Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular

advertisement
Hava Kirliliği ve Hava
Kirliliğinde Özel Konular
Kâmil B. VARINCA
Yıldız Teknik Üniversitesi
Çevre Mühendisliği Bölümü
Akla gelen sorular
† Hava kirliliği nedir? Nasıl tanımlanır?
† Hava kirliliği nasıl meydana gelir? Sebepleri,
kaynakları nelerdir?
† Hava kirliliğinin neticeleri nelerdir?
† Hava kirliliği önlenir mi? Nasıl?
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
2
Hava kirliliği
† Hava, bir gaz karışımıdır. %78 azot, %21
oksijen %1’i karbondioksit ve diğer gazlardan
oluşur.
† Kirlilik, dengenin bozulmasıdır.
† Hava kirliliği, havanın doğal içeriğinin
değişmesi, dengenin bozulmasıdır.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
3
Hava kirliliğinin sebepleri
† Kirleticiler
„
„
„
„
„
Karbondioksit (CO2)
Kükürtoksitler (SO2, SOx)
Azotoksitler (NO2, NOx)
Partikül madde (PM10-PM2,5)
Diğer kirleticiler
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
4
Hava kirliliğinin kaynakları
† Hava kirliliğinin kaynaklarını üç sınıfa
ayırabiliriz.
† Nokta Kaynak
„ Büyük emisyon kaynakları, endüstri kuruluşları
† Çizgi Kaynak
„ Karayolları vb
† Alan Kaynak
„ Meskun alanlar
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
5
Hava kirliliğinin neticeleri
†
†
†
†
†
Asit yağmurları
Ozon tabakasının incelmesi
Küresel ısınma
İklim değişikliği
Kasırgalar
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
6
Ne nedir?
Tanımlar, kavramlar, sebepler
Tanımlar
† Hava, herhangi bir yerde ve zamandaki atmosfer
koşullarının kısa süreli durumudur. Hava,
yeryüzünün herhangi bir yerindeki sıcaklık, yağış,
nem, güneşlenme, sis, bulut, rüzgar ve hava
basıncı gibi çok sayıdaki değişkenin birlikteliği ile
açıklanır.
† İklim, yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar
boyunca gözlenen hava koşullarının ortalama
durumudur. Ancak iklim, yalnızca ortalamaya
yakın koşulları değil, uç değerleri (ekstremleri) ve
tüm istatistiksel değişimleri de içerir.
† İklim değişikliği, nedeni ne olursa olsun (tabii
yada insanî faaliyetler neticesinde) iklim
koşullarındaki büyük ölçekli (küresel) ve önemli
yerel etkileri bulunan, uzun süreli ve yavaş gelişen
değişiklikler biçiminde tanımlanır.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
8
İklim Değişikliğinin göstergeleri
†
†
†
†
†
†
†
†
14 Kasım 2005 Pazartesi
Sıcaklık
Yağışlar
Nem oranları
Bulutlar
Rüzgarlar
Hava basınçları
Güneşlenme
Sisler
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
9
Dünyanın Sıcaklık Değişimi
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
10
Sıcaklık değişiminin sebepleri
†
†
†
†
Dünyanın durum ve hareketindeki değişiklikler
Kıta kayma hareketleri ve dağ oluşumları
Yanardağ faaliyetleri
Güneşteki değişimler
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
11
Dünyanın hareketinin değişmesi
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
12
Kıta hareketleri
† Kıta kayma hareketleri ve dağ oluşumları
okyanus akıntı sistemi ve rüzgar sistemlerini
değiştirdiğinden iklime etki yaparlar.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
13
Antarktika
†
†
†
†
†
†
†
†
Dünyanın en soğuk bölgesi,
Avustralya’nın iki katı büyüklüğünde,
15 milyon yıldır %98’i buz,
Dünyadaki buzulların %90’i, temiz suyun
%70’i burada,
Buz kalınlığı 1,5-4,5 km,
Gelen ışının %80-85’ini yansıtır,
Dünya ikliminin soğutma sistemidir,
Rüzgar sistemi ve okyanus akıntı sistemini
etkiler
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
14
Okyanus akıntı sistemi - taşıyıcı bant
† Okyanuslar arası su
alış-verişini sağlar,
† Dünyadaki
ırmakların 20 katı
kadar su taşır,
† Isı transferini sağlar,
† Batı Avrupa bu bant
sayesinde 10 derece
daha sıcak
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
15
Yanardağ faaliyetleri
† Yanardağ
patlamalarıyla
atmosfere çok büyük
miktarlarda toz
yükselir. Bu tozlar,
güneş ışınlarının
geçişini engelleyen
bir tabaka oluşturur
ve böylece dünyanın
sıcaklığı da düşer.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
16
Sıcaklık-Aerosol ilişkisi
†
1991’de Filipinler’deki Pinatubo yanardağının patlamasıyla
tonlarca kükürt dioksit stratosfere yayılmış ve orada sülfürik
asit damlacıklarına dönüşmüştü. Tüm dünyaya yayılan bu
ayresol battaniyesi, gelen güneş ışınlarını yansıttığı gibi
dünyanın ısısını da soğuruyordu. Bu yüzünden de bir yıl
boyunca dünyanın ortalama sıcaklığı 1°C kadar düştü. Bu olay
bilim adamlarına, iklim modellerini geliştirme fırsatı sağladı.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
17
Güneşteki değişimler
† Güneş'in manyetik alanındaki değişimler ve
Güneş lekeleri, yayılan enerji miktarını etkiler.
Bu da doğal olarak Dünya'nın aldığı enerji
miktarının değişmesine yol açar. Ve iklimler
etkilenir.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
18
Isınıyoruz
† Bugün aslında, bundan 50 milyon yıl önce
başlamış olan soğuk dönemin içindeki kısa
süreli sıcak vahalardan birindeyiz. Büyük bir
olasılıkla da vahanın sonu görünmeye başladı.
† Buna göre dünya şu anda artık soğuma
eğiliminde olmalı. Ancak son 150 yıllık
gözlemler, bir şeylerin sanki ters gittiğini
gösteriyor.
† Soğumuyor, ısınıyoruz.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
19
Isınmanın delilleri
†
†
†
†
†
Sıcaklık kayıtları
Göl ve akarsulardaki sıcaklık artışı
Buzul erimeleri
Deniz kabarmaları
Atmosferde sıcaklığın 0 dereceye indiği
yüksekliğin artması
„ 1970’ten bu yana her sene 4,5 m artıyor
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
20
Sıcaklık kayıtları
† 1860-2000 yılları arasında 0,7 derecelik bir artış
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
21
Buzulların erimesi
† Yeni Zelanda'daki buzullar yalnızca 20 yılda kütlelerinin
¼’ünü yitirdiler,
† İspanya’da 1980'de 27 olan buzul sayısı bugün 13’e
düşmüş durumda,
† Peru Andları'ndaki Qori Kalis buzulu, 1963-78 yılları
arasında, yılda 4 metre kadar geri çekilirken, 1995'te
buzulun yıllık geri çekilme hızı 30 metreye ulaştı,
† Afrika'da Kilimanjaro Dağı'ndaki buzul, 20. yüzyılda
kütlesinin yaklaşık dörtte üçünü yitirdi,
† Aynı dönemde Kafkaslardaki buzulların kütlesi yarıya
indi,
† Çin-Rusya sınırında, Tiyen Şan Dağları'ndaki buzullarsa
son 40 yılda yaklaşık % 20 küçüldüler.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
22
Buzul erimelerine örnekler
†
Dünyamızın ısınıyor olduğuna ilişkin en güzel delillerinden
biri, orta ve alçak enlemlerde dağlardaki buzulların geri
çekilmeleridir. Bu geri çekiliş, özellikle son yirmi yılda hız
kazanmıştır. Buzullardan buharlaşan sular da denizlerin
düzeylerinin yükselmesine yol açar. Bu değer 20. yüzyılda
10-25 cm’dir.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
23
Ne oluyor?
Sebep ne? Değişen ne?
Atmosfer ve tabakaları
† Atmosferde N2, O2,
H20, Ar, CO2, CH4, eser
miktarda diğer gazlar ve
aerosoller bulunur.
† Uzaydan bakıldığında
Dünya -18 derecelik bir
cismin yaydığı enerjiyi
yayar ama dünya
sıcaklık ortalaması 15
derecedir.
† Isı troposferde tutulur.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
25
Gelen enerjinin dağılımı
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
26
Doğal Sera Etkisi
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
27
Sera Gazları
†
†
†
†
†
†
Su buharı
Ozon (O3)
Karbondioksit (CO2)
Metan (CH4)
Azot oksitler (NOx)
Kloroflorokarbonlar (CFC)
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
28
Küresel Isınmaya katkıları
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
29
Karbondioksit
†
†
†
†
17. yüzyılın başlarında keşfedilmiş;
Renksiz, kokusuz;
Atmosferde %0,03 oranında bulunan;
Karbon içeren maddelerin yakılması,
fermantasyonu ve solunması ile ortaya çıkan
bir gazdır.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
30
Karbondioksitin sera etkisi
† 1860’dan bu yana meydana gelen 0,7
derecelik artışın %60’ı karbondioksitten
kaynaklanıyor.
† Atmosferdeki karbondioksit miktarı son
200.000 yılın en üst düzeyinde
† Sorumlusu: İnsanoğlu
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
31
Karbondioksitteki artış
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
32
Olayların karbondioksit artışı ile bağı
†
14 Kasım 2005 Pazartesi
Yüz elli yıllık sıcaklık
kayıtları, Dünya’nın bu
dönemde 0,5-0,7°C kadar
ısındığını ortaya koyuyor.
Bilim adamları, endüstri
devrimiyle birlikte
atmosferde karbondioksit
ve metan gibi sera
gazlarındaki artmasının
bu ısınmayla ilişkili
olduğunu düşünüyorlar.
Çünkü buz örnekleri
üzerinde yapılan
çalışmalar, yüz binlerce
yıl boyunca atmosferdeki
sera gazı oranlarının
Dünya’nın sıcaklığıyla
birlikte artıp azaldığını
gösteriyor.
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
33
Karbon Çevrimi
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
34
Karbondioksit alış-verişi
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
35
Kişi başı karbondioksit salınımı
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
36
Tahmini toplam salınım
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
37
Tahmini karbondioksit düzeyi
† Küresel ısınmanın
durdurulabilmesi için tüm
ülkelerin atmosfere
saldıkları CO2 miktarında
çok ciddi bir azalma olması
gerekiyor. Ne var ki ne
sanayileşmiş ülkeler ne de
gelişmekte olanlar bu
yönde her hangi bir önlem
almıyorlar. Karbon dioksit
düzeyi de azalmak şöyle
dursun sürekli olarak
yükseliyor; bu hızla
giderse 2100’de 1850’deki
düzeyinin 3 katına çıkması
bekleniyor.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
38
Metan
†
†
†
†
†
†
Havadan hafif, renksiz, kokusuz,
Atmosferde CO2 miktarının 1/200’ü kadar,
Isı tutma kapasitesi CO2’in 20 katı,
Atmosferde kalma süresi 10 yıl,
Küresel ısınmanın %10-15’inden sorumlu,
Her yıl %1 oranında artıyor.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
39
Ozon bilgisinin zamansal gelişimi
† 1840 : Ozon keşfedildi,
† 1880 : Güneşin ultraviyole ışınlarına karşı bir
filtre vazifesi yaptığı ve stratosferde
bulunduğu fark edildi,
† 1920 : Ozon tabakası ile ilgili ilk sistematik
ölçümler başladı,
† 1985 : Ozon deliği keşfedildi,
† 1987 : Montreal Sözleşmesi imzalandı.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
40
Mukayese tablosu
CO2
sera etkisindeki rolü yüksek
ozon tabakasına
etkisi
başlıca doğal
kaynaklar
CH4
N2O
CFC'ler
O3
H2O
yüksek
yüksek
yüksek
yüksek
yüksek
artırıcı-azaltıcı
artırıcı-azaltıcı
artırıcı-azaltıcı
Azaltıcı
yok
Azaltıcı
doğal çevrim
sulak alanlar
topraklar, tropikal
ormanlar
yok
hidrokarbonlar
buharlaşma
başlıca insani
kaynaklar
pirinç tarlaları,
hayvanlar, fosil
fosil yakıtlar,
ormansızlaştırma yakıtlar, biomas
yanması
buzdolapları,
Nox'li
gübreler, toprak
aerosoller,
hidrokarbonlar,
kullanımında değişim
endüstriyel işlemler biomas yanması
kalış süresi
50-200 yıl
10 yıl
150 yıl
60-100 yıl
haftadan aya
kadar
günler
endüstri öncesi
yoğunluk (ppb)
280.000
700
285
0
10
bilinmiyor
şimdiki yoğunluk
363.000
1.670
310
CFC-11: 0,26 CFC12: 0,52 CFC-113:
0,08
20-40 (kuzey
yarımkürede)
3.000-6.000
(stratosferde)
artış hızı
0,50%
0,90%
0,30%
4%
%0,5-2
bilinmiyor
küresel ısınmaya
katkısı
1
11
270
3400-7100
-
-
insani sera
etkisindeki pay
60%
15%
5%
12%
8%
Bilinmiyor
14 Kasım 2005 Pazartesi
sulama
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
41
Ne olacak?
Öngörüler ve tahminler
Küresel iklim modelleri
† Matematik modelleme
† Bilgisayar destekli modeller
† Tüm modeller bir küresel ısınma olacağında
birleşiyor.
† Ancak ne kadar olacağı ve etkileri
konusundaki öngörüler değişiyor.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
43
Muhtemel etkiler
†
†
†
†
†
†
†
†
†
Hidrolojik döngünün değişmesi
Enerji temin güvenliği
Su kaynaklarının hacminde ve kalitesinde azalma
Kara ve deniz buzullarının erimesi
Kar ve buz örtüsünün alansal olarak daralması
Deniz seviyesinin yükselmesi
Kuraklık ve seller
İklim kuşaklarının yer değiştirmesi
Yüksek sıcaklıklara bağlı salgın hastalıkların ve
zararlıların artması sonucunda dünya ölçeğinde sosyoekonomik sektörleri, ekolojik sistemleri ve insan
hayatını doğrudan etkileyecek önemli değişiklikler
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
44
Buzulların erimesi
† Kuzey kutbundaki buzulların tamamının
eriyeceği öngörülüyor,
† Deniz seviyesinin 15-95 cm artacağı
öngörülüyor,
† Milyonlarca insanın yaşadığı Nil ve Yangtze
deltaları, Po ovası, Çukurova, Bangladeş
kıyıları, Pasifik'teki ada ülkeleri sular altında
kalacak, çevrede mülteci patlaması ve
toplumsal çatışmalar ortaya çıkacaktır.
† Temiz su kaynaklarının denizlere karışması ve
su sıkıntıları
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
45
Sıcaklık artışı
† Sıcaklıktaki artışın 1-3,5 derece olacağı
öngörülüyor,
† Artan sıcaklıktan dolayı insan ölümlerinde
artış,
† Sıcak dalgaları, kuraklık, aşırı yağışlar, seller,
ortalama sıcaklıklarda değişiklikler, vb. aşırı
doğa olaylarında da bir artış bekleniyor.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
46
Taşıyıcı bandın değişmesi
†
†
†
†
Akıntı sistemi durabilir,
Akıntının ısıttığı yerler soğur,
Akıntının geçtiği yerlerde iklim farkları azalır,
Yangınlar, ormansızlaşma, erozyon, sel, fırtına
ve kasırgaların artması
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
47
Ozon tabakasının incelmesi
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
48
Ozon tabakasını
özledim!
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
49
İnsan sağlığı
† Sıcak şoktan kaynaklanan insan ölümleri
† Ozon tabakasının incelmesinden kaynaklanan
cilt ve deri hastalıkları, yanmalar
† Sıtma gibi salgın hastalıkların yayılması
† Virüs çeşitliliğinin ve dağılımın artması
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
50
Canlılara etkisi
† Bitki ve hayvanların yaşam alanlarında
değişiklikler
† Bazı bitki ve hayvan popülasyonlarında azalma
† Ağaçların erken çiçeklenmesi, böceklerin erken
ortaya çıkması, kuşların erken
yumurtlaması
† Bitki ve kara hayvanı türlerinin dörtte birinin
yada 1 milyondan fazlasının yok olabilecek
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
51
“Dünyaya kaç tane göktaşı çarptığı umurumda
değil, ben hala insan türünün ortadan kalkmasına
küresel ısınmanın neden olduğuna inanıyorum.”
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
52
Tarımdaki değişimler
† Farklı yağış sistemleri tarım alanlarının
değişmesini sağlayacak,
† Maliyet artacak,
† Kuraklık artan yerlerde tarım azalacak,
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
53
Enerji sektörüne etki
† Fosil yakıt yerine alternatif enerji kaynağı
arayışları
† Temiz ve yenilebilir enerji kaynaklarına verilen
önemin artması
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
54
Pentagon Raporu
† 2007’de Holanda’yı su basacak, Lahey yok
olacak
† 2010 - 2020 arasında Avrupa kıtasında
sıcaklık ortalama 14.5 santigrat derece
düşecek. Ancak ABD ve Avrupa kıtasında,
sıcaklığın 35 santigrat dereceyi geçtiği gün
sayısı da artacak. İklimdeki dengesizlikler,
tarımı ve ülke ekonomilerini vuracak. İngiltere
soğuk ve kurak olacak, iklim Sibirya'ya
benzeyecek.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
55
Pentagon Raporu
† Deniz kabaracak, kıyılardaki Avrupa kentleri,
yükselen suların altında kalarak Lahey'le aynı
kaderi paylaşacak.
† Hindistan, Güney Afrika ve Endonezya kuraklık
ve açlık yüzünden iç karışıklıkların pençesinde
dağılacak. Kitlesel yağma olayları başlayacak.
† Suya sahip olmak için savaşlar çıkacak. Nil,
Tuna ve Amazon nehirleri çevresi, savaş
alanına dönecek.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
56
Pentagon Raporu
† Su ve enerji kaynaklarını korumak için
Japonya, Almanya, Kuzey Kore, Güney Kore,
İran ve Mısır nükleer silah geliştirecek.
† Din, ideoloji yada ulusal onur gibi gerekçelere
dayanan savaşlar tarihe karışacak, savaşların
tek amacı "hayatta kalmak" olacak.
† 20 yıl içinde, dünyanın doğal kaynaklarının,
nüfusu besleme kapasitesi azalacak. Savaş ve
açlık nedeniyle milyonlarca insan ölecek,
sonunda yeryüzünde doğal kaynakların
besleyebileceği sayıda insan kalacak.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
57
Pentagon Raporu
† ABD ve Avrupa, kuraklığın 400 milyon insanı
tehdit edeceği Afrika'dan kitlesel göç
akınlarıyla boğuşacak. Zengin ülkeler, göçten
korunmak için birer "kale" olacak. İskandinav
ülkelerinden de güneye göç başlayacak. 8200
yıl önce iklim değişikliğinin yol açtığı dev
kitlesel göçün bir benzeri yaşanabilir.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
58
Hawking’in Kıyamet Teorisi
† 2000-2400 Yılları arası:
El Nino yüzünden iklim değişiklikleri olacak. İklim
değişiklği nedeniyle sıtma,tifo gibi hastalıklar yeniden baş
gösterecek. Kasırga ve hortumlar dünyayı kasıp
kavuracak. Sera etkisi şiddetini arttıracak. Önümüzdeki
100 yıl içinde meydana gelecek ısı değişimleri bitki
örtüsünü etkileyecek. Buzulların erimesi su baskınlarını
arttıracak. Alp dağları başta olmak üzere birçok bölge
büyük çığ felaketlerine sahne olacak. Isınma bugünkü
süratiyle devam ederse 400 yıl içinde Alp dağlarında kar
kalmayacak.
† 2400-2500 Yılları arası
Özellikle Güney Yarımküre etkilenecek. Güney
Yarımküreden, Kuzey Yarımküreye büyük göçler
başlayacak. Su seviyesi okyanuslarda süratle yükselecek.
Aynı dönemlerde Güney Avrupa'da büyük bir kuraklık
başlayacak. Kuzey Avrupa ise sel suları ile boğuşacak.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
59
Hawking’in Kıyamet Teorisi
† 2500-2800 Yılları arası
Güney Yarımkürede ölümden kaçan
insanlar,Kuzey Yarımküreye göçünce, göçler
ülkeler arası savaşlara neden olacak. Çevre
kirliliği doğal kaynakları kurutacak. Kuzey ve
Güney kutbundaki buzullar eriyecek, karaların
çoğunu su kaplayacak.
† 2800-? Yılları arası
Dünyanın atmosferi değişecek ve Dünya, Mars
gibi sülfürik asitlerden oluşacak, hiç bir canlı
yaşayamayacak.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
60
Kasırgalar
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
61
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
62
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
63
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
64
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
65
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
66
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
67
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
68
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
69
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
70
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
71
Entire side of windows blown out, Hyatt.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
72
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
73
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
74
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
75
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
76
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
77
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
78
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
79
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
80
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
81
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
82
School buses under water
Downtown New Orleans
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
84
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
85
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
86
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
87
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
88
Missing piece to puzzle.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
89
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
90
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
91
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
92
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
93
Aerial view of New Orleans
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
94
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
95
Ne yapmalı?
Tedbirler, sözleşme ve anlaşmalar
Toplantılar - Sözleşmeler
† 1979 : WMO I. Dünya İklim Konferansı
† Eylül 1987 : Montreal Sözleşmesi
„ Ozon tabakasına zarar veren kimyasalların azaltılması
† 1988 : Değişen Atmosfer Toronto Konferansı
„ BM İklimin Korunması Kararı
† 1990 : WMO II. Dünya İklim Konferansı
† 1992 : BM Çevre ve Kalkınma Konferansı (Yeryüzü
Zirvesi)
„ BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
† Amaç: Atmosferdeki sera gazı birikimlerini, insanın
iklim sistemi üzerindeki tehlikeli etkilerini önleyecek
bir düzeyde durdurmak
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
97
Toplantılar - Sözleşmeler
† Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli
(IPCC)
† Nisan 1995 Almanya : 1. Taraflar Konferansı
„ İDÇS Berlin Buyruğu
† Aralık 1997 Japonya : 2. Taraflar Konferansı
„ İDÇS Kyoto protokolü
† Gelişmiş Taraf ülkeler insan kaynaklı karbondioksit
(CO2) eşdeğer sera gazı salımlarını 2008-2012
döneminde 1990 düzeylerinin toplam olarak en az %
5 altına indireceklerdir
† Kasım 1998 Arjantin : 3. Taraflar Toplantısı
„
İDÇS Buenos Aires Eylem Planı
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
98
İklim değişikliği çerçeve sözleşmesi
† 1991 yılında Rio Çevre ve Kalkınma
Konferansında kabul edilip 50 ülkenin
onaylamasını müteakip 21 Mart 1994’te
yürürlüğe girmiştir.
† Sözleşmenin amacı; atmosferde tehlikeli bir
boyuta varan insan kaynaklı sera gazı
emisyonu konsantrasyonunun iklim sistemi
üzerindeki olumsuz etkisini önlemek ve belli
bir düzeyde tutulmasını sağlamak.
† Ek II listesi: 1992’de OECD üyesi 24 ülke,
Avrupa Birliği ülkeleri
† Ek I listesi: Ek II listesine ek olarak Pazar
ekonomisine geçiş sürecinde olan ülkeler
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
99
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
100
Kyoto Protokolü
† İDÇS’nin yetersiz olduğu düşünülerek
yükümlülüklerin daha sıkı hale getirilmesi ve
yasal bağlayıcı bir belge olması amacıyla
Kyoto Protokolü hazırlanmış olup 16 Mart
1998-15 Mart 1999 tarihleri arasında imzaya
açık kalmıştır.
† Protokole göre Ek I listesinde yer alan ülkeler
2008-2012 birinci taahhüt dönemi sonunda
toplam sera gazı emisyonlarını ortalama
olarak 1990 yılı seviyesinin en az %5,2 altına
indirme yükümlülüğünü kabul etmiştir.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
101
Kyoto Protokolü
† Protokolün yürürlüğe girmesi iki şarta bağlıdır;
† Birincisi; protokolün 55 ülke tarafından
onaylanması
† İkincisi; 1990 yılında hesaplanan toplam CO2
emisyon miktarının en az %55’inden sorumlu Ek
I ülkelerinin bu 55 ülke içinde yer alması
† %36,1 paya sahip ABD imzalamamıştır.
† %17’lik paya sahip Rusya Federasyonunun
imzalaması ile 16 Şubat 2005 tarihinde protokol
yürürlüğe girmiştir.
† Protokol bugüne kadar 141 ülke ve Avrupa
Birliği tarafından onaylanmıştı.
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
102
Esneklik mekanizmaları
† Emisyon ticareti
„ Madde 17 ile düzenlenmiştir.
„ Ek I ülkeleri arasında emisyon ticaretini mümkün
kılmaktadır.
† Ortak uygulama
„ Madde 6
„ Sera gazı azaltımını amaçlayan projelerden “Emisyon
Azaltma Kredisi” elde edilir.
† Temiz kalkınma mekanizması
„ Madde 12
„ Ek I ülkelerinin Ek I dışı ülkelerde gerçekleştirecekleri
projelerden “Sertifikalandırılmış Emisyon Azaltım Kredisi”
elde etmeleri
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
103
Ne yapmalıyız?
†
†
†
†
†
†
Akıllı ve gerçekçi olmak
Gelişmeleri yakından takip etmek
Fırsatları değerlendirmek
Esneklik mekanizmalarını iyi kullanmak
Milli menfaatleri ön planda tutmak
Ülke gerçeklerini iyi tahlil etmek
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
104
Teşekkürler
† Kâmil B. Varınca
Yıldız Teknik Üniversitesi
İnşaat Fakültesi
Çevre Mühendisliği Bölümü
A Blok 3. Kat 34349
Yıldız / Beşiktaş / İstanbul
Telefon: (212) 259 70 70 / 2278
Faks: (212) 261 90 41
İnternet: www.yildiz.edu.tr/~kvarinca
E-posta: kvarinca@yildiz.edu.tr
14 Kasım 2005 Pazartesi
Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğinde Özel Konular - Kâmil B. VARINCA
Y.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
105
Download