sindirim sistemi

SİNDİRİM SİSTEMİ
VE
SAĞLIĞI
SİNDİRİM


Ağız yoluyla maddelerin alınması ve
çeşitli işlemlerle kendine yararlı hale
getirmesine sindirim adı verilir ve bu
işlemleri gerçekleştiren sisteme de
sindirim sistemi adı verilir.
Besinlerin hücrelerimiz tarafından
kullanılabilecek kadar küçük parçalara
bölünerek kana geçişini sağlamak
sindirim sisteminin görevidir.
Sindirim ,işlemi çiğnemeyle ağızda
başlar. Artık maddelerin dışarı atılması
ile anüste son bulur.
Sindirim olayı sırasıyla şu organlarda gerçekleşir:
AĞIZ
YUTAK
YEMEK BOTUSU
MİDE
İNCE BAĞIRSAK
KALIN
BAĞIRSAK
ANÜS
Sindirim olayının başlaması için ağızdan
besin alınması gerekir.
BESİN:
Canlıların hayatsal olaylarını sürdürebilmeleri
için dışardan aldıkları maddelere denir.
Besinleri elde edildikleri kaynaklara göre üç
guruba ayırabiliriz.
1-Bitkisel besinler;sebze,meyve,baklagiller vs.
2-Hayvansal besinler;et,süt,yumurta vs.
3-Su ve madensel tuzlar.
YAPILARINA GÖRE
BESİNLER
ORGANİK BESİNLER
YAĞLAR
PROTEİNLER
KARBON HİDRATLAR
İNORGANİK BESİNLER
MİNERALLER
SU
Besin maddeleri insan vücudunda aldıkları
görevlere göre de çeşitli guruplara
ayrılırlar.
GÖREVLERİNE GÖRE BESİNLER
ENERJİ VERİCİ: KARBON HİDRATLAR
YAĞLAR,PROTEİNLER
YAPICI VE ONARICI: PROTEİNLER, SU
MADENSEL TUZLAR
DÜZENLEYİCİ: PROTEİNLER,SU
VE MADENSEL TUZLAR


İKİ ÇEŞİT SİNDİRİM VARDIR
MEKANİK SİNDİRİM:Dil, diş, mide, bağırsak
hareketleri sayesinde küçük parçacıklar
haline getirilmesidir.
KİMYASAL SİNDİRİM:Parçalanmış ve
sulandırılmış besinlerin enzimler yardımıyla (
tükürük, mide ve bağırsak öz suları, pankreas
ve karaciğer salgılarıyla) kimyasal değişime
uğrayıp, yapı taşlarına parçalanmasına denir.
Kimyasal sindirimde mutlaka enzim ve su
kullanılır.
Büyük moleküllü besin maddeleri:
Büyük molekül
Küçük molekül
Karbonhidratlar
Proteinler
Yağlar
(gliserin)
Glikoz
Amino asit
Yağ asidi+ gliserol
Şeklindeki küçük moleküller haline gelerek
kana geçerler.
SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI
AĞIZ
Ağızda dil ve dişler bulunur.
Dil ve dişler sindirimden başka konuşmaya
da yardımcı olurlar.
Dil tadın algılanmasını,besinlerin karıştırılıp
yutağa gönderilmesini sağlar. Üzerinde tat
alma hücreleri vardır.
Ağız içinin ıslaklığını tükürük salgısı sağlar.Bu
salgıyı tükürük bezleri yapar.


Tükürük içerisinde bulunan amilaz(pityalin)
enzimi karbon hidratların ağızda kimyasal
sindirimini başlatır.
Tükürük bezleri kulak altı,dil altı ve çene altı
olmak üzere üç çifttir.
AMİLAZ
NİŞASTA
GLİKOZ
ENZİMİ
Dişler:


Dişler besinleri parçalayıp öğüterek mekanik
sindirimi başlatır. Yetişkin bir insanda 32 tane
diş bulunur.
Bir dişte kök, boyun, taç olmak üzere üç
kısım vardır.
Taç: Dişin dıştan görünen, beyaz kısmıdır.
Mine ve dentin tabakaları buradadır.
Boyun: Taç ile kök arasındaki, diş etlerinin
sarıldığı kısımdır.
Kök: Dişin çene kemiğine yerleştiği kısımdır.
YETİŞKİN BİR İNSANDA DİŞLER
1-KESİCİ DİŞLER:
4’ü alt,4’ü üst 8 tanedir .
2- KÖPEK DİŞLERİ:
2’si alt,2’si üstte 4 tanedir.
3- KÜÇÜK AZI DİŞLERİ:
4’ü alt ,4’ü üst 8 tanedir.
4-BÜYÜK AZI DİŞLERİ:
6’SIalt,6’sı üst 12 tanedir.
YUTAK:
Ağız ve burun boşluklarıyla, gırtlak ve yemek borusu
arasındaki boşluğa yutak denir.
Besinlerin ağızdan yemek borusuna iletilmesini sağlar.
Yutakta sindirim olmaz.
YEMEK BORUSU:
Kasların peş peşe
kasılmasıyla besinler mideye
gönderilir.
Yemek borusunun
sindirimde bir rolü yoktur
sadece taşıyıcı bir borudur
Yemek borusunun mideyle
birleştiği noktada bir kapak
vardır. Bu kapağın görevi
yenilen gıdanın mideye
geçmesi için gevşemek ve
gıdalar mideye indikten sonra
tekrar büzülüp kapanarak
midenin içindeki maddelerin
tekrar yukarıya çıkmasını
engellemektir.
MİDE:





Mide, karın boşluğunun sol tarafında, diyaframın
altında yer alan, J harfine benzeyen torba şeklinde bir
organdır.
Mide, üst taraftan mide ağzı (kardia kapakçığı ) ve alt
taraftan mide kapısı (pilor kapağı) ile on iki parmak
bağırsağına bağlanır.
Midenin yapısı üç tabakadır: en dışta zar (periton) ,
ortada kas, en içte ise mukoza tabakaları bulunur.
Midenin en içindeki mukoza tabakasında bulunan
mukoza hücreleri, şekil değiştirerek mide bezlerini
oluşturur.
Mide bezleri önemlidir çünkü mide öz suyu salgılarlar.
Mide öz suyunda; hidroklorik asit (HCl), pepsin enzimi
ve lap enzimleri bulunur.
Mide de sindirim olayı midenin kasılıp
gevşemesi ve mide öz suyu ile gerçekleşir.
Mide de sindirim besinlerin çeşidine
göre 1- 4 saat sürer. Bu arada mide alt
kapısı pilor, zaman zaman açılarak
besinlerin, ince bağırsağın on iki parmak
bağırsağı kısmına geçmesini sağlanır.
Proteinlerin kimyasal sindirimi ilk olarak
midede gerçekleşir.Bağırsaklarda devam
eder.
PEPSİN
PROTEİN
AMİNO ASİTLER
ENZİMİ
İNCE BAĞIRSAK

Ortalama
uzunluğu 6 m
olan ince
bağırsaklar
sindirim
sisteminin en
uzun bölümüdür.
İnce Bağırsağın Görevi:


Ağızda kısmen sindirilmiş karbonhidratlar ile
midede kısmen sindirilmiş proteinlerin ve
sindirimi henüz başlamamış olan yağların
sindirimini gerçekleştirmek ve tamamlamaktır.
Diğer görevi ise, villuslar(tümür) sayesinde
sindirilen besinlerin emilmesini ve böylece
kana karışmasını sağlamaktır.
Safra bir enzim değildir. Yağları yapı taşına
ayırmaz, yağ damlacıklarına dönüştürür.
SAFRA
YAĞLAR
YAĞ ASİTİ(GLİSEROL)
İnce Bağırsak ve kalın bağırsağın
birleştiği yere kör bağırsak bunun dip
kısmındaki ince uzantıya ise apandisit
denir.
KALIN BAĞIRSAK






Kalın Bağırsak İnce bağırsaktan anüse
kadar olan bölümdür.
Yaklaşık 1,5 m uzunluğundadır..
Kalın bağırsağın dışa açılan kısmına anüs
denir.
Su ve mineraller gibi bazı besin maddeleri
burada emilir.
Kalın bağırsakta villuslar bulunmaz.
Emilmeyenler ise burada biriktirilir.
Kalın bağırsak üç bölümde incelenir.



1 - Körbağırsak
2 - Kolon
3 - Rektum
Kalın bağırsakta
kimyasal ya da
mekanik
sindirim
yapılmaz
ANÜS
Kalın bağırsağın vücut dışına açılan kısmına anüs
denir.Besin maddelerinin vücudumuz tarafından
kullanılamayan bölümü anüs yoluyla vücuttan dışarı atılır.

Bazı organlarda vardır ki sindirim onlar
olmadan gerçekleşmez bu organlar
salgıları ile yada başka görevleri ile
sindirime yardımcı olurlar bir düzen içinde
çalışırlar.
PANKREAS(Sindirime yardımcı organ)




Pankreas midenin arkasında, sağda
onikiparmak bağırsağı ve solda dalağın
arasında yer alır.
İnce ve uzun bir yapıya sahip olan pankreas
yaklaşık 80 g ağırlığındadır.
Hem hormon salgılayan, hem de enzim
salgılayan karışık bir bezdir.
Pankreasın salgısı günlük yaklaşık 2litredir.
Pankreas salgıları




Pankreasın salgıladığı hormonlar insülin ve
glukagondur. Bu hormonlar kan şekeri
düzeyini ayarlayıcı özelliğe sahiptirler.
Pankreas, sindirim salgı bezlerinin en
önemlisidir.
Salgıladığı enzimlerle besinlerin sindirimine
yardımcı olur.
Pankreasın ürettiği enzimler ise; lipaz,
amilaz, nukleaz ve proteolitik enzimlerdir.
KARACİĞER( Sindirime yardımcı organ)

Karaciğer, hayatın
devamı için oldukça
önemli olan işlevleri
yerine getirir. Bir çok
maddenin üretilmesi,
depolanması ve
salgılanması
karaciğerde gerçekleşir.
KARACİĞER SAFRA ADI VERİLEN
SALGIYI ÜRETİR.

• Karaciğer, her gün yaklaşık 1 litre safra salgılar.
Safra yağların sindirimine yardımcı olur.
• Vücutta dolaşan kanın bileşimini ayarlar.
• Kandaki glukoz yoğunluğunun uygun seviyede
(90mg/dl) tutulmasını sağlar.
• Dolaşımdaki yağ ve kolestrol seviyesini ayarlar, fazla
aminoasitlerin atılmasını sağlar.
• Vücuttaki artık maddelerin uzaklaştırılmasını sağlar.
• Vitamin ve mineral depolar.
• Yaşlanmış ve hasarlı kan hücrelerini yok eder.
• Kanın pıhtılaşmasını sağlayan maddeleri üretir.
Zehirleri dolaşımdan alarak, safra ile atılmasını sağlar.
• İlaçların zararlı etkilerini sınırlar.
SAFRA KESESİ



Karaciğerin sağ lobunun alt
kısmında yer alan kaslı bir
organdır.
Karaciğerde devamlı olarak
üretilen safra, safra kesesi
tarafından depolanır ve
konsantre hale getirilir. Yani
depo görevi görür.
Safra sıvısı sadece
beslenme anında
kullanıldığı için önce safra
kesesinde depolanır.
ONİKİPARMAK BAĞIRSAĞI


İnce bağırsağın en önemli kısmıdır.
Onikiparmak bağırsağında karbonhidrat, protein ve
yağların sindirimi gerçekleşir. Yağların sindirimi,
karaciğerden gelen safra salgısının etkisiyle ilk kez
burada başlar.
BESİNLERİN SİNDİRİLMESİ
Sindirilen Besinlerin Kana Geçmesi
Sindirilmiş besinlerin kana geçişi, ince
bağırsaklardaki villüsler (tümürler)den olur. Besin
maddelerinin sindirimi tamamlandıktan sonra dolaşım
sistemine aktarılmasına emilim denir. İki yolla olur:
1- Kılcal Kan Damarlarıyla: Glikoz (şeker) ,
amino asit, mineraller, suda çözünen vitaminler
(B ve C ) ve su, villuslar tarafından emilerek,
kılcal kan damarlarına geçer. Ve kan damarları
aracılığıyla önce karaciğere taşınır. Karaciğerde
zehirlerinden arındırılır. Protein – şeker oranı
ayarlanır. Kandaki şeker dengesi sağlanır.
Buradan kalbin sağ kulakçığına taşınır.
2- Lenf Yoluyla: Yağ asidi ve gliserin ve
yağda çözünen vitaminler (A,D,E,K ),
villuslardaki lenf damarlarıyla emilir.
Lenf sistemine karışır. Bu yolla kalbin
sağ kulakçığına taşınır.
Yağ asidi ve gliserin, lenf
damarlarından geçerken üzerleri ince
bir protein kılıfla kaplanarak yağ
molekülü oluşturulur. Çünkü gliserin
alkol özelliği taşır. Alkol, hücre zarını
erittiğinden doğrudan kana karışması
zararlıdır
Su,
mineraller ve
vitaminler sindirime
uğramazlar.
SİNDİRİM SİSTEMİ HASTALIKLARI
Ülser: Mide öz suyunun mide ve onikiparmak bağırsağını
aşındırmasıdır.
Reflü:Asitli mide içeriğinin yemek borusuna gelmesi ve
uzun süre temas etmesiyle, yemek borusunun asitten
kendini koruma özelliği yok olur.[
Gastrit: mideyi koruyan mukozanın iltihaplanması olayı.
Dizanteri: Basillerin ya da amiplerin kalın bağırsağa
yerleşerek yol açtıkları bir hastalıktır.
İshal: Bütün bulaşıcı hastalıklar, bağırsak parazitleri,
beslenme ve emilim bozukluklarında ortaya çıkan bir
hastalıktır.
Gıda zehirlenmesi: Bozulmuş, mikroplu veya kirli
besinlerin yol açtığı bir hastalıktır.
Apandisit: Kör bağırsaktaki apandisin iltihaplanmasıdır.
SİNDİRİM SİSTEMİNİN SAĞLIĞI
Sindirim sisteminin sağlıklı olabilmesi için ağız
ve diş sağlığı çok önemlidir.
 Bunun için;
1-Dişlerimizi günde en az üç kez fırçalamalıyız.
2-Fındık,ceviz gibi yiyecekleri dişlerimizle
kırmamalıyız.
3-Süt içmeliyiz.
4-Arka arkaya sıcak ve soğuk yiyecekleri
yememeliyiz.Diş minesine zara verebiliriz.
5-Çok şekerli yiyeceklerden uzak durmalıyız.

6-Küçük lokmalar alıp iyice çiğnemeliyiz.
7-Kafeinli ve asitli içeceklerden uzak
durmalıyız.
8-Meyve ve sebzelerin iyi yıkanmış olmasına
dikkat etmeliyiz.
9-Etlerin iyi pişmesine özen göstermeliyiz.
10-Yemeklerden önce ve sonra mutlaka
ellerimizi yıkamalıyız.
11-Stres ve düzensiz yaşamdan uzak
durmalıyız.
SUNUMU DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER.
Meral ELİTAŞ
CUMHURİYET İLKÖĞRETİM OKULU
TEKİRDAĞ