Ses

BİL 110 Bilgisayara Giriş
Donanım 3 (Hardware 3)
Öğrt. Gör. Ahmet Cengizhan Dirican
Bilgisayar Müh. Böl.
İçerik
 Bilgisayarda Ses, Ses Kartı ve Hoparlörler
 DirectX
2
Bilgisayarda Ses ve Ses Kartı
Ses Kartları
3
Ses Bileşenleri
 Ses kartları, analog ve dijital ses dönüşümlerini yapar.
 Hoparlörler, analog sinyalin fiziksel ortama aktarılmasını sağlar.
 Mikrofon, fiziksel ses dalgalarını analog sinyallere çevirir.
 Kaydetme ve yürütme yazılımı ise ses kartının dijital ses kayıt
ve dinleme işlevlerinin yönetilmesini sağlar.
 Bu 4 temel bileşenin dışında,
ses kabloları da, ses kartı ile
hoparlör ve mikrofonlar
arasında bağlantıların
kurulmasını sağlar.
4
Bilgisayar Açısından Ses Kavramı
 Sesler, bir kaynaktan dalgalar halinde çıkar, kulaklarınız bu
titreşimi hisseder ve ses duyulur.
 İnsan kulağı melodileri gürültüden kısıklığa doğru farklı
boğuklukta algılar.
 Bilgisayarlar henüz insan kulağı ve beyni kadar sofistike değildir.
 Sesleri bilgisayarın yakalayabileceği ve yürütebileceği hale
getirmek için net standartlar vardır.
5
Seslerin Yakalanması
Ses Kartı
Mikrofon
Analog Sinyal
Ses Dosyası
Dijital Sinyal
6
Seslerin Yürütülmesi
Ses Dosyası
Hoparlör
Dijital Sinyal
Analog Sinyal
7
Ses Örnekleme
 Örnekleme, belirli bir ses dalgasının her bir saniyede bir dizi
işlemden geçirilerek durumunun ve kalitesinin yakalanmasıdır.
 Örnekleme oranı saniyedeki kaç bin kez tekrarlandığıyla ölçülür.
 KHz: Kilohertz
 Ses hangi sıklıkta örneklenirse o
kadar iyi kaydedilmiş olur.
 8 bit (28) 256, 16 bit ise (216)
65.536 farklı karakteristiği saklar.
 Ayrıca sesler tek veya çift kanallı
olmaktadır (mono/stereo).
 CD kalitesi yaygın olarak en iyi ses kalitesi kabul edilir
 CD: 16 Bit, 44.1 KHz, Stereo / DVD : 24 Bit, 96 KHz, Stereo
 Veri Boyutu = Örnek Frekansı x Örnek Derinliği x Kanal Sayısı
8
Kayıtlı Ses Biçimleri
 En eski ses saklama formatı darbe kod modülasyonudur (PCM).
 Telefon çağrıları için geliştirilmiştir.
 WAV olarak bilinen dosya formatı PCM biçimidir.
 Kaliteli ses düzeyine sahip, ancak büyük dosyalar halinde saklanır.
 Sıkıştırma veya kodlama algoritmaları gereksiz sayılabilecek
sesleri göz ardı ederek boyutu küçültmeyi sağlar.
 Kodlayıcı ve kod çözücü (codec)
yazılımlara gereksinim duyulur.
 En ünlü codec MP3 olarak bilinen
MPEG-1 Katman 3 kodudur.
9
Seslerin Yürütülmesi / Dinleme
 Tüm Windows sürümleri “Media Player ” yazılımı ile gelir.
 Temel olarak tüm yürütme yazılımları WAV dosyalarını çalabilir.
 Ancak özel bir algoritma ile sıkıştırılmış ses dosyalarının
çalınabilmesi için, ilgili codec yazılımın yüklü olması gerekir.
 MP3 formatı da neredeyse WAV düzeyinde standartlaşmıştır.
10
MIDI
 MIDI, kullanımın azalması sebebiyle sadece WAV veya MP3 gibi





bir ses formatı olarak bilinir.
Asıl olarak müzik aygıtlarının ses kartlarına bağlanması için özel
bir arayüzdür (Musical Instrument Digital Interface).
MID dosyasında sesler şu ana kadar gördüğümüz şekilde
örneklenmez; MID sadece metin tabanlı bir dosyadır.
Dosyada çalınacak nota, aygıt
ve süre bilgileri tutulur.
Ses kartı bu komutalara göre
özel bir işlemci ile sesler üretir.
Bu seslerin nasıl olacağı ses kartı
üzerindeki işlemcide kodludur.
11
Yaygın Dosya Formatları
 WAV, MP3 ve MIDI formatları, ses dosyalarının çoğunluğunu
oluştursa da, yüzlerce ses kayıt formatı vardır
 Tabloda yaygın kullanılan diğer ses formatları yer almaktadır
Ad
Tanım
AAC
Apple’ın iTunes için geliştirdiği özel format
AIFF
QuickTime ile yaygınlaşan Mac’e ait bir format
ASX
Microsoft’un streaming (web yayını) formatıdır
AU
Farklı platformlar arasında taşımada yaygındır
OGG
Vorbis firmasının açık kaynak kodlu MP3 alternatifidir
RM
RealMedia yazılımına ait video ve ses formatıdır
WMA
Windows’un kendine özgü MP3 alternatifidir
12
Video Dosyalarında Ses
 Video dosyalarının neredeyse tümü bir ses katmanı barındırır.
 Sıkıştırılmış ses formatlarında olduğu gibi, video dosyaları
içindeki seslerin yürütülebilmesi için codec yüklü olmalıdır.
 Çoğu video formatı, kendisine özel bir ses kodlaması tanımlar.
 Bazı videolar ise standart ses formatlarını kullanır.
 Bu dosyalarda eğer uygun video codec yok ise yürütme
programında açtığınızda sadece ses duyurulur, görüntü ise gelmez.
13
Ses Kartı
 Ses kartlarının öncelikli olarak ele alınan 4 özelliği vardır
 İşlemci yetenekleri (MIDI işlemcisi ve diğer dönüştürücüler)
 Hoparlör desteği
 Kayıt kalitesi özellikleri
 Bağlayıcı türleri
 Ses kartları bir PCI genişleme kartı olabileceği gibi, anakart
üzerine yerleşik olarak da gelebilir (onboard).
 Yerleşik ses kartlarının kullanımı günümüzde daha yaygındır.
14
Hoparlörler
 Stereo hoparlörler, bilgisayar dünyasında göreceğiniz en eski ve




halen geçerli olan standart teknolojidir.
Biri sağda biri solda olmak üzere iki kolon vardır ve ses kartına
tek bir bağlayıcı ile bağlanırlar.
Üç boyutlu sesin bilgisayar dünyasına çıkışı ile birçok sayıda
hoparlör standardı yaratılmıştır.
2.1 hoparlör sistemi, bir çift standart stereo kolon ve 1 adet
subwoofer birleşiminden ibarettir.
2.1 hoparlörler de tek bağlayıcı kullanır.
15
Gelişmiş Hoparlörler
 Dolby digital ses standardı, beş kanallı sesi desteklemek için




tasarlanmıştır (ön-sol, ön-sağ, ön-orta, arka-sol, arka-sağ).
Beş kanalın haricinde 1 tane de subwoofer destekler.
DTS (Digital Theatre Systems) de alternatif bir 5.1 ses sistemi
olup, dolby digital standartlarını da desteklemektedir.
Birçok ses kartı özel S/PDIF (Sony/Philips digital interface)
bağlayıcısı ile birlikte gelmektedir .
S/PDIF, 5.1 hoparlör sisteminin doğrudan bağlanmasını sağlar.
16
DirectX
17
DirectX
 Eskiden uygulamalar işlemler için donanıma direkt erişirlerdi.
 Yeterince iyi olmayan yazılımlar sistem çökmelerine sebep oluyordu
 Bunu engellemek için Microsoft DirectX API’sini çıkarttı.
 Amacı özellikle grafik uygulamalarında donanıma olan erişimleri
doğru şekilde yönetmek ve kolaylaştırmaktır.
 Grafiklerin dışında ses, ağ bağlantıları
ve giriş aygıtları gibi çok geniş bir
donanım yelpazesini destekler.
 DirectX sadece Windows içindir.
 Unix ortamlar için DirectX alternatifi
OpenGL’dir ve hem Windows hem de
Mac sürümleri bulunmaktadır.
18
DirectX Tanılama Aracı
 Bugün neredeye tüm oyunlar DirectX'e ihtiyaç duyar ve tüm
ekran kartlarının DirectX'i destekleyen sürücüleri vardır
 DirectX her sistemdeki yüklü ve çalışır durumda olmalıdır
 Bunu doğrulamak
için DirectX tanı
aracı bulunur
 Çalıştır : dxdiag
 Bu ekrandan bir
çok özelliği test
edebilirsiniz