ÖRGÜTLEME FONKSİYONU

ÖRGÜTLEME
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgütlemenin Tanımı
 Örgüt: Ortak çaba sarf ederek bir işi başarmak için bir
araya gelen ve her birinin belli bir faaliyet bütünü
içinde belirli görev, sorumluluk ve yetkileri bulunan
bireyler veya gruplar arasındaki ilişkileri temsil eden
yapıdır.
 Örgütleme: Beşeri, fiziksel ve teknik olanakları ve
araçları, işletmenin amacını gerçekleştirecek şekilde
düzenlemek ve hizmete koymak demektir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgütleme;
 Planlanmış amaçlara ulaşmak için gerekli olan özel
faaliyetlerin saptanması,
 Bu faaliyetlerin mantıklı bir yapı ve çerçeve içinde
gruplanması,
 Faaliyetlerin özel pozisyon ve kişilere tayinidir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
İşletmede Örgütleme Faaliyetlerinin
Genel Boyutları(1)
• Yönetimin
Örgütlenmesi:
İşletmedeki
işlerin
planlanması ve denetlenmesi ile ilgilenecek, işletmeyi
dışarıda temsil edecek kimselerin, faaliyette bulunacak
elemanların yönetimini başaracak ödevleri düzenler ve
tayin eder.
• İcrai İşlerin Örgütlenmesi: İşleri yapacak insanların
çalışma ve faaliyetlerini düzenler.
İŞLETMEDE İNSAN
GÜCÜNÜN
ÖRGÜTLENMESİ
İnsan Gücünün
Örgütlenmesinin Aşamaları
• İşletmenin yapısına uygun yönetim örgütlerini ve görev
yerlerini saptamak.
• Burada çalışacak elemanların seçimine ait esasları
saptamak.
• İşçi ile işletme arasındaki ilişkileri düzenlemek.
• İşgücünden maksimum yarar sağlayabilecek esasları
hazırlamak.
• Gelecekteki gelişmeleri göz önüne alan ve önceden
düzenleyen esasları yaratmak.
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
İşletmede Örgütleme Faaliyetlerinin
Genel Boyutları(2)
İŞLETMELERDE TESİSLER VE
ARAÇLARIN ÖRGÜTLENMESİ
• İşgücü örgütlenmesi yanında ve onunla birlikte
yaratılması gereken
örgüt, tesis ve araçların
örgütlenmesi ile ilgilidir.
• Tesisler ve araçların örgütlenmesi, işletme türüne ve
yapısına göre değişen bir önem ve değer taşır.
Tesisler ve araçların
örgütlenmesi açısından önemli
noktalar:
20.7.2017
•İşletmenin yapısına ve faaliyet dalına en uygun düşen
üretim araçlarını sağlamak için esaslar hazırlamak.
•Araçlar ve tesisler arasındaki uyumlu birleşmeyi
sağlamak.
•En uygun ve elverişli malzemeyi tedarik etme olanaklarını
saptamak.
•Üretim akışını ve düzenini gerçekleştirmek.
•Malzemenin üretim yerlerine zamanında ulaşmasını
garanti altına almak.
•Üretim faaliyetinin gelecekteki gelişmesine uygun esaslar
hazırlamak ve saptamak.
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgütleme İlkeleri
1.
Amaç Birliği İlkesi: Bir işletmede iskeleti oluşturan tüm
birimler, aynı amacı ya da amaçlar topluluğunu
gerçekleştirmek üzere etkili olarak katılmayı sağlayacak
biçimde düzenlenmelidir.
2.
Ekonomiklik İlkesi: Örgüt, işletmenin amaçlarını en az
maliyetle, en etkin biçimde gerçekleştirmelidir.
3.
İşbölümü ve Uzmanlaşma İlkesi: İşbölümü, işlerin küçük
parçalara bölünerek, bir kişinin işin bütününü yapması yerine,
uzmanlaştığı tek bir parçasını yapmasıdır. Uzmanlaşma ise,
hem iş bölümünü kolaylaştırır, hem işe egemen olmayı ve
dolayısıyla etkinliği sağlar.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgütleme İlkeleri
4.
Faaliyetlerin Tanımlanması İlkesi: Faaliyetler analiz, tanım
ve tasnif edilerek gruplandırılır. Bu sayede fonksiyonlar ve
bunlar için gerekli nitelikler saptanabilir. Bundan sonra yapı
içinde faaliyetler ve fonksiyonları belirten bölümler, birimler ve
alt birimler ortaya konabilir.
5.
Hiyerarşi İlkesi: üstten asta doğru zincirleme yetki bağları
dikkatle kurulmalıdır. İşletmede çalışan bir birey, kendisine
devrolunan yetkiyi aşan konularda kime başvuracağını
bilmelidir.
6.
Kumanda Birliği İlkesi: Her ast, ancak bir tek üstten emir
almalıdır.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgütleme İlkeleri
7.
Yönetim Birliği İlkesi: Aynı amaca hizmet eden faaliyetlerin bir
plan ve programa bağlı olarak bir yönetici tarafından yürütülmesidir.
!!!Yönetim birliği bir örgütün düzenlenmesiyle, kumanda birliği ise
yönetim uygulamalarıyla ilgilidir.
8.
Yetki ve Sorumluluk İlkesi: Yetki, emir verme ve diğer bireyleri
harekete geçirme hakkıdır. Sorumluluk, İşe ilişkin faaliyetleri
başarma yükümlülüğüdür.
!!! Yetki, üstten asta yönelir. Sorumluluk, asttan üste yüklenir.
9.
Yetki ve Sorumluluğun Denkliği İlkesi: bir kimsenin üstüne karşı
taşıdığı sorumluluk o kimsenin, kendi astına karşı sahip olduğu
yetkiye eşit olmaz ise, görevlerin yerine getirilmesi olanaklı değildir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgütleme İlkeleri
10.
İç Denge İlkesi: Örgüt yapısının çeşitli katlarına devir olunan yetki ve
sorumluluk, bu kademenin örgüt yapısı içindeki yeriyle bağdaşmalıdır.
11.
Örgütün Değiştirilebilir Olması İlkesi: İşletmenin dış çevresinde
meydana gelen değişimlere uyum sağlaması ve amaçlarını da
değiştirebilmesi gerekir.
12.
Liderliğin Kolaylaştırılması İlkesi: Örgütün, tepe yöneticisinin işini
kolaylaştıracak yapıda olması gerekir. Lider, her zaman işletmenin en üst
karar mercii olarak durumunu koruyabilmelidir.
13.
Özel İlkeler: Örgütün etkinliğini sağlayabilecek kendi iş koluna göre
değişiklikler gösteren özel ilkeleridir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgütleme ile İlgili Temel Kavramlar
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Yetki
 Yetki bir haktır.
 Bu hakkın kullanımı, karar vermeyi ve harekete geçirmeyi
gerektirir.
 Örgütsel amaçların için kullanılır.
 Kullanılan yetkinin amacına ulaşması ve yetki haline
gelmesi büyük ölçüde astların “kabul etmesi” ile
mümkündür. Bir yönetici astların kabul alanını
genişletmek için, emrin ast tarafından anlaşılır olmasına,
bu emrin örgütsel amaca uygun bulunmasına, astın
çıkarlarına çok fazla ters düşmemesine ve astın verilen emri
yerine getirecek güçte olmasına dikkat edilmelidir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Yetki Göçerimi
 Karar verme, davranma, yürütme, komuta etme, örgütü amacına
ulaştırmak için başkalarının eylemlerini ve davranmalarını
isteme gibi, hakları kullanmak konusunda üstlerin astlara izin
vermelerine, yetkinin delegasyonu veya yetki göçerilmesi
denilmektedir. Üç temel yönü bulunmaktadır:
 Görevlerin astlara dağıtılması:
Örgüt içinde fonksiyonların ve
işlerin belirlenmesinden sonra bunların astlara dağıtılması.
 Yetki verme: Görevlerin belirlenmesinden sonra, bu görevleri yerine
getirecek olan sorumluların işlerini yapabilmeleri için için yetkiye sahip
olmalarını ifade etmektedir.
 Sorumluluk verme: Yapılacak işe ilişkin faaliyetleri başarma
yükümlülüğü olup, bir bakıma yetki göçeriminin ayrılmaz bir parçası
niteliğine sahiptir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Yetki Göçerimi Tipleri
 Yukarıdan Aşağıya Doğru: Üstün asta yetki vermesi.
 Aşağıdan Yukarıya Doğru: Seçmenlerin milletvekillerini seçmesi, onlara
yetkinin göçerilmesi.
 Dışarıya Doğru: Yukarıya doğru yetki göçermekten farklı değildir.
 Dolaysız Yetki Göçerilmesi: Örgütte bir üstün herhangi bir asta doğrudan
doğruya yapılacak olan bir faaliyet ve göreve ilişkin karar vermesini harekete
geçmesini, ve görevlerin başarılması konusundaki göçerdiği yetkiyi ifade eder.
 Dolaylı Yetki Göçerimi: Üstün kendinden sonra gelen asta göçermiş olduğu
yetkinin hiyerarşik sırayı aşarak alt basamaklardaki astlara göçerilmesidir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Yetki Göçeriminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
 Yetki
göçerilmesinde iş analizlerine önem vererek,
yapılacak olan işlerin hangi sınırlar içinde ve ne derecede
göçerildiği belirtilmelidir.
 Yetki göçerilmesi, örgüt içinde işin yapıldığı birimde
çalışan en yakın basamağa yapılmalıdır.
 Yetki
göçeren
üst,
işin
yapılmasında
sorumluluğunu üstüne almalıdır.
kontrol
 Yetki ve sorumluluğun dengeli olması ilkesine uyulmalı,
göçerilen yetki sorumlulukla orantılı olmalıdır.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Yetki Göçeriminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
 Yetki çatışmasından kaçınılmalıdır. Sorumluluk ve otorite
açık biçimde belirtilmelidir. hiçbir ast birden çok üste veya
makama bağlı olmamalıdır.
 Yetkinin göçerilmesi örgüt içinde kumanda birliğini hiçbir
zaman bozmamalıdır. Yetki göçerilmesinde, yetki verilen
astların bu yetkileri kullanmaya yetenekli olup olmadıkları
göz önünde tutulmalıdır.
 Yetki göçerilmesinde asıl amaçlanan, işin eskisinden daha
iyi yapılmasını sağlamaktır.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Erk ve Erk Türleri
 Yetki bir şeyi yapabilme hakkı iken, erk bir şeyi yapabilme
yeteneğidir.
 Erk, diğer kişilerin davranışlarını etkilemede bireyin sahip
olduğu yeteneklerdir.
 Erk bireyin kendisinden doğar.
 Başarılı bir yönetici, yetki ile erki astları üzerinde birbirine
eşit ağırlıkta uygular.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Erk ve Erk Türleri
 Yöneticilerin kullandıkları erk kaynaklarından bazıları:
 Biçimsel Erk: Belli bir makamı işgal etmenin sağladığı yetkilerdir.
 Ödüllendirme Erki: Astlarını ödüllendirmede yöneticilerin sahip
oldukları yeteneklerdir.
 Korkutma Erki: Yöneticinin sahip olduğu tehdit ve cezalandırma
olanaklarıdır.
 Uzmanlık Erki: Yöneticinin sahip olduğu özel bilgi, uzmanlık becerisi
ve deneyimdir.
 Beğeniye Dayanan Erk: Astların gözünde yöneticiyi cazip kılan kişisel
niteliklerdir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Sorumluluk
 Sorumluluk, işe ilişkin faaliyetleri başarma yükümlülüğüdür.
 Sorumluluk, bir şeyi yapma zorunluluğudur.
 Örgütlerde sorumluluk, bir kimsenin örgütsel işleri veya ödevleri
yapma zorunluluğudur.
 Sorumluluk, yetki devrinin ayrılmaz bir parçasıdır. Birey bir
görevi kabul ettiği anda sorumluluk kendiliğinden doğar.
 Yöneticiler
yetki devrederken sorumluluktan kaçamazlar.
Devredilen yetkidir, sorumluluk devredilemez. Ancak devredilen
yetki ile beraber sorumluluk da ortaya çıkar.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Hesap Verme
 Bireyin sorumluluk duymasının yanı sıra, bir örgüt üyesi
kendisinden yüksek kademeli yetkililere hesap vermekle
yükümlüdür.
 Yönetici astından hesap sorma hakkına sahiptir.
!!! Yöneticilerin en önemli görevlerinden biri, yetki, erk,
sorumluluk ve hesap verme arasında kabul edilebilir bir
denge oluşturmaktır. Örgüt şeması veya örgüt yapısı,
yönetici için bu ilişkilerin yapısal bir duruma getirilmesinde
bir araç olmaktadır.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgüt
 Örgüt, ortak çaba harcayarak bir işi başarmak için bir
araya gelen ve her birinin faaliyet bütünü içinde belirli
görev, sorumluluk ve yetkileri bulunan birey ve gruplar
arasındaki ilişkileri temsil eden yapıdır.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgüt
 Örgütün iki boyutu vardır:
 Hat Boyut: Örgütteki yetki ve sorumluluk dağılımına göre oluşan,
örgüt hiyerarşisinde yukarında aşağıya doğru yayılan bir boyuttur.



En fazla yetki örgüt hiyerarşisinin tepe noktasında toplanmıştır.
Hiyerarşik kademelerde alt basamaklara doğru inildikçe göreceli olarak
bir azalma söz konusudur.
Görevlerin yapılışı sırasında tüm ilişkiler, bu yetki ve sorumluluk
düzenine göre gelişir.
 Kurmay Boyut: Eşit yetkilerle görev yapan birimlerin oluşturduğu
yapıyı gösterir. Bu birimler arasındaki ayrım, yerine getirdikleri
fonksiyonların farklı olmasından ortaya çıkar. Bu boyut üzerinde yer
alan birimlerin birbirleri arasındaki ilişki “danışma”ya dayalıdır.
Hiçbir birimin diğeri üzerinde yaptırım gücü yoktur.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Genel
Müdür
Genel
Müdür
Yardımcısı
Kurmay
Boyut
İdari İşler
Müdürü
Teknik İşler
Müdürü
Satış
Müdürü
Üretim
Müdür Yrd.
Üretim Şefi
Ustabaşı
20.7.2017
Ustabaşı
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Ustabaşı
Hat
Boyut
Örgüt Yapısı ve Örgüt Şemaları
 Örgütleme süreci sonucunda örgüt yapısı oluşur.
 Örgüt yapısı, biçimsel olarak belirlenmiş, kalıcı örgütsel düzenlemeler ve
ilişkiler ağıdır.
 Yapı kavramının içeriğini belirleyen öğeler:
 Örgüt yapısını oluşturan elemanlar (örneğin: örgüt üyeleri, grupla, makine ve
teçhizat)
 Örgüt yapısını oluşturan öğeler arasındaki ilişkiler,
 İnsanlar arasındaki ilişkiler (sosyal sistemler),
 İnsan ve nesnel öğeler arasındaki ilişkiler (insan ve makine sistemleri),
 Nesnel öğelerin kendi aralarındaki ilişkiler (makine sistemleri),
 Örgütün kurumsal biçimi (Örneğin; ekonomik örgütler, askeri örgütler, sosyal
örgütler, siyasi örgütler, eğitim örgütleri).
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgüt Yapısı ve Örgüt Şemaları
Örgüt yapısı oluştururken üzerinde durulması gerekenler:
 Amaç: ulaşılmak istenen amaç ve bu amaca ulaştıracak faaliyetlerin niteliğine göre örgüt
yapısı da değişik olacaktır.
 İşbölümü ve Uzmanlık Derecesi: Örgütteki kademelerde, aşırı uzmanlaşmaya mı
gidilecek, yoksa belli bir iş içinde çok çeşitli görevler bir araya getirilerek genelleşmeye mi
ağırlık verilecektir.
 Formalleşme Derecesi: Bir örgütte işler görülürken belirli spesifik ilke ve yöntemlerin
izlenmesine verilen ağırlık formalleşme derecesini gösterir. Neyin, ne zaman, nerede,
nasıl ve kim tarafından yapılacağı önceden ayrıntılı olarak belirlenmiş ve bunlara
uyulması zorunlu hale getirilmiş ise formalleşme derecesi yüksek olur.
 Kontrol Alanı: Örgütte bir yöneticiye kaç ast bağlanacağı ile ilgilidir.
 Örgütteki Kademe Sayısı: Karar verme yetkisinin örgüt içinde kademeler arasında
dağılımı ile ilgilidir. Eğer bu yetki alt kademelere doğru kaydırılırsa ADEMİ MERKEZİ
(MERKEZKAÇ), eğer karar yetkisi üst kademelerde toplanırsa MERKEZİ örgütten
bahsedilir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgüt Yapısı ve Örgüt Şemaları
 Karmaşıklık (Komplekslik) Derecesi: Karmaşıklık, örgütün dikey, yatay ve coğrafi
yayılma derecesini ifade eder. Örgütlerin faaliyetleri genişledikçe ve içinde bulundukları
çevre karmaşık hale geldikçe, örgütün karmaşıklık derecesi de artar.
 Departmanlaşma: İşbölümü ve uzmanlaşma derecesine göre, belirli görevler bir araya
getirilerek mevkiler (pozisyonlar) ve belirli mevkiler bir araya getirilerek departmanlar
oluşturulur.
 Konuta ve Kurmay Organların Oluşturulması: Bir örgütte komuta organı olarak
görev yapacak birimler ile kurmay olarak görev yapacak birimlerin ve aralarındaki
ilişkilerin belirlenmesi, örgüt dizaynında üzerinde durulması gereken konulardan biridir.
 Komite ve Gruplar: Örgütlerde bazen çeşitli komitelerden ve formel olarak oluşturulan
gruplardan yararlanılır. Bu tür birimler, karar verme yetkisini kullanabileceği gibi
yöneticiye yardımcı olma, kurmay işlev görme gibi görevler de yapabilir.
 İletişim Kanalları ve Şekli: Örgütü oluşturan birimler arasında iletişim ilişkileri örgütü
karakterize eden unsurlardan bir diğeridir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Bölümlere Ayırma
 İşletmede amaçlar saptandıktan sonra, örgütlemede
ilk aşama olarak örgüt içinde başarılacak işler ve
fonksiyonlar belirlenir .
 Sonra birbirleri ile ilişkiler veya temel iş faaliyetleri,
yönetilebilecek
gruplandırılarak
gerçekleştirilir.
20.7.2017
büyüklükteki
bölümlere
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
bölümler
ayırma
içinde
işlemi
İşlevlere Göre Bölümlere Ayırma
En çok kullanılan biçimsel örgüt türüdür.
Hemen her işletme bazı ürün ve hizmetleri sunar, bu
süreç içinde gereken fonksiyonlar işletmenin bölümlerini
oluşturur.
Genel
Müdür
Finans
20.7.2017
Üretim
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Pazarlama
İşlevlere Göre Bölümlere Ayırma
 Yararları:
 İşletme eylemlerinin ayarlanmasında ve uzmanlaşmayı kolaylaştırmada
rasyonel bir yoldur.
 Aynı tip alet ve aynı konu üzerinde çalışan uzmanlar bir araya toplanabilir.
 Her işlevin bölüm yöneticisi kendi alanından sorumlu olacağından
eşgüdümleme kolaylaşır.
 Tüm işletme bir ya da daha çok sayıda üstün başarılı bireylerden
faydalanabilir.
 Sakıncaları:
 Genellikle işletme büyüklüğü arttıkça basamaklar fazlaşacaktır. Böylece
işletmenin büyümesiyle doğacak merkezileşme karar vermeyi zorlaştırır.
 Kontrol ve yapılan işlerin değerlendirilmesi zorlaşır.
 Büyüyen örgütlerde kademe sayısı artacağından iletişim zorlaşır ve
yabancılaşma artar
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Üretilen Mal veya Hizmete Göre Bölümlere
Ayırma


Bu tip bölümlere ayırmada
ağırlık işlevden, üretilen mal
veya hizmete kaymıştır.
Ürüne göre bölümlenmiş bir
örgütte bölüm yöneticisi,
ürettiği ürün ile ilgili
eylemlerden sorumlu olacaktır.
Genel
Müdür
Ürün A
20.7.2017
Ürün B
Ürün C
 Yararları:
 Büyük bir örgüt daha esnek ve
küçük birimlere bölünebilir.
 Mamule ağırlık vererek gelişme
yayılma ve çeşitliliği teşvik eder.
 Üretim, pazarlama ve teknik
hizmetler bölüm yöneticisinin
sorumluluğunda olduğundan
zamanında gereken kararlar
verilebilir.
 İletişim kanalları kısalır.
 Sakıncaları:
 Eşgüdümlemeyi zayıflatır.
 Bölümler arası rekabet zaman
zaman yıkıcı olabilir.
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Bölge Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Fiziksel birimlerin ülkeye ya da
dünyaya yayıldığı ve her bir yerdeki
kuruluşun benzer mal ve hizmetleri
sunduğu işletmelerde daha çok
görülür. Örn: Bankalar
 Yararları:
 Yerel pazara en iyi hizmeti



Genel
Müdür
Akdeniz
Bölgesi
20.7.2017
Ege
Bölgesi
İç Anadolu
Bölgesi

Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
verir.
Ulaşım harcamaları ve ulaşım
gecikmeleri azalır.
Bölgeyi tanıyan elemanların
istihdamı kolaylaşır.
Tüm işlevler yerel birimlerce
yürütüleceğinden yönetici
yetiştirme için iyi bir eğitim
olanağı sağlar.
Bölge yöneticileri kendi
bölgelerine ait özel koşulları
merkeze oranla daha iyi
görürler.
Müşteri Temeline Göre Bölümlere
Ayırma
Faaliyetler, örgütün ulaşmak
istediği müşteri gruplarına göre
bölümlenir.
Müşterilerin özellikleri göz
önünde bulundurulur.
Kadın Giyimi
Bölümü
20.7.2017
 Sakıncaları:
 Söz konusu edilen bölümlere
verilen tek çeşit iş yapan araçlar
ile uzmanlaşmış işgörenin,
bazen kapasitenin altında
kullanılma, daha doğrusu
çalıştırılma olasılığı
bulunmaktadır.
Genel Müdür
 Farklı biçimlerde oluşturulmuş
diğer bölümler ya da birimler
üzerinde müşteriye özel işlem
yapılması yolundaki baskılar
Erkek Giyimi
Çocuk Giyimi
Bölümü
Bölümü
örgüt içinde eşgüdümlemeyi
güçleştirebilir.
 Bölümler arasında rekabet
görülebilir ve bu durum
yönetimi güç durumlarla karşı
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ karşıya bırakabilir.
Süreç veya Makina Temeline Göre Bölümlere
Ayırma
 İşletmede üretim ile ilgili faaliyetler, bir sürece göre veya
belli makineler çevresinde bölümlendirildiği zaman, bu tür
bölümlere ayrılma karşımıza çıkar.
 Daha çok endüstriyel işletmelerinde rastlanan bir biçimsel
örgütlenme tipidir.
 Aracın fiyatının pahalı olması süreç esasına göre bölümlere
ayırmayı gerektirebilir ve aracın sürekli kullanımını
zorunlu kılabilir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Zaman Temeline Göre Bölümlere Ayırma
 Bazen işletmelerde artan talebi karşılamak için ve
teknolojik gelişmelerin hızla değişmesi karşısında, durağan
yatırımların amortismanını yapabilmek veya işlerin
sürekliliği nedeniyle günün 24 saatinde faaliyetlerin
sürdürülmesi gerekli olabilir.
 Sürekli çalışılması gereken örgütlerdeki vardiya sistemi
buna bir örnektir.
 Rafineri, ekmek fırını…
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Sayı Temeline Göre Bölümlere Ayırma
 İşletmelerde işgücünün önem kazandığı durumlarda sayı
temeline göre bölümlere ayırmaya gidilebilir.
 Belirli sayıda işçinin bir yöneticinin emrine verilmesidir.
 Özellikle az beceri isteyen ve görevin yerine getirilmesinin
insan gücüne bağlı olduğu işlerde kullanılır.
 Temizlik işçileri, hamallar…
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
 Proje tipi örgütler, yönetimde durumsal yaklaşımcıların önerdikleri





yapılardır.
Proje; karmaşık bir biçimde tanımlanmış, bir başlangıç ve bitişi
bulunan çalışmalardır.
Proje yöneticisi vardır.
Proje tipi örgütlenme geçicidir.
Proje bitince, projede görev alanlar, ilgili oldukları bölümlere dönerler.
Proje yöneticisinin başarılı olabilmesi için farklı alanlarda uzmanlaşmış
kişileri bir araya getirmesi ve bunu bir araç olarak kullanarak projenin
tüm evrelerini yönetmesi gerekir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Kurmay Proje Örgütler
 Proje yöneticisinin bir örgütte kurmay işlevini üstlendiği uygulama, kurmay
proje örgütlenme olarak tanımlanır.
 Görevi, bağlı olduğu üst pozisyonun faaliyetinden doğan yükünü azaltmak ve bu
pozisyona proje faaliyeti açısından yardımcı olmaktadır.
 Sakıncaları:
 Projeye gerekli önem verilmemektedir.
 Tüm projeden sorumlu bir kişiyi bulmak olanaksız gibidir.
 Proje faaliyetleri arasında yeterli bir eşgüdümleme sağlanamamaktadır.
 Yeniliğe ilişkin görüşler, işere yönelik olmakta ve bunların proje
faaliyetlerinde kısa bir süre uygulanması olanaksızlaşmaktadır.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Kurmay Proje Örgütler
Temel Yetki
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Proje Yetkisi
Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Arı Proje Örgütler
 Proje ölçütüne göre örgütlenmiş bir örgüt türüdür.
 Proje faaliyetleri üzerinde gerçek bir hat yönetiminin sağlanması ve emirkomuta birliğine uygun yönetim uygulamasının gerçekleştirilmesi, arı proje
örgütün temel üstünlükleri arasındadır.
 Birden fazla projeyi üstlenen bir kuruluşta bazı işlevler her bir proje için ayrı ayrı
tekrarlanmakta ve dolayısıyla da maliyetler yükselir.
 Proje görevlilerinin belli dönemlerde boş oturması işsiz kalmalarına neden
olmaktadır.
 Kuruluşun geleceğinden çok, projenin gelişimi göz önünde tutulduğundan, uzun
dönemde kuruluşun karşılaşacağı riskler artmaktadır.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Arı Proje Örgütler
Kuruluş ya da Bölüm Yöneticisi
Proje
Yöneticisi
Yapım
Yöneticisi
20.7.2017
Malzeme
Yöneticisi
Kalite Kontrol
Yöneticisi
Mühendislik
İşleri
Yöneticisi
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Finansman
Yöneticisi
İşgören
Yöneticisi
Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Matriks Örgütler
 Proje örgütleri, proje süresine bağlanmayıp sürekli hale getirilirse ortaya
çıkan yapıya “matriks örgüt” adı verilir.
 Bölümlere ayırma ölçütü olarak hem işlev hem de proje ölçütünün bir
arada kullanıldığı görülür.
 İkili bir yapıdır ve bölümleri oluşturan pozisyonlar aynı zamanda iki ayrı
üste bağlı bulunmaktadır.
 Bu tür örgütlenmede “komuta birliği” ilkesi terk edilmiştir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Matriks Örgütler
 Temel Özellikleri:
 Dikey ilişkilerin yanında yatay ilişkilerinde de oluşması,
 İşlev ve projelerin örgüt yapısının iki ayrı boyutu olarak
yer alması,
 Söz konusu boyutların örgüt yapısında arz ve talebi
oluşturması,
 İki üste bağlılık ve etkin çalıştırma için oluşturulan
amaçlanmış anlaşmazlık.
 İlaç sanayi, kimya sanayi, üniversiteler, reklam şirketleri
bu tip örgütlenmeye örnektir.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Karma Örgüt Yapısı
 İşletmelerin büyümeleri ve çeşitlilik söz konusu olduğu
zaman, tek bir bölümleme sistemi ile amaçlara ulaşmak
güçleşir.
 Karma örgüt yapısı ile diğer bölümlere ayırma biçimlerinin
en iyi yanları ele alınarak dengeli bir örgüt yapısı
oluşturmak amaçlanmaktadır.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Şebeke Organizasyonlar
 Şebeke organizasyon yapısı, dış kaynaklardan
yararlanma, öz yetenek ve yalın yönetim gibi
uygulamalarla birlikte gelişmektedir.
 Temel özelliği; bir ürünü üretebilmek için yapılması
gereken iş ve faaliyetlerin ve bunun için gerekli olan
kaynakların tek bir işletmenin bünyesinde toplanması
yerine farklı işletmelere dağıtılmış olmasıdır.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Şebeke Organizasyonlar
 Üç tür şebeke organizasyon vardır:
 Dahili Şebeke Organizasyonu:




20.7.2017

Bir işletmenin bünyesindeki temel faaliyetler farklı
işletmelerin konusu olur, ancak kaynakların tümü yine
aynı bünyede kalır.
İşletmenin üst yönetimi, bu farklı işletmelerin
faaliyetlerini koordine eder.
Belirli bir faaliyette uzmanlaşan her işletme, piyasa
disiplini içinde diğer işletmelerle girdi-çıktı alışverişine
girer.
Ana şirket her bir alt işletme için finansal performans
hedefleri belirler.
ÖRN: Holdingler.
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Şebeke Organizasyonlar
 Dengeli Şebeke Organizasyonu:




20.7.2017
Dahili şebeke organizasyonundan temel farkı, belli bir
ürünü üretmek için gerekli olan kaynakların birbirinden
tamamen bağımsız olan işletmelerin bünyesinde
olmasıdır.
Sadece belli bir ürün veya iş üretimi için birbirleriyle
alışveriş içindedir.
Böyle bir alışveriş için lider konumunda olan bir
organizasyon vardır, diğerleri bu organizasyonun
gerçekleştirdiği koordinasyon içinde çalışırlar.
ÖRN: Otomotiv Sanayi
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Şebeke Organizasyonlar
 Dinamik Şebeke Organizasyonu:





20.7.2017
Diğer türlerden temel farkı; tüm şebeke içinde lider
işletmenin olmamasıdır.
Şebekedeki her işletme, organizatörlük fonksiyonu gören
herhangi bir işletmenin koordinasyonu altında faaliyetlerini
birleştirmekte, alışveriş içine girmektedir.
Her biri belli bir konuda uzmanlaşmış bağımsız işletmeler,
kendi hedef ve çıkarları doğrultusunda herhangi bir
organizatör işletmenin koordinasyonu altında şebeke
oluşturmaktadır.
Şebekede yer alan işletmeler arasındaki ilişkiler, piyasa
mekanizmasına göre oluşmaktadır.
ÖRN: Konsorsiyum
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Sanal Organizasyonlar
 Değişik coğrafi bölgelerdeki işletmelerin, belirli
ürünlerin üretimi amacıyla iletişim teknolojisi
yardımıyla birbirine bağlanan, uyumlu hale gelen sanki
tek bir işletme varmış gibi çalışan organizasyonlardır.
 Sanal organizasyon, çalışanların belirli bir yerde
toplanmadığı, değişik mekanlardaki işletmelerin bir
ürünün üretiminin belli safhalarında yer aldığı,
bilgisayar olanakları ile sürekli iletişim içinde bulunan ve
sanki tek bir organizasyon gibi müşterilerine mal ve
hizmet sunan organizasyondur.
 Her sanal örgüt bir şebeke türü örgüttür.
20.7.2017
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Sanal Organizasyonlar
 Sanal organizasyonların temel özellikleri:







20.7.2017
Ucu açık bir yapıdır. Sürekli olarak yeni işletmeler bu yapıya girebilir, öz
yeteneğini kaybeden işletmeler ağdan çıkabilir.
Değişik organizasyonlar sahip oldukları bilgi ve uzmanlıkları ortak amaç
doğrultusunda kullanmak için iletişim teknolojisi ile birbirine bağlanmıştır.
Uyum yeteneği yüksek esnek yapılardır.
Temeli, bilgi ve uzmanlıktır. Bilgi ve uzmanlık iletişim teknolojisi imkanları ile
birleştirilir.
Başarısı; şebeke içinde yer alan birimler arasında yüksek derecede güven
olmasına bağlıdır.
Örgütsel unvanlar önemini yitirmiştir. Hiyerarşik kademeyi ifade eden
unvanlar yerine sadece işin niteliğini ifade eden unvanlar ortaya çıkmaktadır.
Sanallık arttıkça işletmeler içi boşalan kuruluşlar haline gelmektedir.
İşletmeler outsourcing yaptıkça, daha önce şirket içinde yapılan işler dışarıya
çıkmakta, bu konularda özyeteneğe sahip olan işletmelere gitmektedir.
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ