110. Adım – Genetik Şifre ve Protein Sentezi #1

ADIM ADIM
YGS LYS
110. Adım
GENETİK ŞİFRE VE PROTEİN SENTEZİ 1
GENETİK ŞİFRE
DNA üzerindeki nükleotitlerin dizilişi genetik şifreyi oluşturur. Bu genetik şifre bütün canlılarda benzerdir.
DNA üzerinde 4 çeşit nükleotit vardır. Bu nükleotitlerin 3erli şekilde farklı dizilmesi sonucunda 20 çeşit aminoasit oluşur. DNA
üzerindeki 4 çeşit nükleotitle 3erli kombinasyonlar yapıldığında 43=64 farklı şifre elde edilir.
DNAdaki 3lü şifrelere GENETİK ŞİFRE (KOD) denir. Kodun mRNA üzerindeki karşılığına KODON; tRNA üzerindeki karşılığına ise
ANTİKODON denir.
64 farklı şifre ile 20 aminoasit kodlanabilir. Çünkü her aminoasitin 1 den fazla kodu vardır.
DNA üzerindeki adenin nükleotiti (A) mRNA ya aktarılırken karşısına urasil nükleotit (U) gelir.
mRNA üzerinde protein sentezi yapılırken DUR ve BAŞLA sinyalleri vericek olan KODONlar bulunur.
AUG:
Başlama kodonudur.
METİYONİN
aminoasidini kodlar.
UAA, UGA, UAG:
Durdurma (stop)
kodonudur. Aminoasit
karşılığı yoktur.
PROTEİN SENTEZİ
DNA üzerinde bulunan gen parçası bir
proteinin sentezlenmesini sağlayan
parçadır. Gendeki şifreye uygun olarak
protein sentezlenir. Gen üzerindeki şifre
kullanılacak olan amino asit çeşidi, sırası
ve sayısını belirler.
Protein sentezi temel olarak iki aşamada
gerçekleşir.
1) Transkripsiyon
2) Translasyon
1) Transkripsiyon (yazılma)
DNA üzerindeki genetik
bilginin mRNA üzerine
aktarılmasıdır.
Transkripsiyon;
##ökaryot hücrelerde
 çekirdek
 kloroplast
 mitokondride
gerçekleşir.
##Prokaryot
hücrelerde
sitoplazmada
gerçekleşir.
m RNA sentezinin
yapılacağı ipliğe
ANLAMLI İPLİK
karşısındaki ipliğe
TAMAMLAYICI İPLİK
denir. Anlamlı iplik 3’
5’ yönündeki ipliktir.
Transkripsiyon olayı için
görevli genin olduğu
DNA bölgesindeki
hidrojen bağları
HELİKAZ enzimi ile
kopar ve DNAnın iki
ipliği bir fermuar gibi
birbirinden ayrılır.
1) Transkripsiyon (yazılma)
RNA polimeraz
enzimi anlamlı ipliği
kalıp olarak
kullanarak DNA
üzerindeki genetik
bilgiye göre mRNA
sentezlemeye başlar.
AU
TA
GS
SG
Olacak şekilde mRNA
sentezlenir.
Anlamlı zincirindeki
genin başlangıç kodu
daima TAS dır. Bu kod
m RNA üzerinde AUG
kodonu (başlangıç
kodonu) olarak
sentezlenir.
Transkripsiyon
durdurucu (stop)
kodonlardan bir
tanesinin kod karşılığı
geldiğinde sonlanır.
RNA polimeraz DNA
üzerinden ayrılır. DNA
nın iki ipliği yeniden
birleşir.
2) Translasyon (okunma)
mRNA molekülünün
üzerindeki bilgilerin ribozom
tarafından okunarak şifreye
uygun protein
sentezlenmesine
TRANSLASYON denir.
Üretilen mRNA çekirdekten
çıkıp ribozoma giderek
ribozomun küçük alt birimine
tutunur ve ribozomun büyük
alt birimi de gelerek birleşir ve
ribozomun aktifleşmesini
sağlar.
mRNA üzerindeki kodonlara
uygun antikodon bölgeleri
bulunan t RNA lar
sitoplazmadan uygun amino
asitleri getirir. İlk tRNA taşıdığı
aminoasiti getirdikten sonra
ikinci tRNAnın getirdiği amino
asit ile aralarında peptit bağı
kurulur. Ve 1 molekül su açığa
çıkar. Okunan tRNA ribozomu
terk eder.
Translasyon AUG kodonu ile
başlar. UAA, UAG ya da UGA
kodonlarından birinin
gelmesiyle durur.