almanya`nın siyasi birliğini tamamlaması ve almanya`nın

Almanya’nın Siyasi Birliğini Tamamlaması Ve Almanya’nın Sanayileşme Süreci
17.ve 18. Yüzyıllarda Almanya’nın Ekonomik Durumu: 30 yıl savaşlarından sonra Almanya ekonomik hayatı, modern
anlamda ,tek bir halk iktisadı değildi. Parçalanma ve zayıflık, kolonilerin kazanılmasını imkansız kıldı.Deniz ticareti
sınır- alıydı.Hamburg Borsası 1568’de,Hamburg Bankası ise 1619’da kuruldu.Alman ihracatının ağırlık noktasını,tarım
ve maden ürünleri oluşturuyordu.İthalat fazlaydı ve bilhassa ülkede çeşitli değerde paralar bulunduğu için para
krizleri görüldü ve ekonomiyi sarstı. Yeniçağda Almanya Hürriyet ve Birlik için çabalıyordu: Almanya 1815’de iktisadi
bakımdan diğer ülkelerden çok geride bulunuyordu ve uzun savaş- lardan çok zarar görmüştü.Hala ortaçağ şehir
ekonomisi hakimdi.Nüfus 25 milyondu ve bü- yük kısmı tarımla uğraşıyordu.(Yaklaşık %80) Almanya her şeyden
evvel,bir tarım devletidir. Köylülerin mevkii önemli şekilde iyileştirildi. Fakat Doğu Almanya da oldukça
güçlüklerle karşılaştı. Mülk sahipleri, ucuz iş gücünü kaybetmek istemiyorlardı. Bizzat mülk sahibi serbest
köylülerin sayısı sabit kaldı Tarımda teknik yenilikler ve ürün artışı yavaş yavaş görüldü. Alman Birliğinin 38
gümrük sınırının varlığı, değişik ölçü, ağırlık ve paraları sebebiyle, ticaret ve ulaşım durumu elverişli
değildi.1816/17 de meydana gelen açlık nedeniyle, birçok Alman, daha iyi yaşam koşulları elde edebilmek üzere
Amerika’ ya göç etti Ekonomik Birlikte ilk cesur adımı, Tübingen’de profesör olan Friedrich List, 1819’ da
“Verein Zur Beförderung Des Deutschen Handels Und Gewerbes” adlı eserini yayımlayarak, attı. Eserinde,
Almanya’da dahili gümrüklerin kaldırılmasını ve tekbir gümrük oluşturulması gerektiğini ileri sürdü. Fakat kendisi
demogog olarak suçlandı, ülkeyi terkezorlandı ve Amerika’ya göç etti. Fakat fikirleri etkilioldu,1819’da Prusya Dahili
Gümrükleri kaldırıldı ve tekbir iktisadi saha oluşturuldu. Kanlı savaşlardan sonra (1828 -1834) Alman Gümrük
Birliği ortaya çıktı:1 Ocak 1934’de,ekseri Alman dahili gümrükleri kalktı ve sadece sınırlarda,birleşik gümrük alanının
gümrük resimleri geçerli oldu. Fr. List,Almanya2da merkezi Leipzig olmak üzere tekbir demiryolu-ulaşım şebekesinin
gerçekleştirilmesinin lüzum ve önemine inanarak Almanya’ya bir plan yolluyor.Almanya’da ilk demiryolu
Nürnberg’den Fürth’e inşa olunuyor. Buharlı gemi nakliyatı ise,1825’te Rhein’de faaliyete geçiyor ve gelişiyor.
Almanya’nın endüstri mallarından kurtulması için,endüstrileşmesi gerekiyordu.Yiyecek maddeleri,tarımsal
maddelerin ihtiyaca cevap vermesi ve iç pazarda yer bulması gerekiyordu.Fr. List’in,1841’de yazdığı “Das Nationale
System Der Politischen Ökonomic adlı kitabında endüstrinin gerçekleşmesi için çare olarak himayeli gümrük tavsiye
ediyordu. Fakat”Bir ulus için egemenlik,zenginlikten daha önemlidir.” Düşüncesi o zamanlar anlaşılamamıştı. Asrın
30.-40. yıllarından sonra Almanya’da teşebbüs fikri uyandı.Büyük bir endüstri oluştu ve halkın hayat seviyesinin
yükselmesinde yeni bir kaynak oldu.Dış ülkeye bağlılığı ortadan kaldırdığı gibi,dünya pazarında söz sahibi oldular Yeni
keşifler ve zengin kömür yatakları Alman endüstri,ticaret ve ulaşımında çok yararlı oldu.Böylece Almanya’da “Kömür
ve Demir Asrı” başladı. Almanya’da kimyager Justus Liebig tarafından önemi keşfedilen suni gübrenin tarımda
kullanılmasıyla ürürn miktarının arttırılmasına çalışılıyor.Almanya hala tahıl ihraç edebiliyor ve köylünün durumu
önemli bir kalkınma gösteriyor.Bilhassa Revolüsyondan sonra küçük köylüler şahsi toprak sahibi oluyorlar.
1811’desan’at alanındaki hürriyetten itibaren,san’at serbestçe gelişiyor.Bu alandaki en mühim düşmanı buhar
makinaları oluyor.Birçok sanatkar fabrikalarda iş bulmak zorunda kalıtor.Tekniğin ilerlemesi ile yeni san‘at dalları
ortaya çıkıyor.Makine yapımcıları,Mekanikler,Elektronikler.... gibi Aynı zamanda Almanya’nın endüstri devleti olarak
gelişmesi başlıyor. Büyük teşebbüsler,büyük kapitale ihtiyaç gösteriyor ve artan kapital ihtiyaçları nedeniyle
Bankacılık gelişti ve Anonim Şirketler kuruldu. İlk defa Kartel’ler meydana getirildi.Modern büyük bankaların esas
~1~
www.hayalkatibi.com
faaliyetleri olarak değerli kağıt,yahut Effektenhaldel 8tahvil alım-satımı) ve Kreditgeschaefte (kredi) ortaya çıktı.
Endüstriel gelişme ile birlikte ticaret ve ulaşımda kuvvetle kalkındı.Deniz aşırı faaliyetler gelişti;yeni demiryolları dahili
nakliyatı sağladı.Fransa ile 1862,Belçika ile 1863’de,İngiltere ve İtalya ile de 1869’da ticaret anlişmaları
imzalandı.Werner von Siemens tarafından 1847’de telgraf kablosu ve 1857’de de dinamo makinası bulundu.Philip
Reiss tarafından 1860’da telefon bulundu.Robert Mayer Helmholtz enerjjinin muhafazası kanunu buldu.1848’de
Siemens tarafından ilk defa Berlin’den Frankfurt’a telgraf hattı çekildi 1871’de Prusya Kralı 1.Wilhelm ,Versay’da
Alman Kayzeri olarak imparatorluk tacını giydikten sonra Almanya’nın siyasi birliği ile birlikte iktisadi birliğinin de tam
manasıyla oluşması için çalıştı.Ölçü,ağırlık,para birliğini sağladı,ve o zamana kadar gümüş esası
yürütülürken,imparatorlık altın esasını benimsedi.Prusya Bankasının yerini Reichs Bankası aldı.1851’de
Diskonto:Gesellischaft ,1854’de Darmstadtler,1870’de Deutschen ve 1872’de Dresdner Bank kuruldu. 1890’da 50
milyon olan Almanya ,1914’de 68 milyonu buldu.Milli gelir tahminleri 1895’te 25 milyardan1913’de 40 milyar marka
yükseldi.Milli servet ise aynı zaman içinde 200’den 300 milyara yükseldi. Artan ihtiyaçlar,ham maddeler,yiyecek ve
keyif maddeleri ithalat ile karşılanabildi.Alman üretiminde artan ihracatı ve halkekonomisini büyük ölçüde
etkiledi.Böylece Almanya içinde,devlet iktisadiyatından dünya iktisadiyatına geçiş (yükselen hayat seviyesi) ve ondan
pay alma ve rekabet kendini gösterdi. Bismarck’ın vaadettiği gümrük kanunları himayesinde ,tarımda önemli
gelişmeler sağladı.Tarım alanı genişledi.Tarımsal ürün miktarı ve sığır mevcudu arttı.Fakat dünya pazarının baskısı
altında ,düşen tahıl fiyatları,daha sonraları tarımı yeniden güç duruma düşürdü.Nihayet,1902’de gümrük tarifesi
sayesinde en önemli tahıl türlerinin gümrükleri yeniden yükseltildi.Fakat Almanya’nın tarım alanı fazla nüfusun
beslenmesi için yetmiyordu.Bundan dolayı,daha iyi yaşama koşulları bulmak amacıyla,birçok köylü şehirlere akın
etti.Böylece tarımda iş gücü azalması oldu,ve yabancı işçiler ve tarım makineleri kullanıldı.1895’de bütün nüfusun
%35.8’i tarımla ilgilenirken,bu oran 1907’de %28.6 ‘yı buldu.Artan nüfusun talep ettiği iş ve ekmeğin her ikisini de
endüstri sağladı. Endüstrinin gelişmesi,insanın gittikçe daha fazla miktarda tabiat kuvvetlerini yenmesini mümkün
kıldı.İnsan ve onun çalışma gücünün yanı başında onun bilimsel düşüncesi ,yer altı zenginliklerinden
faydalanması,kuvvetli bir endüstriel gelişme için ikinci bir ön şart olarak görüldü.Kömür ve demir, makine hayatı için
en önemli ham maddeyi teşkil ediyordu.Bunlar ise Almanya’da büyük ölçüde mevcuttu. Savaştan önce Almanya
,İngiltere ile eşit miktarda kömüre ve hemen hemen 2 katı ham demir miktarına sahip bulunuyordu.Essen ‘de Krupp
firması en büyük dökümhaneyi kurmuştu ve burada yaklaşık 70.000 işçi çalışıyordu. Makine endüstrisinde Almanya 1.
sırada yer alıyordu.Savaştan önce bunların ihracatı ithalatından 8 misli fazlaydı.Bunları dokuma endüstrisi izliyordu.3.
sırada kimyevi maddeler,boya endüstrisi geliyordu.Dünya ihtiyacının 4/5 ‘ünü karşılıyordu. Buharın yanısıra
,elektrik,gittikçe artan miktarda iş ve ulaşım makinelerinde kullanılıyordu.Dinamo makineleriyle elde edilen elektrik,
uzak mesafelere gönderilmekte,su kuvvetinden elektrik üretiminde faydalanılmakta,daha sonra ışık kaynağı olarakta
(1879’da Edison’un lambası) kullanılmaktaydı.Elektrik endüstrisi,Alman Ekonomisinde önemli yer tutmaktaydı.
Yaklaşık ,fabrikaların üreettiği malların 4/5’ü Almanya’da sürüm sağlıyordu,geri kalanın dış pazarda satılması
gerekiyordu.Aynı zamanda dış pazarın ham madde ve besin maddesine duyulan ihtiyaçta artıyordu.Alman tüccarları
dünya pazarlarında o güne kadar yalnız kalmış olan İngiliz satıcıların kuvvetli rekabeti ile karşılaşıyordu.İngiliz
idaresinin Alman malları için koyduğu “Made in Germany” mecburiyetine rağmen,bizzat İngiltere!de bile Alman
malları Pazar buluyordu.Ucuz ve iyi olan Alman malları iyi itibar görüyordu.Savaştan önce Alman genel ticareti
~2~
www.hayalkatibi.com
(ithalat-ihracat) dünyada ikinci sırada yer alıyordu,ve hemen hemen İngiltereye yaklaşıyordu.Buna karşılık,ticari
bilanço pasiftir.Yani,ithalat ihracattan fazladır. Ulaşımda da gelişmeler oldu.Birçok yeni yol ve kanallar inşa
edildi.Duisburg,Avrupanın en büyük iç limanı olarak gelişti. Su yollarının yanısıra ,Almanya kıtanın en büyük
demiryolu,posta,telgraf şebekesine de sahip oldu. Patlarlı motorların keşfi (1883’de Daimler) önemli degişikliklere
neden oldu.Sonra benzin motorları geliştirildi.Otomobiller,uçaklar,hava gemileri,motorbotlar....bulundu ve
kullanılmaya başlandı. Deniz ulaşımında Almanya 1890’dan beri kendi şahsi ticaret gemilerini inşa etmekte ve
savaştan önce büyük gemi şirketlerine sahip bulunmaktadır.Yolcu nakliyatı için gemi inşa etmekte ve dünyanın ikinci
büyük ticaret filosuna sahip bulunmaktadır.Hamburg Limanı Avrupanın en büyük deniz limanı;Broven’de Almanya’nın
en önemli ithalat limanı oldu. Deniz ulaşımını sadece Almanya limanları arasında değil,aynı zamanda yabancı limanlar
arasında da gelişti. Almanya’da 1873-79 döneminin karakteristiği ,fazla üretim,düşen fiyatlar,karın azalması ve
işsizliktir.Ekonomik krizlerin meydana getirdiğibu kötü duruma çare bulmak üzere,Bismarck tedbir almış ve koruma
gümrükleri kurmuştur.Demir,odun,tahıl,sığır,kahve,çay,şarap ve tütüne yüksek vergi uygulamıştır.Böylace
Bismarck,tarım ve endüstrinin lehine ulusal ekonomi politikası uygulamış olmaktadır. Böylece devletin kuruluşundan
beri en mükemmel şekilde tarım devletinden endüstri devletine doğru geçiş gerçekleştiriliyor ve sanayi malları ve
kapital ihracatına karşılık, ham madde ve besin ithalatı yapılıyor.Hamburg ve Bremen dış ticarette rol oynayan en
önemli iki liman haline geliyor. Alman kolonileri ,anavatandan 5 kat daha büyüktür ve 11 milyon
nüfusludur.Yün,pamuk,kahve ve yağlar ....gibi koloni ürünleri elde edilmektedir.Aynı zamanda Alman mallarına Pazar
sahası olarak önem taşımaktadır.Almanya’nın 19. yüzyıldaki en büyük devlet adamı olan Bismarck’ın 1898’de 83
yaşında ölümü ile Alman halkı,devletinin kurucusunu ve führerini kaybetmiştir. Napolyon savaşlarından sonra
Almanya’da 1833’de Gümrük Birliği’ni kurmak suretiyle,Prusya ,iktisadi bakımdan öncülüğü ele alıyor.
İKTİSADİ
EMPERYALİZM: Hohenzollern imparatorların hakimiyeti altında Almanya’nın ilk devrinde, liberal ekonomi politikası
uygulandı.1878’den beri ise Bismarck,iktisadi politikasını,Alman çalışma ve sosyal gayelerinin korunması sayesinde
yönetti.Almanya 1895’den beri İngiltere ile kuvvetli ticari rekabet mücadelesine girişti.Alman kalkınması dışarıda
tehlike ve hücum olarak kabul edildi.Alman endüstrisi”Dumping” metodu uyguladı ve dış ülkelere,üretim
fiyatlarından aşağıya verdi.Alman Bankası Türkiye üzerinden geçen bir “Bağdat Hattı” projesini finanse etti. ALMAN
SAVAŞ EKONOMİSİ: Birinci Dünya Savaşı Almanya’yı ,iktisadi bakımdan tamamen hazırlıksız yakaladı.1915
Şubatı’ndan itibaren Ekmek vesikaya tabi tutuldu.Diğer yiyecek maddeleri de aynı surette işlem gördü. Silahlar için
gerekli ham maddeler ve hemen diğer endüstri mamülleri ,devlet tarafından kurulan savaş şirketleri tarafından temin
olundu. Açlıktan yarım milyondan fazla insan telef oldu.Fiyatlar mütemadiyen yükseldi.Kara borsa aldı yürüdü.Savaş
sırasında Alman markının dış ülkelerdeki değeri düşmeye başladı.
~3~
www.hayalkatibi.com