Sosyal Dışlanma-Yoksulluk İlişkisi Üzerine

Türkiye Sosyal Politikalarını Tartışıyor
15-16 Haziran 2012, Koç Üniversitesi Sosyal Politika Merkezi
Toplumsal Cinsiyet
bakış açısından
İstihdam, Sosyal Dışlanma ve Yoksulluk
İpek İlkkaracan Ajas
İstanbul Teknik Üniversitesi
İşletme Fakültesi
Toplumsal cinsiyet bakış açısından çözümleyici bir çerçeve
Sosyal dışlanma
↓
işgücü piyasasından
dışlanma
Ev içi
ücretsiz emek:
Bakım emeği (caring labor)
+
İşgücü Piyasası koşulları
Kuzey ülkelerinde:
Arz taraflı, verimlilik artışlarına
dayalı
altın büyüme dönemi:
İstihdamda nitelik ve nicelik
Güney ülkelerinde :
neoliberal konjonktürde
İhracata dayalı büyüme sonucu
niteliksiz istihdam
İş ve aileyi uzlaştırmada
olumlu yasal, kurumsal
ve piyasa ortamı
İş ve aileyi uzlaştırmada
olumsuz yasal, kurumsal
ve piyasa
ortamı
Sosyal dışlanma
sorunu çözülüyor;
Ancak piyasa içi
eşitsizlikler devam ediyor
Bakım emeği yükü:
kadın işgücü arzı üzerinde
kurumsal kısıtlar ve
sosyal dışlanma
Kadın-istihdam-dışlanma-yoksulluk ilişkisi
Tek (erkek) kazananlı, tam zamanlı ev kadını ataerkil
aile yapısı
↓
• Yoksulluğa karşı artan kırılganlık
• Ekonomik krizlere karşı artan kırılganlık (ek işçi
etkisi)
Yoksulluk ölçümüne bakım emeğini de entegre
eden yeni bir yaklaşım
Levy Ekonomi Enstitüsü ve UNDP, 2012
• Refah düzeyi = Piyasa mal/hizmet tüketimi +
ev içi üretimin tüketimi
• Kısıtlar = Gelir + Zaman
• Yoksulluk = gelir yoksulluğu +
zaman yoksulluğu
Toplumsal cinsiyet bakış açısından sosyal
dışlanmayı önleyici politikalar
1. İstihdam politikaları?
Nicelik kadar nitelik
Çalışma saatleri, ücretler, sosyal güvence, bakım izinleri
2. Sosyal yardım politikaları?
İstihdam olanaklarını geliştirici ve bakım emeği yükünü
hafifletici politikalar ile birlikte tasarlanmadığında
toplumsal cinsiyete dayalı işbölümünü
kurumsallaştırma tehlikesi
3. İş ve aile yaşamını uzlaştırma politikaları
İş ve Aile Yaşamını Uzlaştırma Politikaları nedir?
1. çalışma saatleri ve izinleriyle ilgili yasal mekanizmalar
2. bakım hizmetleriyle ilgili kurumsal mekanizmalar
Yaşlı bakımı
destek
hizmetleri
ve kurumları
Engelli bakımı
destek
hizmetleri
ve kurumları
Çocuk kreşleri
Okul öncesi
eğitim
kurumları
Annelik izni ,
ebeveyn izni,
babalık izni
Aile içi bakım
sorumluklarına
ilişkin diğer
yasal izinler
iş ve aile
yaşamını
uzlaştırma
politikaları
Hasta bakımı
destek
hizmetleri
ve kurumları
Nakit transferi
Politikaları???
uzlaştırma mı, eşitsizliğin
kurumsallaşması mı?
Ev içi işlerin,
bakım emeğinin
kadın-erkek
arasında
eşit paylaşımı
Çalışma saatleri
ve
güvenceli
esnek çalışma
uygulamaları
Türkiye uzlaştırma mekanizmaları açısından bir
yokluklar ülkesi
• 3 yaş altı için kreş yok; 3-5 yaş için çok kısıtlı
• Devlet hiçbir sorumluluk almıyor
• Okul öncesi eğitime katılım, 3 yaş için %4; 4 yaş %16; 5 yaş
%61 ile OECD ülkeleri arasında açık farkla en düşük.
• 16 haftalık annelik izni dışında ebeveynlerin bakım
sorumluluklarını desteklemeye yönelik izinler yok
• Kayıt dışı istihdamının yaygınlığı bu izinlerden faydalanma
hakkını engelliyor.
• Çalışma saatleri OECD içerisinde en yüksek; çalışanların %40’ı,
60+ saat çalışıyor.
• Güvenceli esneklik, çalışanların uzlaştırma gereksinimlerini
karşılamaya yönelik değil, işveren açısından risklerin
düşürülmesine yönelik şekilleniyor.
• Erkeklerin ev içi işlere ayırdığı zaman açısından gene açık farkla
OECD’deki en büyük cinsiyet uçurumu.
Time Use in Household and Workplace Work Hours, 2006
Average 15+
population
Women
Unpaid labor hours
for house and
household care
(daily)
Work hours at the
workplace or
spent looking for
employment
(daily)
Total (household
and workplace)
work hours
(weekly)
05:17
01:08
45
Men
00:51
04:27
37
Women
06:14
00:59
51
Men
00:55
04:53
41
Women
03:36
01:44
34
Married
Never married
Primary school
graduate
University
graduate
Men
00:38
03:11
30
Women
06:11
01:02
51
Men
00:53
04:56
41
Women
03:52
02:37
45
Men
01:05
04:16
37
Women
06:27
01:23
55
Ages 25-34
Men
00:49
06:02
48
Women
04:03
04:19
59
In employment
Men
Source: İlkkaracan 2010
00:43
06:08
48
Total work
hours W/M
ratio
Household
(unpaid) work
hours W/M
ratio
1,22
6,22
1,24
6,80
1,13
5,68
1,24
7,00
1,22
3,57
1,15
7,00
1,23
5,65
Türkiye’de Sosyal Dışlanmanın en Çarpıcı Boyutu:
Kadınların İstihdamdan Dışlanması
15-64 yaş istihdam oranı (2010):
• Kadın – %29
• Erkek – %71
Sosyal dışlanmada kadın-erkek
eşitsizlikleri sınıflar arası eşitsizlikler ile
iç içe
Eğitim ve Medeni Duruma göre Kadın ve Erkek İşgücüne
Katılım Oranları, 20-44 yaş, kent, HHİA 2008 (İlkkaracan 2010)
işgücüne katılım oranı (%)
120
100
80
hiç evlenmemiş kadınlar
hiç evlenmemiş erkekler
60
evli kadınlar
evli erkekler
40
20
0
ilkokul altı
ilkokul veya
ilköğretim
lise
üniversite
Türkiye’de
kadın-istihdam-dışlanma-yoksulluk ilişkisi
•
Sosyal dışlanmada kadın-erkek arası eşitsizlikler kadınlar arası sınıf
eşitsizliklerine dayalı.
•
Lise ve altı eğitimli kadınların işgücü piyasasından dışlanmalarında, piyasaya
giriş engelleri kadar piyasada kalmaya devam etmedeki engeller var.
•
Kaynağında uzlaştırma olanaklarının yokluğu + işgücü piyasasındaki nitelik
sorunları yatıyor.
•
Çözüme yönelik politikalar:
– Nitelikli istihdam politikaları ile iş ve aile yaşamını uzlaştırma politikalarının
eş zamanlı ve entegre tasarlandığı bir çerçevede geliştirilmeli;
– Sosyal yardım politikaları toplumsal cinsiyete dayalı işbölümünü
kurumsallaştırma tehlikesine duyarlı çerçevede ek politikalar olarak
tasarlanmalı.