slayt 2 - Mehmet KARACA
advertisement
SLAYT 2 Küreselleşme sürecindeki dünyada iletişim en temel faktörlerden biridir. Sevmenin yolu nasıl ki anlamaktan geçiyor ise insanlar arasındaki şüphe ve korku da her zaman bilgisizlik ve uzaklıktan kaynaklanmıştır. Bu olumsuzluklardan kurtulmak çok iyi bir iletişimle mümkündür. Kısaca iletişim adını verdiğimiz bilgi alışverişi yaşamdaki önemli olaylardan birisidir. Canlılar varlıklarını sürdürebilmek için iletişimde bulunmak zorundadırlar. Bütün canlıların ihtiyaç duyduğu iletişimin insan yaşamındaki yeri ise bambaşkadır. Çünkü insan diğer canlılardan farklı olarak, sürdürmekte olduğu iletişimleri incelemek ve geliştirmek şansına sahiptir. Şüphesiz diğer canlılarda birbirleriyle derin ve anlamlı iletişimler kuruyor olabilirler. Ancak tüm canlılar içerisinde insanlar birbirlerinin rolüne girip, empati kurma şansına sahiptir. SLAYT 7 PSİKOLOJİK OLAYLAR DİNAMİKTİR. Kişinin iç dünyası Kişinin duyguları Kişinin ruh hali Dış etkenler Bu faktörlerden birinin değişmesi ile insanlarda davranış değişikliği görülür SLAYT 8 Algı, uyaranların seçimi, düzenlenmesi ve yorumu aşamalarını kapsar Algı duyu organlarımızdan beynimize ulaşan verilerin örgütlenmesi, yorumlanması ve anlamlandırılmasına verilen addır. Duyu organlarımıza ulaşan veriler, algılama olmaksızın tek başlarına fazlaca değer taşımazlar. Duygusal verilerin algılanması yani anlamlandırılması gereklidir. Bize ulaşan duyumlara ne tür tepki vereceğimize algılama sonrasında kararlaştırabiliriz. Algı kişilerarası iletişimin ayrılmaz bir parçasıdır. İletişim sırasında kendi davranışlarımızı, karşımızdakinin davranışlarını ve karşımızdakinin bizi nasıl algıladığını anlamaya çalışırız. Aynı şeyler karşı taraf içinde geçerlidir. Bu yüzden birtakım yanlış anlamaların ortaya çıkması ve bunlarında çatışmaya yol açması normaldir. SLAYT 9 Algı, duyumların beyinde zihinsel işlemlere tabi tutulmasıyla ortaya çıkar. Göz bakar, beyin görür. Algı duyu organlarımızdan beynimize ulaşan verilerin örgütlenmesi, yorumlanması ve anlamlandırılması olarak belirtmiştik. SLAYT 10 Algı, duyumların bizim motivasyonumuza, beklentilerimize ve geçmiş deneyimlerimize göre, zihnimizde yeniden canlandırılmasıdır. Duyumların anlamlandırılması/ anlamlandırılması işlemine şöyle bir örnek verebiliriz: oturmakta olan üç kişinin arkasında iki cismi birbirine çarparsanız, üçünün kulağına da aynı duyusal veri ulaşır; fakat algılamaları farklı farklı olabilir. Bu kişilerden birincisi bir kalemin tahtaya vurulduğunu, ikincisi iki madeni paranın birbirine çarpıldığını, üçüncüsü ise bir anahtarın masaya vurulduğunu söyleyebilir. Duyusal verilerin farklı kişilerce farklı algılanması kişiler arasında sorun yaratabilir. Söz gelimi belli bir kelime bir kişi tarafından “şaka” olarak kabul edilirken, başka birisi tarafından “hakaret” sayılabilir. İnsanların neyi nasıl algılayacakları büyük ölçüde içinde yaşadıklar kültür ve geçmiş yaşamları belirler. Algılama sözlü iletişimde olduğu gibi sözsüz iletişimde de önemli bir işleme sahiptir. Örneğin bir kişi karşısındakinin sözlerini duymadan önce yüzünde öfkeli bir ifade algılarsa bu algısına uygun davranmaya çalışacaktır. Söz gelişi geri çekilip kendin emniyete alacak yada öfkeli kişiyi yumuşatmaya çalışacaktır. SLAYT 11 Varlıklar göründüğü gibi değildir. Bizim algıladığımız, gerçekte orada olandan farklıdır. Aslında duyu organlarımıza ulaşan veriler, bize çevre hakkında yeterli bilgi sağlamaz; yani duyumlarımız eksiktir. Örneğin uzaktaki cisimleri ufak görürüz fakat onlar bizim görmekte olduğumuzdan daha büyüktür. Duyumlarımızdaki bu eksikliği algılama sistemimiz giderir. Uzaktaki bir insanı ufak görürüz, fakat kedi boyumuza eşit olarak algılarız. Bu özelliğimizden dolayıdır ki; duyumlarımızdaki eksikliği algılama sistemimiz giderebildiği içindir ki; fiziki ve sosyal çevreye uyumumuz kolaylaşır. Çok uzakta ufacık bir yırtıcı hayvanı gördüğümüzde, bu hayvanın aslında göründüğü kadar küçük olmadığını algılarız. Bu algımız kaçmamızı ve hayatta kalmamızı sağlar. SLAYT 15 Çevreden gelen uyaranları seçimimizi etkileyen bir çok faktör vardır. Algıda seçicilik: dikkat etme SLAYT 16 Algıda seçicilikte kişisel faktörler Televizyonda Fenerbahçe-Galatasaray maçı seyreden Fenerbahçeli ve Galatasaraylı iki arkadaşın kritik durumları yorumlayışları farklıdır. SLAYT 17 Algıda seçicilik algılayıcının kişisel özelliklerine bağlıdır. İnsan, görmek istediğini görmeye eğilimlidir. SLAYT 23 Bir ignliiz üvnseritsinede ypalaın arşaıtramya gröe, kleimleirn hrfalreiinn hnagi srıdaa yzalıdkılraı ömneli dğeliimş. Öenlmi oaln brincii ve snonucnu hrfain yrenide omlsaımyş. Ardakai hfraliren srısaı krıaşk oslada ouknyuorumş. Çnükü kleimlrei hraf hraf dğeil bri btün oalark oykuorumuşz.Bakın nasıl da düzgün okudunuz..! SLAYT 24 PSİKOLOJİK OLAYLAR BÜTÜNDÜR VE BELİRLİ BİR ALANDA GERÇEKLEŞİR. İNSAN DAVRANIŞLARI KİŞİNİN İÇ DÜNYASINDAN VE DIŞARIDAN GELEN ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN ETKİSİYLE OLUŞUR. DAVRANIŞ KİŞİ VEYA KİŞİNİN YAŞADIĞI ÇEVRENİN BİR SONUCUDUR. SLAYT 25 DAVRANIŞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER: KİŞİNİN İÇ DÜNYASI KİŞİNİN DUYGULARI KİŞİNİN RUH HALİ DIŞ ETKENLER Bu faktörlerden sadece birinin değişmesi ile davranış değişikliği görülür. SLAYT 26 BİR İNSANIN DAVRANIŞI,SADECE O KİŞİNİN ÖZELLİKLERİNE İLİŞKİN BİLGİLERLE DEĞİL AKSİNE DAİMA DIŞ ÇEVREDEN KAYNAKLANAN ETKİ FAKTÖRLERİ İLE BİRLİKTE DÜŞÜNÜLMELİDİR. SLAYT 27 İletişim Nedir? (İng. communication) sözcüğünün Latince kökeni (comminical) paylaşmak anlamına gelir. Bir gülümseme, neşeyi paylaşır; “seni gördüğüm için mutluyum” mesajını verir. Bu da bir iletişim türüdür. İletişimi bilgi üretme aktarma ve anlamlandırma süreci olarak tanımlayabiliriz. Bu durumda pek çok etkinlik iletişim sayılacaktır. Örneğin bu tanıma uyarak iki insanın karşılıklı konuşmasını iletişim sayabileceğimiz gibi arıların bal bulunan yerleri birbirlerine bildirmeleri de iletim kabul edebiliriz. Genel anlamda iletişimin gerçekleşmesi için iki sistem gereklidir. Bu sistemler iki insan, iki hayvan, iki makine ya da bir insan ile bir hayvan, bir insan ile bir makine (bilgisayar) olabilir. Nitelikleri ne olursa olsun iki sistem arasındaki bilgi alışverişini iletişim olarak kabul edebiliriz. İletişimde bilgi akışının iki yönlü olması belenir. Sibernetikte bir bilgi kaynağından tek yönlü bilgi akışına enformasyon, karşılıklı bilgi alışverişine komünikasyon adı verilir. Yani iki sistem arasındaki karşılıklı bilgi alışverişini iletişim sayma eğilimi vardır. Bu ayrımı dikkate aldığımızda insanlar arasındaki bütün konuşmaları iletişim kabul edemeyeceğimizi düşünebiliriz. Örneğin ana babalar ya da amirler çocuklarına / memurlarına sadece birtakım emirler verip, oların bu emirler karşısındaki tepkileriyle ilgilenmezlerse, bu tavırlarını “iletişim” değil, “enformasyon” yani tek yönlü bilgi iletimi kabul etmek pek de yanlış olmasa gerek. Enformasyonlar bazen iletişime dönüşür, bazen de dönüşmez. Örneğin bir evin penceresindeki kiralık oda ilanını yalnızca okuyup geçerseniz, bu uyarıcı sizin bir enformasyon olmakla kalır. Ev sahibiyle yüz yüze ya da telefonla konuşmanız durumunda ise iletişim ortaya çıkar. SLAYT 28 İletişim Nedir? Duygu, düşünce veya bilgilerin akla gelebilecek her yolla başkalarına aktarılmasıdır. AMAÇ => ALAŞILMAK SLAYT 29 İletişim Nedir? İletişim Bizim başkalarını,başkalarının da bizi anlamasına yarayan bir SÜREÇTİR. İletişim Düşünme ve görüşlerin sözlü olarak karşılıklı alışverişidir. İletişim Sözcüklerin,resimlerin figürlerin grafiklerin,vb.sembollerin Kullanılarak bilgi,düşünce,duygu ve becerileri aktarılması sürecidir. Fringes iletişimi Organizmanın bir uyarana verdiği ayrımcı bir tepki olarak; Nevcomb ise iletişimi Gücün gösterilmesine yarayan bir mekanizma olarak görmektedir. SLAYT 30 Miller iletişimin Bir kaynağın davranışlarını kasıtlı bir biçimde etkilemek üzere bir alıcıya mesajlar iletmesi, Gode iletişimin Bir kişinin ya da grubun tekelindeki bilgi ve becerilerin başka Bir kişi ya da gruplarla ortak kullanmasını sağlayan bir süreç olduğunu belirtmektedir. iletişim Bir zihnin diğer zihinleri etkileme yollarının tümüdür. Sadece,yazılı ve sözlü konuşmaları değil müzik,resim,heykel, Tiyatro,bale,dans gibi bütün insan davranışlarının içine alır. SLAYT 32 En uzak mesafe ne Afrika’dır ne Çin, Ne gezegenler, ne de yıldızlar geceleri ışıldayan En uzak mesafe İki kafa arasındaki mesafedir BİRBİRİNİ ANLAMAYAN SLAYT 33 İletişimin Zorluğu: Düşündüğünüz, Söylemek istediğiniz, Söylediğinizi sandığınız, Söylediğiniz, Karşınızdakinin duymak istediği, Duyduğu, Anlamak istediği, Anladığını sandığı, Anladığı....... Arasında farklar vardır. Dolayısıyla, insanların birbirini yanlış anlaması için en az 9 neden var. Söylenen Duyulan Anlaşılan Kabul edilen Uygulanan her şey her şey her şey her şey her şey duyulacak anlaşılacak kabul edilecek uygulanacak benimsenecek DEMEK DEĞİLDİR SLAYT 34 İletişim Özellikleri İletişim bir bütündür İletişim kişiye değil, kişiyle yapılır İletişim de ilk dakika önemlidir İletişim sadece bilgi alışverişi değildir. SLAYT 35 İletişim, söylenen sözlerden çok daha fazlasını içerir. Beden Dili…..%55 Ses Tonu……%38 Sözler………..% 7 Mehrabian iletişimde sözlü kapsamın %7, Dil ötesi öğelerin %38, duygusal yüz ifadelerinin ise %55 oranında paya sahip olduğunu söylemektedir. SLAYT 36 NİÇİN İLETİŞİM KURARIZ • Varolmak • Haberleşmek • Paylaşmak • Etkilemek ve yönlendirmek • Eğlenmek ve mutlu olmak için SLAYT 37 İLETİŞİM SÜRECİ Kaynak=> Mesaj => Kanal => Alıcı GERİ BİLDİRİM SLAYT 38 İLETİŞİM SÜRECİ • KİM/ KİME/ NEYİ/ SÖYLÜYOR SLAYT 39 İLETİŞİM SÜRECİNİN ÖĞELERİ • Kaynak • Mesaj - İleti • Alıcı • Geri bildirim SLAYT 42 GÖNDERİCİ-KAYNAK İletişim sürecini başlatan kişi , bilgi veya düşüncenin geldiği yer. • BİLGİLİ OLMALI • KODLAMA ÖZELLİĞİ OLMALI • ROLÜNE UYMALI • TANINMALI • ALICI İLE İLETİŞİME İSTEKLİ OLMALI • ALICI OLMALI Merkezdeki içeriği sözlü ya da sözsüz işaretler haline dönüştürerek kanala bırakır. Bedenin hareketleri ve duruşu mesaj niteliği taşıdığından tüm beden bir gönderici olarak çalışır. Gönderici kötü ise mesaj alıcı tarafından iyi anlaşılmayabilir. Yeterince bilgiyle donatılmamış alıcıya iyi bir kaynaktan anlaşılır bir mesaj iletilse de tam etkili olmayabilir. SLAYT 43 MESAJ İleti (mesaj), kaynak ile alıcı arasındaki ilişkiyi sağlayan ögedir(Gökçe 1993:52). Harf rakam, ses, ses tonu, yüz anlatımı, her çeşit görsel, işitsel anlatımlar, bu arada dokunma, kaynağın alıcıya gönderdiği duygu, düşünce ve davranışların kodlanmış halidir. Alıcı tarafından anlaşılmayan mesaj “gürültü” dür. Mesajın mutlaka alıcı tarafından anlaşılması sağlanmalıdır. Gönderici, mesajın anlaşılır olduğuna özen göstermenin yanında alıcıya iyi bir kaynak olmalı, ayrıca mevcut bilgileri iyi bir anlatımla mesaja dönüştürülmelidir. İletişimde mesajları gönderen kişinin yapacağı konuşmaların ve yazacağı metinlerin anlaşılır olması ve böylece konuşmaların karşıdaki tarafından dinlenmesi, yazıların okunması için anlaşılırlığın aşağıda verilen dört temel kuralına dikkat edilmelidir. 1.Basitlik: Kısa ve basit cümleler kurulmalı, bilinen kelimeler seçilmeli, teknik terimler varsa açıklanmalı, somut ifadeler kullanılmalı, canlı ve akıcı konuşulmalıdır. Böylece karmaşık, anlaşılması zor teknik konuların anlaşılması kolaylaşır. 2.Sıralama ve Düzen: Verilen bilgiler kesin bir şekilde sıralanmış ve metnin ya da konuşmanın iç düzeni sağlanmış olmalıdır. Bunun için de; verdiğimiz mesajları bölümlere ayırmalı, birbirleriyle bağlantılarını kurmalı, derli toplu bir şekilde alıcıya göndermeliyiz. Mesajımızda ana temanın ne olduğu anlaşılabilmelidir. 3.Kısa ve Özlü Olma: Bu kural verilen bilginin yoğunluğu ile ilgilidir. Burada temel ölçü mümkün olduğunca az kelime ile çok bilgi vermektir. Mesajımız kısa, önemlilerle sınırlı, amaca odaklanmış ve gerektiği kadar bilgi içermelidir. 4.Rahatlatma ve İlgi Çekme: Bir metin ya da konuşma bazı “çeşnileri” de içermelidir. Bunlar somut bilgi aktarma işlemi için mutlaka zorunlu olan şeyler değildir, ancak metni ya da konuşmayı ilgi çekici kılarlar ve alıcıları dinlemeyi ve okumayı sürdürmeleri için teşvik ederler. Mesaj; rahatlatıcı, heyecanlı, ilginç, değişen tonlama, anlatım, kişiye hitap eden bir tarzda olmalıdır. SLAYT 45 MESAJ TEMEL KURALLARI İletişimde mesajları gönderen kişinin yapacağı konuşmaların ve yazacağı metinlerin anlaşılır olması ve böylece konuşmaların karşıdaki tarafından dinlenmesi, yazıların okunması için anlaşılırlığın aşağıda verilen dört temel kuralına dikkat edilmelidir. 1.Basitlik: Kısa ve basit cümleler kurulmalı, bilinen kelimeler seçilmeli, teknik terimler varsa açıklanmalı, somut ifadeler kullanılmalı, canlı ve akıcı konuşulmalıdır. Böylece karmaşık, anlaşılması zor teknik konuların anlaşılması kolaylaşır. 2.Sıralama ve Düzen: Verilen bilgiler kesin bir şekilde sıralanmış ve metnin ya da konuşmanın iç düzeni sağlanmış olmalıdır. Bunun için de; verdiğimiz mesajları bölümlere ayırmalı, birbirleriyle bağlantılarını kurmalı, derli toplu bir şekilde alıcıya göndermeliyiz. Mesajımızda ana temanın ne olduğu anlaşılabilmelidir. 3.Kısa ve Özlü Olma: Bu kural verilen bilginin yoğunluğu ile ilgilidir. Burada temel ölçü mümkün olduğunca az kelime ile çok bilgi vermektir. Mesajımız kısa, önemlilerle sınırlı, amaca odaklanmış ve gerektiği kadar bilgi içermelidir. 4.Rahatlatma ve İlgi Çekme: Bir metin ya da konuşma bazı “çeşnileri” de içermelidir. Bunlar somut bilgi aktarma işlemi için mutlaka zorunlu olan şeyler değildir, ancak metni ya da konuşmayı ilgi çekici kılarlar ve alıcıları dinlemeyi ve okumayı sürdürmeleri için teşvik ederler. Mesaj; rahatlatıcı, heyecanlı, ilginç, değişen tonlama, anlatım, kişiye hitap eden bir tarzda olmalıdır. SLAYT 44 Mesajın anlaşılırlığına aşağıdaki kilit sorular yardımcı olur. 1. Ne aktaracağım? (Mesajım ne ile ilgili?) 2. Mesajımı aktaracağım kişi kim? (yaşı, cinsiyeti, fiziği, genel psikolojik özellikleri) 3. Mesajımı aktarmak için doğru bir zaman mı? 4. Beni anlaması için mesajıma ilgi ve ihtiyaç duymasını nasıl sağlayabilirim? 5. Konu ilgi alanına giriyor mu ? 6. Konu hakkında bilgisi var mı? Ne düzeydedir? 7. Mesajımdaki sözcük, kavram ve terimlerin anlamlarını biliyor mu? 8. Bilmediği anlamları nasıl tanımlayabilirim? 9. Mesajımı ne zaman göndermeliyim, ne kadar sürmeli? 10. Mesajımda mantık zinciri nasıl olmalı? 11. Ne şekilde anlatırsam mesajım zihninde canlanır? 12. Mesajıma nasıl bir tepki gösterebilir? 13. Mesajımı doğru anladığını nasıl anlamalıyım? Bu özelliklere dikkat edilerek oluşturulan mesajın anlaşılırlığı daha etkili olacaktır. o o o o Örneğin; Anladın mı, yerine aktarabildim mi? Anladınız mı, yerine anlatabildim mi? “Anladın mı, anladınız mı?” derken karşındakini sorguluyorsun. “Anlatabildim mi, aktarabildim mi” derken kendini sorguluyorsun. SLAYT 46 KANAL Kanal, kaynakla alıcı arasındaki iletinin aktarılmasını sağlayan yoldur. İletişimde kullanılan kanal sayısı arttıkça iletişimin etkisi de o derecede artar. İletişimde mesajlar (ifade, bilgi, düşünce) bir aracın kullanılmasıyla aktarılır. Bu araçlar; söz (konuşma), yazı resim ve nesnelerdir. SÖZ Kaynak tarafından aktarılmak istenen mesajlar belirliTerimler ve kavramlar şekline dönüştürülür. Alıcı bu kavramları bir düşünme sürecinden geçirerek anlayacağı şekle dönüştürür. İki defa yapılan bu dönüştürme nedeniyle yanlış anlama tehlikesi her zaman mevcuttur. Göndericiler ve alıcılar bir terimi/kavramı farklı anlamlarda kullanabilirler veya da yorumlayabilirler. Sözlü iletişimde mesajların doğru anlaşılabilmesi yoğun bir çabayı gerektirir. Bu çaba alıcının gönderici tarafından sunulan mesajların konusuna yabancılık derecesine göre artar. Sözlü iletişimde mesajın içeriğinin alıcı tarafından doğru anlaşılabilmesi için mesajın çok net olması, mümkün olduğunca basit kelimelerle ve somut ifade edilmesi ve yabancı kelimelerle mesleki/teknik terimlerin az kullanılması veya da bunların açıklanması gereklidir. DEVAMI VAR SLAYT 46- 2 YAZI Mesajlar önceden hazırlanmış şekildedir. Sözlü iletişimin tersine yazılı iletişimde mesajlar önceden hazırlanmış şekildedir. Bu durum, alıcıya mesajın alınması zamanının kendisinin seçmesi avantajı sağlar. Böylece zor anlaşılır şeyleri tekrar okuma ya da bildiklerini atlama olanağı doğar. Yazılı iletişimin bir diğer avantajı da, bilgilerin (özellikle sayısal veriler, tavsiyeler vb.) alıcıya aktarma kaybı olmaksızın ulaşmasıdır. Dezavantajları ise, kişisel temas olanağının azlığı, anlaşılmayan konuların açıkta kalmasıdır. Ayrıca bir çok kişi için kolay anlaşılır ve düzenli yazı yazmak çok zordur ve bu nedenle de yazılı iletişim araçlarının alıcılarda istenen etkiyi sağlaması güçleşir. Resim Mesajlar görsel hale getirilerek aktarılır. Böylece de terim ve kavramların yanlış anlaşılması önlenmiş olur. Ayrıca bir resimle bir çok kelimenin anlattığından daha fazlası anlatılabilir. İletişimde resimlerin kullanılmasıyla mesajlar sadece hızlı algılanmaz aynı zamanda sözlerle zor ifade edilebilecek terimler de anlaşılır hale getirilir. Ancak resimler hiçbir zaman yazılı ve sözlü iletişimin yerine tamamen ikame edilemezler. Çünkü özellikle soyut kavramların resimlerle ifade edilmesi çok zordur. İletişimde resimlerin kullanılmasının sağladığı avantajların yanı sıra bu iletişim şeklinin belirli teknik donanımları gerektirdiği göz önünde bulundurulmalıdır. SLAYT 46- 3 Nesneler ( Obje ) İletişimde nesnelerin kullanılması söz konusu olduğunda doğal objeler ve modeller karşımıza çıkar. *Doğal Objeler İletişimde doğal objelerin kullanılması çok etkili bir mesaj aktarma yoludur. Zira bunlar alıcıda yüksek inanılırlık ve ikna etkisi yaratır. Ayrıca mesajın alınmasına aynı anda bir çok duyu organı katkıda bulunur. Ancak doğal objelerin kullanılmasını sınırlayan en büyük etmen, bunların mekana ve zamana bağlı olmasıyla kullanımlarının ancak küçük gruplarda mümkün olmasıdır. *Modeller : Modeller, doğal objelerin şematize edilmiş, genellikle büyütülmüş (bazen de küçültülmüş) kopyalarıdır. Modellerin kullanılması ile karmaşık, anlaşılması zor şeyler basitleştirilerek görselleştirilir ve görülmesi mümkün olmayan teknik süreçler görülebilir hale getirilir. Modellerin dezavantajları, pahalı olmaları ve taşınmalarındaki güçlüklerdir. SLAYT 47 KANAL • Sunumsal araçlar • Temsili araçlar • Teknolojik araç ve ortamlar SLAYT 48 SUNUMSAL ARAÇLAR • Ses, yüz, beden, jest ve mimikler • Kaydedilebilir bir metin oluşturup kaynaktan bağımsızlaşabilirler SLAYT 49 TEMSİLİ ARAÇLAR • Kitaplar, resimler, fotoğraflar,yazılar, heykel, iç mimari, peyzaj vb. • Bu araçlar iletişim ürünleri (ileti) üretebilir. SLAYT 50 TEKNOLOJİK ARAÇ VE ORTAMLAR • Telefon, radyo, televizyon, teletex, internet vb. • Sunumsal ve temsili araçların iletilmesini sağlar. SLAYT 51 ALICI Kaynağın iletisini ulaştırmak istediği kişi, kitle, varlık vs. Gönderilen mesaja hedef olan kişi, mesajın hedef aldığı kişidir. “İletişim sürecinde alıcı az veya çok pasiftir, mesajın etkisi sadece kullanılan vasıtaya bağlıdır, aynı araçların kullanılması ile bütün alıcılarda aynı etkilere ulaşılır” şeklindeki düşünce yanlıştır. Çünkü kişilerin algıları seçicidir. İletişim sürecinde alıcılar pasif değildir aksine kendisine gönderilen mesajlar arasından gereksinimlerine, beklentilerine ve amaçlarına uygun olanları seçerler. SLAYT 52 ALICI • • • • • ALGILAMAYA HAZIR OLMALI BİLGİLİ OLMALI VEYA BİLGİYİ ALMAYA ARZULU OLMALI SEÇİCİ OLMAMALI KAYNAK OLMAYA İSTEKLİ OLMALI KAYNAK İLE İLETİŞİME ARZULU OLMALI SLAYT 53 GERİ BİLDİRİM Geri bildirim iletişim sürecinin son aşamasıdır. Alıcının iletiye (mesaja) verdiği yanıt olarak tanımlayabiliriz. Geri bildirim yolu ile verilmek istenen iletinin anlaşılıp, anlaşılmadığı değerlendirilir. Görüşme sürecinde özellikle yanlış anlamaların ve uyuşmazlıkların ortaya çıktığı durumlarda geri besleme daha büyük önem taşır. Geri besleme ile karşı tarafa, ifadelerin nasıl anlaşıldığı ve kabul edildiği, kendisinden neler istendiği bildirilir. Bu nedenle de, geri besleme yapabilmek belirli becerileri gerektirir ve karşı taraftan gelen geri besleme mesajlarını da her hangi bir savunma davranışına girmeden almayı ve yorumlamayı zorunlu kılar. Geri beslemeyi daha iyi gerçekleştirebilmek için: Konuları ve içinde bulunulan durumları değerlendirmeyin sadece tanımlayın. Geri besleme mesajınızı somut, çok gecikmeden ve uygun bir şekilde formüle edin. Kesin ifadelerden kaçının. Karşı taraf üzerinde baskı kurmayın. Duygularınızı dolaylı değil direkt ifade edin. Mesajlarınızı genelleme yerine “ben formunda” formüle edin. Karşınızdakinden olan kişisel isteklerinizi söylemekten kaçınmayın Karşılıklı olarak doğru anlamaya çalıştığınızı açıklayın. SLAYT 54 İletişim Türleri 1.Kişi-İçi İletişim • Bir kimsenin çevresi ile kuracağı iletişim, kendi içinde başlar. İnsanın düşünmesini duygulanmasını, kişisel ihtiyaçlarının farkına varmasını, iç gözlem yapmasını, rüya görerek kendi içinden mesaj almasını ya da kendine sorular sorarak bunlara cevaplar üretmesini bir iç iletişim sayabiliriz. Karşı karşıya gelen iki insan arasında gerçekleşen iletişimin benzeri, tekbir insanın içinde de gerçekleşmektedir. İnsanlar, kendi içlerinde bir takım mesajlar üreterek ve bunları yorumlayarak kişi içi iletişimde bulunurlar. İnsanın çevresi ile kuracağı iletişim kendi içinde başlar. Kişiler arası iletişim sürecindeki bir insan kısa sürelerle hem bilgi kaynağı, hem de alıcı olmaktadır. Bilgi kaynağı olduğunda bilgi üretmeye hedef olduğunda ise gelen bilgileri yorumlamaya çalışan bu kişi her iki durumda da iç iletişim gerçekleştirmek zorundadır. SLAYT 55 Kişi-İçi İletişim • Kişiler kendi içlerindeki iletişimlerin yanı sıra iç çatışmalar da yaşarlar. Bilinçaltındaki ya da bilinçlerindeki birtakım etkenler iç çatışmalara yol açabilir. Sahip olduğu bilgiye/tutuma aykırı bir davranışta bulunan kişi, bilişsel çelişkiye düşer (rahatsız olur). SLAYT 56 Bu çelişkiden kurtulabilmek için şu üç yoldan birisine yönelir. 1.Davranışını değiştirir, 2.Tutumunu değiştirir ya da yeni bilgiler edinerek, o konudaki mevcut bilgisini değiştirir, 3.Psikolojik savunma mekanizmalarından birisini kullanarak, örneğin mantığını kullanarak çelişkisinin yarattığı rahatsızlıktan kurtulmaya çalışır. SLAYT 57 Örneğin sigaranın kanserle ilişkisini bilen birisi günde bir paket sigara içiyorsa, bilişsel çelişkiye düşecektir. Bu çelişkinin vereceği rahatsızlıktan kurtulabilmek için mantığa bürüme mekanizmasını seçerek “Sigara stresimi azaltıyor.”, “Atın ölümü arpadan olsun.” ya da “acı patlıcanı kırağı çalmaz” türünden ifadeler kullanarak savunma mekanizmasını harekete geçirecektir. Bu tür esprileri yapanlar kendi espirilerine herkesten fazla gülerler. Bu doğaldır; çünkü rahatlamaya herkesten fazla onların ihtiyacı vardır. 1986 yılında Çernobil nükleer kazasından sonra ülkemizde radyasyonlu olduğu ileri sürülen çayları içenlerin bilişsel çelişkiye düşünce “acı patlıcanı kırağı çalmaz” türünden ifadelerle savunma mekanizmalarına başvurdukları gözlenmiştir. Kişiler söz konusu savunma mekanizmalarını çay içerken yaşadıkları iç çatışmayla baş edebilmek için kullanıyor olabilirler. SLAYT 58 Hayat değişimdir. Hiçbir şey durağan değildir. Hareket etmeyen bir şeyin ilerlemesi imkânsızdır. Yaşamak hareket demektir. Yaşamak gelişmektir. Ve yaşamak iletişimdir. Yalnızlık yaşamak değildir. Yaşamak bir başkasıyla ilişki halinde olmaktır. Yaşamak, diğer insanlarla etkileşim halinde olmaktır. Yaşamak iletişim kurmaktır (Guilane-Nachez 2003: 7). SLAYT 59 2.Kişilerarası İletişim Kaynağını ve hedefini insanların oluşturduğu iletişim türüne “kişilerarası iletişim” denir (Dökmen 1994: 23). Tubbs ve Moss (1974), SLAYT 60 Bir iletişimin “kişilerarası iletişim” sayılabilmesi için şu üç ölçütün gerekli olduğunu belirtmişlerdir: ☺.Kişilerarası iletişime katılanlar, belli bir yakınlık içinde yüz-yüze olmalıdır. (bu arada mektupla yada telefonla yapılan haberleşmelerde buna dahil edilmelidir.) ☺.Katılımcılar arasında tek yönlü değil, karşılıklı ileti (mesaj) alışverişi olmalıdır. ☺.Söz konusu iletiler (mesajlar) sözlü ve sözsüz nitelikte olmalıdır (Dökmen 1994: 24). Bu iki tür mesaj dışındaki mesajların kullanıldığı iletişimler, örneğin yazışmalar, kişiler arası iletişim sayılmaz. SLAYT 62 • Sözlü İletişimde Dil ve Dil-Ötesi Dille iletişimde kişiler, ürettikleri bilgileri birbirlerine ileterek anlamlandırırlar. İnsanların karşılıklı konuşmalarını hatta mektuplaşmalarını dille iletişim kabul edebiliriz. Dil-ötesi iletişim, sesin niteliği ile ilgilidir; ses tonu, sesin hızı, şiddeti, hangi kelimelerin vurgulandığı, duraklamalar ve benzeri özellikler, dil ötesi iletişim sayılır. Dille iletişimde kişilerin “ne söyledikleri”, dil-ötesi iletişimde ise “nasıl söyledikleri” önemlidir. Araştırmalar, insanların günlük yaşamda birbirlerinin ne söylediklerinden çok, nasıl söylediklerine dikkat ettiklerini göstermektedir (Mehrabian 1968). SLAYT 63 Karşımızdakinin sözlerinin kapsamı kadar – hatta daha da fazla – ses tonundaki canlılık da bizi ilgilendirir. Yüksek sesle halimizi hatırımızı soran birisi, daha sonra sesini kısarak “Akşama bize buyur.” derse, bu sözden, “gelmeni pek istemiyorum” anlamını çıkarırız. Bu tür, alçak sesle çabucak söylenivermiş davetlere “yarım ağızla yapıldı” deriz. Bir davetin yürekten mi, yoksa yarım ağızla mı yapıldığını anlamaya çalışırken, başvurduğumuz önemli ölçütlerden birisi, işte bu dil-ötesi öğelerdir (Dökmen 1994: 27). SLAYT 64 SÖZSÜZ İLETİŞİM Sözsüz iletişimde, konuşma ya da yazı olmaksızın insanlar birbirlerine birtakım mesajlar (iletiler) iletirler. Bu iletişim şeklinde, insanların ne söyledikleri değil, ne yaptıkları ön plana çıkar. SLAYT 65 Sözsüz İletişimde Yüz ve Beden: Yüzümüzdeki ifade, el ve vücut hareketlerimiz, vücudumuzun duruşu ve göz temasımız, sözsüz iletişimde önemli yer tutar. Sözlü iletişimde vokal sistemimiz (ses telleri, dil, dişler vb.) gönderici olarak görev yapmaktaydı; sözsüz iletişimde ise yüzümüzü ve bedenimizi gönderici olarak kullanırız. İnsan vücudunun en dikkati çeken yeri yüzüdür. Yüz ile neşe, hüzün, kırgınlık, kızgınlık, şaşkınlık, hoşnutluk, hoşnutsuzluk gibi birçok anlatım gerçekleştirilebilmektedir. Yüzde dikkat çeken bir diğer nokta gözlerdir. Dinleme sırasında karşıdaki kişinin gözlerine bakmak veya bakışı kaçırmak farklı anlamlara gelebilir. Göz teması, iletişimin etkisini arttırmaktadır. Örnek olarak başı evet hayır anlamında sallamak, kaşları kaldırarak hayır, dudakları bükerek belki demek yada omuzları kaldırarak umursamazlık belirtmek sözsüz ifadelere örnektir. SLAYT 66 Yüz ve beden ifadeleri, niyet edilerek ya da niyet edilmeyerek yapılır. Başı evethayır anlamında sallamak, kaşları yukarıya kaldırmak, dudak büzmek, omuz silkmek gibi. Bu davranışlar niyet edilmiş iletişim örnekleridir ve bunlar, kültürden kültüre değişir (Dökmen 1994: 28) Örneğin bizim ülkemizde başı önden arkaya kaldırmak hayır anlamı taşır; batı ülkelerinde ise hayır demek isteyenler başlarını iki yana sallarlar. SLAYT 67 Sözsüz İletişimde Bedensel Temas: Sözsüz iletişim yollarından biri de bedensel temastır. Farklı bedensel temaslar kurarak karşımızdakine çeşitli mesajlar vermeye çalışırız. Eller, kişinin kendini anlatmasında en etkili ve en duyarlı organıdır. El hareketleri, konuşmaya ritim ve vurgu katarak düşüncenin duygusal yönünü ortaya koyar (Yatkın 2003: 55). El öpmek, karşımızdakine bizden büyük olduğunu, el sıkışmak aynı düzeyde-eşit kabul ettiğimizi göstermektir. Karşımızdakinin dostluğunun bizim için önemli olduğunu göstermek istediğimizde ise, elini avuçlarımızın arasına alarak sıkarız. SLAYT 68 Sözlü iletişim sırasında ortaya çıkan çatışmalar gibi, bedensel temastan kaynaklanan birtakım çatışmalar da gözlenebilir. Özellikle mevcut toplumsal kurallara aykırı olan bedensel temaslar, kişilerarası çatışmalara yol açabilir. Örneğin kültürümüzdeki gelenekselleşmiş el öpme şekli, büyüğün elinin dudağa götürülmesidir. El öpen kişiler, büyüklerin ellerini dudaklarına götürmek yerine çenelerine değdirirlerse, bu davranış çevredekiler tarafından “samimiyetsizlik” olarak yorumlanabilir (Dökmen 1994: 29). SLAYT 69 • Sözsüz İletişimde Mekân Kullanımı: İnsanlar, kendi çevrelerinde oluşturdukları boş mekânlar yoluyla da iletişimde bulunurlar. Başka insanlara olan uzaklığımızı ayarlayarak, onlara uzak ya da yakın durarak, birtakım mesajlar iletiriz. Sevdiğimiz insanlara yakın durmayı tercih ederken, daha az sevdiklerimizle aramızda biraz daha fazla mesafe bulunmasına dikkat eder, hiç tanımadığımız insanlara ise daha da uzak dururuz. • Sokakta tanımadığımız birisi, 5 cm kadar yanımıza yaklaşıp bize adres sormak isterse, pek çoğumuz en az bir adım uzaklaşmak isteriz. Bu davranışımızla o kişiye, “seni tanımıyorum, bu kadar fazla yaklaşma” mesajını vermiş oluruz. Mekanların kullanılış şekli dostluğun bir göstergesi olabileceği gibi, statünün de göstergesi olmaktadır. Genelde, önde olmak, sağda oturmak yüksek statü anlamına gelir. Krallar, sultanlar, yüksek rütbeli yöneticiler, din adamları, bilginler ve zenginler önde yürürler; yargıçlar, profesörler yüksek kürsülerde otururlar. Nasrettin hocanın eşeğe ters binmesi fıkrası SLAYT 70 Sözsüz İletişimde Araçlar: Kişilerarası iletişimde mesaj iletmek için başvurduğumuz yollardan birisi de, birtakım araçlar kullanmaktır. Rozetler ya da takılar takarak, kokular sürerek, belirli kıyafetler giyerek, çevremize çeşitli mesajlar iletebiliriz (Duncan 1969). Örneğin giyindiği siyah elbiseleriyle bize matemde olduğu mesajını veren bir kişinin yanında kahkaha atmamaya özen gösteririz. Araç ve mekân kullanımıyla statü belirlemek de mümkündür. Genelde, insanların statüleri yükseldikçe masaları da büyür (Davitz 1964; Duck 1986). Büyük adamlara fazla yaklaşılmaz, çünkü büyük adamların unvanları gibi kişisel mekânları da büyüktür. Büyük adamlar kişisel mekânlarını, bazen masalarla, bazen de protokol kurallarıyla korumaya çalışırlar (Dökmen 1994: 33). Araç ve mekan kullanımıyla güç gösterme yöntemlerinden biride mimari düzenlemeler yapmaktır. Örnek Dolmabahçe sarayında elçi kabul odası SLAYT 71 SÖZSÜZ İLETİŞİMİN İŞLEVİ • Bir Takım anlamlar iletmek örneğin yakamıza taktığımız rozetle mesleğimizi başımızı sallayarak bir görüşü onayladığımı ifade edebiliriz • Sözlü iletişimi desteklemek ve onun akıcılığına katkıda bulunmasıdır. Konuşan kişi yüzünü ve bedenini kullanarak sözlü anlatımı destekler. Dinleyen ise sergilediği yüz ve beden ifadeleri ile konuşana geri bildirim verir. Bu sırada ise konuşan kişi karşısındakinin söylediklerini anlayıp anlamadığını ya da sıkılıp sıkılmadığını onun davranışlarına bakarak tahmin etmeye çalışır. SLAYT 74 BAŞARILI İLETİŞİM KURALLARI 1. Prezantabl olmak(güzel, yakışıklı, boylu poslu. çekici. konuşmasıyla, hal, tavır, hareketleriyle karşısındaki üzerinde üstünlük sağlayabilen) • Giyim / Model • Renk seçimi • Bakımlı olmak (saç, makyaj vs.) 2. Konuşma dilini iyi kullanmak • Etkili ses tonu • Etkili konuşma 3. Beden dilini iyi kullanmak • Bakışlar • Mimikler, jestler • El, kol hareketleri • Beden hareketleri SLAYT 75 4.Bilgili olmak 5.Psikolojik olarak hazır olmak (özgüven) 7.Pozitif enerji dolu olmak 8.Dinlemek 9.Coşkulu olmak 10.Marjinal / sıra dışı olmak 11.Zamanlama (zaman yönetimi) 12.Uygun ortam Psikolojik gözlem SLAYT 76 İLETİŞİM SÜRECİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Kaynaktan kaynaklanan faktörler. • Alıcıdan kaynaklanan faktörler. • Ortamdan kaynaklanan faktörler. • Mesajdan veya kanaldan kaynaklan faktörler. SLAYT 77 KAYNAKTAN KAYNAKLANAN FAKTÖRLER • Kapalı konuşma • Teknik ve anlaşılmaz sözcükler • Fiziki ve psikolojik bozukluklar • Hızlı konuşma • Alıcıya karşı önyargı • Anlatım tarzı SLAYT 79 ALICIDAN KAYNAKLANAN FAKTÖRLER • Meşguliyet • Dinleme pozisyonu • Fiziki ve psikolojik bozukluk • Kaynağa karşı önyargı SLAYT 80 ORTAMDAN KAYNAKLANAN FAKTÖRLER • Soğuk/sıcak mekan • Gürültü • Oturma grupların özellikleri SLAYT 81 MESAJDAN VEYA KANALDAN KAYNAKLAN FAKTÖRLER • Kesintiler • Teknik sorunlar • Yanlış kanal seçimi SLAYT 87 İLETİŞİMİ GELİŞTİREN ÖGELER • Etkin geri bildirim • Etkin dinleme • Empati • Probleme yönelme • Açıklık SLAYT 88 İLETİŞİMİN SORUNLARI • Amaçların belirsizliği-sapma • Hedefle alıcının değişik oluşları • Rol ve statü ilişkilerinin tanımındaki ayrımlar • İleti düzenlenmesi ile ilgili temel ilkelerin göz ardı edilmesi • İleti içeriğinin bozulması • Yargısal ifadelerin kullanılması • Dinleme problemi • Savunucu iletişim • Empati de başarısızlık SLAYT 91 1- EMRETME, YÖNETME • “yapman gerekir…”, “yapmak zorundasın” - Korku yada direnç - Söylenenin tersini “denemeye” davet edebilir - İsyankar davranış yada misillemeye yol açabilir. SLAYT 92 2- UYARMA, TEHDİT ETME(GÖZDAĞI VERME) • “…yapmazsan iyi olur.”, “ya yaparsın, yoksa…” • Korku, boyun eğme yaratabilir. • Söz konusu sonuçların gerçekten meydana gelip gelmeyeceğini “denemeye” yol açar. • Gücenme, kızgınlık, isyankarlığa yol açar. SLAYT 93 3- AHLAK DERSİ, VAAZ VERME • “…yapmalıydın”, “…senin sorumluluğunda”, “…şöyle yapmak gerekir…” • Zorunluluk Yada Suçluluk Yaratır. • Karşısındaki kişinin durumunu daha şiddetli savunmasına yol açabilir. • Karşıdaki kişinin duygusuna güvenmediği izlenimi verir. SLAYT 94 4- ÖĞÜT VERME, ÇÖZÜM GETİRME • “Ben olsam…”, “Neden…yapmıyorsun?”, Bence…”, “Sana şunu önereyim…” - Karşısındaki kişinin sorunlarını çözmekten aciz olduğunu ima eder. - Karşısındaki kişinin bütünüyle düşünüp, değişik seçenekler getirip bunları denemesine engel olur - Bağımlılıkta direnme yaratabilir SLAYT 95 5- MANTIK YOLUYLA İNANDIRMA, TARTIŞMA • “İşte şu nedenle hatalısın…”, “Olaylar gösterdi ki…”, “Evet ama…”, “Gerçek şu ki…” - Savunucu durumları ve karşı koymayı kışkırtır. - Çoğunlukla karşıdaki kişinin iletişimini kesmesine yol açar. - Karşıdaki kişinin beceriksiz veya yetersiz olduğu hissine kapılmasına neden olabilir. SLAYT 96 6- YARGILAMA, ELEŞTİRME, SUÇLAMA • “Olgunca düşünmüyorsun…”, “Sen zaten tembelsin.” - Yetersizlik, aptallık, yanlış değerlendirme anlamı taşır SLAYT 97 7- ÖVME, GÖRÜŞÜNE KATILMA, TEŞHİS KOYMA • “Çok güzel…”, “haklısın, o berbat birine benziyor…”, “bence harika…” SLAYT 98 8-AD TAKMA GÜLÜNÇ DURUMA DÜŞÜRME: “Koca bebek” “Hadi bakalım Süperman” “Sivri zekalı.” Bu iletileri alan insan; kendisini değersiz görebilir ve sevilmediği kanısına kapılabilir. Genellikle karşılık verme davranışında bulunur. SLAYT 99 9-YORUMLAMA,TANI KOYMA: “Senin derdin ne biliyor musun?” “Herhalde çok yorgunsun.” “Aslında sen öyle demek istemiyorsun.” Bu gibi iletiler ise; insan için tedirgin edici olabilir ve başarısızlık duygusu uyandırabilir. SLAYT 100 10- GÜVEN VERME, TESKİN ETME, TESELLİ ETME • “Aldırma…, boş ver…, düzelir…”, “hadi biraz neşelen…”, “zamanla kendini daha iyi hissedersin…” SLAYT 101 11-İNCELEMEK,ARAŞTIRMAK,SORUŞTURMAK: “Neden?” “Kim?” “Sen ne yaptın?” “Nasıl?” gibi iletiler; “Hayır” deme, kaçamak yanıtlar verme ve yalan söyleme eğilimi oluşturabilir; çünkü bu soruların yanıtları, kişinin başkalarına anlatmak istemediği durumları içerebilir. SLAYT 102 12-KONUYU SAPTIRMAK, OYALAMAK: “......Oturacağına........yapsana.....” Böyle iletiler, kişinin asıl sorunundan uzaklaşmasına yol açabilir, kendisinin ciddiye alınmadığını, reddedildiğini ya da ona saygı duyulmadığını düşünmesine yol açabilir. SLAYT 103 13- KONU DEĞİŞTİRME, İŞİ ALAYA VURMA • “Daha güzel şeylerden konuşalım…”, “Sen neden bu ülkeyi yönetmiyorsun…” SLAYT 104 SAĞLIKLI İLETİŞİMİN ÖZELLİKLERİ *BİREYSEL AYRILIKLAR VARDIR. *İLİŞKİLERDE GÖNÜLLÜLÜK ESASTIR. *HER BİREY KARAR VEREBİLME GÜCÜ VE HAKKINA SAHİPTİR. *TÜM İNSANLAR SAYGIDEĞERDİR.ONLARI SEVMEYEBİLİRİZ AMA SAYGI GÖSTERMEMİZ GEREKİR. *GİZLİLİK,KİŞİ KENDİNE VE YA BAŞKASINA ZARAR VERMEDİĞİ SÜRECE KORUNMALIDIR. SLAYT 109 Etkili İletişimde 3 Adım Hedef belirleyin.. Karşı tarafın sizi tam olarak anladığından emin olun.. Yöntem değiştirmek için esnek olun.. SLAYT 110 Etkili İletişimin Özellikleri 1- Açık olmalı 2- Anlaşılır olmalı 3- Kesintisiz olmalı SLAYT 116 Empati Annem üç yıldır huzurevinde kalıyor. Her cumartesi kendisini ziyarete gitmek bana çok zor geliyordu. Bütün yaptığı her şeyden şikayet etmekti. Oda arkadaşından şikayet ediyordu. Kendisini kimsenin görmeye gelmediğinden şikayet ediyordu. Ağrı ve sızılarından şikayet ediyordu. Sonra kendime şunu sordum:”Haftanın yedi günü günde 18 saat yatakta yatıyor olsam, ben ne hissederdim? Bir metre ötemde televizyonu kendi düşüncelerimi bile duyamayacağım kadar çok açan hiç hoşlanmadığım biriyle yaşasam kendimi nasıl hissederdim? Günler gelip geçse ve çocuklarımın hiçbiri beni görmeye gelmese neler hissederdim? Her sabah uyandığımda içim acı dolsa ve bu durumun hep böyle devam edeceğini düşünsem, ben ne hissederdim?” “ben olsam ne hissederdim?” sorusu bencil sıkıntımdan kurtulmama yardımcı oldu. Annemin günlerinin neye benzediğini gözden geçirmeye zaman ayırdığımda ve bir an için durup onun benim için bütün yapmış olduklarını düşündüğümde, onunla birkaç saat geçirmenin ve ona destek olmanın yapabileceğim en az şey olduğunu anladım. SLAYT 118 SÖZCÜK SEÇİMİ EĞER *DENEMEK *AMA Ama yerine yapıcı ve sözcüğünü kullanın bu sözcüğün güzelliği bir önce söylenen sözü bloke etmek yerine onun üzerine inşa etmesidir. İnsanlar amadan önce söylenen sözleri dikkate almazlar *ŞÖYLE YAPSANA insanlara yapmalıydın etmeliydin demeye son verin *………… Ama yerine yapıcı ve sözcüğünü kullanın bu sözcüğün güzelliği bir önce söylenen sözü bloke etmek yerine onun üzerine inşa etmesidir. İnsanlar amadan önce söylenen sözleri dikkate almazlar Emretmeyin rica edin Örnek “Cuma günü eğitim toplantısına gelmeniz gerekiyor. Bütün yeni başlayanlar için zorunludur.” Yerine “Çalışma planınızı lütfen Cuma günkü eğitim toplantısına katılacak şekilde düzenler misiniz? Yeni başlayan bütün arkadaşlar hazır bulunacaklar.” Yapamam engelini kaldırın: Müdür gelmediği için işleme başlatamayız yerine müdür gelir gelmez işleme başlayacağız denilmeli İtici değil sevimli sözcükler kullanın: mümkün değil ya da yapacak bir şey yok yerine umarım ve dilerim sözlerini günlük konuşma dilinizde kullanın ?Problem yada sorun sözcüğünü lügatınızdan çıkarın: çünkü diğer kişiler öyle olmasa bile bir şeylerin yanlış gittiğini düşünebilirler. Örneğin beni aramışsınız sorun neydi yerine benimle hangi konuda konuşmak istiyorsunuz diyebiliriz SLAYT 119 İletişimde Amaca Ulaşmak İçin; • Ne söylemek istiyorum? • Ne zaman söylersem, karşımdaki kişinin iletişim kaynakları açık olur? • Nerede (hangi ortamda) iletişimi başlatmam yerinde olur? Sorularını yanıtlandırınız! SLAYT 120 İletişimi Nasıl Geliştirebiliriz? Mesajın Dikkatli Biçimde Hazırlanması; • Amacınızı ve alıcınızı göz önünde bulundurun, • Somut, belirgin bir dil kullanın, • Konuya bağlı kalın, • Var olan fikirlerle yeni bilgiler arasında bağ kurun, • Kilit noktaları tekrarlayın ve vurgulayın, • Gürültüyü en aza indirin, • Geri bildirimden yararlanın, SLAYT 121 GÜNÜMÜZÜN % 9 yazarak, % 16 okuyarak, % 30 konuşarak, % 45 dinleyerek 123 İLETİŞİMDE AKTİF DİNLEMENİN ÖNEMİ Aktif DİNLEME görüşmenin başarısı için yayımcının sahip olması gereken “düşünceleri” ve buna uygun “davranışları” ifade eder. 124 NEDEN DİNLERİZ? • • • • • • BİLGİ ALMAK İÇİN ZEVK İÇİN GERİ BİLDİRİM VERMEK İÇİN ANLAMAK İÇİN KİŞİSEL ÇIKAR İÇİN GÜÇ ELDE ETMEK İÇİN 125 Etkili İletişim ve Dinleme Sağlıklı ve etkili bir iletişimin; iyi dinleyiciler ile kendi duygularını samimi ve dürüst ifade eden kişilere ihtiyacı vardır. 127 Aktif dinleme sırasında kişiye şu düşünceler mutlaka hissettirilmelidir. • • • Ben senin için buradayım. Seni olduğun gibi kabul ediyorum. Ben iyi niyetli ve samimiyim. 128 İYİ BİR DİNLEYİCİNİN ÖZELLİKLERİ • SÖZ KESMEZ • YARGILAMAZ • KARŞILIK VERMEDEN ÖNCE DÜŞÜNÜR • YÜZÜ KONUŞANA DÖNÜKTÜR • KONUŞANI İŞİTEBİLECEĞİ UZAKLIKTA DURUR • SÖZEL OLMAYAN MESAJLARI GÖZLER • NE DENDİĞİNE ODAKLAŞIR • DİNLERKEN NE DİYECEĞİNİN PROVASINI YAPMAZ • SON SÖZÜ SÖYLEME ÇABASINA GİRMEZ. 129 Kötü Dinleyicinin Özellikleri • Konuşmacının sözünü keser. • Konuşan kişi ile göz teması kurmaz. • Konuşmacı ve söylediklerini umursamaz bir tavır içindedir. • Cevapları yargılayıcı bir tarzdadır. • Dinlemek yerine konuşmayı tercih eder. • Sürekli tavsiye vererek karşıdaki kişiyi rahatsız eder. 130 FİZİKSEL DİNLEMENİN ÖZELLİKLERİ • KONUŞANIN YÜZÜNE DOĞRU BAKMAK, • BEDEN OLARAK ONA YÖNELMEK, • GÖZLE İYİ BİR İLİŞKİ KURMAK, • KONUŞANA DOĞRU EĞİK DURMAK, • DİNLERKEN RAHAT OLMAK GEREKİR. 139 ETKİN DİNLEMENİN FAYDALARI KİŞİ KENDİNİ DİNLEYEN KİŞİYE YAKIN HİSSEDER, *SORUNUNU İLK BAŞTAKİ KADAR ÖNEMLİ GÖRMEYEBİLİR, *SORUNUNU RAHATLIKLA DİLE GETİRDİĞİ İÇİN,ÇÖZÜM YOLLARINI DA DAHA RAHAT DÜŞÜNEBİLİR. 140 DİNLERKEN KONUŞANIN TEŞVİK EDİLMESİ • KONUŞAN KİŞİNİN ANLATTIKLARINDA YER ALAN ANAHTAR SÖZCÜKLERİN TEKRARLANMASI İLE, • TEK SÖZCÜKLÜ TEKRAR ETTİRİCİLER İLE, (HIHI,EEE,SONRA,BAŞKA) • KONUŞMANIN SÜRMESİNE YARAYACAK KISA SORULARIN SORULMASI İLE GERÇEKLEŞTİRİLEBİLİR.(NASIL OLDU?) 141 BİR İLETİŞİM BECERİSİ OLAN İYİ SORU SORMANIN ÖZELLİKLERİ • SORU SORMANIN FARKLI AMAÇLARI OLABİLİR. • İLİŞKİYİ ZENGİNLEŞTİRMESİ İÇİN NASIL SORU SORULMALIDIR? • AÇIK UÇLU SORULAR • KAPALI UÇLU SORULAR 142 HANGİ AMAÇLA SORU SORULUR • BİLGİ ALMAK AMACIYLA, • BİLGİ VERMEK AMACIYLA, • ANLAYIP ANLAMADIĞINI SINAMAK İÇİN, • KARARA ULAŞMAK İÇİN, • KONUYA DİKKAT ÇEKMEK İÇİN 143 İLİŞKİYİ ZENGİNLEŞTİRMEYE YÖNELİK SORU NASIL SORULMALIDIR? • ÇOK ÖZENLE, • FAZLA OLMAYACAK BİÇİMDE, • YARGILAYICI,HESAP SORUCU İZLENİM BIRAKTIĞI İÇİN ”NEDEN,NİÇİN,NİYE” SORU SÖZCÜKLERİNDEN KAÇINARAK ; BUNLARIN YERİNE “NE,NASIL”SÖZCÜKLERİNİ KULLANARAK, • KONUŞMAYI SÜRDÜRECEK AÇIK UÇLU SORULAR SORULMALIDIR. 144 KONUŞMAYI SÜRDÜRMEYE YÖNELİK AÇIK UÇLU SORULAR • DAHA FAZLA BİLGİ ALMAYI SAĞLAR, • KONUŞANIN KEŞİF YAPMASINI SAĞLAR, • DİNLEYENİN DİKKATLİ DİNLEDİĞİNİ GÖSTERİR, • KONUŞANIN UZUN AÇIKLAMALAR YAPMASINI SAĞLAR. 145 KAPALI UÇLU SORULAR • EVET YADA HAYIR GİBİ KISA YANITLANIR, • YANITLAYICI AZ DÜŞÜNÜR, • BELLİ GERÇEKLERİN ELDE EDİLMESİNDE YARARLIDIR, • İSTENİLEN ALANLA İLGİLİ KONUŞMAYI YÖNLENDİRİR, • OLUMLU İFADELERİ PEKİŞTİRMEK İÇİN KULLANILIR. 146 İLETİŞİMDE GÜVEN OLUŞTURMA • TEPKİSİZ DEĞİL,SESSİZCE DİKKATLE DİNLEME • KARŞIMIZDAKİNİN SÖYLEDİKLERİNİ ANLAYIP ANLAMADIĞINI SINAMAK • DAHA İYİ ANLAMAK İÇİN EK BİLGİ İSTEYEN UYGUN SORULAR SORMAK • DUYGULARI DOĞRUDAN İFADE ETMEK GİBİ DAVRANIŞLARLA GERÇEKLEŞİR. 147 İLETİŞİMDE GÜVEN AZALTMAK • KONUYU HİÇBİR AÇIKLAMA YAPMADAN DEĞİŞTİRMEK • DEĞİŞTİRİLEMEYECEK TÜRDEN KONULARA ODAKLAŞMAK • GEREKSİZ VE YIKICI ELEŞTİRİLERDE BULUNMAK • ÖĞÜT VERMEK VE İKNA ETMEYE ÇALIŞMAK • ŞİDDETLE KARŞI ÇIKMAK • BELİRSİZ ŞEKİLDE HEMFİKİRMİŞ GİBİ GÖRÜNME • YORUM YAPMA 148 ETKİLİ BİR İLETİŞİM BECERİSİ;BEN DİLİ BEN DİLİ SEN DİLİ *BEN DİLİNİN YARARLARI 149 ETKİN DİNLEMEDE SEN- BEN İLETİLERİ “BEN DİLİ: Kişinin o anda karşılaştığı durum ve davranış karşısında kişisel tepkisini duygu ve düşüncelerle açıklayan bir ifade tarzıdır yani duygu ve düşüncelerimizi içtenlikle ifade eden sözcüklerdir. (NAVARO) ”Bana kırıldığını şimdi anladım.” “Seni bu denli kızdırdığımı bilmiyordum.” 150 Ben dili cümleleri: *Suçlayıcı ve yargılayıcı yorumlar içermediği için kendinizi rahat hissetmenize yardımcı olur. *Gençlerin kendilerine güvenlerinin gelişmesine yardımcı olur. *Gençlerin kendilerini değerlendirme becerileri kazanmalarına yardımcı olur. *Beklentileri ifade etmede en etkili yoldur. *Davranışını değiştirme sorumluluğunu kazandırır. *Gençler sevildiğini düşünür. 151 *Ben dili cümlelerinde istenmeyen davranışı tanımlayıp, davranışla ilgili yargıları değil istenmeyen davranışın sizin üzerinizdeki etkilerini ifade edip, sizde uyandırdığı duyguyu tanımlamak daha etkili iletişimin kurulmasını sağlar. 152 BEN DİLİ • ÖZELLİKLE OLUMSUZ DUYGULARIN YAŞANDIĞI DURUMLARDA, • OLUMSUZ DUYGULARIN YAŞANDIĞI KİŞİYE ÖNCE DAVRANIŞ YADA DURUM TANIMLANARAK, • BU DAVRANIŞ VEYA DURUMDAN NASIL ETKİLENDİĞİ BELİRTİLDİKTEN SONRA, • NE HİSSEDİLDİĞİNİN SÖYLENMESİNE DAYALIDIR. 153 BEN DİLİNİN YARARLARI • SEN DİLİNDEKİ GİBİ KİŞİLER SAVUNMAYA GEÇMEZLER, • BİREY KARŞISINDAKİNİ SUÇLU HİSSETTİRMEZ, • DİLİ KULLANAN KİŞİNİN NEDEN O DUYGUYU YAŞADIĞI ANLAŞILDIĞI İÇİN İLETİŞİM SAĞLIKLI OLUR. • BEN MESAJI ALAN KİŞİ BAŞKALARINI DÜŞÜNMEYİDE ÖĞRENİR. • YAKINLIĞI ARTIRICIDIR, • ANLAŞMAZLIKLARI AZALTIR, • KONUŞAN KİŞİYİ DUYGULARINI BİRİKTİRMEDİĞİ, ETKİLİ OLARAK DİLE GETİRDİĞİ İÇİN RAHATLATIR. 154 SEN İLETİLERİ SEN İLETİLERİ Sen iletilerini kullanmak, iletişimi engeller. “Yapma şunu.” “Neden böyle yapmıyorsun?” “Bunu yapmamalısın.” “Kötüsün” “Çocuk gibi davranıyorsun.” “Daha çok çalışmalısın.” “Daha çok sınava girmelisin.” 155 Sen iletileri alan genç: *Davranışını değiştirmeye karşı direnir. *“Bana yardım edecek bir yol bulacaklarına inanmıyorum.”diye düşünür. *Sevilmediğini düşünür. *”Sen de kötüsün.” “Sen de dır dır ediyorsun.” gibi tepkiler verir. 156 *Sen mesajları yaşadığımız gerçek duyguyu iletmez. *Yorgun olduğu için çocuğuyla oynamak istemeyen anne, baba: -“Başımın belasısın.” Derse, SEN MESAJI göndermiş olur. Bu iletide ,anne ya da babanın yaşadığı duygu yoktur. 157 SEN DİLİ • KİŞİYİ SUÇLAYICIDIR, • DAVRANIŞTAN ÇOK KİŞİLİĞE YÖNELİKTİR, • YENİDEN KONUŞMA İSTEĞİNİ ENGELLEYİCİDİR, • KİŞİ KENDİNİ SUÇLANMIŞ VE ANLAŞILMAMIŞ HİSSEDER, • NEYE KIZILDIĞININ ANLAŞILMAMASINA NEDEN OLUR, • KİŞİYİ GÜCENDİRİR ,KIRAR, • KİŞİNİN DİRENMESİNE NEDEN OLUR. 158 KISACA ÖZETLERSEK Başarılı bir iletişimin temel koşulları şunlardır: 1. Karşımızdaki kişilere saygı duymak; onların varlığını kabul etmek, önemli ve değerli olduklarını duyumsatmak, olduğu gibi benimsemek anlamını taşır. 2. Gerçekçi ve doğal davranmak; abartıdan uzak, olduğu gibi davranmaktır. 3. İletişimin belki de en önemli öğesi empatidir. Bir kişinin, kendisini karşısındakinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısı ile bakması, o kişinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi sürecine ''empati '' adı verilir . Empati kavramını, dış dünyayı karşımızdakinin penceresinden görmeye çalışmak olarak tanımlayabiliriz. Kurulan bu duygu ortaklığı, iletişimin gücünü arttırır, karşılıklı anlaşılma ve iletilerin doğru aktarılmasına olanak sağlar. 159 • • • • • • • • • İletişim Sadece Konuşma Değildir İletişim aynı zamanda; Ne söyleyeceğimizi bilmek, Bunu ne zaman söylemenin daha uygun olacağına, Nerede söylemenin doğru olduğuna karar vermek, En iyi nasıl söyleneceğini düşünmek, Olayları basitçe anlatabilmek, Akıcı bir dille ve karşımızdaki kişiyle göz kontağı kurarak konuşabilmek, Dikkati yoğunlaştırmak ve verdiğimiz iletilerin alınıp alınmadığını ayırt edebilmektir. 160 SONUÇ OLARAK: 1-Karşınızdakini suçlamak yerine, duygularınızı anlatın: “Nerede kaldın? Saatin kaç olduğunun farkında mısın?” YERİNE “Nerede kaldın seni çok merak ettim.” 2-Cezalandıracağınıza o davranışı benimseyin ve ona yol gösterin: “Bir kez daha geç kalırsan, asla arkadaşlarına gidemezsin!...” YERİNE “Bir kez daha geç kalırsan telefon edip haber verebilirsin.” 161 3-Suçlayacağınıza o davranışı tanımlayın: “Sivri zekalı ,tembel!” YERİNE “Derslerine çalışmadığın zaman endişeleniyorum ve üzülüyorum.” 4-Tehdit edeceğinize duygularınızı açıklayın: “Bıktım artık, seni geberteceğim!” YERİNE “Çok sinirleniyorum, çok içerliyorum, kızıyorum.” 162 İletişimde temel ilke kabul etmedir. Başkasını olduğu gibi kabul etmek, onu gerçekten sevmektir. Kabul edildiğini duyumsamak, sevildiğini de duyumsamaktır. Ancak "kabul etme" kavramı, karşımızdakinin söylediği her şeyi onaylama, ileri sürdüğü düşüncelere katılma veya tüm yorumlarını kabullenmeyle karıştırılmamalıdır. Burada sözü edilen; düşünce ya da yorumlarda tümüyle karşıt düşüncelerde yer alsak bile, karşımızdakinin duygularını anlama ve saygı gösterme çabasıdır. 163 “KAPI ARALAYICILAR” “anlıyorum” “oh” “ilginç” “öyle mi?” “doğru mu?” “ya” 164 KONUŞMAYA DAVET CÜMLELERİ “bu konuda konuşmak ister misin?” “bunu tartışalım” “dinliyorum” “bu senin için önemli gibi görünüyor”
