Recommendation CM/Rec(2010)7

Bakanlar Komitesi’nin üye devletlere
Avrupa Konseyi’nin Demokratik Yurttaşlık ve
İnsan Hakları Eğitimi Şartı hakkında
CM/Rec(2010)7 sayılı Tavsiye Kararı
(Bakanlar Komitesi tarafından
11 Mayıs 2010 tarihinde 120’nci Oturumda kabul edilmiştir)
Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyi Statüsü’nün 15.b Maddesi uyarınca,
Avrupa Konseyi’nin insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğünün güçlendirilmesi temel misyonunu hatırlatarak;
Eğitimin ve öğretimin bu misyonu daha ileri götürmede merkezi bir rol oynadığına kuvvetle inanmış olarak;
Uluslararası hukukta ve özellikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (ETS No. 5),İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Uluslararas ı
Ekonomik, Sosyal, kültürel Haklar Sözleşmesi ve Uluslararası Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde tanınan eğitim hakkını göz önüne
alarak;
1993’te Viyana’da yapılan Dünya İnsan Hakları Konferansı’nın devletlere, örgün ve yaygın eğitimdeki tüm öğrenim kurumlarının
müfredatlarında insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü konularına yer vermeye çağırdığını hatırlatarak;
Avrupa Konseyi Devlet ve Hükümet Başkanları İkinci Zirvesi’nde (1997) demokratik bir toplumda vatandaşların hakları ve
ödevleriyle ilgili farkındalıklarının geliştirilmesi amacıyla demokratik yurttaşlık için bir eğitim girişiminin başlatılması için alınan
kararı göz önüne alarak;
Bakanlar Komitesi’nin demokratik yurttaşlık için eğitim konusunda Rec(2002)12
karara dayanarak;
sayılı Tavsiye Kararı’nı hatırlatarak ve bu
Bakanlar Komitesi’nin gençlerin yaygın eğitim/öğreniminin teşvik ve tanınması konusundaki Rec(2003)8 sayılı Tavsiye Kararı ve
üniversite eğitimi ve mesleki eğitimde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi hakkında Rec(2004)4 sayılı Tavsiye Kararı’nı göz
önünde bulundurarak;
Parlamenterler Meclisi’nin, demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimi için Avrupa çerçeve sözleşme taslağı çağrısı yaptığı
1682 (2004) sayılı Tavsiye Kararı’nı göz önünde bulundurarak;
Budapeşte’de 2005’te toplanan 7’nci Gençlikten sorumlu Avrupalı Bakanlar Konferansı’nın demokratik yurttaşlık ve insan haklar ı
eğitimi için bir çerçeve politika belgesi çağrısına karşılık vererek;
Avrupa Konseyi’nin Avrupa’da bölgesel ortağı olduğu, 2005’te Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nca Kabul edilen İnsan Hakları
Eğitimi Dünya Programı’nın amaçlarına ulaşılmasına katkıda bulunmayı arzulayarak;
Devletler ve hükümet dışı kuruluşların demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimi alanında çok sayıda iyi uygulama örnekleri
aktardıkları 2005 Avrupa Eğitim yoluyla Vatandaşlık Yılı deneyimine dayanmayı ve bu iyi uygulamaları pekiştirmeyi,
sistemleştirmeyi ve Avrupa geneline yaymayı arzulayarak;
Üye devletlerin kendi eğitim sistemlerinin kuruluş ve içeriğinden sorumlu olduklarını hatırda tutarak;
Eğitimin bu alanında hükümet dışı kuruluşlar ve gençlik örgütlerinin oynadığı önemli rolü kabul ederek ve onları bu konuda
desteklemeyi arzu ederek;
Üye devletlerin hükümetlerine:
- bu tavsiye kararının ekinde yer alan Avrupa Konseyi Demokratik Yurttaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Şartı’nın hükümlerine
dayalı önlemleri uygulamayı;
- Şart’ın eğitim ve gençlikten sorumlu kurum ve kuruluşlara geniş biçimde yayılmasını sağlamayı tavsiye eder;
Genel Sekreter’e bu tavsiye kararını:
- Avrupa Konseyi üyesi olmayan Avrupa Kültür Sözleşmesi’ne (ETS No. 18) taraf hükümetler ve Devletlere;
- uluslararası kuruluşlara iletmesi görevini verir.
CM / Rec (2010) 7 syılı Tavsiye Kararı’na Ek
Avrupa Konseyi Demokratik Yurttaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Şartı
Bakanlar Komitesi’nin CM/Rec(2010)7 sayılı Tavsiye Kararı çerçevesinde kabul edilmiştir
Bölüm I - Genel hükümler
1. Kapsam
Şu anki Şart 2. paragrafta tanımlandığı şekliyle demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimiyle ilgilidir. Demokratik yurttaşlık
ve insan hakları eğitimiyle örtüşmeleri ve etkileşimde bulunmaları durumu hariç olmak üzere, kültürlerarası eğitim, eşitlik
eğitimi, sürdürülebilir kalkınma ve barış eğitimi gibi alanlarla doğrudan bir ilgisi bulunmamaktadır.
2. Tanımlar
Bu Şart'ın amaçları çerçevesinde:
a. "Demokratik yurttaşlık için Eğitim," öğrenenleri bilgi, beceri ve anlayışla donatarak ve demokrasi ve hukukun üstünlüğünün
geliştirilmesi ve korunması amacıyla, toplumda demokratik haklarını kullanma ve savunma, çeşitliliğe değer verme ve
demokratik yaşamda aktif rol almada yetkinlik kazanmaları için tutum ve davranışlarını geliştirerek eğitim, öğretim, farkındalık
yaratma, bilgilendirme, uygulamalar ve etkinlikler anlamına gelmektedir.
b. "İnsan hakları eğitimi" insan hakları ve temel özgürlüklerin geliştirilmesi ve korunması amacıyla, öğrenenleri bilgi, beceri ve
anlayışla donatarak ve toplumda insan hakları evrensel kültürünün oluşturulması ve savunulmasında yetkinlik kazandırmak için
tutum ve davranışlarını geliştirerek eğitim, öğretim, farkındalık yaratma, bilgilendirme, uygulamalar ve etkinlikler anlamına
gelmektedir.
c. "Örgün eğitim," okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim’den üniversiteye, yapılandırılmış eğitim ve öğretim sistemi anlamına
gelir. Bu eğitim, kural olarak, genel ya da mesleki eğitim kurumlarında gerçekleşir ve sertifika ile sonuçlanır.
d. "Yaygın eğitim," örgün eğitim ortamı dışında, bir dizi beceri ve yeterlik geliştirmek üzere tasarlanmış herhangi bir planlı
eğitim programı anlamına gelir.
e. "Enformel eğitim", her bireyin kendi ortamında ve günlük deneyimlerindeki eğitici etki ve kaynaklardan (aile, akran grubu,
komşular, rastlantılar, kütüphane, kitle iletişim araçları, iş, oyun vb.) tutum, değer, beceri ve bilgi edindiği yaşamboyu süreç
anlamına gelir.
3. Demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimi arasındaki ilişki
Demokratik yurttaşlık eğitimi ve insan hakları eğitimi birbiriyle yakından ilişkilidir ve birbirini karşılıklı destekleyicidir. Hedefleri
ve uygulamalarından ziyade odak ve kapsam açısından farklılık gösterirler. İnsan hakları eğitimi, öncelikli olarak, toplumun,
medeni, siyasi, toplumsal, ekonomik, hukuki ve kültürel alanlarıyla ilgili olarak, demokratik haklar ve sorumluluklar ve aktif
katılım konusuna odaklanırken, insan hakları eğitimi, daha geniş bir yelpazede insan hakları ve temel özgürlüklerle ilgilenir.
4. Anayasal yapılar ve üye devletin öncelikleri
Aşağıda belirtilen hedefler, ilkeler ve politikalar uygulanacaktır:
a. her üye devletin anayasal yapısına gerekli saygı gösterilerek, bu yapılara uygun araçları kullanma.
b. her üye devletin önceliklerini ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurma.
Bölüm II – Hedefler ve ilkeler
5. Hedefler ve ilkeler
Aşağıdaki amaç ve ilkeler, üye devletleri politikalarını, mevzuat ve uygulamalarının çerçevesini çizerken yönlendirmelidir.
a. Her kişiye kendi bölgesinde demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimi için eğitim fırsatı sağlama amacı.
b. Demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimi amaçlı eğitimde öğrenme yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Bu alanda
etkili öğrenme, politika belirleyenler, eğitim uzmanları, öğrenenler, veliler, eğitim kurumları, eğitim makamları, memurlar, sivil
toplum örgütleri, gençlik örgütleri, medya ve kamuoyu da dahil olmak üzere geniş bir yelpazede paydaşlar içerir.
c. Örgün veya yaygın veya enformel olsun, her türlü eğitim öğretim aracının bu öğrenme sürecinde oynayacağı bir rol vardır ve
ilkelerini geliştirme ve hedeflerine ulaşmada değerlidir.
d. Sivil toplum kuruluşları ve gençlik örgütleri, özellikle yaygın ve enformel eğitim yoluyla, demokratik yurttaşlık ve insan
hakları eğitimine değerli bir katkı sağlamaktadır ve bu doğrultuda katkı yapmaları için fırsat ve destek verilmesi gerekir.
e. Öğretim ve öğrenme uygulamaları ve faaliyetleri, demokratik haklar ve insan haklarıyla ilgili değerleri ve ilkeleri örnek almalı
ve geliştirmelidir; özellikle, insan haklarıyla ilgili değerler, okullar da dahil olmak üzere, eğitim kurumlarının yönetimine
yansımalıdır ve öğrenenlerin, eğitim personelinin ve veliler de dahil olmak üzere paydaşların yeterliklerinin arttırılması ve aktif
katılımı teşvik edilmelidir.
f. Demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitiminin temel unsuru toplumsal uyum ve kültürlerarası diyalogun teşvik edilmesidir
ve cinsel eşitlik de dahil olmak üzere çeşitlilik ve eşitliğe değer vermektir; bu amaçla, anlaşmazlıkları azaltan, inanç ve etnik
gruplar arasındaki farklılıkların idraki ve anlaşılmasını geliştiren, insan onuru ve ortak değerler için karşılıklı saygıya dayanan,
sorun ve çatışmaların çözümünde diyaloga ve şiddet dışı yollara başvurmayı özendiren bilgi, kişisel ve toplumsal beceri ve
anlayış geliştirmek esastır.
g. Demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitiminin temel hedeflerinden biri de öğrenenlerin sadece bilgi, anlayış ve becerilerle
donatılması değil, aynı zamanda, toplumda insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğünün savunulması ve geliştirilmesi için
harekete geçmeye hazır duruma getirmektir.
h. Eğitim uzmanları ve gençlik liderlerinin yanı sıra eğitimcilerin kendilerinin, demokratik yurttaşlık ve insan hakları ilkeleri ve
uygulamaları konusundaki sürekli eğitimi ve gelişmesi, bu alanda etkili eğitim sağlanması açısından hayati öneme sahiptir ve
buna uygun yeterlilikte planlanmalı ve kaynak sağlanmalıdır.
i. Politika belirleyenler, eğitim profesyonelleri, öğrenenler, veliler, eğitim kurumları, sivil toplum kuruluşları, gençlik örgütleri,
medya ve kamuoyu arasındaki de dahil olmak üzere, katkılarını en iyi şekilde gerçekleştirmelerine hizmet etmek amacıyla,
devlet, bölge ve yerel düzeyde demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimi alanında yer alan geniş yelpazedeki paydaşlar
arasında ortaklık ve işbirliği teşvik edilmelidir.
j. Demokrasi ve hukukun üstünlüğünü destekleyen insan hakları değerlerinin ve yükümlülüklerin ve ortak ilkelerin uluslararası
niteliği göz önüne alındığında, üye devletlerin, mevcut Şartın ve iyi uygulamalarla ilgili saptama ve bilgi alışverişi kapsamındaki
faaliyetlerde uluslararası ve bölgesel işbirliği amacı gütmeleri ve teşvik etmeleri önemlidir
Bölüm III - Politikalar
6. Örgün genel ve mesleki eğitim
Üye devletlerin, demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimine okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim düzeyinde ve bunun yanı
sıra genel ve mesleki eğitim müfredatlarında yer vermelidir. Üye devletler ayrıca, uygunluklarını sağlamak ve bu alanın
sürdürülebilirliğini teşvik etmek için, bu müfredattaki demokratik vatandaşlık ve insan hakları eğitimini desteklemeye, gözden
geçirmeye devam etmelidir.
7. Yüksek öğretim
Üye devletler, akademik özgürlük ilkesine saygı göstermek koşuluyla, özellikle geleceğin eğitim profesyonelleri için, yüksek
öğretim kurumlarında demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimine yer verilmesini teşvik etmelidir.
8. Demokratik yönetişim
Üye devletler, bütün eğitim kurumlarında, hem kendi başına arzu edilen ve yararlı yönetişim metodu, hem de demokrasi ve
insan haklarına saygının öğrenmenin ve yaşamanın pratik aracı olarak demokratik yönetişimi teşvik etmelidir. Üye devletler,
öğrenenler, eğitim personeli ve veliler de dahil paydaşların, uygun yöntemlerle eğitim kurumlarının yönetişimine katılmasını
özendirmeli ve kolaylaştırmalıdır.
9. Eğitim
Üye devletler, öğretmenler, diğer eğitim personeli, gençlik liderleri ve eğitmenlere, demokratik yurttaşlık ve insan hakları
eğitimi için gerekli başlangıç ve devam eğitimini vermeli ve gelişmelerini sağlamalıdır. Bu eğitim, onların bu disiplinin hedefleri
ve ilkeleri ve uygun öğrenme ve öğretme yöntemleri ve ayrıca kendi alanına uygun diğer önemli beceriler hakkında tam bir bilgi
ve anlayışa sahip olmalarını sağlamalıdır.
10. Sivil toplum kuruluşları, gençlik örgütleri ve diğer paydaşların rolü
Üye devletler, sivil toplum örgütleri ve gençlik örgütlerinin, özellikle yaygın eğitimde demokratik vatandaşlık ve insan hakları
eğitimindeki rolünü teşvik edilmelidir. Üye devletler, bu kuruluşları ve faaliyetlerini eğitim sisteminin değerli bir parçası olarak
Kabul etmeli, mümkünse ihtiyaç duydukları desteği sağlamalı ve eğitim her türüne yapabilecekleri uzmanlık katkısından sonuna
kadar faydalanmalıdır. Üye devletler ayrıca, bu alanda yapabilecekleri katkıyı en üst düzeye çıkarmak amacıyla, diğer
paydaşlara, özellikle medya ve kamu geneline demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimini teşvik etmeli ve kamuoyuna
duyurmalıdır.
11. Değerlendirme Kriterleri
Üye devletler, demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimi programlarının etkinliğini değerlendirmek için kriterler
geliştirmelidir. Öğrenenlerden gelen geri bildirimler tüm bu değerlendirmelerin ayrılmaz bir parçası olmalıdır.
12. Araştırma
Üye devletler, bölgedeki mevcut durumun envanterini çıkarmak ve politika belirleyenler, eğitim kurumları, okul liderleri,
öğretmenler, öğrenenler, sivil toplum kuruluşları ve gençlik örgütleri dahil paydaşların, etki ve verimliliklerini ölçmelerini ve
arttırmalarını ve uygulamalarını geliştirmelerini sağlamak için, demokratik yurttaşlık ve insane hakları eğitimi konusunda
araştırma başlatmalı ve teşvik etmelidir. Bu araştırma, diğerlerinin yanı sıra, müfredat, yenilikçi uygulamalar, öğretim
yöntemleri ve değerlendirme kriterleri ve göstergeler de dahil değerlendirme sistemleri geliştirme üzerine araştırmaya da yer
verebilir. Üye devletler, mümkünse, araştırmanın sonuçlarını diğer üye devletlerle ve paydaşlarla paylaşmalıdır.
13. Sosyal uyumu teşvik, çeşitliliğe değer verme ve farklılıkları ve çatışmaları ele alma becerileri
Üye devletler, eğitimin tüm alanlarında, demokratik ve çok kültürlü bir toplum içinde birlikte yaşamayı öğrenme ve öğrenenler in
sosyal uyum, değer çeşitliliği ve eşitliğin sağlanması, farklılıkları – özellikle farklı inançtan ve etnik yapıdan grupları- anlayışla
karşılamak ve herkesin haklarına saygıya dayalı analaşmazlıkların ve çatışmaların şiddet dışı yollarla çözümlemek ve ayrıca
özellikle kaba güç gösterme ve taciz olmak üzere her türlü ayrımcılık ve şiddetle mücadele etmek için bilgi ve beceriler
kazanmalarını sağlamasını amaçlayan eğitim yaklaşımlarını ve öğretim yöntemlerini teşvik etmelidir
Bölüm IV - Değerlendirme ve işbirliği
14. Değerlendirme ve gözden geçirme
Üye devletler, düzenli olarak, bu Şart ile ilgili üstlendikleri strateji ve politikaları da değerlendirmeli ve bu stratejiler i ve
politikaları gerektiği gibi uyarlamalıdır. Bunu yaparken diğer üye devletlerle, örneğin bölgesel temelde, işbirliğine gidebilirler.
Herhangi bir üye devlet, aynı zamanda Avrupa Konseyi’nden de yardım isteyebilir.
15. Devam faaliyetlerinde işbirliği
Üye devletler, aşağıdaki yöntemlerle, gerektiğinde, mevcut Şart’ın amaç ve ilkelerini takip etmek için kendi aralarında ve
Avrupa Konseyi aracılığıyla işbirliğine gitmelidir:
a. belirlenen ortak ilgi duyulan konuları ve öncelikleri takip ederek,
b. demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimi için mevcut eğitim koordinatörleri ağı da dahil olmak üzere çok taraflı ve s ınır
ötesi faaliyetleri teşvik ederek;
c. iyi uygulamaları geliştirerek, sistemleştirerek ve yayılmasını temin ederek ve bunlarla ilgili bilgilerini paylaşarak;
d. Şart’ın amaçları ve uygulanması hakkında, kamu da dahil olmak üzere, tüm paydaşların bilgilendirerek;
e. Avrupa’daki sivil toplum kuruluşları, gençlik örgütleri ve eğitim uzmanları ağını ve aralarındaki işbirliğini destekleyerek.
16. Uluslararası işbirliği
Üye devletler, demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimi üzerine çalışmalarının sonuçlarını, Avrupa Konseyi çerçevesi içinde,
diğer uluslararası kuruluşlarla paylaşmalıdır.