmuştur. Resim dersi konularının sınıflara bölünmesi işi öğretmenlere bırakılmıştır. 1. Tabiattan Resim: a. Ortaokul programının (tabiattan resim) kısmının devamıdır. Lise sınıflarında öğrencinin yaşı ve kültür seviyesi göz önünde tutularak nisbet ve form araştırmaları yaptırılır. Bu arada göz ve el eğitimini, hafızanın gelişmesini sağlayacak egzersizlere yer verilir. b. Tabiattan resim yaptırma yoluyla öğrencilerin sanat eğitimleri kuvvetlendirilir ve son sınıfta görecekleri Sanat Tarihi Dersine hazırlanmaları sağlanır. Portre, natürmort ve manzara resimleri yaptırılırken geçmişten alınan şaheserlerin örnekleri gösterilir ve öğrenci mukayeseli tahlillere alıştırılır. Bitki ve hayvan resimleri yaptırıldığında Dürer ve Pizanello ilah gibi üstatların eserleri tanıtılır. 241 c. Tabiattan resim derslerinde mümkün olduğu kadar atölye dışına çıkılarak mimari eserleri, bina içi resimleri, ve bunların teferruatı, çeşitli arazi şekilleri çizdirilir. Öğrencilerin resim hafızasını kuvvetlendirmek için eşyayı gördükten ve inceledikten sonra ezbere çizdirme egzersizleri yaptırılır. d. Öğrenciyi tabiatla alakadar etmek ve tabiatı tetkike alıştırmak amacıyla onlara bulundukları şehirdeki sanat eserlerini ve müzeleri, o memlekete mahsus halı, kilim vs. gibi folklor eşyalarını inceletmek uygun olur. e. Resim derslerinde malzeme değiştirilerek öğrencilerin, kurşun kalemi, mürekkep kalemi ve çin mürekkebi, füzen, sulandırılmış mürekkeple ve daha çeşitli vasıtalarla resim yapmaya alıştırılır. 2. Resim Dersinin Diğer Derslerle İlgisi: a. Mikroskopla görülen cisimlerin resmi tam bir sadakatle çizilecektir. b. Buna hazırlık olarak daha evvel bitkilerden ve küçük hayvanlardan resim yaptırılır. Konular büyütülerek teferruat gösterilir. c. Bu gibi konulardan yaptırılan resimleri sulu boya, guaş veya pastel ile renklendirmek de faydalıdır. d. Diğer derslerle ilgili resim çalışmalarının konularını bu dersin öğretmenleri ile resim öğretmenleri birlikte tespit edeceklerdir. 3. Çeşitli Perspektif: a. Çizgi, renk ve kavaliye perspektif gibi tarzlar açıklanacak, kasdi perspektif dekorasyonları hakkında açıklama yapılacaktır. Perspektif dersleri daha ziyade pratik bir şekilde öğretilecektir. Bir binanın dıştan görünüşü, masa, oda içi, pencerelerin görünüşü gibi resimler yaptırılırken perspektif tekniğini ilgilendiren ufuk çizgisi, esas noktası, kaçış noktası ve kaçış çizgisi, buluş noktası vs. gibi terimler açıklanacak ve eserler üzerinde misaller verilecektir. b. Perspektif esasları birinci sınıflarda gösterilir. İkinci sınıflarda aynı konular daha geliştirilmiş şekilde daha güç motifler üzerinde çalışılacaktır. 242 c. Sanat eserleri üzerinde perspektif konuları incelenmelidir. 4. Güzel Sanatlara Ait Bilgiler: Resim öğretimi sırasında, resim, heykel, mimari ve dekorasyon sanatları, bunlara ait belli başlı kısımlar ve terimler tatbiki bir suretle açıklanır. (Desen, kontur, gölge-ışık, dömitent, eskiz, taslak, portre, büst, alçak-yüksek kabartama, ofort ve gravürün çeşitleri, form, volüm, valör, basit bir şekilde renk teorisi, fresk, mozayik, vitrayi seramik, afiş, karikatür, illüstrasyon, kroki, lavi, sulu boya, guvaş, yağlı boya, pastel vs.) Ayrıca; tonoz, kubbe, kemer, sütun başlıkları, pantantif ve fronton, restorasyon, röleve gibi terimler fırsat düştükçe resmettirilerek açıklanır. Muasır Türk mimar, heykeltıraş ve ressamlaı hakkında izahat verilir ve eserlerinden örnekler gösterilir. Yurt ve dünya şaheserlerinin renkli ve renksiz fotoğrafları sık sık değiştirilmek şartıyla atölye duvarlarına asılacaktır. Bu resimlerin altına eserlerin zamanı, nerede ve kimin tarafından yapıldığını bildiren kısa izahlar konacaktır. Öğrenciler okul dışında ve şehirlerde imkan derecesinde, mimari şaheserleriyle karşı karşıya getirilecek ve mimarlık bilgisi hakkında izahlarda bulunulacaktır. Gene mimarlığa bağlı dekoratif sanatlar, kapı, pencere tezyinatı, duvar nakış ve çinileri, tavan tezyinatı, yazılar v.s. açıklanacaktır. Mahalli bütün müzeler mutlaka gezilecek, eserler üzerinde öğretmenler ve ilgililer tarafından açıklamalarda bulunulacaktır. Bu suretle öğrenciye kendi başına müzeye gitme ve öğrenme zevki aşılanacaktır. Resim ve sanat tarihi derslerini layıkıyla öğretmek için her okula bir projeksiyon makinesi ile röprodüksiyonlar tedarik edilmelidir. 243 EK 9.2. 1952 TARİHLİ SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (MEV, 1952:89) III. SINIF SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (Edebiyat Ve Fen Kolları, Haftada 2 saat) 1. Tarihten önceki zamanlarda sanat, 2. Mısır Sanatı, 3. Eski Ön Asya Sanatları, 4. İran Sanatı, 5. Ege havzası Sanatları, 6. Yunan Sanatı, 7. Roma sanatı, 8. Primitif Hıristiyan ve Bizans Sanatları, Roman ve Gotik Sanatları, 9. Orta Asya Türk Sanatı, 10. İslam Sanatları, 11. Selçuklu, Osmanlı sanatları, 12. Rönesans, 13. XVII., XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda sanat ( İtalya, İspanya, Hollanda, Fransa, Almanya ve İngiltere’de) 14. Uzak Doğu Sanatları (Hint, Çin, Japon), 15. Bu günün sanatı (Tanzimat’tan bu güne kadar Türk Sanatı üzerinde etraflıca durulacaktır) NOT: İmkan bulunduğu takdirde folklorun mevzuu olan kavimlerin sanat eserleri de incelenmektedir. 244 EK 9.3. 1954 - 1956 TARİHLİ SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (MV, 1954: 26; MV, 1956:99-100) III. SINIF SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (Edebiyat Ve Fen Kolları, Haftada 2 saat) 1. Tarihten önceki zamanlarda sanat, 2. Mısır Sanatı, 3. Eski Ön Asya Sanatları, 4. İran Sanatı, 5. Eski Ege havzası Sanatları, 6. Yunan Sanatı, 7. Roma sanatı, 8. Primitif Hıristiyan ve Bizans Sanatları, Roman ve Gotik Sanatları, 9. Orta Asya Türk Sanatı, 10. İslam Sanatları, 11. Selçuklu, Osmanlı sanatları, 12. Rönesans, 13. XVII., XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda sanat ( İtalya, İspanya, Hollanda, Fransa, Almanya ve İngiltere’de) 14. Uzak Doğu Sanatları (Hint, Çin, Japon). 15. Tanzimat’tan bu güne kadar Türk Sanatı. 245 EK 9.4. 1957 TARİHLİ SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (Anonim, 1960: 43-44) II. SINIF SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (Edebiyat Kolu Haftada 2 Saat) 1. Tarih öncesi devirlerde sanat, 2. Eski Mısır Sanatı, 3. Eski Ön Asya Sanatları (Mezopotamya, Anadolu ve İran), 4. Eski Ege havzası ve Yunan Sanatları, 5. Roma sanatı, 6. Ortaçağ Avrupa Sanatları (Bizans, Roman ve Gotik Sanatları ile Primitif Hıristiyan Avrupa Sanatı), 7. Rönesans devrinde ve Rönesans’tan XIX. Yüzyıl ortasına kadar Avrupa Sanatları (Rönesans, Barok, Rokoko, Realizm ve Romantizm gibi çeşitli üslup, ekol ve sanat cereyanları), 8. Empresyonizmin başlangıcından günümüze kadar Batı Sanatı (belli başlı sanat cereyanları ve ekolleri), 9. Uzak Doğu Sanatları (Hint, Çin, Japon). III. SINIF SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (Edebiyat ve Fen Kolları Haftada 1 Saat) Türk ve İslam Sanatı: 1. Orta Asya Türk Sanatı (İslamiyet’ten Önce), 2. İslam Sanatları (Arap, İran ve Hint), 3. İslam Türk Sanatı: a. Muhtelif devir ve memleketlerde, hususiyle Selçuklular devrinde, b. Osmanlı devrinde (Tanzimat’a kadar). 4. Tanzimat’tan bu güne kadar Türk Sanatı. 246 NOT: Bu derste İslam sanatı ile İslam Türk Sanatı’nın umum Sanat Tarihi içindeki durumu gösterilecek ve gerekli noktalardan bağlantıların belirtilmesine önem verilecektir. Öğretmen Fen Kolunda, vakit ve imkan nisbetinde resim dersinin devamı olan Sanat Tarihinin İslam ve Türk Sanatı dışındaki konularına da yer verilmelidir. EK 9.4.1. 1957 SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMINA, 1987’DE ATATÜRKÇÜLÜKLE İLGİLİ YAPILAN EKLEMELER (Anonim, 1987: 126) OKUL DERS SINIF KONULAR İŞLENECEĞİ AÇIKLAMALAR ÜNİTE VEYA KONULAR Lise Sanat Tarihi II.sınıf ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCEDE ÖZELLİK 3. Eski Ön Asya TAŞIYAN ÖNEMLİ YAKLAŞIMLAR Sanatları a. b. Milli Tarih, Milli Ahlak, Milli (Anadolu) Eğitim, Milli Kültür Türk Tarihinin Zenginliği ATATÜRKÜN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ 15. Sanatseverliği 3. İslam Türk Sanatı ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCEDE ÖZELLİK 4. Tanzimat’tan “10 b” Okuma TAŞIYAN ÖNEMLİ YAKLAŞIMLAR Bugüne Kadar Parçası Şeklinde 9. a. Milli Tarih, Milli Ahlak, Milli Eğitim, Milli Kültür b.Türk Tarihinin Zenginliği 10. Güzel Sanatlar b. Milletlerin Tanınmasında Güzel Sanatların Rolü TEHDİT 2. Anarşi ve Terör c. Anarşi ve Terörle Mücadelede Kişilere Düşen Görev. Türk Sanatı Verilecek Tarihi Eserlerin Korunmasında Kaçakçılığa Verilecek Yer 247 EK 9.5. 1991 TARİHLİ SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (10-11 SINIF) SANAT TARİHİ DERSİNİN GENEL AMAÇLARI Amaç 1: Milli Kültürümüzün Ürünü Olan Sanat Eserlerimizi Tanıyabilme. Amaç 2: Milli Duyguların Daha Bilinçli ve Köklü Yerleşmesini Sağlayabilme. Amaç 3: Uygarlıkların Yetiştirdiği Sanatçılar Bilgisi. Amaç 4: Tarih Boyunca Kurulmuş Olan Büyük Uygarlıklar İçinde Yer Alan Sanat Eserleri Bilgisi. Amaç 5: Anadolu Öncesi ve Anadolu Türk Sanatındaki Gelişmeleri, Bu Gelişim Süreci İçinde Gerçekleştirilen Sanat Eserlerini Tanıyabilme. Amaç 6: Türk Sanatının, Dünya Sanatı İçindeki Yerini ve Önemini Kavrayabilme. Amaç 7: Sanat Eserlerinin Korunmasının Önemini Kavrayabilme. Amaç 8: Sanat Eserlerimizi, Müzelerimizi, Sergilerimizi İnceleme ve Araştırma Alışkanlığını Kazanabilme. Amaç 9: Tarihi, Arkeolojik ve Turistik Zenginliklerimiz Tanıyabilme. Amaç 10: Sanat Eserlerini, Çağının. Sosyal, Kültürel ve Estetik Değerleriyle Ele Alarak Sanat Toplum İlişkisini Kavrayabilmek. Amaç 11: Yaşanılan Çevrede, Karşılaşabileceği Bir Eseri, Kültürel, Sanatsal Ve Estetik Yönden Değerlendirebilme. Amaç 12: Kaybolmakta Olan Kültür Değerlerimizi Koruma ve Onlara Sahip Çıkma Bilincini Geliştirebilme II. SINIFIN AMAÇLARI (10.SINIF) Amaç 1: Sanat Tarihinde Geçen Temel Kavramlar Bilgisi Amaç 2: Sanat Türlerini Sınıflandırabilme Amaç 3: Sanat Tarihi İle İlişkili Diğer Bilim Dalları Bilgisi Amaç 4: Sanat Eserlerini Korumanın Önemini Açıklayabilme Amaç 5: Anadolu Uygarlıkları İle İlgili Temel Terimler Bilgisi Amaç 6: Anadolu’da Tarih Öncesi Çağlara Ait Yerleşim Merkezleri Bilgisi 248 Amaç 7: Anadolu’da Tarih Öncesi Çağda Toplumsal Gelişimin Sanat Eserlerine Etkisi Bilgisi Amaç 8: Anadolu’da Tarih Öncesi Çağlara Ait Yerleşim Merkezlerinin Temel Özelliklerini Kavrama Gücü Amaç 9: Anadolu’da İlk Çağda Kurulan Uygarlıklarla İlgili Terimler Bilgisi Amaç 10: Anadolu’da İlk Çağda Kurulan Uygarlıklar Bilgisi Amaç 11: Anadolu’da İlk Çağda Kurulan Uygarlıkların Özelliklerini Kavrama Gücü Amaç 12: Ön Asya Uygarlıklarında Geçen Terimler Bilgisi Amaç 13: Ön Asya Uygarlıklarında Mimari Bilgisi Amaç 14: Ön Asya Uygarlıklarında Heykel Ve Resim Sanatı Bilgisi Amaç 15: Yunan, Roma, Erken Hıristiyan, Bizans Sanatları İle İlgili Terimler Bilgisi Amaç 16: Anadolu’da Yunan, Roma, Erken Hıristiyan, Bizans Sanatlarına Ait Yerleşim Merkezleri Bilgisi Amaç 17: Anadolu’da Yunan, Roma, Erken Hıristiyan, Bizans Sanatlarında Görülen Mimari Tipler Bilgisi Amaç 18: Anadolu’da Yunan Sanatındaki Nizamlar Bilgisi Amaç 19: Anadolu Dışında Gelişen Yunan Ve Roma Sanatlarına Ait Eserler Bilgisi Amaç 20: Anadolu’da Gelişen Bizans Resim Sanatı Bilgisi Amaç 21: Yunan, Roma, Erken Hıristiyan Ve Bizans Sanatlarına, Toplumsal Yapının Etkisini Kavrama Gücü Amaç 22: Yunan, Roma, Erken Hıristiyan Ve Bizans Sanat Eserleri Arasındaki İlişkileri Kavrama Gücü Amaç 23: Orta Çağda Avrupa’da Gelişen Roman Ve Gotik Sanatları İle İlgili Terimler Bilgisi Amaç 24: Orta Çağda Avrupa’da Çelişen Roman Ve Gotik Sanatı Bilgisi Amaç 25: Roman Ve Gotik Sanatlarının Özelliklerini Kavrama Gücü Amaç 26: Rönesans Dönemi İle İlgili Terimler Bilgisi Amaç 27: Rönesans Dönemi İle İlgili Olgular Bilgisi Amaç 28: Rönesans Dönemine Ait Sanat Türleri Bilgisi Amaç 29: Rönesans Dönemi Sanat Anlayışını Kavrama Gücü Amaç 30: Maniyerizm Ve Barok Sanatla İlgili Terimler Bilgisi Amaç 31: Maniyerist Ve Barok Dönem Sanatlarıyla İlgili Olgular Bilgisi 249 Amaç 32: Maniyerist Ve Barok Döneme Ait Sanat Türleri Bilgisi Amaç 33: Rönesans Ve Barok Sanatlarının Özellikleri Arasındaki Farklılıkları Kavrama Gücü Amaç 34: 19. Yüzyıl Ve Sonrası Sanat Akımları İle İlgili Terimler Bilgisi Amaç 35: 19. Yüzyıl Ve Sonrası Sanat Akımları İle İlgili Olgular Bilgisi Amaç 36: 19. Yüzyıl Ve Sonrası Sanat Akımları Bilgisi Amaç 37: 19. Yüzyıl Ve Sonrası Sanat Akımları Arasındaki İlişkiyi Kavrama Gücü İŞLENİŞTE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR: 1. İşleniş sırasında öğretmenin sorduğu sorulara aldığı cevaplar doğruysa, onaylanır (pekiştirilir). Yanlış ya da eksikse yeni örnekler ve ip uçları verilerek doğru cevaplar istenir. Hiç cevap yoksa öğretmen doğru cevabı verir. 2. Bir önceki derste yarım kalmış bir konuya, bir sonraki derste devam edilecekse, önceki ders ya öğrencilere sorular sorularak, ya da öğretmen tarafından tekrarlanarak hatırlatılır. 3. Konu için verilecek örnekler varsa yakın çevreden başlanılarak verilmelidir. 4. Her konu bitiminde, son beş dakika konunun özetlenmesine ayrılır. Bu özetleme öğretmen tarafından yapılabildiği gibi, öğrencilere sorular sorularak da yapılabilir. 5. Konu bitiminde, bir sonraki konu ödev olarak verilir. 6. Konuların işlenişi ile ilgili özel açıklamalar (Araştırma ödevi, konudaki sanatçı ve akımların, eserlerin öncelenmesinde izlenecek şema) değerlendirme bölümünün sonunda verilmiştir. 7. Üniteler için verilen süreler öneri niteliğindedir. Öğretmen bu süreyi, çalışma takvimini dikkate alarak, şartları doğrultusunda değişik şekilde kullanabilir. 250 II. SINIF SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (10.SINIF) ÜNİTE I ÜNİTE ADI: SANAT TARİHİNE GİRİŞ AMAÇ 1: Sanat Tarihinde geçen temel kavramlar bilgisi DAVRANIŞLAR: 1. Sanat, kültür. Sanat Tarihi kavramlarının tanımı yazma/söyleme. 2. Sanat, kültür. Sanat Tarihinin temel özelliklerini Yazma/söyleme. AMAÇ 2: Sanat türlerinin sınıflandırabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Güzel Sanatların çeşitlerini yazma/söyleme. 2. Malzeme özelliklerine göre sanat türlerini yazma/söyleme. 3. Teknik özelliklerine göre sanat türlerini yazma/söyleme. AMAÇ 3: Sanat Tarihi ile ilişkili diğer bilim dallarının bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Sanat Tarihi ile ilgili olan bilim dallarını yazma/söyleme. 2. Bilim dallarının tanımını yazma/söyleme. 3. Sanat eserlerinin korunmasının getireceği sonuçları yazma/söyleme. AMAÇ 4: Sanat eserlerini korumanın önemini açıklayabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Sanat eserlerinin korunmasının önemini yazma/söyleme. 2. Sanat eserlerini korumanın gereğini yazma/söyleme. 3. Sanat eserlerinin korunmasının getireceği sonuçları yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI: 1. SANAT VE SANAT TÜRLERİ 2. SANAT TARİHİ NEDİR? 251 3. KÜLTÜR VE SANAT İLİŞKİSİ 4. SANAT TOPLUM İLİŞKİSİ 5. SANAT TARİHİNİN DİĞER BİLİM DALLARIYLA İLİŞKİSİ 6. SANAT ESERLERİNİN KORUNMASININ ÖNEMİ SÜRE: 160’ (4 Ders Saati) YÖNTEM: Düz anlatım-Soru-cevap ARAÇ-GEREÇ: Slayt-resim-broşür AMAÇ 1: Sanat Tarihinde geçen temel kavramlar bilgisi İŞLENİŞ: SÜRE: 40’ (1Ders saati) 1. Sınıfa getirilen çeşitli sanat eserleriyle ilgili kitap, broşür, resim, slayt el sanatları ürünleri öğrencilere gösterilerek, bunlar hakkında ne düşündükleri sorulur. 2. Bu örneklerle, sanat kavramı arasındaki ilişki açıklanır. Sanatın çeşitli tanımlarının olabileceği ifade edildikten sonra, sanatın genel tanımı yapılır. 3. Sanatla Sanat Tarihi arasındaki ilişkiyi belirterek, Sanat Tarihinin geçmişten günümüze uzanan uygarlıkların sanatını inceleyen bir bilim dalı olduğu açıklanır. 4. Öğrencilere, Sanat Tarihi konularının kapsamından kısaca söz edilir. 5. Sanatın gelişiminde, toplum kültür ilişkisinin ne olabileceği sorulur. 6. Değişik bölgelerden verilen örneklerle (halı- geleneksel ev mimarisi, kervansaray) toplum-kültür ilişkisinin sanata yansıyışı açıklanır. 7. Coğrafi bölgenin, iklim ve çevre koşullarının, inanış ve yaşayış biçimlerinin, sanat eserlerinin biçimlenmesindeki rolü üzerinde durulur. 8. Toplum-kültür ve sanat eseri, temelinin insan olduğu vurgulanarak, sanatın türleri ve diğer bilimlerle olan ilişkisine geçileceği belirtilir. DEĞERLENDİRME: 1. Sanat nedir? 252 2. Sanat Tarihini Tanımlayınız. 3. Bir sanat eserinin oluşumundaki etkenler nelerdir ? 4. Bulundukları (yaşadıkları) yöreye ait eserin, kültürel değeri açısından önemini açıklayınız. AÇIKLAMALAR: “Tarih Eserlerinin Korunmasının Önemi” ve “Dünyanın Yedi Harikası” nın okuma parçası olarak öğrencilere verilmesi uygundur. ÜNİTE II ÜNİTE ADI: TARİH ÖNCESİ ÇAĞLARDA ANADOLU AMAÇ 5: Anadolu uygarlıklarıyla ilgili temel terimler bilgisi DAVRANIŞLAR: 1. Höyük, megaron, dehliz, idol terimlerinin tanımını yazma/söyleme. 2. Verilen bir terimin özelliklerini yazma/söyleme. 3. Tanımı verilen bir terimin ne olduğunu yazma/söyleme. AMAÇ 6: Anadolu’da tarih öncesi çağlara ait yerleşim merkezleri bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Anadolu’da tarih öncesi çağları kronolojik olarak yazma/söyleme. 2. Anadolu’da tarih öncesi çağlardaki yerleşim merkezlerinin adlarını yazma/söyleme. 3. Verilen bir yerleşim merkezindeki belli başlı sanat eserlerini yazma/söyleme. AMAÇ 7: Anadolu’da tarih öncesi çağda toplumsal gelişimin sanat eserlerine etkisi bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Anadolu’da tarih öncesi çağda toplumun yaşam biçimindeki değişiklikleri yazma ve söyleme. 253 2. Toplumun yaşam biçimindeki değişikliklerin (tekerleğin, ateşin, tarımın, hayvanların evcilleştirilmesinin ve yazının bulunmasının) sanat eserlerine etkisi yazma ve söyleme. AMAÇ 8: Anadolu’da tarih öncesi çağlara ait yerleşim merkezlerinin temel özelliklerini kavrama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Verilen yerleşim merkezleri arasındaki benzerlikleri yazma ve söyleme. 2. Verilen iki ya da daha fazla yerleşim merkezi arasındaki farklılıkları yazma ve söyleme. 3. Verilen iki değişik çağdaki yerleşim merkezindeki buluntular arasındaki benzerlikleri yazma ve söyleme. 4. Verilen iki değişik çağdaki yerleşim merkezindeki buluntular arasındaki farklılıkları yazma ve söyleme. KONU BAŞLIKLARI: 1. PALEOLİTİK ÇAĞ 2. MEZOLİTİK ÇAĞ 3. NEOLİTİK ÇAĞ 4. KALKOLİTİK ÇAĞ 5. MADEN ÇAĞ SÜRE: 160’ (4 Ders Saati) YÖNTEM: Düz Anlatım ARAÇ-GEREÇ: Slayt, film, resim, broşür. AMAÇ 5: Anadolu uygarlıkları ile ilgili temel terimler bilgisi AMAÇ 6: Anadolu’da tarih öncesi çağlara ait yerleşim merkezleri bilgisi AMAÇ 7: Anadolu’da tarih öncesi çağda toplumsal gelişimin sanat eserlerine etkisi bilgisi 254 AMAÇ 8: Anadolu’da tarih öncesi çağlara ait yerleşim merkezlerinin temel özelliklerini kavrama gücü İŞLENİŞ: SÜRE: 160’ (4 Ders Saati) 1. Sınıfta, tarih öncesi dönemle ilgili örnekleri (İspanya ve Anadolu’daki mağara resimleri, el baltaları, höyüklerden çıkarılmış buluntuların resimleri, idol, güneş kursu, mühürler, süs eşyaları vb.) getirilir. 2. Resimler, sınıfta tek tek gösterilerek, aşağıdaki sorulara benzer sorular öğrencilere yöneltilir: • Bu resimler size ne ifade ediyor? • Bu resimlerde kullanılan ara-gereçler nerelerde kullanılabilir ? • Bu araçlar, hangi ihtiyaçları karşılamak üzere üretilmiştir. 3. Öğrencilere bu derste örneklerini gördükleri Anadolu Uygarlıklarıyla ilgili temel bilgilerin verileceği söylenir. Böylece çeşitli yöreleri, müzeleri gezerken eski çağların yaşam biçimleri hakkında bilgi sahibi olacakları da belirtilir. 4. Tahtaya belli belli aralıklarla ya da şema çizilerek tarih öncesi çağlar (Paleolitik, Mezolitik, Neolitik, Kalkolitik, Maden) yazılır. Tarih öncesinin beş çağ halinde incelediği, bu derste de yerleşim merkezlerinin bu çağlara göre inceleneceği söylenir. 5. Paleotik Çağ’ın genel özellikleri ile bu çağın yerleşim merkezleri (Karain) tahtadaki ilgili yere yazılır. 6. Karain Mağrası’nı daha önce gören var mı? Varsa gördüklerinden edindikleri izlenimler sorulur. 7. Bu yerleşim merkezlerinden (Karain) elde edilen buluntuların neler olduğu açıklanır, varsa örnek resimler gösterilir (İnsan kemikleri, yontma taştan el baltaları, mızrak uçları vb.). 8. Mezolitik çağım genel özellikleri verilerek bu dönemin geçiş dönemi olduğu, getirdiği fazla bir özellik olmadığı vurgulanır. 255 9. Öğrencilere “Höyük” sözcüğünün duyup duymadıkları, yada bir höyük görüp görmedikleri ve tanımını bilip bilmedikleri sorulur. 10. Bu dönemin önemli merkezleri (Çatal höyük- Hacılar) tahtada ilgili yere yazılır. 11. Bu merkezlerden çıkarılan buluntular (pişmiş topraktan çanak-çömlek, tanrıça figürleri, öbsidien aynalar) tahtadaki merkezlerin yanına yazılır. 12. Varsa örnek resimler gösterilerek buluntuların temel özellikleri açıklanır. 13. Öğrencilere aşağıda verilen sorurla benzer sorular yöneltilir: • Çatalhöyük ve Hacılar’dan çıkarılan buluntulara göre bu dönemdeki insanlar nasıl yaşıyorlardı ? • Yaşam biçimleri bakımından Paleolitik dönemle farklılıkları neydi? • Bu dönemde ev ve şehir dokusunun ortaya çıkması yaşam biçimini nasıl açıklar? • Bu dönemde tarımın gerçekleştirildiğini gösteren buluntular nelerdir? • Çatalhöyük ve Hacılar’da ortaya çıkarılmış olan mimari dokunun farklılıkları nelerdir ? 14. Kalkolitik çağdaki yerleşme merkezleri tahtadaki yerine yazılır (Alacahöyük, Alişar, Truva, Kültepe) ve genel özellikleri yazılır. 15. Öğrencilere Truva Efsanesi anlatılarak konuya ilgileri çekilir. 16. Kalkolitik Çağ’ın yerleşim merkezlerinden elde edilen buluntuların neler olduğu açıklanır, varsa örnek resimleri gösterilir. 17. “Megaron” ve “dehliz” in tanımları verilir. 18. Aşağıdaki sorulara benzer sorular öğrencilere yöneltilir: • Kalkolitik dönemdeki buluntulara göre en önemli gelişme nedir ? • Maden hangi tür sanat eserlerinin yapımında kullanılmıştır ? • Bu dönemde dinsel inanışları gösteren buluntular nelerdir ? • Truva niçin şehir devleti olarak kabul edilmelidir ? • Neolitik dönem yapılarıyla Kalkolitik dönem yapıları arasında benzer ve farklı yönler nelerdir ? 19. Maden devrindeki yerleşim merkezi (Kültepe) tahtadaki yerine yazılır, genel özellikleri söylenir. 256 20. Öğrencilere Kültepe’yi görüp-görmedikleri sorulur. 21. Bu yerleşim merkezinden elde edilen buluntuların neler olduğu açıklanır, varsa örnek resimler gösterilir (çivi yazısı tabletleri / zarf-mektup). 22. Aşağıdaki sorular ve benzerleri öğrencilere sorulur: • Bu dönemin özelliğini yansıtan en önemli buluntular nelerdir? • Yazının bulunmasıyla toplumsal yaşamda ne gibi değişmeler olmuştur? 23. Tarih öncesi dönemler arasındaki ilişkiler ve dönemleri hazırlayan temel özelliklerin neler olduğu öğrencilere sorulur. DEĞERLENDİRME: 1. Anadolu’da hangi tarih öncesi çağlar yaşanmıştır ? 2. Tarih öncesi çağlarda önemli merkezler hangileridir ? 3. İdol, höyük ne demektir ? 4. Anadolu’da belli başlı höyüklerin isimlerini sıralayınız. 5. Belirtilen höyüklerin özellikleri nelerdir ? 6. Höyüklerden çıkartılan buluntularla toplumsal yapının ilişkisini kurunuz. 7. Yakın çevrenizdeki bir höyüğün ya da müzenin özelliklerini araştırıp yazınız. ÜNİTE III ÜNİTE ADI: İLK ÇAĞDA ANADOLU AMAÇ 9: Anadolu’da ilk çağda kurulan uygarlıklarla ilgili terimler bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Kabartma, sfenks, potern, orthostat, rölyef, friz, figür gibi terimlerin tanımını yazma ve söyleme. 2. Verilen bir terimin özelliklerini yazma ve söyleme. AMAÇ 10: Anadolu’da ilk çağda kurulan uygarlıklar bilgisi. DAVRANIŞLAR: 257 1. Anadolu’da ilk çağda kurulan uygarlıkların adlarını, merkezlerini, tarihlerini yazma ve söyleme. 2. Verilen bir uygarlığın merkezlerinin özelliklerini yazma ve söyleme. 3. Verilen bir uygarlığın özelliklerini yansıtan örnekleri yazma ve söyleme. 4. Verilen bir sanat eserinin hangi uygarlığa ait olduğunu yazma ve söyleme. AMAÇ 11: Anadolu’da ilk çağda kurulan uygarlıkların özelliklerini kavarama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Verilen uygarlıkların farklı ve benzer özelliklerini yazma ve söyleme. 2. Verilen uygarlıklara ait örneklerin farklı ve benzer yönlerini yazma ve söyleme. 3. Verilen sanat dönemlerinin birbirine olan etkisini yazma ve söyleme. KONU BAŞLIKLARI: 1. HİTİT SANATI a. Mimari b. Heykel Kabartma 2. FRİGYA SANATI a. Mimari b. Heykel c. Küçük Sanat Eserleri 3. LİDYA SANATI a. Mimari b. Küçük Sanat Eserleri 4. URARTU SANATI a. Mimari b. Küçük Sanat Eserleri ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCEDE ÖZELLİK TAŞIYAN YAKLAŞIMLAR (30.1986/ 2212 TD.) a. Milli Tarih, Milli Ahlak, Milli Eğitim, Milli Kültür. b. Türk Tarihi’nin zenginliği ÖNEMLİ 258 SÜRE: 80’ (2 Ders Saati) YÖNTEM: Düz Anlatım- Soru-Cevap ARAÇ-GEREÇ: Harita, Slayt, Resim, Broşür, Film AMAÇ 9 : Anadolu’da ilk çağda kurulan uygarlıklarla ilgili terimler bilgisi AMAÇ 10: Anadolu’da İlk Çağda kurulan uygarlıklar bilgisi İŞLENİŞ: SÜRE: 40’ ( 1 Ders Saati) 1. Sınıfta Anadolu’da İlk Çağlarda kurulan uygarlıkların resim örneklerinin getirilmesi (Yazılıkaya Kabartmaları, İvriz, Kibele Heykeli vb.) 2. Resimler sınıfa tek tek gösterilerek aşağıdaki sorulara benzer sorular öğrencilere yöneltilir. • Bu resimlerde gördünüz eserin türü nedir ? • Bu resimler size ne anlatıyor ? 3. Öğrencilere bu derste ilk çağda Anadolu’da kurulmuş uygarlıklarla ilgili temel kavramlar, merkez ve uygarlıkların adlarını, bu uygarlıkların örneklerinin, özelliklerinin verileceği söylenir. 4. Tahtaya belli aralıklarla ya da şema çizilerek ilk çağda Anadolu’da kurulan ( Hitit, Lidya, Frigya, Urartu) uygarlıkları yazılır. 5. Hitit Uygarlığı’nın yerleşim merkezleri ve tarihleri tahtadaki ilgili yere yazılır (Boğazköy, Alacahöyük vb.) 6. Öğrencilere aşağıdaki sorulara benzer sorular yöneltilir: • Boğazköy ve Alacahöyük’ü gören, duyan var mı ? • Gördüklerinden ne gibi izlenimleri olduğu sorulur. Cumhuriyet Dönemi’nde, Atatürk tarafından başlatılan arkeolojik kazılar ve bu kazılardan elde edilen buluntuların korunması ve sergilenmesi amacıyla yapılan çalışmalar anlatılarak, Türkiye’de ki müzecilik anlayışı açıklanır. 259 7. Yerleşim merkezlerinden elde edilen buluntular ve genel özellikleri açıklanır, varsa örnek resimler gösterilir ( İvriz Kayakabartmaları, Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı, bakır heykeller, Boğazköy giriş kapıları, tapınak resimleri). 8. Sfenks, Potern, orthostat, rölyef, friz, figür, plastik terimlerinin tanımlanması istenir. Terimlerle ilgili resimler gösterilerek, bu resimlerde terimlerde belirtilen bu özelliklerin bulunup söylenmesi istenir. DEĞERLENDİRME: 1. Sfenks, orthostat, potern vb. terimlerin özelliklerini açıklayınız. 2. Anadolu’da kurulmuş olan uygarlıklar ve merkezlerinin adlarını söyleyiniz. 3. Hitit Uygarlığına ait hangi yerleşim merkezlerini sıralayabilirsiniz ? 4. Yazılı Kaya Kabartmalarının özellikleri nelerdir ? 5. İvriz Kaya Kabartmasının özelliklerini açıklayınız. AÇIKLAMALAR: Yukarıdaki işleyiş, Hitit sanatıyla ilgili olup Lidya, Frigya, Urartu sanatları da bu işleyiş şeklinde yapılır. ÜNİTE IV ÜNİTE ADI: ÖN ASYA UYGARLIKLARI AMAÇ 12: Ön Asya Uygarlıklarında geçen terimler bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1.Mastaba, piramit, obelisk, fresko, frontal duruş, ziggurat, kült, friz, paye, sütun, kontur, realizm, stel, kaide, terimlerinin tanımını yazma ve söyleme. 2. Tanımı verieln bir terimin ne olduğunu yazma ve söyleme. AMAÇ 13: Ön Asya uygarlıklarında mimari bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Ön Asya mimarisinde görülen yapı türlerini yazma ve söylşeme 260 2. Ön Asya mimarisinde kullanılan malzemeyi yazma ve söyleme 3. Ön Asya mimarisindeki türlere ait örnekleri yazma ve söyleme 4. Ön Asya mimarisindeki türlere ait örneklerin özelliklerini yazma ve söyleme AMAÇ 14 : Ön Asya uygarlığında, heykel ve resim sanatı bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Ön Asya uygarlıklarında heykel ve resim sanatındaki malzemeyi yazma ve söyleme. 2. Ön Asya uygarlıklarında heykel sanatında görülen tipleri yazma ve söyleme. 3. Ön Asya uygarlıklarında, heykel örneklerini yazma ve söyleme. 4. Heykel örneklerinin özelliklerini yazma ve söyleme. 5. Mısır resim sanatındaki teknikleri yazma ve söyleme. 6. Mısır resim sanatındaki renk, konu ve komposizyon özelliklerini yazma ve söyleme. 7. Mısır resim sanatındaki örnekleri yazmak ve söyleme. 8. Mısır resim sanatındaki örneklerin özelliklerini yazma ve söyleme. KONU BAŞLIKLARI: 1. MISIR SANATI a. Giriş b. Mısır Mimarisi ( Tapına- mezar-saray) c. Mısır heykel ve resim sanatı 2. MEZOPOTAMYA SANATI a. Giriş b. Sümer Mimarisi c. Sümer heykel ve kabartma sanatı SÜRE: 240’ (6 Ders Saati) YÖNTEM: Düz anlatım–Soru–cevap. ARAÇ-GEREÇ: Harita, slayt-resim-broşür. 261 AMAÇ 12: Ön Asya Uygarlıklarında geçen terimler bilgisi. AMAÇ 13: Ön Asya Uygarlıklarında mimari bilgisi. İŞLENİŞ: SÜRE: 40’ (1 Ders Saati) 1. Mısır Uygarlığı ve Mısırlıların yaşamı ile ilgili olayları açıklayan çeşitli yazı ve efsanelerden bölümler okunur ya da anlatılır. Öğrencilere, Mısırlıların yaşamı ve uygarlıklarıyla ilgili bilgileri sorulur. 2. Mısır bölgesinin coğrafi ve tarihi açıdan değeri belirtilir. 3. Mısır mimarisindeki yapı türlerinin neler olduğu sorulur. 4. Mısır mimarisinin yapı türleri (tapınak-mezar-saray) tahtaya uygun yerlere yazılır. 5. Bu türlerde kullanılan malzemenin özelliklerinden söz edilir. 6. Piramidin tanımı yapılarak, özellikleri şema çizilerek açıklanır. Dönemlere göre piramitlerin önemli örnekleri verilir. 7. Mısır mimarisindeki mastaba, obelisk, sütun, paye, friz, kaide terimlerinin tanımı yapılarak, resim ve slaytlar üzerinde incelenir. 8. Tapınak ve saray yapılarına örnekler verilir. Slayt veya resimler üzerinde bu örneklerin özelliklerinin açıklanması istenir. DEĞERLENDİRME : 1. Mısır bölgesinin coğrafi ve tarihi açıdan önemi nedir? 2. Mısır mimarisindeki yapı türleri nelerdir? 3. Mısır mimarisinde, yapılarda kullanılan malzemeyi belirtiniz. 4. Piramidi tanımlayarak, şema üzerinde bölümlerini gösteriniz. 5. Mısır tapınaklarına örnekler veriniz. 6. En önemli piramitler hangileridir? 262 ÜNİTE V ÜNİTE ADI: ANADOLU’DA YUNAN-ROMA VE BİZANS SANATI AMAÇ 15: Yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanatları ile ilgili terimler bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Bir terimin tanımını yazma ve söyleme. 2. Verilen bir terimin özelliklerini yazma ve söyleme. 3. Tanımı verilen bir terimin ne olduğunu yazma ve söyleme. AMAÇ 16: Anadolu’da Yunan, Roma, Erken Hristiyan, Bizans sanatlarına ait yerleşim merkezleri bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Anadolu’da Yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanatı ile ilgili merkezlerin adlarını yazma ve söyleme. 2. Verilen bir yerleşim merkezinin sanat dönemini yazma ve söyleme. AMAÇ 17: Anadolu’da Yunan, Roma, Erken Hristiyan, Bizans sanatlarında görülen mimari tipler bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Anadolu’da Yunan, Roma, Erken Hıristiyan, Bizans sanatlarında görülen mimari tipleri yazma ve söyleme. 2. Yapı türlerinin özelliklerini (malzeme ve yapı tipi) yazma ve söyleme. 3. Yapı tiplerinin örneklerini yazma ve söyleme. AMAÇ 18: Anadolu’da Yunan sanatındaki nizamlar bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Yunan mimarisinde görülen nizamların adlarını yazma ve söyleme. 2. Yunan mimarisinde görülen nizamların özelliklerini yazma ve söyleme. 3. Yunan mimarisinde görülen nizamlara ait örnekleri yazma ve söyleme. 263 AMAÇ 19: Anadolu dışında gelişen Yunan ve Roma sanatlarına ait eserler bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Anadolu dışında gelişen Yunan ve Roma sanatındaki eserlerin adını yazma ve söyleme. 2. Verilen bir mimari eserin (Parthenon- Panteon- Colleseum) üslup özelliklerini yazma ve söyleme. 3. Verilen bir heykel örneğinin (Parthenon’un kabartmaları, Myron ve Fidyas’ın eserleri, Lakoom Heykel Grubu) üslup özelliklerini yazma ve söyleme. AMAÇ 20: Anadolu’da gelişen Bizans resim sanatı bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Bizans resim sanatına ait teknikleri yazma ve söyleme 2. Bizans resim sanatındaki konu ve kompozisyon özelliklerini yazma ve söyleme. 3. Bizans resim sanatına ait örnekleri yazma ve söyleme. AMAÇ 21: Yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans Sanatlarına toplumsal yapının etkisini kavarama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Yaşayış tarzının sanat eserlerinin gelişimine etkisini yazma ve söyleme. 2. Dönemlerdeki dini inanışın, sanat eserlerini ne şekilde etkilediğini yazma ve söyleme ( Tapınak ve kiliselerde ibadetin yapılış şekli). AMAÇ 22: Yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanat eserleri arsındaki ilişkileri kavrama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Yunan Mimarisinde, nizamlar arasındaki benzer ve farklı özellikleri yazma ve söyleme. 2. Yunan ve Roma tiyatro yapılarındaki benzer ve farklı yönleri yazma ve söyleme. 3. Yunan, Roma ve Bizans yapılarındaki tür-malzeme ve plan farklılıklarını ve benzerliklerini yazma ve söyleme. 264 KONU BAŞLIKLARI: 1. YUNAN SANATI a. Mimari b. Heykel-kabartma Sanatı 2. ROMA SANATI a. Mimari b. Heykel-kabartma Sanatı 3. ERKEN HIRİSTİYAN VE BİZANS SANATI a. Mimari b. Heykel-kabartma Sanatı SÜRE: 560’ (14 Ders saati) YÖNTEM: Düz anlatım- Soru-cevap ARAÇ-GEREÇ: Harita, slayt, resim, film 1. YUNAN SANATI AMAÇ 15: Yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanatları ile ilgili terimler bilgisi. AMAÇ 16: Anadolu’da Yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanatlarına ait yerleşim merkezleri bilgisi. AMAÇ 17: Anadolu’da Yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanatlarında görülen mimari tipler bilgisi. AMAÇ 18: Anadolu’da Yunan sanatındaki Nizamlar bilgisi. AMAÇ 19: Anadolu dışında gelişen Yunan ve Roma sanatlarına ait eserler bilgisi. AMAÇ 20: Yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanatlarına toplumsal yapının etkisini kavrama gücü. AMAÇ 21: Yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanat eserleri arasındaki ilişkileri kavrama gücü. 265 İŞLENİŞ: (1161) SÜRE: 240’ (6 Ders Saati) 1. Öğrencilere, ülkemizdeki hangi antik kentleri gördükleri sorulur. “Antik” kavramının tanımı yapılır. Antik kentlerle ilgili resim ve slaytlar gösterilir. 2. Bu derste, ülkemizdeki Yunan sanatına ait tarihi ve kültürel zenginlikleri örneklerle tanıyacakları, öğrendikleriyle çevrelerinde gördükleri eserler arasında bağlantı kurabilecekleri söylenir. 3. Yunan sanatında mimarinin temelini oluşturan MEGARON tanımı daha önce hangi uygarlıkta görüldüğü sorulur. 4. Anadolu’daki Yunan sanatına ait yerleşim merkezleri (Halikarnassos- EfesosDidima- Behramkale- Aspendos- Miletos gibi…) tahtaya yazılır. 5. Yunan sanatına, önce mimari ile başlanacağı belirtilir. Mimarideki yapı türleri sınıflandırılarak tahtaya yazılır (tapınak-tiyatro- Ev- Saray- Agora vb.). 6. Mimarlıkta en önemli iki terim olan “tapınak” ve “nizam” terimlerinin açıklaması yapılır. Tapınak mimarisinin şekillenmesinde dini inanışların etkisi belirtilir( Dini törenlerin tapınak dışında gerçekleşmesi). Yunan mimarisinde tapınak bölümleri olan “sella” ve “naos” terimlerinin tanımları yapılır. Yunana mimarisinde kullanılan malzemeden söz edilir. 7. Tapınak mimarisinde gelişen üç tür nizamla ilgili, varsa resimler gösterilir. Nizam çeşitleri tahtaya yazılır (Dor-İyon-Korint). Her üç nizamın özellikleri ve kitaptaki resimleri açıklanır. 8. Bu açıklamalarda Dor-iyon nizamlarına ait cephe (fasad) düzenlerindeki özellikleri ayrıntılı olarak, ayrı ayrı tahtaya çizilir. Dor- İyon- Korint nizamlarında sütun ve sütun başlıklarındaki farklılıklar sorulur. 9. Dor ve İyon nizamlarından sütun başlığı ile farklılık gösteren korint nizamı açıklanır. 10. Nizamlarda görülen bölümlere ait tanımlar, çizilen şekildeki özelliklerine bağlı kalınarak, tek tek açıklanır (Basamaklı kaide “krepsis”, “ Sütun”, “Sütun başlığı”, “arşitrav” vb.). 11. açıklanan merkez ve nizamlara göre örnekler tahtaya yazılır. Varsa resimler ve slaytlar gösterilir (Efesos, Artemis Tapınağı, Didima, Apollon Tapınağı, Halikarnassos, Mausoleum). 266 12. Öğrencilere anadolu’da yunan sanatıa eserlerden hangilerini gördükleri sorulur. Görenlerden izlenimlerini açıklamaları istenir. 13. Tiyatro ve diğer yapı türleri ile ilgili resim, varsa slayt gösterilip bunların özellikleri sorulur. 14. Tiyatro ve diğer yapı türlerinin özellikleri açıklanarak örnekler verilir (Efesos Tiyatrosu, Efesos Celsus Kitaplığı). 15. Öğrencilere, buraya kadar gördükleri Yunan sanatının Anadolu’daki örnekleri olduğu belirtilir. Anadolu dışında gelişen Yunan mimari, heykel ve kabartmalarından da örnekler verilerek, Yunan sanatının gelişim çizgisinin verileceği söylenir. 16. Yunan heykel sanatının arkaik, Klasik ve Helenestik dönem olarak kaç aşamada geliştiği belirtilerek, dönemlere ait örnekler aşağıdaki eserlere göre sıralanır. - Hera ve Delfili Atlet Heykeli- Arkeik Dönem - Disk Atan Atlet Heykeli- Klasik Dönem - Ethena Heykeli- Klasik Dönem - Laokoon Heykel Grubu- Helenistik Dönem - İskender Lahiti- Helenistik Dönem Konunun özetlenmesi için aşağıdaki sorulara benzer sorular yöneltilir: • Yunan Mimarisinde görülen yapı türleri nelerdir ? • Yunan tapınaklarının nizamlarını sıralayınız. • Dor, İyon, Korint nizamında cephe düzeninin çizimi yapılarak buradaki bölümlerin işlevlerini açıklayınız. • Yunan tiyatrosunun özellikleri nelerdir? • Yunan heykel sanatının dönemlerini yazarak her döneme örnek veriniz. DEĞERLENDİRME: 1. Ülkemizde bulunan Yuna sanatına ait yerleşim merkezleri hangileridir ? 2. Dor Nizamının özelliklerin belirterek nizama ait iki tapınağı örnek veriniz. 267 3. İyon Nizamının, dor nizamından ayıran özelliklerini belirtiniz. 4. İyon ve Korint nizamına ait ikişer örnek veriniz. 5. Nizam ne demektir ? Çeşitlerini söyleyiniz. 6. Megaron’u tanımlayarak, hangi uygarlıkta görüldüğünü söyleyiniz 7. Yunan sanatındaki yapı türlerini sınıflandırınız. 8. Tapınak, sella ve naose terimlerini açıklayınız. 9. Yunan tiyatrolarının genel özelliklerini açıklayarak iki örnek veriniz. 10. Yunan sanatının arkaik dönemine ait heykel örneklerini belirtiniz. 11. Klasik ve Helenistik dönem heykellerine örnekler veriniz. 2. ROMA SANATI AMAÇ 15: Yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanatları ile ilgili terimler bilgisi. AMAÇ 16: Anadolu da yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanatlarına ait yerleşim merkezleri bilgisi. AMAÇ 17: Anadolu da yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanatlarında görülen mimari tipler bilgisi. AMAÇ18: Anadolu dışında gelişen yunan ve roma sanatlarına ait eserler bilgisi. AMAÇ 19: Anadolu da yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanatlarına toplumsal yapının etkisini kavramam gücü. AMAÇ 20: Anadolu da yunan, Roma, Erken Hıristiyan ve Bizans sanat eserleri arasındaki ilişkileri kavrama gücü. İŞLENİŞ: SÜRE: 160’(4 ders saati) 1. Öğrencilere, “Çevrenizde roma dönemine ait yapı var mı? Varsa bunlar nelerdir? (Augustus Tapınağı, Nemrut Dağı, Antakya mozaik müzesi v.b.) Romalıların düşünce ve yaşayışları nasıldır? Sanat Tarihine ne tür eserler kazandırmışlardı?” gibi sorular yöneltilir. Verilen cevaplardan sonra o dönemin kısa tarihi, o dönemin toplum anlayışı, sanat tarihindeki yeri ve önemi açıklanır. Öğrencilere, insan ihtiyaçlarına göre sanat eserlerinin nasıl değişip geliştiği, Roma sanat eserleriyle somut olarak görecekleri söylenir. 268 2. Yapı tipleri ve konuda geçen (Tapınak bazilika forum, anfitiyatro, tiyaro, hamam, zafer takları, köprüler, su kemerleri, dikili taş, kubbe, tonoz, kemer, harç v.b.) terimler tanımlanarak tahtaya yazılır. 3. Her tip örneklerle açıklanır. Açıklanan tiplerle ilgili resimler gösterilerek öğrencilere hangi resmin hangi yapı tipiyle ilgili olduğu buldurulur. Konu çeşitli örneklerle zenginleştirilir (Ankara Augustus tapınağı, Pantheon, Efesos Hadrianus tapınağı, Forum Romanum, Aspendos ve Side Tiyatrosu, Colosseum, Ankara Roma Hamamı, Roma Caracalla Hamamı, Titus Zafer Takı, Julianus Sütunu vb.). 4. Roma ve Yunan tiyatrolarına ait resimler, varsa slaytlar gösterilerek Roma tiyatrosuyla Yunan tiyatrosu arasındaki benzer ve farklı yönler öğrencilere sorulur. 5. Tapınaklarla ilgili resimler gösterilerek Roma tapınağı ile Yunan tapınakları asındaki benzer ve farklı yönler sorulur. 6. Roma heykel sanatı örneklerle tahtaya yazılır, varsa resim ve slaytlar gösterilir, üslup özellikleri açıklanır. (Neron’un portresi, Konstantin portresi vb) Portrecilik özelliği belirtilir. 7. Yunan Heykel sanatı ile Roma Heykel sanatının üslup özellikleri açısından benzer ve farklı özellikler nelerdir? Soru öğrencilere yöneltilir (İdealizm, Realizm). 8. İstanbul Theodosyus Obelisk’i örnek gösterilerek, Roma kabartmalarındaki konu ve kompozisyon özellikleri açıklanır. 9. Yunan ve Roma yapı türleri ve özellikleri özetlenir. DEĞERLENDİRME: 1. Roma döneminde görülen kubbe, tonoz, kemer türlerini tanımlayınız. 2. Roma sanatı yerleşim merkezlerini sıralayınız. 3. Roma sanatında görülen yapı tipleri nelerdir? Örneklerini veriniz. 4. Anadolu’da bulunan Roma mimarlık örneklerinin isimlerini sıralayınız. 5. Roma tiyatrosunun özellikleri nelerdir? 6. Roma sanatında kimlerin heykelleri yapılmıştır? 7. Roma tarihi kabartmalarını bir örnekle açıklayınız. 269 8. Antakya Mozaik Müzesi hakkında (içerdikleri ve önemi bakımından) bilgi veriniz. 9. Nemrut Dağı’nın Sanat Tarihindeki yerini ve önemini açıklayınız. AÇIKLAMALAR: “NEMRUT DAĞI ve ADIYAMAN” konulu ödev çalışmasının verilmesi uygun görülmüştür. Ödev çalışmasında yörenin kısa tarihi, çevre özelliği, eser bilgisinin araştırılması önerilir. 3. ERKEN HIRİSTİYAN VE BİZANS SANATI AMAÇ 15: Yunan, roma. Erken Hıristiyan ve Bizans sanatları ile ilgili terimler bilgisi. AMAÇ 16: Anadolu’da Yunan., Roma,Erken Hıristiyan, Bizans sanatlarına ait yerleşim merkezleri bilgisi. AMAÇ 17: Anadolu’da Yunan, Roma,Erken Hıristiyan, Bizans sanatlarında görülen mimari tipler bilgisi. AMAÇ 18: Anadolu dışında gelişen Yunan ve Roma sanatlarına ait eserler bilgisi. AMAÇ 19: Anadolu dışında gelişen Bizans resim sanatı bilgisi. AMAÇ 20: Yunan, Roma,Erken Hıristiyan ve Bizans sanatlarına toplumsal yapının etkisini kavrama gücü. AMAÇ 21: Yunan, Roma,Erken Hıristiyan ve Bizans sanat eserleri arasındaki ilişkileri kavrama gücü. İŞLENİŞ: SÜRE: 160’ ( 4 Ders Saati) 1. Öğrencilere, İstanbul’u Bizans Devleti’nin başkenti olduğun söyleyerek bu döneme ait yapılardan hangilerini bldikleri, arasında gördüklerinin olup olmadığı sorulur. Ayasofya Camii, Yerebatan Sarayı, Kariye Camii vb. eserlerle ilgili resimler sınıfa getirtilip bu resimlere bağlı kalınarak onları tanıyıp tanımadıkları, ne gibi özelliklere sahip oldukları sorulur. 270 2. Hıristiyan dininin gizli olarak yayıldığı ilk devirlerde, Kapadokya Bölgesinde resmi devlet dini olarak kabul edildikten sonra İstanbul’da yapılmış olan Bizans devri eserlerin bugün Türkiye’ye gelen turistlerin yoğun ilgisini çektiği, bu bölgelerin ve eserlerin bütün dünyada tanındığı belirtilir. Kendi ülkemizde bulunan bu eserleri bizim tanımamızın daha gerekliği olduğu söylenir. 3. Bizans sanatının yerleşim merkezleri (Kapadokya-İstanbul ) tahtaya yazılır. 4. Erken Hıristiyan sanatının ilk yapı tipinin “Katakomp” olduğu söylenir. Katakompun tanımı ve bu yapı tipinin ortaya çıkmasının nedenleri öğrencilere sorulur (Hıristiyanlığın gizli yayılması). 5. “Sembolik” kelimesinin anlamı sorulur. 6. Konuyla ilgili kitap resimleri varsa slaytlar öğrencilere gösterilir. “Erken Hıristiyan sanatı niçin sembolik bir sanattır?” sorusu sorulur. 7. Verilen cevaplarla öğrencilere Erken Hıristiyan sanatının genel özellikleri buldurulur (süsleme, Dekorasyon). Balık, çoban, kuzu, çiçek demeti gibi motifler slayt veya resimlerle gösterilir. 8. Kapadokya bölgesi neresidir? Bilen var m? Gidip gören var mı ? gibi sorular örencilere yöneltilir. 9. Kapadokya bölgesinin Erken Hıristiyan sanatının gelişiminde en önemli bölge olduğu belirtilerek buradaki kiliselerin, bölgenin jeolojik yapısı ile bütünleştiği, kilise içlerinin dini konulu freskolarla süslediği, giderek konuların aynı kalmak koşuluyla tekniğin geliştirilerek, İstanbul esrelerinde e freskoların yer aldığı söylenir. Ayrıca İstanbul eserleri de freskoların yanı sıra mozaiklerin de yer aldığı belirtilir. 10. Öğrencilere “fresko” ve “mozaik” terimlerini bilip bilmedikleri sorulur. 11. “Ülkemizde, mozaik müzesi olarak tanıdığınız bir müze var mı?” sorusu yöneltilir. 12. Öğrencilere, mozaik ve fresko tekniğinde yapılmış resim örnekleri gösterilir. Konu ve kompozisyon özellikleri açıklanır. (Ayasofya Camii, Kariye Camii resimleri, Kapadokya’daki freskolar, Tokalı Kilise, Elmalı Kilise, Karanlık Kilise resimleri ve slaytları). 271 13. Tahtaya, Bizans sanatındaki yapı türleri yazılır (bazilika, kilise, sarnıç, sary, su kemerleri, surlar). 14. Bu yapı türlerinden bazilikanın şeması tahtaya çizilir, bölümleri yazılır, örneklerle açıklanır. 15. Bazilika, nef, apsis, bema, nartheks, artium, revak, niş, ikonostatis, eksedra, filpaye terimleri tahtaya yazılarak açıklnır. 16. Varsa resim ve slaytla bu terimlerin özellikleri öğrencilere gösterilir. Öğrencilere, resimde gördükleri şekillerin hangi terimlere ait olduğu sorulur. 17. Bizans dönemindeki kilise plan tipleri tahtaya yazılır (kubbeli bazilika, Helenistik bazilika, tonozlu bazilika, haç planlı kilise, merkezi planlı kilise). 18. Bu kilise tiplerini örnekleri verilir, tahtada ilgili yerlere yazılır. Varsa resimleri gösterilir (Ayasofya Camii, Aya İrini Kilisesi, kariye Camii, bodrum Camii, Fener İsa Camii, Sümela Manastırı). 19. Bizans sanatında kullanılan yapı malzemesi açıklanır (taş+tuğla> almaşık duvar) 20. Bazilika dışındaki diğer yapı türlerinin örnekleri tahtada ilgili yere yazılır (Vales Su Kemeri, Tekfur sarayı, Yerebatan sarayı vb.). DEĞERLENDİRME: 1. Bazilika, nef, revak, exsedra, apsis terimlerini açıklayınız. 2. Bizans döneminin önemli yerleşim merkezlerini sıralayınız. 3. Bizans sanatındaki yapı türleri nelerdir? 4. Bizans sanatına ait sanat eserlerini türleri nelerdir? 5. Ayasofya’nın mimari ve dekorasyon özelliklerini söyleyiniz. 6. Kapadokya Bölgesi neresidir? Bölgenin özelliği yapılara nasıl yansımıştır? Belirtiniz. 7. Yuna, roma ve Bizans sanatlarındaki yapı türlerini, malzeme ve plan açısından, arasındaki benzer ve farklı yönleri açıklayınız. 8. Yunan, Roma ve Bizans sanat eserleri ile toplumsal yapı arasıdaki ilişkileri açıklayınız. 272 AÇIKLAMALAR: Konu bitiminde özet yapılır. Değerlendirme sonunda, Kapadokya Bölgesi ve kiliseler, İstanbul Ayasofya Camii hakkında yapılacak çalışmalar, aşağıdaki anahtar sorular doğrultusunda işlenir. AYASOFYA CAMİİ 1. Yapını tarihçesi, 2. Yapıda kullanılan malzeme, 3. Yapının dış görünüşü (cephe özelliği), 4. Yapının iç görünüşü (plan ve diğer mimari özellikler), 5. Yapının iç süslemeleri (Fresko,mozaik), 6. Yapının Bizans mimarisindeki yerinin ve öneminin belirtilmesi. KAPADOKYA BÖLGESİ VE KİLİSELER 1. Toplumsal yapının bölgedeki yerleşimle ilgisi, 2. Toplumsal yaşayış tarzının jeolojik yapıyla ilgisi, 3. Bölgenin coğrafi özelliği, 4. Bölgenin tarihçesi, 5. Bölgedeki yapı tiplerini bölgenin jeolojik yapısıyla olan ilgisi, 6. Bölgenin turizm açısından yeri ve önemi, 7. Yapıların iç süslemeleri (Freskolar). ÜNİTE VI ÜNİTE ADI: ORTA ÇAĞ AVRUPA SANATINA GENEL BAKIŞ AMAÇ 23: Orta Çağ’da Avrupa’da gelişen Roma ve Gotik sanatları ile ilgili terimler bilgisi. DAVRANIŞLAR : 1. Katedral, rozet, vitray, kripta, koro, kemer, tonoz, portal terimlerinin tanımını yazma/söyleme. 2. Verilen bir terimin özeliklerini yazma/söyleme. 273 AMAÇ 24: Orta Çağ’da Avrupa’da gelişen Roman ve Gotik sanatlar bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Roman ve Gotik sanatlarının yüzyılını ve malzemesini yazma/söyleme. 2. Roman ve Gotik sanatlarının yapı türlerini yazma/söyleme. 3. Roman ve Gotik sanatlarının yapı türlerindeki plan ve cephe özelliklerini yazma/söyleme. 4. Roman ve Gotik sanatlarının örneklerinin (Pisa Katedrali, Notre Dame Kilisesi…) yazma ve söylemesi. AMAÇ 25: Roman ve Gotik sanatlarının özelliklerini kavrama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Roman ve Gotik dönem kilise plan farklılıklarını yazma/söyleme. 2. Roman ve Gotik dönem kilise cephe farklılıklarını yazma/söyleme. 3. Orta Çağ’daki dini inanışların Roman ve Gotik eserler üzerindeki etkisini yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI: 1. ROMAN SANATI 2. GOTİK SANATI SÜRE: 80’ ( 2Ders Saati) YÖNTEM: Düz Anlatım-Soru/ Cevap ARAÇ-GEREÇ: Slayt, resim, film AMAÇ 23: Orta Çağ’da Avrupa’da gelişen Roman ve Gotik sanatlarla ilgili terimler bilgisi. AMAÇ 24: Orta Çağ’da Avrupa’da gelişen Roman ve Gotik sanatlar bilgisi. AMAÇ 25: Roman ve Gotik sanatlarının özelliklerini kavrama gücü. 274 İŞLENİŞ: SÜRE: 80’ (2 Ders Saati) 1.Orta Çağ Avrupa’sında Roman ve Gotik sanatlarının dini inanışlar doğrultusunda eserler verdiğini; bunların Rönesans dönemi ile olan farklılıklarını anlayabilmek için bu ara dönemin öğrenilmesi gerektiği öğrencilere söylenir. 2. Kilise ve katedrallerin ortaya çımasında dini inanışların etkisinin olduğunu anlatılır. Kilise yapılarına eklenen yüksek çan kulelerini Tanrı’ya ulaşma fikrinden doğduğu ve kilise içindeki mistik görüntünün de yine dinsel faktörle yakından ilişkili olduğu belirtilir. 3. Roman ve Gotik sanatının yüzyılı ve malzemesi 4. Yapı türleri yazılıp örnekler (Pisa, Notre Dame Katedrali) verilir. 5. Örnekler içinde varsa resimleri gösterilerek, yapılarda ortaya çıkan yeni terimlerin tanımları yapılır (katedral, rozet, portal, vitray, kemer, tonoz,koro, kripta vb.) 6. Örneklerin tekrar resimleri gösterilerek, plan ve cephe düzeniyle ilgili karşılaştırmalar (farklı ve benzer yönleriyle) yapılır. DEĞERLENDİRME: 1. Roman ve Gotik katedrallerinin cephe özelliklerinin farklı yanlarını sıralayınız. 2. Roman ve Gotik sanatının gelişmesinde toplumsal yapının yerini ve önemini belirtiniz. 3. Roman ve Gotik sanatındaki malzeme, plan ve dekorasyon özelliklerini belirtiniz. ÜNİTE VII ÜNİTE ADI: RÖNESANS SANATI AMAÇ 26: Rönesans dönemi ilgili terimler bilgisi. DAVRANIŞLAR: 275 1. Verilen bir terimin (Rönesans) tanımını yazma/söyleme. 2. Verilen bir tanımın ait olduğu terimi yazma/söyleme. AMAÇ 27 :Rönesans dönemi ile ilgili olgular bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Rönesans döneminin belli başlı temsilcilerini yazma/söyleme 2. Rönesans döneminin sanatçılarını eserlerini yazma/söyleme 3. Verilen bir eserin yerini, tarihini (yy), dönemini yazma/söyleme. AMAÇ 28: Rönesans Dönemine ait sanat türleri bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Rönesans dönemine ait sanat yazma/söyleme. 2. Verilen bir eserin üslup özelliklerini yazma/söyleme. AMAÇ 29: Rönesans dönemi sanat anlayışını kavrama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Dönemin toplum ve düşünce yapısının Rönesans sanatına etkisini yazma/söyleme. 2. Verilen bir yeni eserde Rönesans sanatının özelliklerini yazma/söyleme. 3. Verilen bir temsilcinin, sanatın gelişmesine etkisini yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI: 1. RÖNESANS’A GİRİŞ a. Rönesans nedir? b. Rönesans’ı hazırlayan nedenler 2. RÖNESANS MİMARİSİ a. Genel özellikler (malzeme, yapı türleri, cephe düzeni) b. Mimarlar (Bruneleschi, Alberti, Bramenter) 3. RÖNESANS a. Genel özellikleri (konu, form) b. Sanatçılar (Ghiberti, Donatello, Michelangelo) 4. RÖNESANS RESİM SANATI 276 a. Genel özellikleri (perspektif, mekan, konu, kompozisyon, renk) b. Ressamlar (Giotto, Leonardo da Vinci, Tiziano, Pieter Bruegel, Albrecht Dürer ) SÜRE: 560’ (14 ders saati) YÖNTEM: Düz Anlatım, Soru/Cevap ARAÇ-GEREÇ: Film, slayt, resimler AMAÇ 26: Rönesans dönemi ile ilgili terimler bilgisi. AMAÇ 27: Rönesans dönemi ile ilgili olgular bilgisi. AMAÇ 28: Rönesans dönemine ait türleri bilgisi. İŞLENİŞ: SÜRE: 80’ (2 Ders saati) 1. Rönesans’ın tanımı ve Rönesans’ı hazırlayan nedenler öğrencilere sorulur. 2. Hümanist düşüncenin Rönesans’ın gelişmesindeki nedenleri açıklanır. İnsana verilen önem ve sanatçıların önemli aileler tarafından korunduğu belirtilir. 3. Rönesans sanatının türleri tahtaya yazılır, belirtilen bu türlere göre Rönesans döneminin önemli temsilcileri öğrencilere sorulur. 4. Verilen cevaplara göre belirtilen sanatçılar tahtaya, türlerin yanına yazılır. 5. Derse Rönesans mimarisiyle devam edileceği söylenir. 6. Mimariden bir örneğin resmi, varsa slaytı gösterilerek Rönesans mimarisinin temel özellikleri belirtilir. 7. Bu özelliklerin açıklanmasından sonra, yeni bir resim ya da slayt üzerinden belirtilen özelliklerin aşağıdaki sorulara göre bulmaları istenir. - Gördüğünüz bu eserde, hangi unsurlar antik mimarinin özelliklerini yansıtmaktadır? - Bu eserlerde, denge ve matematiksel düzen nerede görülüyor? - Dönemin toplum ve düşünce yapısı bu eserde görülüyor mu? Nasıl? 8. Öğrencilere Rönesans mimarları ve eserleriyle ilgili resim ve slayt gösterilir. 277 DEĞERLENDİRME: 1. Rönesans’ı hazırlayan nedenleri sıralayınız 2. Rönesans döneminde sanat ve sanatçılara verilen önemi açıklayınız. 3. Rönesans’ın sanat türlerini söyleyiniz. 4. Rönesans’ın en önemli temsilcilerini belirtiniz. 5. Rönesans mimarisindeki denge ve matematiksel düzeni örnekler vererek açıklayınız. 6. Rönesans mimarisinin temel özellikleri nelerdir? 7. Rönesans döneminin toplum ve düşünce yapısı, sanatı nasıl etkilemiştir?Açıklayınız. AÇIKLAMALAR: 1. Rönesans resim ve heykel sanatının, yukarıdaki işleyiş doğrultusunda yapılması önerilir. 2. Rönesans sanatının işlenişinde, sanatçı ve sanatçılara ait eserlerin incelenmesinde aşağıdaki planın uygulanması önerilir. SANATÇILARLA İLGİLİ İŞLENİŞ PLANI: 1. Sanatçının adı 2. Yaşadığı dönem ve ülke 3. Çağdaşları ve etkilediği sanatçılar 4. Sanat anlayışı 5. Eserleri 6. Eserlerin özellikleri (Malzeme ,Teknik, Konu , Kompozisyon 7. Sanata ve çağına getirdiği yenilikler 8. Değerlendirme 278 ÜNİTE VIII ÜNİTE ADI: MANİYERİZM VE BAROK SANATI AMAÇ 30: Maniyerizm ve Barok sanatla ilgili terimler bilgisi DAVRANIŞLAR: 1. Maniyerizm ve Barok sözcüklerini tanımını yazma/söyleme. 2. Tanımı verile bir terimin ne olduğunu yazma/söyleme. AMAÇ 31: Maniyerist ve Barok dönemin sanatçılarıyla ilgili olgular bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Maniyerist ve Barok dönemin önemli sanatçılarını ve eserlerini yazma/söyleme. 2. Verilen bir eserin yerini, tarihini ve dönemini yazma/söyleme. AMAÇ 32: Maniyerizm ve Barok döneme ait sanat türleri bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Maniyerist ve Barok döneme ait sanat türlerini yazma/söyleme. 2. Verilen bir sanat türünün mimari ve süsleme (dekorasyon) özelliklerini yazma/söyleme. 3. Verilen bir sanat türünün form, renk, kompozisyon özelliklerini yazma/söyleme. AMAÇ 33: Rönesans ve Barok sanatlarının özellikleri arasındaki farklılıkları kavrama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Rönesans ve Barok sanatlarının mimari ve süsleme farklılıklarını yazma/söyleme. 2. Rönesans ve Barok sanatlarında form, renk, kompozisyon özelliklerini farklılıklarını yazma/söyleme. 3. Verilen yeni bir Barok örnekten, Rönesans eserleriyle Barok eserleri arasındaki farklılıklarını yazma/söyleme. 279 4. Rönesans ve Barok sanatlarının farklı özelliklerine göre yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI: 1. MANİYERİZM a. Maniyerizm’in Genel Özellikleri b. Sanatçılar ( El Greco) 2. BAROK SANATI A. RESİM SANATI a. Genel özellikleri b. Sanatçılar (Rubens, Rembrant) B. HEYKEL SANATI a. Genel özellikleri b. Sanatçılar (Lorenzo Bernini) C. MİMARİ a. Genel özellikleri b. Sanatçılar (Boromini) SÜRE 320’ (8 Ders Saati) YÖNTEM: Düz anlatı, soru-cevap. ARAÇ-GEREÇ: Resimler, slayt, film AMAÇ 30: Maniyerizm ve Barok sanatla ilgili terimler bilgisi AMAÇ 31: Maniyerizm ve Barok dönem sanatlarıyla ilgili olgular bilgisi AMAÇ 32: Maniyerizm ve Barok döneme ait sanat türleri bilgisi AMAÇ 33: Rönesans ve Barok döneme ait sanat türleri bilgisi. İŞLENİŞ: SÜRE: 320’ (8 Ders Saati) örnek 280 Maniyerizm ve Barok sanatın yukarıdaki amaçlar doğrultusunda, aşağıda çıkarılan şemaya göre işlenmesi uygun görülmüştür. A. SANATÇILARLA İLGİLİ İŞLENİŞ 1. Sanatçının adı 2. Yaşadığı dönem ve ülke 3. Çağdaşları ve etkilediği sanatçılar 4. Sanat anlayışı 5. Eserleri 6. Eserlerin özellikleri (Malzeme, Teknik, konu, kompozisyon) 7. Sanata ve çağına getirdiği özellikler (resim sanatındaki yeri ve önemi) 8. Sonuç (değerlendirme) B. AKIMLARLA İLGİLİ İŞLENİŞ 1. Akımın adı 2. Akımın öncü sanatçıları 3. Akımın özellikleri a. Akımın ortaya çıktığı ülke b. Akımın ortaya çıktığı yüzyıl c. Akımın üslup özellikleri d. Akımın toplumda oluşturduğu yankılar 4. Akıma bağlı sanatçıların eserleri ve özellikler ÜNİTE IX ÜNİTE ADI: 19.YÜZYIL VE SONRASI SANAT AKIMLARI AMAÇ 34: 19.yüzyıl ve sonrası sanat akımları ile ilgili terimler bilgisi DAVRANIŞLAR: 1. Konuyla ilgili terimin tanımı yazma/söyleme. 2. Tanımı verilen bir terimin ne olduğunu yazma/söyleme. 281 AMAÇ 36: 19.yüzyıl ve sonrası sanat akımları bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. 19.yüzyıl ve sonrası akımları, adlarını yazma/söyleme. 2. 19.yüzyıl ve sonrası akımlarının ortaya çıkış nedenlerini yazma/söyleme. 3. Bu akımların genel özelliklerini yazma/söyleme. AMAÇ 37: 19.yüzyıl ve sonrası akımları arasındaki ilişkiyi kavrama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Bu akımların farklı ve benzer özelliklerini yazma/söyleme. 2. Verilen yeni iki eserle, akımlar arasındaki ilişkiyi yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI: 1. NEOKLASİK 2. ROMANTİZM 3. REALİZM 4. EMPRESYONİZM 5. FOVİZM 6. KÜBİZM 7. FÜTÜRİZM 8. EKSPRESYONİZM 9. SOYUT RESİM 10. METAFİZİK 11. DADAİZM 12. SÜRREALİZM 13. POP ART SÜRE: 400’ (10 Ders Saati) YÖNTEM: Düz Anlatım, Soru-Cevap ARAÇ-GEREÇ: Resim,broşür, film, slayt. 282 AMAÇ 34: 19.yüzyıl ve sonrası sanat akımları ile ilgili terimler bilgisi. AMAÇ 35: 19.yüzyıl ve sonrası sanat akımları ile ilgili olgular bilgisi. AMAÇ 36: 19.yüzyıl ve sonrası sanat akımları ile ilgili terimler bilgisi. AMAÇ 37: 19.yüzyıl ve sonrası sanat akımları arasındaki ilişkiyi kavrama gücü. İŞLENİŞ SÜRE: 400’ (Ders Saati) “19. Yüzyıl ve Sonrası Sanat Akımları” ünitesinin yukarıdaki amaçlar doğrultusunda, aşağıda çıkarılan şemaya göre işlenmesi uygun görülmüştür. A) SANATÇILARLA İLGİLİ İŞLENİŞ: 1. Sanatçının adı 2. Yaşadığı dönem ve ülke 3. Çağdaşları ve etkilediği sanatçılar 4. Sanat anlayışı 5. Eserleri 6. Eserlerin özellikleri (Malzeme,Teknik, Konu, Kompozisyon) 7. Sanata ve çağına getirdiği özellikler (Resim sanatındaki yeri ve önemi) 8. Sonuç (değerlendirme) B) AKIMLARLA İLGİLİ İŞLENİŞ 1.Akımın adı 2.Akımın öncü sanatçıları 3.Akımın özellikleri (Akımın ortaya çıktığı Ülke, akımın ortaya çıktığı yüzyıl, akımın üslup özellikleri, akımın toplumda oluşturduğu yankılar, diğer akımlara olan etkisi) 4.Akıma bağlı sanatçıların eserleri ve özellikleri. 283 III. SINIF AMAÇLARI (11.SINIF) Amaç 1: Orta Asya Türk İslam Ve Selçuklu Öncesi Türk İslam Sanatları İleilgili Terimler Bilgisi Amaç 2: Orta Asya Türk Devletlerini Temel Özellikleri Bilgisi Amaç 3: Orta Asya Türk Sanatındaki Türler Bilgisi Amaç 4: İslam Sanatı Bilgisi Amaç 5: İslam Sanatındaki Yapı Türleri Ve Süsleme Özellikleri Bilgisi Amaç 6: Selçuklu Öncesi Türk İslam Devletleri Bilgisi Amaç 7: Selçuklu Öncesi Türk İslam Mimari Bilgisi Amaç 8: Büyük Selçuklu Devletinin Kuruluş Ve Gelişimi Bilgisi Amaç 9: Büyük Selçuklu Mimari Bilgisi Amaç 10: Büyük Selçuklu Sanatının, Türk Ve İslam Sanatındaki Yerini Ve Önemini Kavrama Gücü Amaç 11: Anadolu Selçuklu Sanatında Geçen Terimler Bilgisi Amaç 12: Anadolu Selçuklu Sanatına Toplu Bakış Bilgisi Amaç 13: Anadolu Selçuklu Yapılarını Sınıflandırabilme Amaç 14: Anadolu Selçuklu Sivil Ve Dini Mimarisinin Temel Özellikleri Bilgisi Amaç 15: Anadolu Selçuklu Mimari Ve Süsleme Sanatını Kavrama Gücü Amaç 16: Beylikler Sanatının Genel Özellikleri Bilgisi Amaç 17: Beylikler Sanatıyla İlgili Olgular Bilgisi Amaç 18: Beylikler Sanatını Kavrama Gücü Amaç 19: Osmanlı Sanatıyla Lgili Terimler Bilgisi Amaç 20: Osmanlı Sanatının Gelişim Evreleri Bilgisi Amaç 21: Osmanlı Mimarisini Sınıflandırabilme Amaç 22: Erken Osmanlı Sanatı Bilgisi Amaç 23: Klasik Osmanlı Mimari Bilgisi Amaç 24: Klasik Osmanlı Sanatı İçinde Mimar Sinan’ın Yeri Ve Önemini Kavrama Gücü Amaç 25: Geç Dönem Osmanlı Sanatı Bilgisi Amaç 26: Osmanlı Mezar Anıtlarına (Türbe) Toplu Bakış Bilgisi 284 Amaç 27: Osmanlı Medreseleri Bilgisi Amaç 28: Osmanlı Sivil Mimari Bilgisi Amaç 29: Türk El Sanatları İle İlgili Terimler Bilgisi Amaç 30: Türk El Sanatları Bilgisi Amaç 31: Türk El Sanatı İçinde El Sanatlarının Yerini Ve Önemini Kavrama Gücü Amaç 32: Xx.Yüzyılın Başından Günümüze Kadar Gelişerek Gelen Türk Mimari Bilgisi Amaç 33: Cumhuriyet Dönemi Heykel (Yontu) Sanatı Bilgisi Amaç 34: Başlangıcından Günümüze Türk Resim Anlayışını Açıklayabilme Amaç 35: Türk Minyatür Sanatı İle Xıx. Yüzyıl Sonrasında Gelişen Türk Resmi Arasındaki Değişimi Kavrayabilme III. SINIF SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (11.SINIF) ÜNİTE I ÜNİTE ADI: TÜRKLER ANADOLU’YA GELMEDEN ÖNCE TÜRK SANATININ GEÇİRDİĞİ EVRELERE GENEL BAKIŞ AMAÇ 1: Orta Asya Türk-İslam ve Selçuklu öncesi Türk-İslam sanatları ile ilgili terimler bilgisi. DAVRANIŞLAR: a. Bir terimin tanımını yazma/söyleme. b.Tanımı verilen bir terimin ne olduğunu yazma/söyleme. AMAÇ 2: Orta Asya Türk devletlerinin temel özellikleri bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Orta Asya Türk devletlerinin adlarını yazma/söyleme. 2. Orta Asya Türk devletlerinin merkezlerini ve yüzyılını yazma/söyleme. 3. Orta Asya Türk devletlerinin dini inanışlarını ve toplum yapılarını yazma/söyleme 285 AMAÇ 3: Orta Asya Türk sanatındaki türler bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Orta Asya Türk sanatındaki sanat türlerinin adlarını yazma/söyleme. 2. Sanat türlerine ait örnekleri yazma/söyleme. AMAÇ 4: İslam Sanatı bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. İslam sanatının ortaya çıktığı bölge, merkez ve yüzyılı yazma/söyleme. 2. Müslümanlığın (dinsel faktörün) İslam sanatının gelişimdeki rolünü yazma/söyleme. AMAÇ 5: İslam Sanatındaki yapı türleri ve süsleme özellikleri bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. İslam Sanatı yapı türlerini yazma/söyleme. 2. İslam Sanatı yapı türlerindeki plan gelişimini yazma/söyleme. 3. İslam Sanatı yapı türlerine ait örnekleri yazma /söyleme. 4. İslam Sanatı örneklerinin özelliklerini yazma/söyleme. 5. İslam Sanatındaki süslemelerin teknik ve kompozisyon özelliklerini yazma/söyleme. -ATATÜRK’ÜN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ VE ÇEŞİTLİ YÖNLERİ -ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCEDE ÖZELLİK TAŞIYAN ÖNEMLİ YAKLAŞIMLAR AMAÇ 6: Selçuklu öncesi Türk-İslam devletleri bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Selçuklu öncesi Türk-İslam devletlerinin (Karahanlı-Gazneli) adlarını yazma/söyleme. 2. Selçuklu öncesi Türk-İslam devletlerinin yazma/söyleme. AMAÇ 7: Selçuklu öncesi Türk-İslam mimari bilgisi. DAVRANIŞLAR: merkezlerini ve yüzyılını 286 1. Selçuklu öncesi Türk-İslam sanatındaki dini mimarinin örneklerini yazma/söyleme. 2. Dini mimari örneklerinin Türk-İslam sanatına kazandırdığı yenilikleri yazma/söyleme. 3. Selçuklu öncesi Türk-İslam sanatındaki sivil mimarideki yapı türlerini yazma/söyleme. 4. Yapı türlerinin öneklerini yazma/söyleme. 5. Yapı türlerinin özelliklerini yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI A) ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNİN SANATI 1. Hun Sanatı 2. Göktürk Sanatı 3. Uygur Sanatı B) İSLAM MİMARİSİNİN GELİŞİMİ 1. Hz. Muhammed ve Dört Halife (Erken Dönem İslam Sanatı) 2. Emevi Sanatı (dini mimari, sivil mimari) 3. Abbasi Sanatı (dini mimari, sivil mimari) 4. Fatimi ve Memlük Sanatı C) SELÇUKLU ÖNCESİ TÜRK-İSLAM MİMARİSİNİN GELİŞİMİ 1. Karahanlı Sanatı 2. Gazneli Sanatı SÜRE: 400’ (10 Ders Saati) YÖNTEM: Düz Anlatım, Soru-Cevap ARAÇ GEREÇ: Harita, konuyla ilgili film ve slaytlar. AMAÇ 1: Orta Asya Türk-İslam ve Selçuklu Öncesi Türk-İslam sanatları ile ilgili terimler bilgisi. AMAÇ 2: Orta Asya Türk Devletlerinin temel özellikleri bilgisi. 287 AMAÇ 3: Orta Asya Türk Sanatındaki türler bilgisi. İŞLENİŞ: SÜRE: 80’ (2 Ders Saati) 1. “Orta Asya nerededir? Bu bölgede yerleşmiş olan hangi devletleri tanıyorsunuz?” soruları sorulur. 2. Bu derste, Türk ve İslam sanatının temelini oluşturan Orta Asya Türk sanatının önemi ve özelliklerinin üzerinde durulacağı söylenir. 3. Tahtaya, Orta Asa Türk devletlerinin adları yazılır. Bu devletlerin merkezleri yüzyılları uygun yerlere yazılır. 4. Orta Asya Türk sanatındaki sanat türleri açıklanır ve tahtaya alt alta yazılır. 5. Öğrencilere, “Dini inanışların ve toplum yapısının bu türlerin gelişimini nasıl etkilemiştir?” sorusu yöneltilir. 6. Bu açıklamalardan sonra, belirtilen bu devletlerin sanat eserlerinin ve özelliklerinin ayrı ayrı açıklanacağı öğrencilere söylenir. 7. Hun Sanatında geçen; kurgan, aplike, stilizasyon ve perspektif terimleri açıklanır. Kurganlardan çıkan eserler (halı,maden) hakkında açıklama yapılır. 8. Bu dönem maden sanatındaki malzeme, üslup ve teknikler belirtilerek, günümüzde sergilendiği müzeler hakkında bilgi verilir. Çadır sanatının, ilerideki Türk Mimari ve süsleme sanatına etkileri açıklanır. 9. Göktürk sanatının gelişiminde görülen yazıtların (kitabelerin) Türk Edebiyatındaki ve Türk tarihindeki önemi üzerinde durularak Sanat Tarihindeki özellikleri açıklanır. “Balbal” terimi açıklanarak Göktürk heykel sanatının konu ve malzeme özellikleri söylenir. 10. Yapılan açıklamalarla ilgili varsa resim, slayt gösterilerek Uygur sanatına geçilir. 11. Yerleşik hayata geçiş yapan Uygurlar döneminin mimarisinde ortaya çıkan yapı tiplerinin ve mimari öğelerin (kubbe,tromp, Türk Üçgeni, niş) tanımları ve özellikleri resim ve slaytlarla açıklanır. Bu yapı tipleri ve öğelerin, ilerideki Türk sanatında da kullanılacağı belirtilir. 12. Uygur resim sanatını tekniklerinin minyatür ve fresko olduğu belirtilerek “fresko” teriminin tanımı yapılır. 288 13. Bu teknikteki örneklerin renk, kompozisyon ve konu özellikleri açıklanır. Konu ile ilgili resim ve varsa slayt gösterilir. DEĞERLENDİRME: 1. Orta Asya Türk devletlerinin isim ve merkezlerini sıralayınız. 2. Orta Asya Türk devletlerindeki maden sanatında görülen üslup ve teknikleri açıklayarak örnekler veriniz. 3. Göktürk kitabelerinin Türk kültüründeki yeri ve önemini belirtiniz. 4. Balbal terimini tanımlayarak, Türk sanatındaki yerini söyleyiniz. 5. Uygur mezar yapılarında görülen örtü sistemini belirterek, bu mezarların bulunduğu yeri söyleyiniz. 6. Uygur resimlerindeki teknikleri açıklatınız. 7. Fresko ve minyatürlerdeki konu, kompozisyon ve renk anlayışın belirtiniz. AÇIKLAMALAR: 1. Ünite içinde yer alan İslam ve Selçuklu öncesi Türk İslam sanatı konularının bu ünite örnek alınarak işlenmesi uygun görülmüştür. 2. Bu işleniş sırasında İslam sanatından verilecek örneklerin: - Basra- Küfe Camileri - Şam Emeviye Camii - Kayrevan Seyd-i Ukba Camii - Kubbet el Sahra Camii - Mescid-ül Aksa - Kuseyr Amra Sarayı - Mışatta Sarayı - Kordoba Camii - Elhamra Sarayı - Samarra Ulu Camii - Ukheydir Sarayı - Balkuvara Sarayı - Kubbet üs Süleybiye - El Ezher Camii 289 - Sultan Hasan Medresesi - Hazer Camii - Leşker-i Bazar - III. Mesut Zafer Kulesi vb. olması önerilir. 3. Ünite içinde açıklaması uygun olan “Taç Mahal” yapısının ödev çalışması olarak öğrenciler verilmesi uygundur. ÜNİTE II ÜNİTE ADI: BÜYÜK SELÇUKLU SANATI AMAÇ 8: Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluş ve gelişimi bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluş ve yıkılış tarihini yazma/söyleme. 2. Büyük Selçuklu sultanlarının adlarını yazma/söyleme. 3. Büyük Selçuklu sultanlarının devletin kuruluşundaki ve gelişimindeki rolünü yazma/söyleme. 4. Büyük Selçuklu Devleti’nin yayıldığı bölgeleri ve merkezleri yazma/söyleme. AMAÇ 9: Büyük Selçuklu mimari bilgisi DAVRANIŞLAR: 1. Büyük Selçuklu mimarisini etkileyen sanatları ve bu etkileşimlerin sonuçlarını yazma/söyleme. 2. Büyük Selçuklu mimarisinin getirdiği yapı türlerini yazma/söyleme. 3. Büyük Selçuklu mimarisindeki yapı türlerine ait örnekleri yazma/söyleme. 4. Büyük Selçuklu yazma/söyleme. yapı örneklerinin plan ve süsleme özelliklerini 290 AMAÇ 10: Büyük Selçuklu sanatının, Türk İslam sanatındaki yerini ve önemini kavrama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Adı verilen bir devletin, Büyük Selçuklu sanatına olan etkilerini yazma/söyleme. 2. Verilen bir eserde, Büyük Selçuklu mimarisinin özelliklerini yazma/söyleme. 3. Verilen bir eserde, Selçuklu süsleme sanatının özelliklerini yazma/söyleme. 4. Büyük Selçuklu sanatının getirdiği yenilikleri yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI: MİMARİ a. Dini mimari (cami, medrese, türbe) b. Sivil mimari ( ribatlar) SÜRE: 160’ (4 Ders Saati) YÖNTEM: Düz Anlatım, Soru-Cevap ARAÇ-GEREÇ: Konu ile ilgili slayt ve filmler. AMAÇ 8: Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluş ve gelişimi bilgisi. AMAÇ 9: Büyük Selçuklu mimari bilgisi İŞLENİŞ: SÜRE: 160’ (4 Ders Saati) 1. İslam Sanatı içinde Türk sanatının ortaya çıkışının Büyük Selçuklular zamanında olduğu, Karahan ve Gazne sanatlarında görülen yeniliklerin gelişiminin de yine Büyük Selçuklularla gerçekleştirildiği belirtilir. Bu nedenle bu derste İran’daki Türk eserlerinin tanıtımının amaçlandığı öğrencilere söylenir. 2. Öğrencilere Tarih dersinden bu dönem hakkında neler bildikleri sorulur. 3. Tahtaya Büyük Selçuklu döneminin yüzyılları, sultanları, merkezleri yazılır. 291 4. Daha önceki derste işlenen Karahan ve Gazne dönemi ile ilgili öğrendikleri öğrenciler sorulur. 5. Büyük Selçuklu döneminde hangi yapı türlerinin olabileceği ve kullanılan malzemenin ne olduğu sorulur. 6. Konu ile ilgili slayt ve resimlerle Büyük Selçuklu yapı türleri olan camiler, minareleri medreseler, mezar anıtları ve ribatlar tanıtılır. 7. Bu yapı türlerinden özellikle dört eyvanlı cami-medrese şeması çizilerek öğrencilerden bu plan şemasının açıklaması istenir. 8. Bu plan tipinin önemi ve özelliğinin ne olabileceği sorulur. 9. açıklaması yapılan bu plan tipini izleyen diğer örneklerden de söz edilir. 10. Büyük Selçuklu sanatının bir diğer yapı türü olan mezar anıtları (kümbet, Türbe) tahtaya şematik olarak çizilir. Bölümleri gösterilerek açıklanır. Başlıca örnekler verilir. 11. Öğrencilere bu mezar anıtlarının mimari şekil ve süslemelerinin Orta asya çadır sanatı ile olan ilişkileri sorulur. 12. Büyük Selçuklu sanatı sivil mimari yapı türü olan “Ribatlar” resim ve slaytlarla tanıtılır. Başlıca örnekleri söylenir. DEĞERLENDİRME: 1. Büyük Selçuklular’ın hangi yüzyıllarda nerede yaşadıklarını söyleyiniz. 2.Büyük Selçuklu mimarisinde kullanılan malzemeyi ve yapı türlerini belirtiniz. 3.Büyük Selçuklu yapılarında kullanılan dört eyvan şemasının önemini ve özelliğini belirterek bu plan şemasında yapılmış olan eserlere örnekler veriniz. 4. Bu döneme ait kümbet şeması çizerek, bölümlerini gösteriniz. 5. Büyük Selçuklu Türbelerine örnek vererek, özelliklerini sıralayınız. 6. Ribat nedir? İşlevini açıklayınız. ÜNİTE III ÜNİTE ADI: ANADOLU SELÇUKLU SANATI AMAÇ 11: Anadolu Selçuklu sanatında geçen terimler bilgisi. DAVRANIŞLAR: 292 1. Konuda geçen bir terimi yazma/ söyleme. 2. Tanımı verilen bir terimin ne olduğunu yazma/söyleme. AMAÇ 12: Anadolu Selçuklu Sanatına toplu bakış bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Anadolu Selçuklu döneminde kurulan beylikler adlarını, merkezlerini yazma/söyleme. 2. Anadolu Selçuklu döneminin tarihsel gelişimini ve yüzyılını yazma/söyleme. AMAÇ 13: Anadolu Selçuklu yapılarını sınıflandırabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Anadolu Selçuklu dini ve sivil mimarisindeki yapı türlerini yazma/söyleme. 2. Anadolu Selçuklu dini mimarisindeki yapı türlerinin plan tiplerini yazma/söyleme. AMAÇ 14: Anadolu Selçuklu sivil ve dini mimarisinin temel özellikleri bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Dini mimari (cami, medrese, türbe) örneklerini yazma/söyleme. 2. Bu örneklerin malzeme, plan, süsleme özelliklerini yazma/söyleme. 3. Sivil mimari (kervansaray, saray, köşk) örneklerini yazma/söyleme. 4. Sivil mimari örneklerinin özelliklerini yazma/söyleme. 5. Eserlerde görülen süslemelerin, yapıların hangi bölümlerinde yer aldığını yazma/söyleme. AMAÇ 15: Anadolu Selçuklu mimari ve süsleme sanatını kavrama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Verilen bir mimari örneğin özelliklerini yazma/söyleme. 2. Plan tip belirtilen bir mimari eserin örneğini yazma/söyleme. 3. Verilen bir mimari eserdeki süsleme sanatı özelliklerini yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI: MİMARİ: 293 a. Dini Mimari (cami, medrese, mezar anıtları) b. Sivil Mimari (kervansaraylar, saray ve köşkler) SÜRE: 80’ (2 Ders Saati) 1.Öğrencilere 1071 tarihinin Anadolu Türk tarihi ve kültüründeki yeri ve önemi sorulur. 2. Anadolu Selçuklu sanatının gelişiminde önemli bir rolü üstlenen Büyük Selçuklu sanatının kökeninde Orta Asya Türk ve İslam sanatlarının etkisinin önemli olduğu, bu gelişimin Anadolu’da farklı bir senteze ulaştığı, Anadolu’daki uygarlıklarla olan etkileşim sonucunda da özgün bir Anadolu-Türk sanatının ortaya çıktığı söylenir. Bu nedenle amacımızın bu eserleri tanıtmak olduğu söylenir. Anadolu’da yaşamış olan uygarlıkların ortaya çıkartılıp eserlerin incelenmesi için yapılan arkeolojik çalışmaların Atatürk tarafından başlatıldığı açıklanarak, Atatürk’ün Türk Kültürü ve Tarihi hakkında görüş ve düşünceleri, özdeyişlerinden örnekler verilerek anlatılır. 3. Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin adları, yerleşim merkezleri bölgelere göre tahtaya yazılarak dönemin kısaca tarihinden ve yüzyılın özelliklerinden söz edilir. 4. Anadolu Selçuklu Sanatı’nda görülen mimari yapı türleri gruplanır. 5. bu dönemde kullanılan malzeme özellikleri belirtilir. 6. Bundan sonraki derslerde yapı türlerini tek tek ele alınarak plan ve süsleme özelliklerinden söz edilerek işleneceği söylenir. DEĞERLENDİRME: 1. Anadolu’da özgün bir Türk sanatının ortaya çıkışını tarih ve olaylarıyla açıklayınız. 2. Anadolu’da kurulan ilk Türk Beylikleri hangileridir? Söyleyiniz. 3. Bu beyliklerin merkezleri nelerdir? Açıklayınız. 4. Anadolu Selçuklu sanatında görülen mimari yapı türleri hangileridir? Sıralayınız. 5. Anadolu Selçuklu sanatında kullanılan malzeme ve bu malzemelerin özellikleri nelerdir? Açıklayınız. 294 AÇIKLAMALAR: 1. Anadolu Selçuklu eserleri, aşağıda belirtilen şemada olduğu gibi incelenebilir. ÖRNEK: DİVRİĞİ ULU CAMİİ 1. Eserin yeri. 2. Tarihçesi (kitabedeki bilgiler) 3. Malzeme 4. Plan tipi 5. Süsleme 6. Türk sanatındaki yeri ve önemi ÜNİTE IV ÜNİTE ADI: BEYLİKLER SANATI AMAÇ 16: Beylikler sanatının genel özellikleri bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Beylikler döneminin adını, yerleşim bölgesini ve yüzyılını yazma/söyleme. 2. Beylikler döneminin, Selçuklu ve Osmanlı sanatı içinde ara geçiş dönemi olduğunu yazma/söyleme. 3. Beylikler sanatının mimari ve süsleme alanında getirdiği yenilikleri yazma/söyleme. 4. Beylikler döneminde gelişen plan tiplerini çizme/söyleme. AMAÇ 17: Beylikler sanatıyla ilgili olgular bilgisi. DAVARNIŞLAR: 1. Beylikler dönemine ait eserlerin adlarını yazma/söyleme. 2. Verilen bir eserin yerini ve tarihini beyliğini yazma/söyleme. 3. Verilen bir eserde, beylikler döneminin getirdiği yenilikleri yazma/söyleme. 295 AMAÇ 18: Beylikler sanatını kavarama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Verilen bir eserde döneme ait yeniliği yazma/söyleme. 2. Verilen yeni özelliğin örneğini yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI: 1. BEYLİKLERİN ORTAYA ÇIKIŞI 2. BEYLİKLERİN MİMARİ VE SÜSLEMEYE GETİRDİĞİ YENİLİKLER. SÜRE: 80’ (2 Ders Saati) YÖNTEM: Düz anlatım, soru-cevap. ARAÇ-GEREÇ: Konuyla ilgili film ve slaytlar. AMAÇ 16: Beylikler sanatının genel özellikleri bilgisi. AMAÇ 17: Beylikler sanatıyla ilgili olgular bilgisi. AMAÇ 18: Beylikler sanatını kavarama gücü. İŞLENİŞ: SÜRE: 80’ (2 Ders Saati) 1. “Selçuklu Devleti’nin zayıflamasıyla ortaya çıkan beylikler hangileridir? Bu Beylikler Dönemi’nin Anadolu Türk tarihinde ve kültüründeki önemi nedir?” sorusu öğrencilere yöneltilir. 2. Amacımızın, “Anadolu’da farklı coğrafi bölgelerde değişen ve gelişen, Osmanlı Sanatı’na temel oluşturan Beylikler Sanatı’nı belirgin özellikleriyle tanıtmak” olduğu söylenir. 3. Bu dönemin Osmanlı Sanatı’nı hazırlayıcı bir geçiş dönemi olduğu vurgulanarak, önemli beyliklerin adları bölge ve tarihler tahtaya yazılır. 4. Bu dönemde ortaya çıkan yenilikler maddeler halinde açıklanır. 5. Yeniliklerin görüldüğü örnekler, resim ve ya slaytlarla anlatılır. 6. Belli başlı eserlerin planları tahtaya çizilir. 296 7. bu döneme ait bir eserin resmi ve ya slaytı gösterilerek, özelliklerinin ne olduğu sorulur. DEĞERLENDİRME: 1. Anadolu’da kurulan beylikleri sıralayınız. 2. Beylikler Dönemi’nin Türk Sanatı’ndaki yerini ve önemini belirtiniz. 3. Beyliklerin Türk sanatı’na getirdiği yenilikleri sıralayınız. 4. Belirtilen yenilikleri örneklerle açıklayınız. 5. Anadolu Selçuklu üslubu ile Beylik üslubunun farklı yönlerini sıralayınız. ÜNİTE V ÜNİTE ADI: OSMANLI SANATI AMAÇ 19: Osmanlı Sanatı ile ilgili terimler bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Bir terimin tanımını yazma/söyleme. 2. Tanımı verilen bir terimin ne olduğunu yazma/söyleme. AMAÇ 20: Osmanlı Sanatı’nın gelişim evreleri bilgisi. DAVARANIŞLAR: 1. Osmanlı Sanatı’nın gelişim evrelerini yazma/söyleme. 2. Bu evrelerin merkezlerini ve yüz yılarını yazma/söyleme. 3. Bu merkezlerin önemini yazma/söyleme. AMAÇ 21: Osmanlı Mimarisini sınıflandırabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Osmanlı mimarisini dini ve sivil mimari yazma/söyleme. 2. Bu gruplar içerisindeki yapı tiplerini yazma/söyleme. olarak gruplandırarak 297 AMAÇ 22: Erken Osmanlı sanatı bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Erken Osmanlı dini mimarisindeki plan tiplerini yazma/söyleme. 2. Cami plan tiplerine örnek yazma/söyleme. 3. Verilen bir örneğin mimari ve süsleme özelliklerini yazma/söyleme. 4. Verilen bir örneğin mimari ve teknik özelliklerini yazma/söyleme. (1186) AMAÇ 23: Klasik Osmanlı mimari bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Klasik Osmanlı dini mimarisindeki mekan gelişimine göre plan tiplerini yazma/söyleme. 2. Plan tiplerine ait örnekleri ve mimarını yazma/söyleme. 3. Verilen örneklerin mimari ve süsleme özelliklerini yazma/söyleme. AMAÇ 24: Klasik Osmanlı sanatı içinde Mimar Sinan’ın yerini ve önemini kavarama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. Mimar Sinan’ın Türk mimarisine getirdiği yenilikleri yazma/söyleme. 2. Verilen bir eserde Mimar Sinan’ın getirdiği yenilikleri yazma/söyleme. AMAÇ 25: Geç Dönem Osmanlı Sanatı bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Geç dönem Osmanlı sanatına yansıyan yeni üslupları yazma/söyleme. 2. Belirtilen üslupların yüzyılını ve özelliğini yazma/söyleme. 3. Geç dönem ve üsluplarla ilgili örnekleri yazma/söyleme. 4. Örneklerin mimari ve süsleme özelliklerini yazma/söyleme. 5. Eserlerin mimarını yazma/söyleme. AMAÇ 26: Osmanlı mezar anıtlarına (türbe) toplu bakış bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Osmanlı türbelerindeki mimari özelliği yazma/söyleme. 2. Türbelerin süsleme özelliklerini yazma/söyleme. 298 3. Osmanlı türbelerine ait örnekleri yazma/söyleme. 4. Örneklerin yerini, tarihini, mimarını ve özelliklerini yazma/söyleme. 5. Mimar Sinan’ın Osmanlı türbelerine getirdikleri yenilikleri yazma/söyleme. AMAÇ 27: Osmanlı medreseleri bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Külliyelere bağlı olarak gelişen medreselerin örneklerini yazma/söyleme. 2. Örnekleri, yer, tarih ve mimari özellikleriyle yazma/söyleme. AMAÇ 28: Osmanlı sivil mimari bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Sivil mimari türlerini yazma/söyleme. 2. Türlerin mimari ve süsleme özelliklerini yazma/söyleme. 3. Sivil mimari örneklerini yazma/söyleme. 4. Örneklerin özelliklerini yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI: A) DİNİ MİMARİ (Cami, Medrese, Türbe) 1. Erken (ilk) Dönem Osmanlı Sanatı 2. Klasik Dönem Osmanlı Sanatı -Sinan Öncesi - Mimar Sinan ve Eserleri - Mimar Sinan Sonrası 3. Geç Dönem Osmanlı Sanatı B) SİVİL MİMARİ (Saray, Köşk, Kervansaray, Han, Bedesten, Çeşme, Sebil) SÜRE: 720’ (18 Ders Saati) YÖNTEM: Düz anlatım, soru-cevap. ARAÇ-GEREÇ: Konu ile ilgili film veya slaytlar 299 A) ERKEN OSMANLI SANATI AMAÇ 19: Osmanlı Sanatı ile ilgili terimler bilgisi. AMAÇ 20: Osmanlı Sanatı’nın gelişim evreleri bilgisi. AMAÇ 21: Osmanlı Mimarisini sınıflandırabilme. AMAÇ 22: Erken Osmanlı sanatı bilgisi. İŞLENİŞ: SÜRE: 240’ (6 Ders Saati) 1. Bu derste Osmanlı sanatındaki gelişimin merkez ve yüzyıllara göre açıklanacağı söylenir. 2. Öğrencilere, Osmanlıların kuruluşundaki en önemli merkezlerin adları sorulur ve bu merkezlerdeki eserlerden örnekler vermeleri istenir. 3. Osmanlı sanatını dönemleri, merkez ve tarihleriyle tahtaya yazılır. 4. Bu merkezlerle ilgili, resim, varsa slayt gösterilerek, merkezlerin Osmanlı sanatındaki yerinin ve öneminin ne olduğu sorulur (İznik, Bursa, Edirne gibi). 5. Merkez ve yüzyılların açıklanmasından sonra, dersimizin bu bölümünde Erken Osmanlı eserlerindeki plan ve süsleme özelliklerinin açıklanacağı belirtilir. 6. resmi ve planı gösterilen erken Osmanlı eseriyle (İznik Yeşil Cami gibi) bu dönemin plan tipinin özelliklerinin açıklanması istenir. 7. Verilen örnekler çoğaltılarak dönemim plan tipleri açıklanır. 8. Plan tipine uygun örnekler, şema çizilerek anlatılır. 9. Bursa Ulu Cami ve Edirne Eski Cami çok kubbeli plan, Bursa Yeşil Cami Ters T veya zaviye planda yapıldıkları belirtilir. 10. Konuda geçen zaviye, exedra, almaşık, külliye terimlerinin tanımı yapılır. Bunlarla ilgili resimler gösterilerek tanımlanan terimleri bulmaları istenir. 11. İznik ve Bursa yapılarındaki plan tiplerinin, Edirne Üç Şerefeli Cami ile farklılaştığı, bu farklılığın merkezi plan şemasının başlangıcı olması ve klasik Osmanlı mimarisine geçişi gösterdiği söylenir. 12. Klasik döneme geçiş eserleriyle dönemin mimari anlayışının açıklanacağı belirtilir. 300 13. Bir önceki konunun (erken Osmanlı mimarisi) hatırlatılmasından sonra, üç önemli geçiş eserinin (Edirne Üç Şerefeli Camii, Eski Fatih Camii; Beyazıt Külliyesi) planları tahtaya çizilir. 14. Çizilen plan üzerinde eserlerin özellikleri açıklanır. 15. Yapıların dış görünümlerinin resimleri ve ya slaytları gösterilrek malzeme ve süslemeleri açıklanır. 16. Edirne Üç Şerefeli Cami’de görüldüğü gibi, merkezi planlı şemanın belli bir sisteme göre geliştiği belirtilir. Sistemdeki dörtgen (kare), altıgen, sekizgen ayaklar üzerine oturan merkezi planlı kubbeli mekan anlayışının olduğu söylenir. 17. Bu sistem ve mekan anlayışına uygun örnekler verilir. 18. Klasik döneme geçiş eserleriyle de belirttiğimiz merkezi plan ve ayaklar sisteminin, Mimar Sinan’la doruğa ulaştığı söylenir. DEĞERLENDİRME: 1. Osmanlı sanatındaki önemli merkezleri ve bu merkezlerin önemini belirtiniz. SÜRE: 50’ (2Ders Saati) 2. Osmanlı sanatının dönemlerini sıralayınız. 3. Erken Osmanlı döneminin cami planlarını gruplayınız. 4. Erken Osmanlı cami planlarına ait örnekler hangileridir? Söyleyiniz. 5. Zaviye, exedra, külliye terimlerini tanımlayınız. B) KLASİK OSMANLI MİMARİSİ VE MİMAR SİNAN AMAÇ 23: Klasik Osmanlı mimari bilgisi. AMAÇ 24: Klasik Osmanlı sanatı içinde Mimar Sinan’ın yerini ve önemini kavrama gücü. İŞLENİŞ: SÜRE: 320’ (8Ders Saati) 301 1. Klasik Osmanlı mimarisinin özelliklerinin, Mimar Sinan’ın eserleriyle açıklanacağı belirtildikten sonra, öğrencilere Mimar Sinan’ın hayatı ile ilgili sorular sorulur. 2. Sinan’ın esrelerinden örnekler verilir. Aralarından klasik dönemin gelişimini gösteren serler seçilerek bunların planları tahtaya çizilir (İstanbul Şehzede Camii, İstanbul Süleymaniye Camii, Edirne Üç Şerefeli Camii). 3. Eserlerin özellikleri açıklamalar bölümündeki şemaya göre açıklanır. 4. Bu üç örneğin resimleri varsa slaytları gösterilerek mimar Sinan’ın Türk mimarisine getirdiği yenilikleri söylemeleri istenir. 5. Mimar Sinan’ı izleyen dönemde (17.yy), yapılarda plan ve süsleme açısından bir yenilik gelmediği, Sinan’ın yeni klasik dönemin özelliklerinin devam ettiği belirtilerek, bu döneme ait örnekler (İstanbul Sultan Ahmet Camii, İstanbul Yeni Camii gibi) verilir. DEĞERLENDİRME: 1. Edirne Üç Şerefeli Camii’nin Türk mimarisindeki yeri ve önemini açıklayınız. 2. Edirne Üç Şerefeli Camii’nin plan tipi nedir? Özelliklerini açıklayınız. 3. Edirne Üç Şerefeli Camii’nin süsleme özelliklerini sıralayınız. 4. Merkezi kubbe anlayışı ve ayak sisteminin görüldüğü eserleri sıralayarak bulundukları yerleri yüzyıllarıyla belirtiniz. 5. Sinan’ın hayatını kısaca açıklayınız. 6. Mimar Sinan’ın üç önemli eserini tarih sırasına göre açıklayınız. 7. Şehzade Camii nerede, ne zaman kim tarafından yapılmıştır ? Caminin genel özelliklerini sıralayınız. 8. Mimar Sinan sonrası Türk mimarisini gelişim çizgisi ne olmuştur. 9. 17.yüzyıl Osmanlı mimarisine ait örnekleri sıralayınız. C) GEÇ OSMANLI SANATI AMAÇ 25: Geç dönem Osmanlı Sanat’ı bilgisi. 302 İŞLENİŞ: SÜRE: 160’ (4 Ders saati) 1. Klasik Osmanlı mimarisiyle ilgili açıklamaların bir özeti yapıldıktan sonra bu dersimizde geç dönem Osmanlı Sanatı’nın özelliklerinin açıklanacağı söylenir. 2. Osmanlı Devleti’nin çöküş dönemiyle paralel olarak gelişen Osmanlı mimarisinde, batıdan gelen üsluplarla bir değişimi olduğu açıklanır. 3. Üsluplar ve özellikleri örnekleriyle belirtilir. Lale Devri, Barok Üslup, Ampir Üslup, Eklektik Dönem, Neoklasik Üslup ve öncüleriyle ilgili örneklerin resimleri (slaytları ) gösterilerek özelliklerinin açıklanması istenir. DEĞERLENDİRME: 1. Geç dönem Osmanlı mimarisine ait üslupları sıralayınız. 2. Geç dönem üsluplarının görüldüğü örnekler hangileridir ? Söyleyiniz. 3. Neoklasik dönemin öncü sanatçılarını belirterek, sanatçıların eserlerinden örnek veriniz. AÇIKLAMALAR: 1. Geç Dönem Osmanlı mimarisinde, Neoklasik dönemin öncüleri olan, Kemalettin Bey ve Vedat Tek’in hayatı ve eserleriyle ilgili araştırma ödevinin verilmesi uygun olur. 2. Osmanlı mimarisindeki eserlerin aşağıdaki sşemaya göre incelenmesi uygundur; Eserin adı, bulunduğu yer: Eserin tarihçesi: Mimarı: Eserin mimari özellikleri: Malzeme ve teknik özellikleri: Süsleme özellikleri: 303 ÜNİTE VI ÜNİTE ADI: TÜRK EL SANATLARI AMAÇ 29: Türk el sanatları ile ilgili terimler bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1. Bir terimin tanımını yazma/söyleme. 2. Tanımı verilen bir terimin ne olduğunu yazma/söyleme. AMAÇ 30: Türk el sanatları bilgisi (halı, çini, minyatür, hat) DAVRANIŞLAR: 1. Türk el sanatlarının türlerini yazma/söyleme. 2. Türk el sanatlarındaki türlerin teknik ve malzeme özelliklerini yazma/söyleme. 3. El sanatlarının renk, konu ve kompozisyon özelliklerini yazma/söyleme. 4. Tarihi süreç içerisinde gelişen örnekleri yazma/söyleme. 5. Örneklerin özelliklerini yazma/söyleme. 6. Minyatür sanatçıların adlarını yazma/söyleme. AMAÇ 31: Türk sanatı içinde el sanatlarının yerini ve önemini kavrama gücü. DAVRANIŞLAR: 1. El sanatlarının ortaya çıkış nedenlerini yazma/söyleme. 2. El sanatları ile, toplumsal değişmenin el sanatlarına etkisini yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI: 1. ÇİNİ SANATI A) Türk Çini Sanatına Genel Bakış (Tanım ve Teknik) B) Tarihsel Gelişimi İçinde Türk Çini Sanatı. a) Selçuklu Çini Sanatı b) Osmanlı Çini Sanatı 2. HALI SANATI 304 A) Türk Halı Sanatına Genel Bakış B) Tarihsel Gelişim İçinde Türk Halı Sanatı a) Selçuklu Halı Sanatı b) Osmanlı Halı Sanatı 3. HAT SANATI 4. MİNYATÜR SANATI A) Türk Minyatür Sanatına Genel Bakış B) Tarihsel Gelişim İçinde Türk Minyatür Sanatı a) Selçuklu Minyatürleri b) Osmanlı Minyatürleri SÜRE: 360’ (9 Ders Saati) YÖNTEM: Düz anlatım, Soru-cevap ARAÇ-GEREÇ: Konu İle ilgili film ve slaytlar TÜRK ÇİNİ SANATI AMAÇ 29: Türk el sanatları ile ilgili terimler bilgisi. AMAÇ 30: Türk el sanatları bilgisi (halı, çini, minyatür, hat) AMAÇ 31: Türk sanatı içinde el sanatlarının yerini ve önemini kavrama gücü. İŞLENİŞ: SÜRE: 120’ (3Ders Saati) 1.“Türk el sanatlarından hangilerini tanıyorsunuz ? El sanatlarını nasıl ve neden ortaya çıktığını biliyor musunuz?” soruları öğrencilere sorulur. 2. Dersimizin amacının, “Türk Çini sanatının, başlangıcından günümüze kadar gelişiminin örneklerle açıklanması” olduğu söylenir. 3.”Çini nedir? Ülkemizdeki en önemli çini merkezlerini biliyor musunuz?” soruları öğrencilere yöneltilir. 4. Çini teriminin tanımından sonra konu içinde geçen diğer terimlerin tanımı yapılarak şema çizilir ( sırlı tuğla, sıratlı, sırüstü, renkli sır, minai) 305 5. 13. y.y Selçuklu öncesi çini sanatı hakkında kısa bilgi verilerek , Anadolu Selçuklu çinilerinin özelliklerine geçilir. 6. Anadolu Selçuklu çini teknikleri (mozaik çini) açıklanır. 7. Çinilerdeki biçim, renk, konu, kompozisyon özellikleri söylenir. 8. kullanıldığı yerler belirtilerek, bu döneme ait örnekler, resimler, varsa slaytlarla verilir (Kubadabad Sarayı, Konya Karatay, İnce Minareli Mederese vb.). 9. Tarihsel gelişim içibde Türk çini sanatının, Beylikler Dönemi’nde durakladığı, bu döneme ait belirgin özelliğin görülmediği söylenir. 10. Osmanlı çini sanatının kullanıldığı yere göre gruplanması yapılır (duvar çinisi, keramik sanatı). 11. Keramik teriminin tanımı yapılarak, keramik sanatında da çeşitli tekniklerin özelliklerinden söz edilir. 12. Osmanlı duvar çini örneklerinden resimler, slaytlar gösterilerek, renk ve Kompozisyon özellikleri sorulur. 13. Duvar çinilerindeki teknik özellikler açıklandıktan sonra, yüzyılın gelişimine göre örnekler verilir (Bursa Yeşil Türbe, Rüstem Paşa Camii, Sultan Ahmet Camii gibi). 14. Günümüz el sanatlarında, çini sanatını yeri ve önemi nedir? Sorusu öğrencilere yöneltilir. DEĞERLENDİRME: 1.Türk el sanatlarını sıralayınız. 2. Çinin tanımını yaparak, tekniklerini sıralayınız. 3. Anadolu Selçuklu çini sanatı örneklerini belirterek, bu dönemin çinilerindeki renk ve kompozisyon özelliklerini açıklayınız. 4. Osmanlı duvar çinilerindeki, renk ve kompozisyon özelliklerini yüzyıllara göre gelişimini açıklayınız. 5. Osmanlı duvar çinilerini görüldüğü örnekleri belirtiniz. 6. Keramik nedir? Tekniklerini sıralayınız. 306 AÇIKLAMALAR: 1. Türk El Sanatları ile ilgili işlenişler yukarıdaki örneğe göre incelenebilir. ÜNİTE VII ÜNİTE ADI: CUMHURİYET DNEMİ TÜRK SANATI AMAÇ 32: XX. yüzyılın başından günümüze kadar gelişerek gelen Türk mimarisi bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1.1930’lara kadar Türk mimarisinde görülen üslupları yazma/söyleme. 2. Bu üslup özelliklerini örneklerle yazma/söyleme. 3. Örneklerin sanatçılarını yazma/söyleme. 4. 1930’lardan günümüze, Türk mimarinin gelişimini örneklerle yazma/söyleme. AMAÇ 33: Cumhuriyet dönemi heykel (yontu) sanatı bilgisi. DAVRANIŞLAR: 1.Heykel sanatçılarının adlarını yazma/söyleme. 2. Türk heykel sanatındaki malzeme, teknik, konu ve kompozisyon özelliklerini yazma/söyleme. AMAÇ 34: Başlangıcından günümüze Türk resim anlayışını açıklayabilme. DAVRANIŞLAR: 1.Ressam yetiştiren okulların adlarını yazma/söyleme. 2. Avrupa ve ülkemizde eğitim gören ressamlarımızın adlarını yazma/söyleme. 3. Ressamların bağlı bulundukları akım ya da grupları yazma/söyleme. 4.Sanatçıların eserlerindeki malzeme, özelliklerini, anlayışlarını yazma/söyleme. teknik, konu ve kompozisyon 307 AMAÇ 35: Türk minyatür sanatı ile XIX.yy sonrasında gelişen Türk resmi arasındaki değişimi kavrayabilme. DAVRANIŞLAR : 1. Minyatürden sonra Türk resminde oluşan değişimleri (teknik-konukompozisyon ve renk) yazma/söyleme. 2. Verilen örneklerde etkileşim ve değişimleri yazma/söyleme. KONU BAŞLIKLARI : 1. CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK MİMARİSİ 2. CUMHURİYET DÖNEMİ HEYKEL SANATI 3. CUMHURİYET DÖNEMİ RESİM SANATI SÜRE: 400' (10 Ders Saati) YÖNTEM: Grup Çalışması ARAÇ-GEREÇ: Konu ile ilgili resimler. AMAÇ 32: XX. yüzyılın başından günümüze kadar gelişerek gelen Türk Mimarisi bilgisi. AMAÇ 33: Cumhuriyet dönemi Heykel (Yontu) sanatı bilgisi. AMAÇ 34: Başlangıcından günümüze Türk Resim anlayışını açıklayabilme. AMAÇ 35: Türk Minyatür Sanatı ile IXC. yy. sonrasında gelişen Türk Resmi arasındaki değişimi kavrayabilme. İŞLENİŞ: SÜRE: 400' (10 Ders Saati) Bu konunun işlenişi grup çalışması şeklinde, aşağıdaki plana göre yapılacaktır. 1. Grupların oluşturulması. (en fazla 5-6 kişi) 2. Konuların dağılımı. 3. Konulara uygun kaynakların belirlenmesi. 4. Konuların anlatımında dikkate alınacak noktalar. 308 Cumhuriyet dönemi: a. Türk mimari - Resim - heykel sanatlarının genel özellikleri. b. Döneme ait sanatçılar, sanatçıların eserleri. c. Eserlerin genel özellikleri. d. Değerlendirme. AÇIKLAMALAR 1. Bu ünite içinde "Milletlerin Tanınmasında Güzel Sanatların Rolu"nü açıklayan okuma parçasına yer verilmesi uygundur. 309 EK 10. ALMANYA’DA ORTAÖĞRETİM SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (GÜZEL SANAT DERSİ MÜFREDAT PROGRAMI) (Anonim,1994) 5. SINIF GÜZEL SANAT DERSİ MÜFREDAT PROGRAMI Çalışma Alanı 1: Resim, Grafik, İletişim Araçları Bu derste, öğrenciler ilkokuldaki tecrübelerinin üstüne ekleyerek, renkle, yaşantıyla ve hisleriyle şekillendirme yeteneklerini geliştiriyorlar. Kişisel renk buluşunda bu sayede bir zenginleşme ve gelişme oluyor. Renklerle ve renkli materyallerle yapılan deneyler sonucu renk algıları ilerletilmiş oluyor. Grafiksel araçlar bağımsız ifade olanağı sağlıyor. Çizimlerin dolaysızlığı tamamen kişisel sonuçlara götürüyor. Fotoğrafçılık, yaratıcı olarak işlenebilen, birçok resim materyali sunuyor. Resimlerin, renkli objelerin, çizimlerin ve fotoğrafların incelenmesinde ve tasvir edilmesinde öğrenciler farklı görmesini sağlanmaktadır. Renkle şekillendirme Kişisel renk hassaslığından, hislerin, yaşantıların, izlenimlerin ve fantezilerin tasvir edilmesi (Somut ya da soyut) Renkler ve onların karışımları Mevcut renkleri (örneğin bir boya kutusunda) şekilli bir bağlantı haline getirmek. Yeni renk tonlarının karıştırılması, rengin açılması, karartılması, bulandırılması, açmak Renk vurmanın teknikleri, renkli Kapatılarak ve cilalayarak boyama, boya materyallerle çalışmak sürmek için fırça yanı sıra en farklı aletlerin kullanılması Grafiksel araçlarla şekillendirme Görülen ya da yaşananların somut ya da soyut şekilde tasvir edilmesi 310 Materyallerdeki ve tekniklerdeki çoklu olanaklar açık ve net olmalı. Çizgi çevre, iç çizim, bağımsız çizgi Açık – koyu çizgi sıklığı, taranmış alan, geçişler, yüzeyler (Basit baskı teknikleri) Fotoğraf gibi resim damga, klişe, baskı Şekillendirme denemeleri için çıkış materyali Resimlerin, renkli objelerin, çizimlerin Resme erişim biçimsel, tematik,somut, ve fotoğrafların incelenmesi anlatımsal, biyografik ve tarihsel görünüş üzerinden olabilir Pratik çalışmalarla bağlama İsimlendirmek ve tasvir etmek Dilin uygun kullanımı Çalışma Alanı 2: Plastik Plastik şekiller insanların temel ihtiyaçlarından oluşuyor. Materyallerle sıkı temassal ilişki içinde, vücutsal tecrübelerle direk anlaşılabilir olan heykeller ortaya çıkıyor. Sezgisel yolla elle yapılan beceriler gelişiyor. Farklı materyallerle plastik Materyallere uygun uyarlama işlemi şekillendirme Yaşantıların, tecrübelerin ve düşüncelerin vücutsal tasvirleri 311 Renksel ifadeler Heykellerin ve plastik objelerin Sanattan, uygulamalı tasarımcılıktan ve incelenmesi doğadan örnekler Öğrenim gelişimi Çalışma Alanı 3: Kurmak Oyunlarla kurmak sayesinde, üç boyutlu resim ve alan kullanabilme konusuna, yaşantısal bir ilk giriş meydana geliyor. Farklı materyallerle kurmak Değişik büyüklük, model, üzerinden geçilebilir Alan şekillendirilmesi Materyallerle sadece dar anlamda yapı gereci değil, aksine örneğin karton, ambalaj kağıdı, tekstil, mobilya kastedilmek isteniyor. Şekillendirilmiş alanın incelenmesi Kendi sonuçları Okul binası, yer planı, yakın çevre 6. SINIF GÜZEL SANAT ÖĞRETİM PROGRAMI Çalışma alanı 1: Resim, Grafik, iletişim araçları Materyaller önemli bir temel şekillendirme işlemi oluşturuyor. Materyaller deneysel işlerle denenebilen çok çeşitli şekillendirme olanağı bildiriyor. Bununla birlikte öğrenciler renk bağlantılarıyla ve bunun etkileriyle tanışmış oluyorlar. Düzenin gelişmesiyle resim yapımını canlı düzenlemek için olanaklar meydana getiriliyor. Mekanı alanda gösterme yeteneği hazırlanılıyor. Harfler ve çizimler öğelerin basımla ilgili şekillendirmesi olarak kullanılıyor. Eser incelemesi materyal, renk, resim düzenleri ve yazı üzerindeki anlayışı derinleştiriyor. Resimsel ve grafiksel materyaller ve Resim taşıyıcı, resim anlamı boya onların resimdeki kullanılışı maddesi, yapıştırıcı, 312 eklenen madde, resim araçları Resim renk sistemi Doğal çevreye uyumlu materyallerle kendi kendine oluşturulan renkler Farklı kâğıtlar, çizim materyalleri ve aletler Renk bağları, renk kontrastı ve onların renk farklılıkları ve tezat renkler etkileri gerektiren temalar Tek renkli resim yapmak Resim düzenleri ve bunun etkileri Sıralama, sıklaşma saçma, figür, taban Kesişme, düzenleme sayesinde fiziksellik Simetriler, simetri olmayanlar Resim formatı ve formattaki düzenleme Deneysel baskı Materyal baskısı, rastlantının dahil Edilmesi (Renk baskısı) Yazı ve yazı şekillendirmesi Metin sayfası şekil verme bütünlüğü olarak Resim ve metnin birleştirilmesi Æ D, ARB 1: Metin ve resim Resim, grafik, resim iletişim araçlarının Orijinalin incelenmesi eserleri, el yazısı ve baskı Toplama kopyalanmış resimlerin kurulması Müze ziyareti 313 Çalışma alanı 2: Plastik Tamamen plastikten olan figür plastik heykellerin asıl şekilleridir. Bu direk özdeşleşmeye izin veriyor. Tek ya da grup figür şekillendirmelerinde, vücut ve yer temel şekillendirme aracı olarak görülür. Materyal kullanmada bunun niteliklerinin ve resimsel etkilerinin sonuçları çıkartılıyor. Tamamen plastik figürler Yaşantı sonucu ve vücut hissiyle Ve figür grupları şekillendirilmiş figürler Vücut ve yer Figürler taş figür olarak ta kullanılabilir (örneğin satranç) Plastik materyallerin ve işleme Okulda kullanılamayacak materyal ve tekniklerinin denemesi teknikler hakkında da bilgi Farklı çağ ve kültürlerden örneklerin Orijinalle karşılaşma incelenmesi farklı inceleyen bakış açısı Çalışma alanı 3: Kurmak Model olan kurmalarda yaşantısal ve düşsel fikirler gerçekleştirilebilir. Bunlar kurulan vücut ve bütün kurma gruplarında somutlaştırılır. Binaların incelenmesi mimarlığın içine sokuyor ve ilk ilgi duyulan tecrübeleri mümkün kılıyor. Modelle kurma Kolay biçim verilebilir materyaller ve işlenmiş parça Kurma vücutlarının ve onların grup Grup çalışması kurmalarına bağlarının şekillendirilmesi Farklı çağ ve kültürden binaların Kurma yapma incelenmesi Kendi vücut ölçüsünün 314 karşılaştırılmasıyla büyüklük orantısının yaşanması Yerlerin etkileri 7. SINIF GÜZEL SANAT ÖĞRETİM PROGRAMI Çalışma alanı 1: Resim, Grafik, iletişim araçları Materyaller önemli bir temel şekillendirme işlemi oluşturuyor. Materyaller deneysel işlerle denenebilen çok çeşitli şekillendirme olanağı bildiriyor. Bununla birlikte öğrenciler renk bağlantılarıyla ve bunun etkileriyle tanışmış oluyorlar. Düzenin gelişmesiyle resim yapımını canlı düzenlemek için olanaklar meydana getiriliyor. Mekanı alanda gösterme yeteneği hazırlanılıyor. Harfler ve çizimler öğelerin basımla ilgili şekillendirmesi olarak kullanılıyor. Eser incelemesi materyal, renk, resim düzenleri ve yazı üzerindeki anlayışı derinleştiriyor. Resimsel ve grafiksel materyaller ve Resim taşıyıcı, resim anlamı boya onların resimdeki kullanılışı maddesi, yapıştırıcı, eklenen madde, resim araçları Resim renk sistemi Doğal çevreye uyumlu materyallerle kendi kendine oluşturulan renkler Farklı kâğıtlar, çizim materyalleri ve aletler Renk bağları, renk kontrastı ve onların renk farklılıkları ve tezat renkler etkileri gerektiren temalar 315 Tek renkli resim yapmak Resim düzenleri ve bunun etkileri Sıralama, sıklaşma saçma, figür, taban Kesişme, düzenleme sayesinde fiziksellik Simetriler, simetri olmayanlar Resim formatı ve formattaki düzenleme Deneysel baskı Materyal baskısı, rastlantının dahil Edilmesi (Renk baskısı) Yazı ve yazı şekillendirmesi Metin sayfası şekil verme bütünlüğü olarak Resim ve metnin birleştirilmesi Æ D, ARB 1: Metin ve resim Resim, grafik, resim iletişim araçlarının Orijinalin incelenmesi eserleri, el yazısı ve baskı Toplama kopyalanmış resimlerin kurulması Müze ziyareti Çalışma alanı 2: Plastik Tamamen plastikten olan figür plastik heykellerin asıl şekilleridir. Bu direk özdeşleşmeye izin veriyor. Tek ya da grup figür şekillendirmelerinde, vücut ve yer temel şekillendirme aracı olarak görülür. Materyal kullanmada bunun niteliklerinin ve resimsel etkilerinin sonuçları çıkartılıyor. Tamamen plastik figürler Yaşantı sonucu ve vücut hissiyle Ve figür grupları şekillendirilmiş figürler 316 Vücut ve yer Figürler taş figür olarak ta kullanılabilir (örneğin satranç) Plastik materyallerin ve işleme Okulda kullanılamayacak materyal ve tekniklerinin denemesi teknikler hakkında da bilgi Eser incelemesi İbret verici örnekler Yunan ve Roma antikleri Saf plastik ve kabartma: Polyklet,Metopen süs kuşağı, am Parthenon portre Plastik, Marc Aurel, Trajanssäule Æ L, ARB 5: Roma ve yunan tarihinden şekiller Æ G, LPE 4: Yunan kültürünün birliği Æ G, LPE 5: Roma imparatorluğunda yaşam Ortaçağ roma ve tanrısal plastik Çalışma alanı 3: Mimarlık Barınmak sayesinde her insanın mimarlığa karşı esaslı bir ilişkisi var. Bu esnada kendi evin oturma tecrübesi için farklı bir rol oynuyor. Buluş ve planlama sırasında yeni çözümler denenebilir. Tarihteki ve bugünkü örneklerde farklı oturma şekilleri öğreniliyor. Bunun yanı sıra ibret verici binaların incelenmesi sayesinde antik kültüre bir giriş açılmış olur. Ev olarak yapı Şekil, fonksiyon, etki Kendi tasarımları şema, plan, numune 317 Mimari çevresinde ev Eser inceleme İbret verici örnekler Oturma şekilleri Mağara, çadır, kulübe, müstakil ev, apartman v.b. Æ L, ARB 5: Özel ve herkesçe bilinen yaşam Antik tapınaklar ve dini amaçlı Parthenon, amfiteatr olmayan binalar 9. SINIF GÜZEL SANAT ÖĞRETİM PROGRAMI (Matematik-Doğa Bilimleri Bölümü) Çalışma alanı 1: resim, grafik, iletişim araçları Görülebilir gerçeklerin vücutsal ve mekânsal sunuşu, öğrenciler için büyük bir ikna gücüdür. İllüzyon sunuları için araçlar elde ediliyor. Resim incelemede bu illüstrasyon şekillerinin bir doruk noktası, önceki ve sonraki çağların karşılaştırılması, örneğin Rönesans, inceleniyor Maddenin çevresindeki Sunuluşu Açık koyu, Form çizgileri Madde tutumu Fotoğraf, video, bilgisayar yardımı Fiziksellik Hacimsel algı, Genişlik sunumu Paralel perspektifler, gerçek çizgi perspektifler, Renk perspektifleri, Hava perspektifleri Fotoğraf, video, bilgisayar yardımı 318 (Materyal kalitesi ve üst yüzey Görünümü) Eser incele Diğer çağların ve resim yapıtlarının Rönesans’taki resim ve grafiklerle karşılaştırılması Analiz ve açıklama İbret verici örnekler: Giotto, Masaccio, Raffael, Witz, Dürer, Tiepolo, Picasso Æ evR, LPE 4: Güzel Sanatta Hz. İsa Çalışma alanı 2: Plastik Hareket basit plastiğin bir kategorisidir. Plastik kendisini sadece duruş, jest ve mimikleriyle değil, aksine üst yüzeysel biçimlendirme, madde paylaşımı ve mekân ilişkisiyle ifade eder. Plastikte canlandırılan hareket inceleyeni optik, gerçeksel ve kendi hareketiyle tanıtıyor. Hareket Oluşumu sanal ve Gerçek Hareket Kinetik nesne, oyun Aksiyon, performans Heykeltıraş çizimi Fotoğraf ve videodan bilgi edinme ve toplama Eser İnceleme Rönesans ve Barok Analiz ve yorumlama İbret verici örnekler: Riemenschneider, Donatello, Michelangelo, Asam Yakın çevrede orijinaller (19.ve 20.Yüzyıl) 319 Çalışma alanı 3: Mimarlık İlgili konuları analiz edebilme becerileri öğrencileri, mimarlıktaki koşulları anlama yeteneği geliştirebilir duruma getiriyor. Kişisel planlı tasarımları farklı çözümlere götürmekte ve kurmanın (yaratmanın) karmaşıklığını göstermektedir. Eser incelemede Avrupa Ülkelerine ait önemli mimari yapıtlar örnek gösterilmektedir. Mimarlığın başyapıtları olarak İç gelenek, fonksiyon, yapıcı şartlar ve Mekân, Yapıtaşı ve Dış Mekân estetik talepler sonuçları olarak bina şekilleri Yapının fonksiyonu (Yapı gereçleri) (Özellik ve İşleme) (çeşitli yapı görevleri) (yakın çevreden örnekler, Bir inşaatı yaparak anlama ve yaşama ) Eser İnceleme fikirleri Avrupa bölgelerinde Ortak yapı Ortaçağ, Rönesans, Barok Aachener Dom, Speyer de Dom, Reims da Kathedral, Florenz de Palazzo, On dört azize, Versailles şatosu 10. SINIF GÜZEL SANAT ÖĞRETİM PROGRAMI Matematik-Doğa Bilimleri Bölümü Çalışma alanı 1: resim, grafik, iletişim araçlar Not: Çalışma Alanı 1 zorunludur, istenirse buna ek olarak başka bir çalışma alanı seçilebilir. 320 Teknik ortama bağımlı olarak baskıda yeni yaratıcı olanaklar elde edilir ve Baskı grafiğinin anlam ve işlevi hakkında bilgi edinilir. İllüzyonizm sanatsal prensipte geri çekilmesiyle, Materyal resim içinde yeni bir anlam kazanıyor. Öğrenciler Materyalle; kendi kendilerine deneylerle materyalin değerinin anlamını kavrayıp yeteneklerini geliştirip onunla bilinçli bir şekilde hareket etmeyi öğreniyorlar. Resmin incelemede tarif etme ve biçimsel analizin yanı sıra tarihsel gerçeklere bağlı olarak resmin anlamı açılanmaya çalışılır. Baskı Grafiği, Şekillendirmenin teknik zorunlu Teknikler: Yüksek baskı, Alçak baskı, düz baskı vs. olanakları Farklı materyaller, aletler ve işlemler İşlevi ve Anlamı Çoğaltma, İletişim Renk ve Materyal; Materyal resmi, Toplama, Montaj, Renkli ve renklendirilmiş kolaj (parçalardan oluşan resim)üstünü materyallerle şekillendirme boyama Eser inceleme; Analiz ve yorumlama Barok’tan Resim ve Grafik İbret verici örnekler: Rembrandt, Rubens, Hollandalı yaşam stilleri Örnekler 20.Yüzyıldan Æ D, ARB 2: 20Yüzyılın Metinleri (Baskı Grafiğinin oluşum tarihi) Çalışma alanı 2: Dizayn (Tasarım) Pratik uygulamalarla öğrenciler bir nesnenin şekillendirilmesini öğreniyorlar. Öğrenciler bu işlevin fonksiyon ve karşılıklı ilişkisini ve bağımlılığını kavrıyorlar. Günlük kullanımdaki eşyaların güzelliğinin ve fonksiyonunun karar verme ve anlam 321 ve işlev anlayışı geliştirilip öğretiliyor. Kullanılan eşyaların tarihsel şekillendirme gelişimi, şekil vermeyi anlamaya yardımcı oluyor. Dizayn nenesinin fonksiyonu Kullanım fonksiyonu, estetik, ekonomik ve toplumsal fonksiyonlar, ekolojik araştırmalar Toplumsal işlev, Ekolojik görünüm Fikir, Planlama, dizayn objesinin Çizimler, basit modeller, Materyal- Proje ve Üretimi araştırmaları, numune, üretim şartları Eser inceleme İbret verici örnekler Farklı çağlardan dizayn nesneleri birliği, Gençlik stili, Alman İşletme İnşaat, Yapı, ve kullanılan eşyalar İşletme ziyareti, İşletme denetimi Müze ziyareti Çalışma alanı 3: Mimarlık İnşaat projesi çizimi temelin sağlamlığının kontrolü göz önünde bulundurulmadan mümkün değildir. Daha doğru bir inceleme için oluşabilecek sorunların zihinsel analizi gerekmektedir. Bu Problemler zincirine öğrencilerde sokulur. Yapının estetik genel görünümü çizimle sıkı sıkıya bağlantılıdır. Öğrenciler bu bağlantıları Avrupa’nın değişik mimari eserlerinden örneklerle görmektedirler. Temel Çizim Şekilleri Materyal, çizimler, estetik, açısından çözümler Oluşan güçlerin uyuşması Kolay inşaat ödevlerinin kullanımı, Bilgisayar yardımı Yapı malzemesi ör. duvar, yapı desteği, Kemer, Kemerli tavan, Kiriş, Levha 322 Eser İnceleme Farklı Çağlardan İbret verici Örnekler Çizim ve Etkisi Şantiye Ziyareti, Taslaklar, Fotoğraf, Video 11. SINIF GÜZEL SANAT ÖĞRETİM PROGRAMI Çalışma alanı 1: resim, grafik, iletişim araçları Materyal üzerindeki serbest bırakılma ve resimsel araçlar sayesinde, öğrencilere temasal bağlantıları ve görev zorunluluğu olmayan, resim biçimlendirmede kendi yaratıcı yolunu çizmesini mümkün kılan, bir çalışma akışı meydana geliyor. Verilmiş olan özgürlük serbest çalışmayı teşvik ediyor ve sanatsal sorumluluk duygusunu ortaya çıkartıyor. Çeşitli denemeler ve tesadüfen birlikte yapılan işler yaratıcılık, duyarlılık ve seziş inceliğini teşvik ediyor. Biçimlendirme araçlarının açık Amaç ve etki avantajları yok ama bunun biçimlendirme akışlarında deneysel yerine izleme ve şekillendirme sürecinin kullanımı analizi Resimsel eserlerin dahil edilmesi Tesadüfi teknikler ör. Resim ve şekil bulucularının araçları olarak Frottage ve decalcomanie Eser inceleme Analiz ve yorumlama 19. ve 20. yüzyılın resim ve grafikleri İbret verici örnekler: Freidrich, Monet, Kubismus, Ernst, Pollock Æ D, ARB 2: Tarihsel bağlantılarıyla 323 edebi eserler Æ G, LPE 2: Modern devletin yükselişi için burjuva kısmının katılımı Çalışma alanı 2: Plastik Belirli bakış açılarından nesnelerin toplanması ve seçilmesi sayesinde öğrenciler görünüm dünyasına kişisel bir giriş geliştiriyorlar. Kendi ruh hallerinin yansıdığı nesneler buluyorlar. Birleştirme sayesinde etki bağlantıları ve anlamlar keşfediyorlar. Her plastik yerle bir durum ilişkisi içindedir. Bu ilişki araştırılıyor ve kendi pratik işinde dikkate alınıyor. Eser inceleme ibret verici örneklerle 19. ve 20. yüzyılın plastiğine götürmektedir. Nesneler Bilinçli toplama Hazır parçaların kullanılması Montaj Ekleyerek kurma Yeni etki bağlantılarının aranması Bileşen bağlantılar Yerde plastik Eser inceleme Analiz ve yorumlama 19. ve 20. yüzyılın plastiği İbret verici örnekler: Anıt, Rodin, Moore, soyut plastik ve nesneler Çalışma alanı 3: Mimarlık Okulda planlanmış bir yapıyı inşa etmek neredeyse imkânsız. Mimari çizimler kolay anlaşılır bir düşünceye yardımcı oluyor. Eser incelemede mimarlığın 19. ve 20. yüzyılındaki ibret verici örnekleri sunuluyor. Mimarlığın tasviri Çizim taslak, kesit plan, dikey kesit, biçim 324 Bütün illüzyonsal araçların, materyallerin ve tekniklerin eklenmesi Yapı kabulü, bilgi toplama (Modern iletişim araçları) (Fotoğraf, video, bilgisayar yardımı) Örnek Eser İnceleme 19. ve 20. yüzyılın yapıları İbret verici örnekler devrim mimarisi, klasikçilik, tarihçilik, mühendis yapıları, işlevselcilik, gökdelen 12. ve 13. SINIF GÜZEL SANAT ÖĞRETİM PROGRAMI 12. ve 13. Temel Kurs Üç çalışma alanından ikisi seçilmek zorundadır. Çalışma alanı 1: resim, grafik, iletişim araçları Öğrenciler resimsel ve grafiksel araç, teknik ve usul alanındaki bilgi ve becerilerini geliştiriyorlar ve şekillendirme akışında kendi resim şekillerini buluyorlar. Sanat eserleri, tek yapıtlarda ölçülü biçimde inceleniyor ve birbirleriyle ilişkileri görülüyor. Resimsel ve grafiksel şekillendirme Somut, tecrit ederek ya da soyut şekillendirerek deney yapmak Farklı materyaller, teknikler ve Süreçler Farklı resimsel araçlar, resim düzenleri doğa inceleme, soyutlama süreci Hayali şekiller 325 ve kompozisyon biçimleri Resim ve grafikleri önemli Eser inceleme temelleriyle inceleme Sonuçların uygun dilsel şekilde sunuluşu Bir eseri resimsel pratik açıklama Orijinallerle karşılaşma Sanat tarihindeki seçilmiş Sanat tarihindeki önemli çağlar örneklerden birbiriyle ilişkileri ve gelişmeleri tanıma Geçerli lise bitirme genelgesi Sanat ve toplum Çalışma alanı 2: seçilmiş örnekler Plastik Plastik şekil, gerçek ve örnekle, materyal ve şekillendirme tarzıyla izah sonucu olarak ortaya çıkıyor. Pratik işle sıkı bağlantı içinde, birbiriyle bağları da olan resim eserlerinin incelenmesi geliyor Plastik şekillendirme ör. İçerik konu ve anlamla bağlantılı Mecazi, tecrit ederek ya da soyut Farklı materyaller, teknikler ve yöntemler Farklı plastik araçlar, düzen yapıları ve kompozisyon biçimleri (Çizimler) (Heykeltıraş çizimi, taslak, ayırıcı 326 çizimler) Eser inceleme Mühim temel plastiğin incelenmesi Sonuçların uygun dilsel şekilde sunuluşu Resim eserlerini resimsel pratik izah etme Orijinallerle karşılaşma Sanat tarihindeki ibret verici Sanat tarihindeki önemli çağlar örneklerden Geçerli lise bitirme genelgesi Sanat ve Toplum Seçilmiş örnekler Çalışma alanı 3: Mimarlık Çizimlerdeki ve numunelerdeki mimari planlama ve şekillendirme iş de bir ağırlık noktası oluşturuyor. Bu sırada kurma görevi ve estetik esas olandır. Materyaller ve çizim yöntemleri düşüncelere dahil ediliyor. Eser incelemede öğrenciler müstakil yapılarla ve daha büyük çoklu yapılarla uğraşıyorlar ve birbirleriyle bağlantılarını araştırıyorlar. Mimari şekiller Fonksiyonlar Somut yapı görevlerinin çözümü Mimari öğelerle ve yapılarla deneysel ve oyun gibi kullanım Yapı Estetik Yapı malzemesi Önemli yapı materyalleri, özellikler ve kullanım 327 Yapı öğeleri Yapıyla bağlantılı önemli yapı öğeleri Numunelik tasvirler Madde numune, işlev numune Çizimsel tasvirler Kesit plan, dikey kesit, kesim biçimi, mekansal tasvir Eser inceleme Önemli temel yapıların incelenmesi Sonuçların uygun dilsel şekilde sunuluşu Mimar tarihinin önemli örneklerinin Mimarlık tarihinin önemli çağları birbiriyle ilişkileri ve gelişmeleri Geçerli lise bitirme genelgesi tanıma Mimarlık ve toplum Seçilmiş örnekler 12. ve 13. Temel Kurs Üç çalışma alanından ikisi seçilmek zorundadır. Çalışma alanı 1: resim, grafik, iletişim araçları Resimsel ve grafiksel araçlar ve resim iletişim araçları öğrencilere gerçekleri açıklama, yaşantılarını buluşlarını ve hayallerini ifade etme ve özgür şekillendirme sürecini dahil etme olanak sağlıyor. Bu arada resimler için bir anlayış gelişiyor ve çoklu bağlantıları anlayabilme yeteneği gelişiyor. Resimlerin şekillendirilmesi Resim, grafik, resim iletişim araçları Somut, genelleştirerek ya da soyut Doğa inceleme, düşünceden şekillendirme, edebi içerikler, 328 soyutlamalar, serbest şekillendirme süreçleri Farklı materyaller, teknikler ve işlemler Fikirden sonuç resmine kadar olan gelişim sıralaması Farklı resimsel araçlar, resim düzenleri Etkileri elde etmek ve anlamları ifade ve kompozisyon biçimi etmek Eser inceleme Kişisel ve gruptaki konuşmalar ve tartışmalar sayesinde eser inceleme Tasvir etme Analiz Yorumlama Sonuçların bağlantılı, düzenli, kapalı dilsel şekilde sunuluşu Bir eseri resimsel pratik açıklama Orijinallerle karşılaşma ör. Müzede, galeride, kişisel koleksiyonda Atölye ziyareti Bağlantılardan ve gelişmelerden Geçerli lise bitirme genelgesi tanıma: Bir sanatçıda Daha büyük alanlarda ve sanat tarihsel sıralama örneklerinde ör. Sanatsal manzaralar, çağlar, stiller, çeşitler Geçerli lise bitirme genelgesi Sanat ve toplum Bağımlılıklar, özgürlükler, niyetler, Kabul tarihi 329 Çalışma alanı 2: Öğrenciler Plastik plastikte, materyalle çalışmada düşüncelerini ve tecrübelerini somutlaştırıyorlar. Plastik şekillendirme araçları, teknikler ve işlemler bu arada ayrı bir dikkat gerektiriyor. Şekillendirme sürecine sıkı bir bağlantı eser incelemeyi, plastikteki çoklu form, içerik, anlamlar ve bağlantılara götürüyor. Plastik şekillendirme ör. İçerikle, konularla ve anlamlarla bağlantı Mecazi, genelleştirerek, soyut ve somut Farklı motifler Yüzeysel şeklin resim olarak ifadesi Farklı materyaller, teknikler ve işlemler Bir fikrin ifadesi olarak temsil etme Farklı plastik araçlar, düzen yapıları ve kompozisyon biçimleri Plastik ve renk Renkli çerçeve Çizim Heykeltıraş çizimi, proje taslağı, analitik çizimler Eser inceleme Kişisel ve gruptaki konuşmalar ve tartışmalar sayesinde eser inceleme Sonuçların bağlantılı, düzenli, kapalı dilsel şekilde sunuluşu Bir eseri resimsel pratik açıklama İnceleyen bakış açısı, plastik ve kaplı yer Orijinallerle karşılaşma ör. Müzede Bağlantılardan ve gelişmelerden Geçerli lise bitirme genelgesi 330 tanıma: Bir sanatçıda ör. Sanatsal manzaralar, çağlar, Daha büyük alanlarda ve sanat stiller, çeşitler tarihsel sıralama örneklerinde Geçerli lise bitirme genelgesi Sanat ve toplum Bağımlılıklar, özgürlükler, niyetler, kabul tarihi Çalışma alanı 3: Mimarlık Yapı görevleriyle yola çıkarak kurmanın koşullarını analiz ediliyor. Kendi taslaklarında işlev ve estetik için özel anlamı olan çözümler aranıyor. Materyal ve yapı tarzı düşüncelere dahil ediliyor. Pratik işlerle sıkı bağlantı içinde olan yapılar ve büyük binalar inceleniyor ve estetik, işlevsel ve tarihsel bağlantıları araştırılıyor. Mimari şekillendirme Yapı görevinden fikir ve taslağın analizine İşlev Mimari öğelerle ve yapılarla deneysel ve Çizim oyun gibi kullanım Estetik Şehir yapıları görevleri ve problemleri Yapı materyalleri ve çizim şekilleri tahta, tabi taş, tuğla, harç, beton, metal, cam, sentetik madde, renk vs. Yapı malzemeleri Özellikler ve kullanımı Bütün yapıyla olan işlev ve bağlantı yer, duvar, yapı desteği, çatı kirişi, tavan, kemerli tavan, kubbe, taşıyıcı sütun vs. Çatı, pencere, kapı, merdiven, vs. Numunelik tasvir Kütle numunesi, işlev numunesi, sunma numunesi 331 Çizimsel tasvir Kesit planı, dikey kesit, kesim biçimi, mekansal tasvir, bilgisayar yardımı Eser inceleme Kişisel ve gruptaki konuşmalar ve tartışmalar sayesinde mimarlık incelemesi Tasvir etme Sonuçların bağlantılı, düzenli, kapalı Analiz dilsel şekilde sunuluşu Yorumlama Bir yapıyı ayırt etme Yapı yapma, yapı karşılama Bağlantılar ve gelişmeler: Geçerli lise bitirme genelgesi Bir mimarda Daha büyük alanlarda ve sanat ör. Sanatsal manzaralar, çağlar, stiller tarihsel sıralama örneklerinde Mimarlık ve toplum Geçerli lise bitirme genelgesi Bağımlılıklar, özgürlükler, niyetler, kabul tarihi 332 Ek 11. FRANSA’DA ORTAÖĞRETİM SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (www.education.gouv.fr) 1. SINIF SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (Normal ve Teknolojik Lise ) 1- TANIM: Çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin kavşağında bulunan sanat tarihi dersi, bir uygulama eğitimi olmayıp bu çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin tarihsel olarak incelenmesi eğitimidir. Bu nedenle sanat tarihi eğitimi, söz konusu sanatsal pratiklerin doğası ve tarihi yanı sıra, genel olarak medeniyetler tarihi hakkında birtakım kuramsal bilgilere sahip olmayı gerektirir. Sanat tarihi eğitimi, eserlere çokdisiplinli ve irdeleyici olarak yaklaşmayı temel alan bir kültür eğitimidir. Öğrencilerin oturmuş bilgilerinin üzerine inşa edilen ders, temel sanatsal ifade biçimlerini kapsar: mimarî ve bahçe sanatları, plastik ve uygulamalı sanatlar, sinema, dans, müzik, canlı gösteri ve tiyatro, vs. Sanat tarihi dersi, sanat tarihi konusundaki uzmanlıkları bilinen çeşitli disiplinlerin (plastik sanatlar, müzikal eğitim, tarih, dil, edebiyat, vs.) eğitimcilerinden oluşan bir ekip tarafından verilir. Alanın zenginliği ve çeşitliliği nedeniyle eğitim ekibi, dersin uygulama bölümünde bazı kültürel kurumlarla ve isimlerle çalışmalıdır. Şartları okul tarafından belirlenecek olan bu işbirliği, profesyonellerin (arkeologlar, mimarlar, araştırmacılar, koreograflar, küratörler, rejisörler, müzisyenler, plastisyenler, vs.) geçici veya sürekli müdahaleleri; bazı kurumlarla (arşivler, kütüphaneler, müzeler, kültür servisleri, tiyatrolar, opera sahneleri,vs.) ayrıcalıklı ilişkiler ve bazı yetkili vakıflarla ortak çalışma şeklini alacaktır. 333 2- AMAÇLAR: Öğrencilerin bilgilerini ve eserlere yaklaşımlarını gittikçe daha belirgin tarihsel çerçevelerde derinleştirmeleri gerekeceği lise sonuncu sınıfın aksine lise birinci sınıf sanat tarihi eğitimi her şeyden önce, geniş bir tarihsel panoramadan alınmış eserlere duyarlılık kazandırmadır. Amaç, bir yöntemin kazandırılmasını, temel teknik terimler dağarcığının kullanılmasını ve belli başlı kronolojik işaretlere hâkim olunmasını teşvik etmektir. Bunun için öğrenciler, aşağıdakileri yapmaya alıştırılır: -Bir binayı, bir tabloyu, bir filmi, bir belgeyi, bir gösteriyi görüp/seyredip inceleme; bir müzikal eseri dinleme, vs. -Farklı kaynaklarla araştırma yapıp bilgi edinme; -Bilgi ve belgeleri farklı ortamlarda ve biçimlerde değerlendirme ve biraraya getirme Tarihsel yaklaşım, yazar, eser, izleyici kitle, kurum, eleştiri ve toplum arasındaki ilişkileri göz önünde bulundurarak diğer toplumsal bilimlere dayanır. Müfredatta belirtilen temalardan yola çıkarak eğitmenler, yerel kaynaklar, şartlar ve ilgi alanları çerçevesinde, konuyla ilgili diledikleri örnekleri derste işlemekte özgürdürler. 3- MÜFREDAT: Dersin müfredatı, iki temel öğenin etrafında şekillenir: bir yandan kültürel bir yaklaşım, diğer yandan yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma. Yeterliliklerin kademeli olarak kazanılması mantığı içerisinde müfredat, Antik Çağla 19. yüzyılın ortasına kadarki dönemden alınmış eserlerin incelenmesi üzerine kurulu olan ve sanat tarihinin yöntemleriyle pratiklerine bir davetiye niteliğindedir. Lise iki müfredatı 19. yüzyılın ikinci yarısından İkinci Dünya 334 Savaşına kadar olan dönemi işlerken, lise üçüncü sınıf müfredatı 20. yüzyıl sanatıyla ilgili üç büyük soruyla sınırlı olacaktır. 3.1- Müfredatın iki temel unsuru: 3.1.1- Kültürel yaklaşım: Bu yaklaşım, sanatsal üretim sürecinin önemli noktalarını, yerel ve bölgesel kültür mirasından olabildiğince yararlanarak tespit etmekten oluşur. Büyük sanatsal akımların açığa vurucusu olarak yerel ve bölgesel kültür mirasından yola çıkmak, yerel kültür aktörleriyle işbirliği kurularak eserlerin kendi çevrelerinde incelenmesini sağlar. Bu somut yaklaşımla, öğrencinin algılama yeteneğinin geliştirilmesine katkıda bulunulur. Ayrıca bu yaklaşım öğrencilerin, çağdaş bir vatandaşlık kimliğinin inşa edilmesinin temeli olan kültürel mirasa da bilinçli bir şekilde sahip çıkmalarını sağlar. 3.1.2- Yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma: Burada, sanatsal üretimin ve yerel objelerin tarihinin belli başlı noktalarını tespit ederek sanat tarihinin özgün kronolojik temelleri sağlanır. Eserlerle doğrudan temas, öğrencinin bir eseri tasvir edip onun genel özelliklerini ayırt edebilmesi için gerekli terim dağarcığıyla temel kavramları edinmesi için fırsattır. 3.2- Müfredatın iki bölümü: Müfredat, bir ortak zorunlu bölümden ve bir de serbest bölümden oluşur. Birinci bölüm için toplam ders saatinin yaklaşık dörtte üçü, ikinci bölüm içinse yaklaşık dörtte biri ayrılır. 3.2.1- Ortak zorunlu bölüm: 335 Burada, Antik Çağdan 19. yüzyılın sonuna kadarki dönem arası sanat tarihinin doğrusal bir eğitimini vermek değil, bu dönemdeki önemli anları tespit etmek söz konusudur. Sanatsal ürünler (anıtlar, müzikler, danslar, sanat eserleri, resimler, heykeller,vs.) birleştirici bir çerçeve olarak mimari ve kentsel tarih etrafında incelenir. Bu çerçeve, başka icraatları (Gallo-Romen bir villa, bir manastır, kamusal bir şato, vs.) ihmal etmeksizin yerel mirastan yola çıkan yaklaşımı kolaylaştırır. Eğitim ekibinin tercihi doğrultusunda, aşağıdaki dört sorudan en az ikisi ele alınır: -Gallo-Romen şehir: örgütleniş biçimi, inşaları (sukemerleri, tapınakları, tiyatroları, termal tesisleri, vs.) ve sanatsal ürünleri (rölyefler, seramikler, freskler, mozaikler, heykeller, vs.); -Ortaçağ şehri: örgütleniş biçimi, inşaları (dini, beyliklere ait veya sivil) ve bunların dekoru, sanatsal hayatı (müzik, dans, tiyatro, vs.); -16.yüzyıldan 19.yüzyıla kadar şatolar ve kentsel ikâmetgâhlar: sanatsal ifadeler, yaşam ve resim-heykelli dekor, mobilya sanatı; toplumsal ve kültürel alışkanlık ve pratikler: görgü kuralları, mekânların kullanımı, edebî salonlar, konserler, tiyatro gösterileri, vs.); -17. ile 19. yüzyıl arası büyük mizansenler: (kraliyet girişleri, devrimci şenlikler, kraliyet meydanları, kentsel güzelleştirme ve temel atmalar, kamusal anıtlar ve bunların ışıklandırılması, vs.); Bu soruların her birinde, öğrencinin aşağıdakilerle ilgili bilgileri edinmesi için birçok sanat alanından (uygulamalı sanatlar, plastik sanatlar, dans, müzik, tiyatro, canlı gösteri, vs.) belirli eser örnekleri ödünç alınır: -Büyük biçemsel akımların belirlenmesi ve evrimi; -Değişik sınıflandırma tarzları (edebî veya müzikal biçimler, resim çeşitleri, mimarî programlar, vs.) -Sipariş ve üretimin şartları; -Eserin biçimsel ve anlamsal incelemesine müdahil belli başlı kurallar (inşa veya kesme yöntemleri, hareket ve ritim, değerler, renkler, doku, ses aralığı, süslemenin işlevi, vücutla ilişkiler, mitolojik ve dini ikonografya unsurları, vs.). 336 3.2.2Müfredatın serbest bölümü: Müfredatın belirlediği eğitim amaçlarına sağdık kalmak kaydıyla, öğrencilerin seviyelerini ve zevklerini, okulun ve çevrenin kaynaklarını; kısacası içinde bulunulan koşulların tamamını göz önünde bulundurarak pedagojik ekip, ister disiplin içi ister disiplin dışı yöntemlerle, müfredatın serbest bölümünü dilediği gibi işleyebilir. Bu nedenle aşağıda örnek olarak verilmiş ders girişi başlıkları kesinlikle ve kesinlikle eğitimcileri bağlayıcı nitelikte değildir ve öyle algılanmaması esastır. a) Disiplin içi bir yöntemle, şunlar gerçekleştirilebilir: -Müfredatın ortak ve zorunlu bölümünde öğrencilerin çoğu tarafından tam anlaşılmamış noktalar varsa, bunları tekrar işlemek (örneğin Ortaçağ mimarisinin büyük ilkeleri, Quattrocento’dan yola çıkarak perspektifin önemi üzerinde yeniden durmak, vs.) -Öğrenciler arasında o zamana dek iyi bir eğitim alma şansı olmayanların seviyesini sınıfın geri kalanınınkine yaklaştırmak (ilham kaynağı olmuş Antik medeniyetlerin, İslami dünyasının ve Uzak-Doğu’nun sanatsal üretimlerini ele almak, mitolojik ve dini ikonografya unsurlarının büyük temalarının bilgisini derinleştirme, vs.) -Mantığının altını çizerek, sanat tarihi eğitimine derinlik vermek için yeni başlıklar ve sorunsallar işlemek (örneğin manzara resminin evrimi, 19.yüzyılın ilk yarısında trenin şehir yaşamındaki önemi, vs.); -Müfredatın ortak zorunlu bölümünün soruları çerçevesinde belgesel ve inceleme yöntemlerini derinleştirmek amacıyla yeni teknolojilere dayanmak (sergi kataloğu, CD-ROM, video belgeler, internet siteleri tarama) veya belge yaratmak (ses ve 337 görüntü üretme ve işleme, metinsel ve grafik belgeler getirme, dosya hazırlama ve sunmayla ilgili enformatik bilgilere hâkim olma) ve teknikle yaratma arasındaki ilişki üzerine düşünce yürütme; -Dersin yıllık müfredatı hakkında bir düşünce ortamı yaratmak ve bunun genel yıllık müfredatın içindeki yerini anlamak. b)Disiplin dışı, yani eğitsel ve kültürel çevreye dönük bir yöntemle, şunlar gerçekleştirilebilir: -Öğrencilerin neden bu ve başka derslerin verildiğini anlamaları için, sanat tarihi dersini, lisede öğretilen diğer sanat dalları ve disiplinlerle ilişkilendirmek ve tamamlayıcı nitelikte yeni temalar ve sorunsallar üzerinde çalışmak, böylece çapraz yaklaşımlara ve gerçek bir “disiplinlerarasılığa” ulaşmak ( Fransız dili, yabancı dil veya fen bilimleri öğretmenleri tarafından ele alınmış bazı temaları aydınlatıcı nitelikteki bazı 20.yüzyıl eserlerini incelemek.); -Eğitim - yaratma, okul - sanat ve kültür hayatı mekânları ilişkilerini güçlendirmek için sürekli veya belli aralıklarla çevrenin ve sanatsal faaliyetler takviminin sunduğu olanaklardan en iyi şekilde yararlanmak: kurumlar, anıtlar, şantiyeler, festivaller, gezici tiyatrolar, süreli sergiler, çalışma yerlerinde profesyonellerle söyleşiler. 4- UYGULAMANIN YÖNTEMBİLİMSEL (METODOLOJİK) YANLARI: Proje, okul binasının özelliklerini, kültürel çevrenin ve bölgesel kurumların sunduğu olanakları göz önünde bulundurur. Kendi uzmanlık alanlarına dayanan eğitimciler, ortak bir çalışmaya katkıda bulunulurlar. Yaklaşımların çeşitliliği, öğrencilere eleştirel bir eğitim almalarını sağlar. Bu amaç doğrultusunda, öğrencilere sunulan çalışmalar, derslere etken bir katılımı sağlamanın yanı sıra toplu çalışmaları ve bireysel araştırmaları da kapsar; Bu çalışmalar, eserlerle duyarlı bir ilişkiyi, bilgi kazanma eylemini ve hassas eleştiriyi birleştirir. Eğitimbilimsel proje, uzmanlar ve kültürel kurumlar arasında canlı bir ilişki oturtmak için bir fırsattır: restorasyon atölyeleri, kütüphaneler, arşiv 338 merkezleri, dramatik sanat merkezi, sinematek, konservatuar ve sanat okulları, medyatekler, müzeler, sayım merkezleri, vs. Tüm bunların yanı sıra, bilgilenme, iletişim ve yaratma teknolojilerinin (TICC) kullanımıyla ilgili uygulamalar ve bunlardan edinilen bilgilerin eleştirel bir tavsiyesi bu çalışmada önemli bir yer tutar. Bunun yanı sıra bu teknolojiler, elektronik mesajlaşma sayesinde ortak temalar üzerinde kurumlar arası işbirliğine gidilmesini de sağlar. 5-ÖĞRENCİDEN BEKLENEN YETERLİLİK: Lise birinci sınıfın sonunda öğrenci, ulusal ve bölgesel bir zenginlik olarak kültürel mirasın önemini; sanat ve siyasî, iktisadî ve sosyo-kültürel bağlam arasındaki etkileşim gibi çeşitli sorulara duyarlı kılınmış olur. Öğrenci, çeşitli kaynaklara (arşiv, müze, internet, kütüphane,vs.) başvurarak araştırma yapmasını sağlayacak kültürel, teknik, metodolojik ve davranışsal yeterliliklere sahip olmanın yanı sıra değişik verilerin sentezini yaparak bunların mantıklı ve eleştirel bir analizini yapabilir hale gelir. Birbirini tamamlar nitelikte olan ve eğitmen tarafından bir sınav çizelgesinin ortaya çıkarılmasını sağlayan bu yetenekler, aşağıda değişik kategorilere ayrılmıştır. Yalnız şu da belirtilmelidir ki, bu kategoriler bir “yetenekler referansı” değil, daha çok: -Eğitmenler arasındaki yargı farklılıklarının birbiriyle uyumunu kolaylaştırmak; -Sınavların ve sonuçların değişik yanlarını keşfetmek; -Öğrenciye çalışma boyunca kat ettiği yolun bilincini aşılamak ve hangi amaçlar doğrultusunda çalışmasını sürdürmesi gerektiğini anlatmak için sunulmuştur. 5.1-Kültürel yeterlilikler: Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Büyük mimari ve kentsel tasarımları tarihsel ve kültürel çerçevelerine oturtabilme 339 -Büyük sanat alanlarına özgü bazı eserlere atıfta bulunabilme, bunları oluşturan materyalleri tanıyabilme, ve tarihte ayrı bir öneme sahip belli başlı türleri tanıyabilme -Özgün bir terim dağarcığını bilinçli biçimde kullanabilme 5.2-Teknik yeterlilikler: Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Görüntü ve sesi üretme ve kopyalama aletlerine kullanabilme -Yeni enformasyon ve iletişim teknolojilerini kullanabilme (sayısal fotoğraf makinesi, CD-ROM, İnternet, tarayıcı, metni işleme, vs.) -Bir izleyici/dinleyici topluluğu önünde görsel ve işitsel belgelere dayanan sözlü bir sunum yapabilme -Çeşitli ortamlardan yararlanarak bir “çalışma günlüğü” tutabilme 5.3-Yöntembilimsel yeterlilikler: Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Eğitim ekibi tarafından sunulan faaliyetler ve kişisel araştırmalar sırasında bilgiyi seçip işleme -Düzenli bir tanım yapabilme ve çeşitli sanat eserlerinin analizlerinden örnek sunabilme -Bir esere olan yaklaşımda, nesnel analiz kriterlerini öznel zevk kriterlerinden ayırd edebilme (duyarlılık ve kişisel zevkler) 5.4- Davranışsal yeterlilikler: Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Bir gruba ve ortak bir projeye katılma -Diğerlerinin bakış açılarına saygılı olarak bir tartışma ortamında fikirlerini zengin bir biçimde savunma -Çevresinde kendini konumlandırma 340 6- SINAV: Eğitim ekibi, öğrencilerin yeterlilikleri hakkında bilgi kaynağı olan ve dersin devamını belirleyen sınavın eğitsel olmasına dikkat eder. Sınav, öğrenciden beklenen yeterlilikler göz önünde bulundurarak hazırlanır ve sanat tarihine girişe ve bir çalışma günlüğünün oluşturulmasına ilişkin alıştırmalardan oluşur. a. Sanat tarihine giriş alıştırmaları: Araçların kullanılmasını ve kaynakların seçilmesini birleştiren belgesel araştırma (görsel veya işitsel kayıt, tanıklık deşifre etme ve kullanabilme, basılı yayımlar, İnternet siteleri…); -Yazılı enformasyonu metinsel, görsel, işitsel bir belgeden yola çıkarak biçimlendirme; bunu gerçekleştirirken de mimari (tasvir etme, yorumlama, kısa ve özetleyici paragraflar yazma) başta olmak üzere belli başlı sanat alanlarının özgün ve temel terim dağarcığını kullanabilme; -Bir grup önünde düzenlenmiş olarak söz alabilme (bir belgeyi sunma, bir savunma geliştirme, sanatsal veya artisti nitelikte bir kişisel anekdotu anlatma.) b. Bir çalışma günlüğü oluşturma: Bu günlük, bilindik ders defteri gibi hazırlanmamalıdır. Lise ikinci sınıfa gelmiş bir öğrencinin -özetlemeye dikkat ederek-, ders notlarını, küçük kişisel araştırmalarını ve derste işlenmiş sorularla ilgili ilginç belgeleri bir araya getirmesine yardımcı olur. Ayrıca sınav; öğrendikleri, gayretleri, projeleri hakkında bir değerlendirme yaparak bundan sonraki sanat tarihi eğitimini nasıl sürdüreceğini tasarlamak isteyen öğrencilerle bir diyalog kurar. 341 2. SINIF SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (Seçmeli Veya Zorunlu Ders-Edebiyat Alanı) 1- TANIM: Çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin kavşağında bulunan sanat tarihi dersi, bir uygulama eğitimi olmayıp çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin tarihsel olarak incelenmesinin yapıldığı bir eğitimdir. Bu nedenle sanat tarihi eğitimi, söz konusu sanatsal pratiklerin doğası ve tarihi yanı sıra, genel olarak medeniyetler tarihi hakkında birtakım kuramsal bilgilere sahip olmayı gerektirir. Sanat tarihi eğitimi, bir meslek öncesi formasyon olmayıp eserlere çokdisiplinli ve irdeleyici olarak yaklaşmayı temel alan bir kültür eğitimidir. Öğrencilerin oturmuş bilgilerinin üzerine inşa edilen ders, temel sanatsal ifade biçimlerini kapsar: mimarî ve bahçe sanatları, plastik ve uygulamalı sanatlar, sinema, dans, müzik, canlı gösteri ve tiyatro, vs. Sanat tarihi dersi, sanat tarihi konusundaki uzmanlıkları bilinen çeşitli disiplinlerin (plastik sanatlar, müzikal eğitim, tarih, dil, edebiyat, vs.) eğitimcilerinden oluşan bir ekip tarafından verilir. Alanın zenginliği ve çeşitliliği nedeniyle eğitim ekibi, dersin uygulama bölümünde bazı kültürel kurumlarla ve isimlerle çalışmalıdır. Şartları okul tarafından belirlenecek olan bu işbirliği, profesyonellerin (arkeologlar, mimarlar, araştırmacılar, koreograflar, küratörler, rejisörler, müzisyenler, plastisyenler, vs.) geçici veya sürekli müdahaleleri; bazı kurumlarla (arşivler, kütüphaneler, müzeler, kültür servisleri, tiyatrolar, opera sahneleri,vs.) ayrıcalıklı ilişkiler ve bazı yetkili vakıflarla ortak çalışma şeklini alacaktır. 342 2- AMAÇLAR: Sanat tarihi dersinin amacı, hiçbir şekilde geleceğin sanat tarihçilerini veya kültür uzmanlarını yetiştirmek değildir. Öğrencileri lise son sınıf müfredatında belirlenen soruların verimli bir biçimde işlenmesine hazırlamak amacında gerçekleştirilen lise ikinci sınıf sanat tarihi dersi, lise birinci sınıfıyla aynı amaçlara sahip olmakla beraber daha yoğun araştırmaların ve daha esaslı analizlerin yapılmasını ön görür ve genel bir formasyonun bir parçası statüsündedir. Kuramsal ve uygulamalı yanları olan ders, eserlere duyarlı ve mantıklı bir yaklaşıma dayanır. 2.1- Kuramsal özellikler: Kuramsal yaklaşımlar, çeşitli şekillerde öğrencilere şunları sağlamalıdır: -Üzerinde çalışılan eserlerden hareketle sanat tarihinin önemli anlarını tanımlama -Temel teknik terim dağarcıklarına ve eserleri analiz yöntemine hâkim olma -Değişik sanatsal süreçlerin, bunları tarihsel bir perspektife yerleştirerek çapraz analizini gerçekleştirme -Estetik bir tartışmaya katılma 2.2- Uygulamalı özellikler: Uygulamalı yanıyla sanat tarihi eğitimi, öğrenciye aşağıdaki becerileri kazandırmayı amaçlar: - Farklı kaynaklarla araştırma yapma - Farklı niteliklerde belge seçme - Bilgi ve belgeleri farklı ortamlarda ve biçimlerde değerlendirme ve biraraya getirme - Bir araştırmanın yazılı ve sözlü sunum tekniklerine hâkim olma 343 3- MÜFREDAT: Lise ikinci sınıf sanat tarihi dersinde, eserlere doğrudan temas etme yönteminden yola çıkarak derinlemesine açılımlar yapılır. Müfredat, dört ana tema etrafında incelenen ve 19. yüzyıldan İkinci Dünya Savaşı’na kadar olan dönemi ele alır. Lise birinci sınıf dersinden kronolojik olarak daha sınırlı bir tarihsel bağlamın ve daha dar bir sorunsalın ele alınmasıyla ayrılan lise ikinci sınıf müfredatı, kurumların işleyişini, kendini ifade yöntemlerini, pazara veya sanatın yayımlanmasına bağlı davranışları analiz etmeyi sağlar. Böylelikle ders öğrenciyi, lise son sınıfta ele alınması beklenen daha belirli sorulara hazırlar. Lise iki müfredatı, lise bir müfredatında olduğu gibi iki temel öğenin etrafında şekillenir: bir yandan kültürel bir yaklaşım, diğer yandan yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma. Müfredat, ortak ve zorunlu bir bölümden ve serbest bir bölümden oluşur. Müfredatta belirtilen temalardan yola çıkarak eğitmenler, yerel kaynaklar ve ilgi alanları çerçevesinde, konuyla ilgili diledikleri örnekleri derste işlemekte özgürdürler. 3.1- Müfredatın iki temel unsuru: 3.1.1- Kültürel yaklaşım: Bu yaklaşım, sanatsal üretim sürecinin önemli noktalarını, örneğin yerel kaynaklara dayanarak tespit etmekten oluşur. Yerel ve bölgesel mirastan yola çıkmak, eserlerin kendi ortamında incelenmesini ve yerli kültürel simalarla işbirliğinde bulunmayı güçlendirir. Bu somut yaklaşımla, öğrencinin algılama yeteneğinin geliştirilmesine katkıda bulunulur. Bu yaklaşım ayrıca öğrencinin yerel mirasın nesnelerini tanımasını (koleksiyonlar, anıtlar, mobilyalar,vs.) ve “kültürel miras” olgusunu anlamasını (miras kavramının doğuşu ve evrimi, mirasa yönelik uygulamalar, mirasın rolü,vs.) sağlayarak çağdaş bir vatandaşlık kimliğinin inşa edilmesini sağlar. 344 3.1.2- Yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma: Burada söz konusu olan, sanat tarihinin oluşumunu 19. yüzyıldan, İkinci Dünya Savaşı’na kadar kronolojik bir biçimde izlemek değil, dört ana tema çerçevesinde sanatla toplumsal ve düşünsel yaşam arasındaki ilişkileri açığa çıkarmaktır. Bu iki tema eğitmeni, özgün terimler dağarcığına hâkim olarak esere anlam veren çeşitli öğelerin (eserin maddesi, biçimler ve teknoloji arasındaki ilişkiler, yaratıcıların tanınması, eserlerin kentsel bir medeniyetteki konumlanmaları, izleyici kitlelerin ağırlanması, vs.) dikkate alınmasını sağlayacak bir eleştirel analiz yöntemini geliştirilmeye götürür. 3.2- Müfredatın iki bölümü: Müfredat, bir ortak zorunlu bölümden ve bir de serbest bölümden oluşur. Birinci bölüm için toplam ders saatinin yaklaşık beşte dördü, ikinci bölüm içinse yaklaşık beşte biri ayrılır. 3.2.1- Ortak zorunlu bölüm: a. Müfredattaki temalar: Müfredat, 19.yüzyıldan İkinci Dünya Savaşı’na kadar sanat tarihini kapsar ve dört ana tema etrafında şekillenir: -Sanat ve teknik yenilikler -Sanatçılar ve seyircileri -Mimarî, şehircilik ve yaşam tarzları -Büyük sanat merkezleri ve sanatın dolaşımı 345 Ekibin tercihine göre, dört temadan üçü işlenir. Hangisinin öncelikle işleneceğine dair bir zorunluluk yoktur fakat dördü de aynı uzunlukta işlenmelidir. Her bir tema için, pedagojik ekip bir veya birden çok giriş seçer. Bunları çalışmak içinse ekibin, öğrencilerin beklentilerini göz önünde bulundurarak, niteliği ve kaynağı birbirinden farklı temsilî eserleri seçmesi gerekir. Bu seçim, sanat âlimliğinden ve genellemelerden kaçınmaya özen göstererek, büyük sanatsal akımlar ve bunların kronolojisi üzerinden yapılır. Amaç, her tür sanatsal üretime temel teşkil eden kültürel, ekonomik, kurumsal, sosyal ve teknik faktörlerin öğrenci ilişkilendirilmesidir. b) Söz konusu temalar için giriş örnekleri: *Sanat ve teknik yenilikler -Taş baskı ve görüntülerin yayınlanması -Afişçilik ve reklamcılık -Niepce’den Man Ray’e fotoğrafçılık -Sessiz sinemadan çağdaş sinemaya -Radyo ve sesin yeniden üretilmesi -Mimarlık ve yeni inşaat malzemeleri (metal, beton, vb.) *Sanatçılar ve izleyicileri -Akademicilik ve avangardizm (öncülük) -“Salon” ve salonlar -Yazarlar ve sanat eleştirmenleri -Kamusal sipariş ve sanat koruyuculuğu -Galeriler ve sanat pazarı -Bir sanatçı ve dönemi tarafından birbiriyle 346 -Opera ve toplum -Tiyatro, izleyicisi ve eleştirmenleri -Dans: halk balolarından opera fuayesine -Caz müziği: mekânlar ve merkezler *Mimarî, şehircilik ve yaşam tarzları -Kamusal ve dinî mekânlar -Haussmann ve şehir düzenlemesi -Banliyöleşme fenomeni -Ev: yeni bir yaşam sanatı -Düşük gelirliler için kamusal barınma -Turistik alanların mimarisi (termal duraklar, sayfiye kentleri, vb.) -Amerika Birleşik Devletleri’nde mimarî: Şikago Okulu -“Yeni Sanat” (Arte Nova) ve Avrupa’daki açılımları -Bauhaus ve tasarımın kökenleri *Sanatın dolaşımı ve büyük sanat merkezleri -İkinci İmparatorluk veya “1900” Paris’i -1900 Viyana’sı -Barcelona ve “Modernismo” -Yirmili yılların Berlin’i -İki dünya savaşı arası Hollywood -Ekim Devrimi’nden 1920’lerin sonuna Moskova -Liberty’den EUR’a İtalya -Büyük uluslararası sanat eylemleri (Evrensel Fuar, Venedik Bienali, vb.) 3.2.2.Müfredatın serbest bölümü: Müfredatın belirlediği eğitim amaçlarına sağdık kalmak kaydıyla, öğrencilerin seviyelerini ve zevklerini, okulun ve çevrenin kaynaklarını; kısacası 347 içinde bulunulan koşulların tamamını göz önünde bulundurarak pedagojik ekip , ister disiplin içi ister disiplin dışı yöntemlerle, müfredatın serbest bölümünü dilediği gibi işleyebilir. a) Disiplin içi bir yöntemle, şunlar gerçekleştirilebilir: -Müfredatın ortak ve zorunlu bölümünde öğrencilerin çoğu tarafından tam anlaşılmamış noktalar varsa, bunları tekrar işlemek -Öğrenciler arasında o zamana dek iyi bir eğitim alma şansı olmayanların seviyesini sınıfın geri kalanınınkine yaklaştırmak (örneğin: 19. yüzyılın ilham aldığı geçmişin büyük modelleri; Rönesans’tan beri var olan büyük sanatsal akımlar; Viollet-le-Duc rasyonalizmiyle ilişkili Orta Çağ mimarisi) -Mantığının altını çizerek, sanat tarihi eğitimine derinlik vermek için yeni başlıklar ve sorunsallar işlemek (örneğin: imitasyon sorunu; sanat ve siyaset ilişkisi) -Yaratma sürecine katmak üzere yeni teknolojileri derinlemesine denemek ve teknikle yaratma arasındaki ilişki üzerine bir düşünce ortamı yaratmak -Dersin yıllık müfredatı hakkında bir düşünce ortamı yaratmak ve bunun genel yıllık müfredatın içindeki yerini anlamak b) Disiplin dışı, yani eğitsel ve kültürel çevreye dönük bir yöntemle, şunlar gerçekleştirilebilir: -Öğrencilerin neden bu ve başka derslerin verildiğini anlamaları için, sanat tarihi dersini, lisede öğretilen diğer sanat dalları ve disiplinlerle ilişkilendirmek ve tamamlayıcı nitelikte yeni temalar ve sorunsallar üzerinde çalışmak, böylece çapraz yaklaşımlara ve gerçek bir “disiplinlerarasılığa” ulaşmak (örneğin: İki büyük dünya savaşı arasında totaliter rejimlerin sanata etkisi; sanatın içinden toplumlar) 348 -Eğitim - yaratma, okul - sanat ve kültür hayatı mekânları ilişkilerini güçlendirmek için sürekli veya belli aralıklarla çevrenin ve sanatsal faaliyetler takviminin sunduğu olanaklardan en iyi şekilde yararlanmak: kurumlar, anıtlar, şantiyeler, festivaller, gezici tiyatrolar, süreli sergiler, çalışma yerlerinde profesyonellerle söyleşiler. 4- UYGULAMANIN YÖNTEMBİLİMSEL (METODOLOJİK) YANLARI: 4.1- Genel Çerçeve: Eğitim ekibi tarafından kurulan proje, müfredatın dört ana temasıyla beraber okul binasının özelliklerini, kültürel çevrenin ve bölgesel kurumların sunduğu olanakları göz önünde bulundurur. Kendi uzmanlık alanlarına dayanan eğitimciler, ortak bir çalışmaya katkıda bulunulurlar. Yaklaşımların çeşitliliği, öğrencilere eleştirel bir eğitim almalarını sağlar. 4.2- Eğitim: biçimi, yöntemleri: Seçmeli veya zorunlu ders, bireysel veya toplu olarak projenin eğitimine dayanır. Toplu proje, okulun ve eğitim ekibinin koşullarına bağlı şekilde yıllık olarak belirlenir. Proje, öğrencilerin zevkleri ve seviyeleri göz önünde bulundurarak belirlenir. Öğrencinin bireysel çalışması, kişisel deneyimleriyle ortak proje arasında canlı bir ilişki kurmasını sağlar. Öğrenci, bir “çalışma günlüğü” tutarak kişisel çabalarını ve grup olarak nasıl ilerlediklerini eğitmenlerine izletir. Ders defterinden farklı olarak bu günlük, aşağıdaki amaçlara yönelik olarak öğrencinin derste ele alınan birtakım soruları derinlemesine anlamasını sağlar: 349 -Elindeki çok çeşitli belgeleri sadece biraraya getirmekle yetinmeyen öğrenci, bunları tasfiye eder ve derler -Eserlere duyarlı bir biçimde yaklaşmak ve bunları her zaman tarihsel bağlamlarını göz önünde bulundurarak incelemek; bunu gerçekleştirirken de öğrenci estetik duygularını, kafasında beliren soru işaretlerini ve neden özellikle o eserleri seçtiğini anlatmalıdır -Proje kapsamında öğrenci, kendisini ifade etme ve ikonografik, edebî veya müzikal bir belge birikimini oluşturup bunu uygulamaya koyma kapasitesinin farkına varmalıdır Müfredatın ortak ve zorunlu bölümünün temaları bu çalışmada da işlenir. Pedagojik ekip, öğrencinin söz alarak kendini ifade etmesini teşvik eder ve seçimlerini sözlü olarak savunmasını sağlar. Tüm bunların yanı sıra, bilgilenme, iletişim ve yaratma teknolojilerinin (TICC) kullanımıyla ilgili uygulamalar bu çalışmada önemli bir yer tutar. 5-ÖĞRENCİDEN BEKLENEN YETERLİLİK: Lise ikinci sınıfın sonunda öğrenci, ulusal ve bölgesel bir zenginlik olarak kültürel mirasın önemini ve sanat ve siyasî, iktisadî ve sosyo-kültürel bağlam arasındaki etkileşim gibi çeşitli sorulara duyarlı kılınmış olur. Öğrenci, çeşitli kaynaklara (arşiv, müze, internet, kütüphane,vs.) başvurarak araştırma yapmasını sağlayacak kültürel, teknik, metodolojik ve davranışsal yeterliliklere sahip olmanın yanı sıra değişik verilerin sentezini yaparak bunların mantıklı ve eleştirel bir analizini yapabilir hale gelir. Birbirini tamamlar nitelikte olan ve eğitmen tarafından bir sınav çizelgesinin ortaya çıkarılmasını sağlayan bu yetenekler, aşağıda değişik kategorilere ayrılmıştır. 350 Yalnız şu da belirtilmelidir ki, bu kategoriler bir “yetenekler referansı” değil, daha çok: -Eğitmenler arasındaki yargı farklılıklarının birbiriyle uyumunu kolaylaştırmak; -Sınavların ve sonuçların değişik yanlarını keşfetmek; -Öğrenciye çalışma boyunca kat ettiği yolun bilincini aşılamak ve hangi amaçlar doğrultusunda çalışmasını sürdürmesi gerektiğini anlatmak için sunulmuştur. 5.1-Kültürel yeterlilikler: Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Bir eserde teknik yeniliklerin sonuçlarını görebilme -Eserlerin alınış, yayınlanış ve üretiliş süreçlerini kavrama -Mimarî veya kentsel bir seçimin raporunu verebilme -Akımlara ve ekollere dayandırarak, eserleri tarihsel ve kültürel çerçevelerine yerleştirebilme -Özgün terim dağarcıklarını kullanabilme 5.2-Teknik yeterlilikler: Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Sabit veya hareketli görüntüleri seçip üretme (çekim, aktarım, montaj, dijital düzenleme,vs.) -İşitsel belgelere hâkim olma -Görüntüleri ve sesleri birleştirme -Birden çok ifade tekniğini veya ortamını biraraya getiren bir belge üretme -Bir izleyici/dinleyici topluluğu önünde görsel ve işitsel belgelere dayanan sözlü bir sunum yapma ve gerektiği ölçüde savunmalı tartışmaya girme 5.3-Yöntembilimsel yeterlilikler: 351 Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Eğitim ekibi tarafından sunulan faaliyetler ve kişisel araştırmalar sırasında bilgiyi seçip işleme -Çeşitli sanatsal alanlardan seçilmiş eserlerin mantıklı analizini yürütme -Bir esere olan yaklaşımda, nesnel analiz kriterlerini öznel zevk kriterlerinden ayırt edebilme (duyarlılık ve kişisel zevkler) -Gözlemlerini, araştırmalarını ve keşiflerini bir “yol günlüğünde” (yukarıda “çalışma günlüğü” dediğimiz) derleyebilme. 5.4- Davranışsal yeterlilikler: Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Bir gruba ve ortak bir projeye katılma -Diğerlerinin bakış açılarına saygılı olarak bir tartışma ortamında fikirlerini zengin bir biçimde savunma -Çevreyle etkileşimindeki vatandaşlık boyutunun farkına varma 6- SINAV: Her eğitimde olduğu gibi, sanat tarihi dersinde de, nasıl olacağı eğitim ekibi tarafından belirlenen ve öğrencilerden beklenen yeterliliklerin göz önünde bulundurularak hazırlanan sınavlar düzenli olarak yapılır. Eğitim ekibi, öğrencilerin yeterlilikleri hakkında bilgi kaynağı olan ve dersin devamını belirleyen sınavın eğitsel olmasına dikkat eder. Buna karşın okunması sınıfta topluca gerçekleştirilen kısa sınavların sık sık yapılması da önemlidir. Sınavların okunması sürecinin şeffaflığının öğrenci ve ailesi için önemli olduğunu bilen eğitim ekibi, bunun için gerekli araçları (özetler, kendini sınama alıştırmaları, beklenen yeterliliklerin açıklanması) oluşturur. 352 Sınav, öğrencilerin sözlüde ve yazılıda kendilerini bireysel olarak ifade etmelerini ve savunmalarını sağlayacak, böylelikle de onları bakalorya sınavına hazırlayacak farklı alıştırmalardan oluşur. Ayrıca sınav; öğrendikleri, gayretleri, projeleri hakkında bir değerlendirme yaparak bundan sonraki sanat tarihi eğitimini nasıl sürdüreceğini tasarlamak isteyen öğrencilerle bir diyalog kurar. 3. SINIF SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (Seçmeli Ders-Normal ve Teknoloji Alanı) 1- TANIM: Çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin kavşağında bulunan sanat tarihi dersi, bir uygulama eğitimi olmayıp bu çeşitli sanatsal ifade biçimlerinin tarihsel olarak incelenmesi eğitimidir. Bu nedenle sanat tarihi eğitimi, söz konusu sanatsal pratiklerin doğası ve tarihi yanı sıra, genel olarak medeniyetler tarihi hakkında birtakım kuramsal bilgilere sahip olmayı gerektirir. Sanat tarihi eğitimi, bir meslek öncesi eğitim değil, eserlere çokdisiplinli ve irdeleyici olarak yaklaşmayı temel alan bir kültür eğitimidir. Öğrencilerin oturmuş bilgilerinin üzerine inşa edilen ders, temel sanatsal ifade biçimlerini kapsar: mimarî ve bahçe sanatları, plastik ve uygulamalı sanatlar, sinema, dans, müzik, canlı gösteri ve tiyatro, vs. Sanat tarihi dersi, sanat tarihi konusundaki uzmanlıkları bilinen çeşitli disiplinlerin (plastik sanatlar, müzikal eğitim, tarih, dil, edebiyat, vs.) eğitimcilerinden oluşan bir ekip tarafından verilir. Ekibin bir elemanı, genel koordinasyonu sağlamakla görevlendirilir. Alanın zenginliği ve çeşitliliği nedeniyle eğitim ekibi, dersin uygulama bölümünde bazı kültürel kurumlarla ve isimlerle çalışmalıdır. Şartları eğitimci ekip 353 tarafından belirlenecek olan bu işbirliği, profesyonellerin (arkeologlar, mimarlar, araştırmacılar, koreograflar, küratörler, rejisörler, müzisyenler, plastisyenler, vs.) geçici veya sürekli müdahaleleri; bazı kurumlarla (arşivler, kütüphaneler, müzeler, kültür servisleri, tiyatrolar, opera sahneleri,vs.) ayrıcalıklı ilişkiler ve bazı yetkili vakıflarla ortak çalışma şeklini alacaktır. 2- AMAÇLAR: Lise sonda, lise birde ve lise ikide olduğu gibi seçmeli sanat tarihi dersi genel alanlarda ve teknoloji alanlarında okuyan öğrencilere verilir. Bu dersin amacı, hiçbir şekilde geleceğin sanat tarihçilerini veya kültür uzmanlarını yetiştirmek değildir. Amaç, öğrencileri çağdaş kültürel yaşama: -O yıla kadarki öğrenimlerinde sinema veya dans gibi hiç değinilmemiş konuları ele almalarını ve değişik sanatsal uygulamalarla yaratmalar arasındaki bağları görebilmelerini sağlayarak; -Sanatın öneminin ilginç bir şekilde arttığı çağdaş bir dünyada yönünü saptamak için zengin ve verimli işaret noktaları edinerek; - Sanatsal yaratmanın yaratılış şartları ve tarihsel boyutunun daha iyi görerek ve araştırma yöntemlerini ve eser incelemelerini daha derinden kontrol ederek öğrencilerin duyarlılığını harekete geçirecek çalışmalar gerçekleştirerek açmaktır. 2.1- Kuramsal özellikler: Çeşitli biçimlerde kuramsal özellikler öğrencilerin: - İncelenen eserlerden yola çıkarak 19. yüzyıl ortasından beri sanat tarihindeki önemli anları saptamalarını; - Temel teknik terim dağarcıklarına ve sanat tarihine özgü eserleri analiz yöntemine hâkim olmalarını; - Değişik sanatsal süreçlerin, bunları tarihsel bir perspektife yerleştirerek çapraz analizini gerçekleştirebilmelerini; - Esere anlam kazandıran bilgileri öğrenerek kişisel duygularını yapısallaştırmalarını; - Esteti düşünce faaliyeti çerçevesinde konumlandırabilmelerini sağlamalıdır. eser ve sanatsal yöntemleri 354 2.2- Uygulamalı özellikler: Diğer sanatsal seçmeli derslerin (plastik sanatlar, sinema, dans, müzik, tiyatro) aksine sanat tarihi dersi bir sanatsal uygulama dersi değildir; buna karşın belgesel yöntemler nedeniyle yine de uygulamalı bir yanı vardır. Uygulamalı özellikler öğrencilerin: - Farklı niteliklerde belge seçebilmeli; - Bir araştırmanın yazılı ve sözlü sunum tekniklerine hâkim olabilmeli; - Farklı kaynaklarla araştırma yapabilmeli; - Belirli bir sorunsal çerçevesinde bilgileri işleyip bir araya getirebilmelidirler. 3- MÜFREDAT: Lise son sınıfta sanat tarihi eğitimi, bir önceki sınıfta edinilmiş kültürel ve yöntembilimsel bilgileri daha belirgin soruların incelenmesine uygulayarak onların geliştirilmesini amaçlar. Müfredat, lise ikinci sınıfınkine göre daha kısa bir dönemi kapsar: 19. yüzyılın ikinci yarısı ve yirminci yüzyıl. Dönem, iki ana soru etrafında ele alınmakta (ikinci soru dönem dönem güncellenebilir): -Birinci soru 19. yüzyılın ortasından beri sanatın evrimini etkileyen belli başlı ayrımlara dikkati çekmekte. -İkinci soruysa ortak bir sorunsalla değişik sanatsal uygulamalara özgü temsil biçimlerini incelemeye yöneltir. Sorunsalla yöntembilimsel çerçevenin bu sıkışması yaratıcılar, eserler, seyirci, kurumlar, eleştiri, Pazar ve yayım koşulları arasındaki ilişkileri derinlemesine incelemeyi ve bunları dönemin ideolojik, iktisadi, kültürel bağlamında konumlandırmayı sağlar. 355 Lise ikinci sınıfta olduğu gibi müfredat, iki temel bileşen üzerine kurulur: bir yandan kültürel bir yaklaşım, diğer yandan yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma. 3.1- Müfredatın iki temel unsuru: 3.1.1- Kültürel yaklaşım: Bu yaklaşım, sanatsal üretim sürecinin 19. yüzyılın ortasından beri önemli noktalarını örneğin önemli eserler, sanatçı notları, kuramsal metinlere dayanarak incelemeyi amaçlar. Lise sonuncu sınıfta estetik üzerine düşünceyle zenginleşen bu yaklaşım, öğrencinin kültürel ve sanatsal yaşam üzerindeki merakını körüklemeyi amaçlar. Bu yaklaşım ayrıca, kültürel kimliğin ve çağdaş vatandaşlığın inşasına katkıda bulunan sanatsal süreçlerin, kültürel yaşamın ve kentsel çevrenin dönemin belli başlı çalışmalarının incelenmesiyle anlaşılmasını sağlar. 3.1.2- Yöntembilimsel ve kavramsal bilgi ve araçları kazanma: Burada söz konusu olan, sanat tarihinin oluşumunu kronolojik bir biçimde izlemek değil, iki ana tema çerçevesinde sanatla toplumsal ve kültürel yaşam arasındaki ilişkileri açığa çıkarmaktır. Bu iki tema, eğitmeni, özgün terimler dağarcığına hâkim olarak, esere anlam veren çeşitli öğelerin (eserin maddesi, biçimler ve teknoloji arasındaki ilişkiler, yaratıcıların tanınması, eserlerin kentsel bir medeniyetteki konumlanmaları, izleyici kitlelerin ağırlanması, biçimler ve ideolojik/estetik tartışmalar arasındaki ilişkiler, yaratıcıları tanıma, eserleri algılama, vs.) dikkate alınmasını sağlayacak bir eleştirel analiz yöntemini geliştirmeye götürür. 356 3.2- Müfredatın iki bölümü: Müfredat, bir ortak zorunlu bölümden ve bir de serbest bölümden oluşur. Birinci bölüm için toplam ders saatinin yaklaşık dörtte üçü, ikinci bölüm içinse yaklaşık dörtte biri ayrılır. 3.2.1- Ortak zorunlu bölüm: 19. yüzyılın ikinci yarısından beri sanat tarihi üzerine olan müfredat, ikincisi (resmi gazetede yayınlanmak kaydıyla) dönem dönem güncellenebilecek iki ana tema etrafında şekillenir. Her bir tema için, pedagojik ekip bir veya birden çok giriş seçer. Bunları çalışmak içinse ekibin, öğrencilerin beklentilerini göz önünde bulundurarak, niteliği ve kaynağı birbirinden farklı temsilî eserleri seçmesi gerekir. Bu seçim, sanat âlimliğinden ve genellemelerden kaçınmaya özen göstererek, büyük sanatsal akımlar ve bunların kronolojisi üzerinden yapılır. Amaç, her tür sanatsal üretime temel teşkil eden kültürel, ekonomik, kurumsal, toplumsal ve teknik faktörlerin öğrenci tarafından birbiriyle ilişkilendirilmesidir. Daimi soru: 19. yüzyılın ortasından beri avant-gardes’lar Bu soru, bir buçuk yüzyıldır çeşitli sanatsal alanlarda süregelmiş temel estetik kopuşları ve bunların günümüz uygulamaları üzerindeki derin etkilerini ele almayı sağlar. Örnek olarak eğitim kadrosu tarafından aşağıdaki ders girişleri (konu başlıkları) kullanılabilir: -Sanatta izlenimcilik -Simgecilik akımı ve 19. yüzyıl sonu sanatı -Sanatta kübizm -Dadaizm ve sanattaki tezahürü 357 -Onikisesçilik ve seriyel (?) müzikler -Bauhaus’ta mimari ve sanat -Soyut sanatın doğuşu -20.yüzyıl sanatında ifadecilik ve neo-ifadecilik -Tiyatronun kentsel biçimleri (Living Theater, Bread and Puppet Theater, Royal de Luxe) -Tiyatro ve müzik (Bob Wilson ve Phil Glass, Bob Wilson ve Lou Reed, çağdaş opera) -Sinemada yeni dalga -Sanatta minimalizm -Sanatta Pop-Art 3.2.2Müfredatın serbest bölümü: Müfredatın belirlediği eğitim amaçlarına sağdık kalmak kaydıyla, öğrencilerin seviyelerini ve zevklerini, okulun ve çevrenin kaynaklarını, son üç okul yılında edinilen bilgiyi; kısacası içinde bulunulan koşulların tamamını göz önünde bulundurarak pedagojik ekip, ister disiplin içi ister disiplin dışı yöntemlerle, müfredatın serbest bölümünü dilediği gibi işleyebilir. Bu nedenle aşağıda örnek olarak verilmiş ders girişi başlıkları kesinlikle ve kesinlikle eğitimcileri bağlayıcı nitelikte değildir ve öyle algılanmaması esastır. *Disiplin içi bir yöntemle, şunlar gerçekleştirilebilir: -Müfredatın ortak ve zorunlu bölümünde öğrencilerin çoğu tarafından tam anlaşılmamış noktalar varsa, bunları tekrar işlemek -Mantığının altını çizerek, sanat tarihi eğitimine derinlik vermek için yeni başlıklar ve sorunsallar işlemek (örneğin: dans, müzik, tiyatro, vb.) 358 -Müfredatın ortak zorunlu bölümünün soruları çerçevesinde belgesel ve inceleme yöntemlerini derinleştirmek amacıyla yeni teknolojilere dayanmak (sergi kataloğu, CD-ROM, video belgeler, internet siteleri üzerine eleştiri yapma) veya belge yaratmak (görüntü işleme, CD-ROM yaratma, İnternet sitesi yaratma) ve teknikle yaratma arasındaki ilişki üzerine düşünce yürütme. *disiplin dışı, yani eğitsel ve kültürel çevreye dönük bir yöntemle, şunlar gerçekleştirilebilir: -Öğrencilerin neden bu ve başka derslerin verildiğini anlamaları için, sanat tarihi dersini, lisede öğretilen diğer sanat dalları ve disiplinlerle ilişkilendirmek ve tamamlayıcı nitelikte yeni temalar ve sorunsallar üzerinde çalışmak, böylece çapraz yaklaşımlara ve gerçek bir “disiplinlerarasılığa” ulaşmak. -Eğitim - yaratma, okul - sanat ve kültür hayatı mekânları ilişkilerini güçlendirmek için sürekli veya belli aralıklarla çevrenin ve sanatsal faaliyetler takviminin sunduğu olanaklardan en iyi şekilde yararlanmak: kurumlar, anıtlar, şantiyeler, festivaller, gezici tiyatrolar, süreli sergiler, okul seyahati, çalışma yerlerinde profesyonellerle söyleşiler. *Son üç yılda okulda edinilmiş bilgiyi göz önünde bulundurarak şunlar gerçekleştirilebilir: -Verilen eğitimin gelişimi ve anlamı üzerine tartışma -Her öğrencinin mezuniyet sonrası ister sanatsal olsun ister olmasın seçeceği meslek dalında bu eğitimin olumlu etkileri görme -Tüm grubun veya her bir öğrencinin eğitim bilançosu hazırlamak 359 4- UYGULAMANIN YÖNTEMBİLİMSEL (METODOLOJİK) YANLARI: 4.1- Genel Çerçeve: Eğitim ekibi tarafından kurulan proje, okul binasının özelliklerini, kültürel çevrenin ve bölgesel kurumların sunduğu olanakları göz önünde bulundurur. Yaklaşımların çeşitliliği, öğrencilere eleştirel bir eğitim almalarını sağlar. 4.2- Eğitim: biçimi, yöntemleri: Seçmeli ders, bireysel veya toplu olarak projenin eğitimine dayanır. Toplu proje, okulun ve eğitim ekibinin koşullarına bağlı şekilde yıllık olarak belirlenir. Proje, öğrencilerin zevkleri ve seviyeleri göz önünde bulundurarak belirlenir. Öğrencinin bireysel çalışması, kişisel deneyimleriyle ortak proje arasında canlı bir ilişki kurmasını sağlar. Öğrenci, bir “çalışma günlüğü” tutarak kişisel çabalarını ve grup olarak nasıl ilerlediklerini eğitmenlerine izletir. Ders defterinden farklı olarak bu günlük, öğrencinin sentez dosyasını oluşturmasına temel oluştururken aşağıdaki amaçlara yönelik olarak derste ele alınan birtakım soruları derinlemesine anlamasını sağlar: -Elindeki çok çeşitli belgeleri sadece biraraya getirmekle yetinmeyen öğrenci, bunları tasfiye eder ve derler -Eserlere duyarlı bir biçimde yaklaşmak ve bunları her zaman tarihsel bağlamlarını göz önünde bulundurarak incelemek; bunu gerçekleştirirken de öğrenci, estetik duygularını, kafasında beliren soru işaretlerini ve neden özellikle o eserleri seçtiğini anlatmalıdır -Proje kapsamında öğrenci, kendisini ifade etme ve ikonografik, edebî veya müzikal bir belge birikimini oluşturup bunu uygulamaya koyma kapasitesinin farkına varmalıdır 360 Müfredatın ortak ve zorunlu bölümünün temaları bu çalışmada da işlenir. Pedagojik ekip, öğrencinin söz alarak kendini ifade etmesini teşvik eder ve seçimlerini sözlü olarak savunmasını sağlar. Tüm bunların yanı sıra, bilgilenme, iletişim ve yaratma teknolojilerinin (TICC) kullanımıyla ilgili uygulama çalışmaları bu çalışmada önemli bir yer tutar. 5-ÖĞRENCİDEN BEKLENEN YETERLİLİK: Lise sonuncu sınıfın sonunda öğrenci, büyük çağdaş sanatsal sorunsallar ve sanat dalları arasındaki etkileşim, sanat ve siyasî, iktisadî ve sosyo-kültürel bağlam arasındaki etkileşim gibi çeşitli sorulara duyarlı kılınmış olur. Öğrenci, kültürel, teknik, metodolojik ve davranışsal yeterliliklere sahip olur. Birbirini tamamlar nitelikte olan ve eğitmen tarafından bir sınav çizelgesinin ortaya çıkarılmasını sağlayan bu yeterlilikler, aşağıda değişik kategorilere ayrılmıştır. - Eğitmenler arasındaki yargı farklılıklarının birbiriyle uyumunu kolaylaştırarak bakalorya sınavında ulusal ölçekte öğrencilerden beklenenlerin aşağı yukarı aynı yeterlilikler olmasını sağlamak; -Sınavların ve sonuçların değişik yanlarını keşfetmek; -Öğrenciye çalışma boyunca kat ettiği yolun bilincini aşılamak ve hangi amaçlar doğrultusunda çalışmasını sürdürmesi gerektiğini anlatmak için sunulmuştur. Kültürel yeterlilikler: Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Özgün bir terim dağarcığını uygun biçimde kullanabilme -Eserlerin yaratılma, yayımlanma ve algılanma sürecini kavrayabilme -Belli başlı eserleri bazı akım veya ekollere konumlandırabilme ve bunları 19. yüzyılın ikinci yarısının ve 20. yüzyılın iktisadî, siyasal, toplumsal ve kültürel hayatıyla ilişkilendirebilme -Bir sanatsal yöntemin analizini yapıp bunun risk ve getirilerini kavrayabilme -Eserler arası ilişkileri belirleyebilme 361 Teknik yeterlilikler: Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Sabit veya hareketli görüntüleri seçip bunları işleme -Sesli belgeler bulup bunları işleme -Birden çok ifade tekniğini veya ortamını biraraya getiren bir sentez dosyası üretme Yöntembilimsel yeterlilikler: Öğrenci, şunları yapabilmelidir: -Eğitim ekibi tarafından sunulan faaliyetler ve kişisel araştırmalar sırasında bilgiyi seçip işleme -Farklı sanatsal alanların eserlerini yöntembilimsel biçimde tasvir etme -Bu eserleri, onları tarihi ve sanatsal bağlamlarında yeniden konumlandırarak incelemek -Bir esere olan yaklaşımda, nesnel analiz kriterlerini öznel zevk kriterlerinden ayırd etme (duyarlılık ve kişisel zevkler) -Çalışma günlüğünden yola çıkarak müfredat sorularıyla ilgili hazırlanmış bir sentez dosyası hazırlama -Bir jüri karşısında sorulan sorulara cevap vererek ve savunma yaparak kendi sözlü olarak ifade etme 362 Ek 12. İTALYA’DA ORTAÖĞRETİM SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI (TASARIM VE SANAT TARİHİ)(Anonim, 2005) I. SINIF TASARIM VE SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI GİRİŞ: Disiplinin ve genel olarak figüratif ifadenin temel amacı düşünülerek ve yurt dışındaki okullarda deneysel tutulmuş haftalık ders saati de göz önüne alınarak, ders sorumlusu amaç analizine dayalı olarak tamamlanmış, eski modele kıyasla daha güncel ve Türk öğrencilerin de devam ettiği bu lisenin beklentilerine uygun olan, aynı zamanda enstitünün eğitim programıyla da aynı doğrultuda bulunan aşağıdaki programı önermektedir. SONUÇ: - Bir grafik eserin, bilinçli ve sorumlu bir üretim durumunda, uygulama, analiz ve kavranışı için araç ve metotların edinilmesi - Bir sanat eserinin, çok yönlü biçimde kültürel tanımı ve yerel, ulusal ve yabancı sanatsal mirasa yönelik sosyokültürel ve eserin estetik değerinin bilinci üzerine kurulu derin ve sorumlu bir ilginin oluşturulabilmesi için eleştirel gelişim. AMAÇLAR: - Eserleri ve projeleri kendi bütünlükleri ve gerçekleştirilme değişkenleri içinde analiz etmek, kavramak ve değerlendirmek; - Grafik/sanatsal bir yöntemin özellikleri ve tekniklerini tanımak; - Grafiklerin kavranması noktasında önemli olan konuya özel terimleri ve dili anlamak ve bunları iş için gerekli bir araç olarak uygun şekilde kullanmak; - Sanat eseri ve diğer alanlar (tarihsel-felsefi-edebi) arasındaki ilişkileri tanımak; 363 - İçerik ve tasvir biçimlerinin, bilinen kodların kullanımıyla, tanımlanması, sanat eserlerinin üretildikleri dönemin sosyokültürel durumuyla ve sanatsal akımıyla ilişkilerinin, işlevlerinin kavranması; - Analiz ve karşılaştırmalar sonrasında, eserin anlamı ve belli kaliteleri üzerine kişisel görüş bildirmek. İÇERİK: - Geçerlik - Anlamlılık - İlgi - Çıkış düzeylerine göre öğrenim olasılığı KONTROL Öğrencilerin iki adet dört aydan oluşan süre zarfında hazırlayacakları, birinci ve ikinci sınıflar için dört ay başına en az beş, üçüncü ve dördüncü sınıflar için dört ay başına en az üç olması gereken tüm çizelgeler değerlendirilecektir. DEĞERLENDİRME Beyoğlu İtalyan Bilimsel Lisesi’nin özünde kullanım türünden kaynaklı olarak bulunan zorluklar düşünülerek (Türk öğrenciler İtalyanca’yı ikinci dil olarak alıyorlar), ileri aşamalarda ve farklılaştırılmış bir programla, Türk öğrencilerine sanat tarihi çalışmasını diğerlerinden ayıran zengin bir terminoloji dağarcığı kazandırmak için malzeme desteğinde bulunulacaktır. Okul alıştırmaları ve sınavlar grafik ve sözlü ifadenin doğruluğu kriterleri, öğrencinin içeriği analiz ve sentezleme ve disiplin içi bağlantı kurma becerisi üzerinden değerlendirme yapılacaktır. Değerlendirme şu şekildedir: 0 – 25: sıfır, 25 – 44: bir, 45 – 54: iki, 55 – 69: üç, 70 – 85: dört, 86 – 100: beş. EĞİTİMİN AMAÇLARI 364 Görev duygusunu, kendi kendini ve başkasının işini değerlendirme becerisini geliştirmek; kendine yönelik sosyal ve skolastik anlamda eğitici ve eleştirel bakış kazandırmak; Otonom seçimleri desteklemek; Didaktik malzemeyi betimsel dilin değerlerini anlayacak şekilde kullanmak. PROGRAMLAR: İLK SINIF (A-B-C BÖLÜMLERİ) GEOMETRİK ÇİZİM Düzlem şekilleri ve düzleme dik katı cisimlerin izdüşümleri. Katı cisimlerin aksonometrik izdüşümleri. Düzlemsel ve katı cisimlerin oluşturulması. Metrik ölçek kullanımı. Çizimlerin kağıda yerleştirilmesi. MİMARİ ÇİZİM Klasik döneme ait doğal ve dekoratif elemanlar. Klasik döneme ait mimari elemanlar. SANAT TARİHİ - Mısır Sanatı - Minoik Miken Sanatı - Etrüsk Sanatı - Roma Sanatı - Hristiyan Sanatı 365 DİDAKTİK MALZEME Kurşun kalemler, çini mürekkepli dolma kalemler, renkli filtreler. Kullanılan metin, yardımcı kitaplar, videokasetler. II. SINIF TASARIM VE SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI GİRİŞ: Disiplinin ve genel olarak figüratif ifadenin temel amacı düşünülerek ve yurt dışındaki okullarda deneysel tutulmuş haftalık ders saati de göz önüne alınarak, ders sorumlusu amaç analizine dayalı olarak tamamlanmış, eski modele kıyasla daha güncel ve Türk öğrencilerin de devam ettiği bu lisenin beklentilerine uygun olan, aynı zamanda enstitünün eğitim programıyla da aynı doğrultuda bulunan aşağıdaki programı önermektedir. SONUÇ: - Bir grafik eserin, bilinçli ve sorumlu bir üretim durumunda, uygulama, analiz ve kavranışı için araç ve metotların edinilmesi - Bir sanat eserinin, çok yönlü biçimde kültürel tanımını ve yerel, ulusal ve yabancı sanatsal mirasa yönelik sosyokültürel ve eserin estetik değerinin bilinci üzerine kurulu derin ve sorumlu bir ilginin oluşturulabilmesi için eleştirel gelişim. AMAÇLAR: - Eserleri ve projeleri kendi bütünlükleri ve gerçekleştirilme değişkenleri içinde analiz etmek, kavramak ve değerlendirmek; - Grafik/sanatsal bir yöntemin özellikleri ve tekniklerini tanımak; 366 - Grafiklerin kavranması noktasında önemli olan konuya özel terimleri ve dili anlamak ve bunları iş için gerekli bir araç olarak uygun şekilde kullanmak; - Sanat eseri ve diğer alanlar (tarihsel-felsefi-edebi) arasındaki ilişkileri tanımak; - İçerik ve tasvir biçimlerinin, bilinen kodların kullanımıyla, tanımlanması, sanat eserlerinin üretildikleri dönemin sosyokültürel durumuyla ve sanatsal akımıyla ilişkilerinin, işlevlerinin kavranması; - Analiz ve karşılaştırmalar sonrasında, eserin anlamı ve belli kaliteleri üzerine kişisel görüş bildirmek. İÇERİK: - Geçerlik - Anlamlılık - İlgi - Çıkış düzeylerine göre öğrenim olasılığı SOSYAL VE OKUL DIŞI AKTİVİTELER Müze ziyaretleri Eğitim gezileri Üniversite fakülteleri için oryantasyon TEKNİK Teknikle ilgili olarak, öğrenim sırasında öğrenci, öğretmen ve içeriğin organizasyonu için gerekli araçların arasındaki ilişki geliştirilmeye çalışılacak. Bu durumda bu sonuncular ve bizzat öğretmenin kendisi tarafından gerekli ve bilinçli ve katılımcı öğrenciler için yeterli temellerin edinilmesi amacıyla gerçekleştirilmiş aktiviteler önerilmektedir. ARAŞTIRMA 367 Birey ve/veya grup halinde, integre metinler ve/veya okul kütüphanesinin sunduğu elemanlarla. KONTROL Öğrencilerin iki adet dört aydan oluşan süre zarfında hazırlayacakları, birinci ve ikinci sınıflar için dört ay başına en az beş, üçüncü ve dördüncü sınıflar için dört ay başına en az üç olması gereken tüm çizelgeler değerlendirilecektir. DEĞERLENDİRME Beyoğlu İtalyan Bilimsel Lisesi’nin özünde kullanım türünden kaynaklı olarak bulunan zorluklar düşünülerek (Türk öğrenciler İtalyanca’yı ikinci dil olarak alıyorlar), ileri aşamalarda ve farklılaştırılmış bir programla, Türk öğrencilerine sanat tarihi çalışmasını diğerlerinden ayıran zengin bir terminoloji dağarcığı kazandırmak için malzeme desteğinde bulunulacaktır. Okul alıştırmaları ve sınavlar grafik ve sözlü ifadenin doğruluğu kriterleri, öğrencinin içeriği analiz ve sentezleme ve disiplin içi bağlantı kurma becerisi üzerinden değerlendirme yapılacaktır. Değerlendirme şu şekildedir: 0 – 25: sıfır, 25 – 44: bir, 45 – 54: iki, 55 – 69: üç, 70 – 85: dört, 86 – 100: beş. EĞİTİMİN AMAÇLARI Görev duygusunu, kendi kendini ve başkasının işini değerlendirme becerisini geliştirmek; kendine yönelik sosyal ve skolastik anlamda eğitici ve eleştirel bakış kazandırmak; Otonom seçimleri desteklemek; Didaktik malzemeyi betimsel dilin değerlerini anlayacak şekilde kullanmak. 368 İKİNCİ SINIF (A BÖLÜMÜ) GEOMETRİK ÇİZİM Kesitler. Katı cisimlerin içiçe geçmesi. Katı cisim gruplarının dik izdüşümü. Katı cisim gruplarının aksonometrik izdüşümü (dimetrik ve trimetrik). Basit iç tasarımlar dahilinde dik izdüşüm uygulamaları. MİMARİ ÇİZİM Sivil ve dini yapı görünümleri. Sanat tarihi programından seçilmiş doğal ve dekoratif elemanlar. SANAT TARİHİ - Paleohristiyan Sanatı - Bizans Sanatı - Roma Sanatı - Gotik Sanatı - Rönesans Sanatı DİDAKTİK MALZEME Kurşun kalemler, beyaz, siyah ve renkli çini mürekkepli dolma kalemler, filtreler. Kullanılan metin, videokasetler, fotokopiler. III. SINIF TASARIM VE SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI 369 GİRİŞ: Disiplinin ve genel olarak figüratif ifadenin temel amacı düşünülerek ve yurt dışındaki okullarda deneysel tutulmuş haftalık ders saati de göz önüne alınarak, ders sorumlusu amaç analizine dayalı olarak tamamlanmış, eski modele kıyasla daha güncel ve Türk öğrencilerin de devam ettiği bu lisenin beklentilerine uygun olan, aynı zamanda enstitünün eğitim programıyla da aynı doğrultuda bulunan aşağıdaki programı önermektedir. SONUÇ: - Bir grafik eserin, bilinçli ve sorumlu bir üretim durumunda, uygulama, analiz ve kavranışı için araç ve metotların edinilmesi - Bir sanat eserinin, çok yönlü biçimde kültürel tanımını ve yerel, ulusal ve yabancı sanatsal mirasa yönelik sosyokültürel ve eserin estetik değerinin bilinci üzerine kurulu derin ve sorumlu bir ilginin oluşturulabilmesi için eleştirel gelişim. AMAÇLAR: - Eserleri ve projeleri kendi bütünlükleri ve gerçekleştirilme değişkenleri içinde analiz etmek, kavramak ve değerlendirmek; - Grafik/sanatsal bir yöntemin özellikleri ve tekniklerini tanımak; - Grafiklerin kavranması noktasında önemli olan konuya özel terimleri ve dili anlamak ve bunları iş için gerekli bir araç olarak uygun şekilde kullanmak; - Sanat eseri ve diğer alanlar (tarihsel-felsefi-edebi) arasındaki ilişkileri tanımak; - İçerik ve tasvir biçimlerinin, bilinen kodların kullanımıyla, tanımlanması, sanat eserlerinin üretildikleri dönemin sosyokültürel durumuyla ve sanatsal akımıyla ilişkilerinin, işlevlerinin kavranması; 370 - Analiz ve karşılaştırmalar sonrasında, eserin anlamı ve belli kaliteleri üzerine kişisel görüş bildirmek. İÇERİK: - Geçerlik - Anlamlılık - İlgi - Çıkış düzeylerine göre öğrenim olasılığı KONTROL Öğrencilerin iki adet dört aydan oluşan süre zarfında hazırlayacakları, birinci ve ikinci sınıflar için dört ay başına en az beş, üçüncü ve dördüncü sınıflar için dört ay başına en az üç olması gereken tüm çizelgeler değerlendirilecektir. DEĞERLENDİRME Beyoğlu İtalyan Bilimsel Lisesi’nin özünde kullanım türünden kaynaklı olarak bulunan zorluklar düşünülerek (Türk öğrenciler İtalyanca’yı ikinci dil olarak alıyorlar), ileri aşamalarda ve farklılaştırılmış bir programla, Türk öğrencilerine sanat tarihi çalışmasını diğerlerinden ayıran zengin bir terminoloji dağarcığı kazandırmak için malzeme desteğinde bulunulacaktır. Okul alıştırmaları ve sınavlar grafik ve sözlü ifadenin doğruluğu kriterleri, öğrencinin içeriği analiz ve sentezleme ve disiplin içi bağlantı kurma becerisi üzerinden değerlendirme yapılacaktır. Değerlendirme şu şekildedir: 0 – 25: sıfır, 25 – 44: bir, 45 – 54: iki, 55 – 69: üç, 70 – 85: dört, 86 – 100: beş. 371 EĞİTİMİN AMAÇLARI Görev duygusunu, kendi kendini ve başkasının işini değerlendirme becerisini geliştirmek; kendine yönelik sosyal ve skolastik anlamda eğitici ve eleştirel bakış kazandırmak; Otonom seçimleri desteklemek; Didaktik malzemeyi betimsel dilin değerlerini anlayacak şekilde kullanmak. ÜÇÜNCÜ SINIF (A-B-C BÖLÜMLERİ) GEOMETRİK ÇİZİM Merkezi prospektif Bina aksonometrisi Doğal elemanların aksonometrisi Mimari projeler MİMARİ ÇİZİM Sivil ve dini yapı planları. Sivil ve dini yapı görünümleri. Sanat tarihi programından seçilmiş dekoratif elemanlar. SANAT TARİHİ İkinci Rönesans (büyük sanat dallarının önemli sanatçıları) 600’lü yıllar (büyük sanat dallarının önemli sanatçıları) 700’ lü yıllar (büyük sanat dallarının önemli sanatçıları) DİDAKTİK MALZEME Kurşun kalemler, çini mürekkepli dolma kalemler, siyah, beyaz ve renkli filtreler. Kullanılan metin, video kasetler. 372 IV. SINIF TASARIM VE SANAT TARİHİ MÜFREDAT PROGRAMI GİRİŞ: Disiplinin ve genel olarak figüratif ifadenin temel amacı düşünülerek ve yurt dışındaki okullarda deneysel tutulmuş haftalık ders saati de göz önüne alınarak, ders sorumlusu amaç analizine dayalı olarak tamamlanmış, eski modele kıyasla daha güncel ve Türk öğrencilerin de devam ettiği bu lisenin beklentilerine uygun olan, aynı zamanda enstitünün eğitim programıyla da aynı doğrultuda bulunan aşağıdaki programı önermektedir. SONUÇ: - Bir grafik eserin, bilinçli ve sorumlu bir üretim durumunda, uygulama, analiz ve kavranışı için araç ve metotların edinilmesi - Bir sanat eserinin, çok yönlü biçimde kültürel tanımını ve yerel, ulusal ve yabancı sanatsal mirasa yönelik sosyokültürel ve eserin estetik değerinin bilinci üzerine kurulu derin ve sorumlu bir ilginin oluşturulabilmesi için eleştirel gelişim. AMAÇLAR: - Eserleri ve projeleri kendi bütünlükleri ve gerçekleştirilme değişkenleri içinde analiz etmek, kavramak ve değerlendirmek; - Grafik/sanatsal bir yöntemin özellikleri ve tekniklerini tanımak; - Grafiklerin kavranması noktasında önemli olan konuya özel terimleri ve dili anlamak ve bunları iş için gerekli bir araç olarak uygun şekilde kullanmak; - Sanat eseri ve diğer alanlar (tarihsel-felsefi-edebi) arasındaki ilişkileri tanımak; 373 - İçerik ve tasvir biçimlerinin, bilinen kodların kullanımıyla, tanımlanması, sanat eserlerinin üretildikleri dönemin sosyokültürel durumuyla ve sanatsal akımıyla ilişkilerinin, işlevlerinin kavranması; - Analiz ve karşılaştırmalar sonrasında, eserin anlamı ve belli kaliteleri üzerine kişisel görüş bildirmek. İÇERİK: - Geçerlik - Anlamlılık - İlgi - Çıkış düzeylerine göre öğrenim olasılığı KONTROL Öğrencilerin iki adet dört aydan oluşan süre zarfında hazırlayacakları, birinci ve ikinci sınıflar için dört ay başına en az beş, üçüncü ve dördüncü sınıflar için dört ay başına en az üç olması gereken tüm çizelgeler değerlendirilecektir. DEĞERLENDİRME Beyoğlu İtalyan Bilimsel Lisesi’nin özünde kullanım türünden kaynaklı olarak bulunan zorluklar düşünülerek (Türk öğrenciler İtalyanca’yı ikinci dil olarak alıyorlar), ileri aşamalarda ve farklılaştırılmış bir programla, Türk öğrencilerine sanat tarihi çalışmasını diğerlerinden ayıran zengin bir terminoloji dağarcığı kazandırmak için malzeme desteğinde bulunulacaktır. Okul alıştırmaları ve sınavlar grafik ve sözlü ifadenin doğruluğu kriterleri, öğrencinin içeriği analiz ve sentezleme ve disiplin içi bağlantı kurma becerisi üzerinden değerlendirme yapılacaktır. Değerlendirme şu şekildedir: 0 – 25: sıfır, 25 – 44: bir, 45 – 54: iki, 55 – 69: üç, 70 – 85: dört, 86 – 100: beş. 374 EĞİTİMİN AMAÇLARI Görev duygusunu, kendi kendini ve başkasının işini değerlendirme becerisini geliştirmek; kendine yönelik sosyal ve skolastik anlamda eğitici ve eleştirel bakış kazandırmak; Otonom seçimleri desteklemek; Didaktik malzemeyi betimsel dilin değerlerini anlayacak şekilde kullanmak. DÖRDÜNCÜ SINIF (A-B BÖLÜMLERİ) GEOMETRİK ÇİZİM Geometrik tekniklerin özet niteliğinde tekrarı Röleve ve çizim. Mimari projeler (planlar, cephe görüntüleri, kesitler, prospektif ya da aksonometri( MİMARİ ÇİZİM Modern Sanatta işlevsel ve dekoratif elemanlar. SANAT TARİHİ - Neoklasism - 800’lü yılların önemi - Empresyonizm - Ekspresyonizm - Puantilizm - 800’lü ve 900’lü yıllarda mimari - Kübizm - Fütürizm - Dadaizm - Pop art DİDAKTİK MALZEME Kurşun kalemler, çini mürekkepli dolma kalemler, siyah, beyaz ve renkli filtreler. Kullanılan metin, yardımcı kitaplar, video kasetler. 375
