TANZİMAT DÖNEMİ ROMAN ÖZELLİKLERİ

TANZİMAT DÖNEMİ ROMANININ ÖZELLİKLERİ
1) Tanzimat romanları genel olarak sosyal sorunları ele alırlar. Bu nedenle, toplumcu-uyarıcıders verici niteliktedirler. Tanzimat döneminde yazarlar, sanat eserlerini, toplumu eğiten ve
iyiye yönelten bir araç olarak görürler.
Tanzimat romancısı kendini toplumsal kurtuluşun yol göstericisi ve toplumun
öğretmeni olarak görür. Tüm toplumsal sorunların, geri kalmışlığın, sosyal yaraların bu
romanlarda görülmesi; yazarların kendilerini sorunların çözümünde sorumlu
hissetmelerindendir.
2) Tanzimat romanlarında ele alınan sosyal konular şunlardır: Yanlış batılılaşma, aile, kadınerkek ilişkeleri, görücü usulüyle yapılan evlilikler ve çocukların yanlış yetiştirilmesi.
3) Bu romanlar yazarlarının ilk romancılık deneyimleri oldukları için teknik açıdan ciddi
eksiklikler gösterirler.
-Yazar romanın içine girerek kurguyu aksatır. (Olayları anlatırken araya girip
açıklamalar yapar.)
-Kişiler taraf tutularak anlatılır.
-Betimlemeler temel işlevinden uzaktır. (Romanlarda yer alan betimlemeler
olayların ve karakterlerin gelişimleriyle ilgili olmayıp, eseri süslemek amacıyla
yapılmışlardır.
Manzara ve doğa betimlemelerinde uzun anlatı bölümleri romanın akıcılığını
engelleyen acemilikler olarak görülür. Yaratılan kişilerin psikolojik tahlilleri oldukça
yüzeysel kalır. Kişiler derinliği olmayan, tek boyutlu ve yüzeysel bir görünüm içindedir.)
4) Romanlarda tıpkı toplumda olduğu gibi eski ve yeni kurumlar, eski ve yeni âdetler bir
arada bulunur. Değişen eğlence anlayışı, giyim tarzı, dil, davranış biçimleri eskileriyle birlikte
ortaya konur.
Yazarlar, yüzeysel kopyacı batılılaşma diyebileceğimiz davranışları eleştirirler.
Batı kültürünün düşüncelerini değil, giyim-kuşam, dil, eğlence anlayışı gibi yüzeysel
davranışlar olarak algılayan kahramanlar yaratırlar.
5) Tanzimat edebiyatının I.dönem yazarları (Namık Kemal, Ahmet Mithat, Şemsettin Sami)
romantizmin, II. dönem yazarları ( Recaizâde Mahmut Ekrem, Samipaşazâde Sezai, Nabizâde
Nâzım) ise realizm ve naturalizmin etkisindedir.
Tanzimat Romanlarında Görülen Romantizm Unsurları:
- Hayal ve duygu ön plandadır. Abartılı duygular anlatılır.
( Aşk bütün acılarıyla işlenir.)
- Yazar kişiliğini ve görüşlerini saklamaz, taraflı davranır. Roman akışı içerisinde duygu ve
düşüncelerini belirtir.
Romantizmin etkisinde olan romanlarda yazarın yarattığı kahramanlara karşı
tarafsız olmadığı, romanın akışına kendi görüşleriyle müdahale ettiği, yorumlar yaptığı
ve hattâ romanın akışını durdurarak okuyucuyla konuştuğu görülür.
-Kahramanlar çoğu zaman tek yönlüdür. İyiler çok iyi, kötüler ise çok kötüdür.
Romanlarda iyiler ve kötüler çok keskin sınırlarla birbirinden ayrılırlar. İyiler
âdeta bir melek; kötülerse bir şeytan olarak betimlenir. Yazar, karşıt kişilikler
yaratarak iyi ve kötü arasındaki uçurumu derin çizgilerle gözler önüne serer.
-Olayların kuruluşunda rastlantılara çokça yer verilir.
Aşk ilişkileri genellikle rastlantısaldır ve ‘ilk görüşte aşk’ teması çok sık işlenir.
Örneğin arabada yalnızca gözleri görünen bir kadına âşık olunabilir.
-Romanlar genellikle trajik bir sonla biter. “Ölüm, intihar, kaybolup gitme” gibi sonlarla biten
roman sayısı oldukça fazladır.
Romantizmin İlkeleri
18. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan 19. yüzyılda etkisini gösteren bir edebiyat akımıdır.
Klasisizme tepki olarak doğan Romantizm, duygu ve hayali ön plana çıkarmıştır.
- Duygu ve coşku önem kazanır.
- Birey, öznellik, akıl dışılık, düş gücü, kişisellik ön plana alınmıştır.
- Romantik sanatçılar, eserlerinde kişiliklerini gizlemezler, olaylarla ilgili görüşlerini açıkça
ortaya koyarlar.
- Seçilen kahramanlar ya çok iyi ya da çok kötüdür ve romanlarda iyi-kötü çatışması vardır.
Ayrıca romantizmde her sınıftan insan eserlerde kendine yer bulur.
- Aşk, ölüm, tabiat, belli başlı konular olarak dikkat çeker.
- Romantikler, edebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine, günlük konuşma dilini
kullanmayı benimserler.
- Bu yüzden Romantizmde Klasisizme göre daha sade bir dil göze çarpar .
- Romantiklar, her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardır.
- Klasiklerin önemsemediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının
çoğu dindardır.
- Romantizmde ilk eserler tiyatro alanında verilir, ancak daha sonra roman ön plana çıkar.
- Romantik tiyatroda, klasik tiyatroda bulunan zaman ve yer birliği kaldırılmıştır.
* Dünya Edebiyatında Romantizmin Temsilcileri
- Victor Hugo
- Alfrede de Musset
- J.J. Rousseau Goethe
- Voltaire
- Schiller
- Lord Byron
- Lamartine
-Chateaubriand
- Aleksandre Dumas
-Puşkin
* Türk Edebiyatında Romantizmin Temsilcileri:
Tanzimat edebiyatı dönemindeki ürünlerin çoğunluğu Romantizmin etkisiyle yazılmıştır.
- Namık Kemal (Roman ve tiyatro)
- Ahmet Mithat (ilk romanları)
- Recaizade Mahmut Ekrem (Şiir)
- Abdülhak Hamit (Tiyatro)
Realizmin (Gerçekçilik) İlkeleri
19. yüzyılın ikinci yarısında Romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya çıkmış bir
sanat akımıdır.
- Gerçekler ön plandadır. Realist sanatçılar, eserlerinde yaşamın gerçeklerini dile getirir.
- Yalnızca yaşananın anlatılmasına yönelen gerçekçiler, olaylar ve kişiler karşısında tarafsız
davranırlar.
- Eserlerine kendi duygu, düşünce ve yorumlarını katmazlar. Çünkü Realizmde doğayı olduğu
gibi kopya etmek esastır.
- Gerçekler anlatılırken kişilerin psikolojileri, onların kişiliklerini etkileyen çevrelerinin
tanıtımı, içinde bulundukları ortam ayrıntılarıyla verilir. Onun için de betimleme, realist
yazarlarda en önemli anlatım biçimi olarak dikkat çeker.
- Realizmde, gerçek hayatın anlatılması esas olduğu için realistlerin eserlerinde toplumun
sıradan kişilerine rastlanır. Eserlerinde daha çok yaşamın olağan olaylarına yönelen
gerçekçiler, çok basit bir konuyu bile ele alırlar.
- Realist yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaçları yoktur; onlar gözlem, araştırma ve
belgelere dayanarak, yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaçlarlar.
- Realizmde biçim güzelliğine önem verilir, dilde ve anlatımda süsten, özentiden kaçınılır.
Çünkü sanatı, klasik ve romantik akımların yapaylığından kurtarmak amaçlanır.
- Realizmde roman ve hikaye ön plana çıkmıştır.
* Dünya Edebiyatında Realizmin Temsilcileri
- Stendhal
- Dostoyevski
- Honore de Balzac
- A. Çehov
- G. Flaubert
- Gogol
- E. Hemingway
- M. Gorki
- J. Steinbeck
- Charles Dickens
- Lev Tolstoy
* Türk Edebiyatında Realizmin Temsilcileri
- Recaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)
- Samipaşazade Sezai (Zehra)
- Nabizade Nazım (Karabibik)
TANZİMAT’TA İLKLER
1.İlk Gazeteler:
a) Takvim-i Vekayi (1831 ) : ilk resmi Türk gazetesi
b) Ceride-i Havadis (1840 ): ilk yarı resmi gazete.
c) Tercüman-ı Ahval ( 1860 ) : İbrahim Şinasi ve Agâh Efendi tarafından çıkarılan ilk Türk
gazetesi
2. İlk Çeviri Roman: 1859da “Telemak” adlı eseri, Yusuf Kâmil Paşa, Fenelon’dan
çevirmiştir.
3. Edebiyatımızda ilk roman : Şemsettin Sami tarafından 1872′de yayımlanan “Taaşşuk-ı
Talat ve Fıtnat”
4.İlk edebi roman : Namık Kemal tarafından 1876′da yazılan “İntibah“.
5. İlk realist roman Recaizade Mahmut Ekrem tarafından 1896′da yazılan “Araba Sevdası“
6. İlk köy romanı: Nabizade Nazım‘ın 1890′da yazdığı “Karabibik”
7. İlk yerli tiyatro eseri .’Şinasi‘nin 1860′ta yazdığı “Şair Evlenmesi‘
8. İlk öyküler (Hikâyeler): a) Ahmet Mithat Efendi‘nin 1870 -1895 arasında yazdığı “Letâif-i
Rivayet.”
b) Sami Paşazade Sezai’nin 1892′de yazdığı “Küçük Şeyler”
9. Sahnelenen ilk tiyatro eseri: Namık Kemal’in, I.Meşrutiyet öncesi sahnelediği Vatan Yahut
Silistre“
11. İlk eleştiri eseri: Namık Kemal’in 1855′te yazdığı “Tahrib-i Harabat”
12. İlk şiir çevirileri:Şinasi tarafından 1859′da Racine ve Lamartine’den çevirilmiştir.
13. İlk makale: 1860′ta Şinasi tarafından “Mukaddime” adıyla, Tercüman-ı Ahval’de
yazılmıştır.
14. İlk noktalama işaretleri: Şinasi tarafından 1859′da kullanıldı.
15. İlk antoloji: Ziya Paşanın 1874′te hazırladığı “Harabat” adlı bu eserde Divan şairlerinin
şiirleri yer almıştır.
19. İlk köy şiiri: Muallim Naci‘nin ”Köylü Kızların Şarkısı”