Genç Edebiyatçılar Psikoloji: Doğrudan ya da dolaylı olarak

Psikoloji: Doğrudan ya da dolaylı olarak gözlenebilen insan ve hayvan
davranışlarını bilimsel yöntem ve tekniklerle inceleyen bilim dalıdır.
Psikoloji, diğer bilim alanlarına göre yeni bir bilim alanıdır. 18. yüzyıla
kadar felsefenin kapsamı içinde ele alınmış, bilimsel anlayışa uygun ilk
psikoloji çalışmalarının Almanya’da, 1879’da Wilhelm Wundt tarafından
başlatılmasıyla, felsefeden kopuş gerçekleşmiştir. Psikolojinin insan
davranışına bilimsel yaklaşımı 20.yüzyılda hız kazanmıştır.
Psikolojinin öncelikli amacı insan refahını geliştirme ve değiştirme değildir
ancak insanı anlama ve tanımlamaya çalışarak gerçek yaşam sorunlarına
odaklanır. Bu durum psikolojiyi kuramsal bir bilim haline getirir.
Psikolojinin bilimsel yöntemin aşağıdaki özellikleri taşıdığı da
görülmektedir
 Psikoloji, olgusaldır. Olmayan, gözlenemeyen konulardan, kişisel




sezgi ve yargılardan bağımsızdır. Nesnel gerçeklere dayanır.
Psikoloji, tekil olaylarla değil, genellemelere ulaştıran verilerin
toplanması ve analiz yoluyla çalışır.
Psikoloji bulguları görelidir. Mutlak doğru yoktur. Araştırmalar
sonucu elde edilen bilgiler, geçerlik olasılığı yüksek
genellemelerdir. Bir süre sonra, yeni bulgular doğrultusunda
değişebilir.
Psikoloji sistemlidir. Belirli bir konuyu, gelişigüzel değil, belirli bir
düzen çerçevesinde inceler.
Psikoloji, kayıtlı ve birikimlidir. Bilinenler, daha sonraki bulguların
temelini oluşturur.
 EKOLLER 
1. Yapısalcılık:
Temsilcileri  W. Wundt, E. Titchener
Yöntem  İçe Bakış
İnsan davranışının kontrollü koşullarda gözlenmesini öngörmüştür.
Bu görüşe göre insan zihni çeşitli bilinç öğelerinden oluşmaktadır.
Bilincin bu öğeleri saf duyumlardır. Psikolojisinin konusu bilinç,
amacı ise bilince ait öğeleri belirlemek ve çözümlemek olmalıdır.
2. Davranışçılık :
Temsilcileri  J. Watson, Pavlov, Skinner
Yöntem  Gözlem
Gözlenebilir davranışların bilimidir. Bu anlayışta, psikolojinin görevi
sadece çevredeki olaylarla insanların bu olaylara karşı nasıl tepki
gösterdiğini araştırmaktır.
U-T (uyarıcı – tepki) bağı içinde inceler.
3. Psiko – analitik
Temsilcisi  S. Freud
Yöntem  Vak’a İncelemesi
Freud’a göre, insan doğuştan kötüdür. İki temel içgüdünün(cinsellik
ve saldırganlık) etkisinde davranmaktadır.
‘ Bilinçaltına bastırılan isteklerin farkında olamayız, ancak onlar
bizim davranışımızı etkilemeye devam ederler’ düşüncesi hâkimdir.
4. Nöro-biyolojik :
Temsilcileri  W. James, J. Dewey
Bu görüşü savunanlar yapısalcılığın yetersiz olduğunu
düşünmüşlerdir. Temelde ise zihnin ve davranışın işlevleri
üzerinde durur.
Kişiliği ve davranışı çevreye uyum süreci olarak ele almışlardır.
5. İnsancıl ( Hümanistik ) Yaklaşım :
Temsilcileri  C. Rogers, A. Maslow
Davranışçı ve psikanalitik akımların insan iradesi ve seçme
özelliğini ikinci plana atıp, insan davranışını değişik güçlerle
açıklama çabasına karşı çıkan ve insancıl olarak adlandırılan bu
görüş insanın değerini psikolojide tekrar kazanması olarak görülür.
Bu yaklaşım Freud’un aksine insanın doğuştan iyiye dönük bir canlı
olduğunu benimser.
Hümanistler, insanı, davranışını denetleyebilen özgür bir varlık
olarak ele alırlar. Her bireyin tek ve benzersiz olduğu inancı
hâkimdir.
6. Bilişsel Yaklaşım :
Temsilcileri  Gagne ( Ayrıca Gestalt’ın savunucuları da bu görüşe
katılırlar)
Bilişsel psikologlar insanı edilgen bir varlık olarak değil, uyarıcıları
seçerek algılayan, işleyen, anlamlandıran etken bir sistem olarak
görürler.
7. Gestalt ( Bütüncül) Yaklaşım :
Temsilcileri  W. Köhler, K. Koffka
Bu görüşün savunucuları davranışların tek tek ögelerin
birleşmesinden oluşmadığını, bu nedenle de bir bütün olarak ele
alınması gerektiğini savunurlar.
‘ Bütün, kendini oluşturan parçaların toplamından daha fazla ve
başka bir şeydir’ anlayışından hareketle, algılama ve öğrenme
üzerinde çalışmışlardır.
8. Olgunlaşma :
Gessel tarafından kurumsallaştırılmıştır.
Kalıtım kabul edilip, çevre etkisi yok sayılmaktadır.
Psikolojinin Alt
Dalları
Deneysel
Psikoloji
Sosyal
Psikoloji
Psikometrik
Psikoloji
Uygulamalı
Psikoloji
Eğitim
Fizyolojik
Psikoloji
Karşılaştırmalı
Psikoloji
-> Gelişim
-> Öğrenme
Klinik
Danışmanlık
Siyaset
Din
Endüstri Ve
Örgüt
Psikolojisi
1)Deneysel Psikoloji:
Deneysel psikologlar, davranışı anlamak, açıklamak ve kontrol edebilmek
için laboratuar ortamını kullanır. Çünkü laboratuardan istedikleri konu
üzerinde istedikleri kontrolü sağlarlar. Öğrenme ve bellek konusundaki
çalışmaların çoğunu deneysel psikologlar gerçekleştirir.
Deneysel Psikolojinin Alt Dalları:
A) Fizyolojik Psikoloji:
Sinir sistemi yapıları ile davranış arasındaki ilişkiyi inceler ve
nörolojik yaklaşımla çalışır.
B) Karşılaştırmalı psikoloji:
2)Sosyal Psikoloji:
Sosyal psikoloji insan üzerinde sosyal yapı, faktör ve süreçlerin etkisini
araştırır. Sosyologlar için temel inceleme birimi, bireyden çok, gruplar ve
topluluklardır.
3) Psikometrik Psikoloji:
Davranışın ölçülmesi ve değerlendirmesi, istatistik yöntemlerin
psikolojiye uygulanması davranışın açıklanmasında ve yorumlanmasında
yararlanılabilecek matematiksel modellerin geliştirilmesi gibi konularla
ilgilidir.
4) Uygulamalı Psikoloji:
Son dönemlerde gelişmiş olan ve çok geniş bir alanı belirleyen bir daldır.
a) Klinik Psikolojisi:
Bireye düşünsel, duygusal ve davranışsal düzeyde yardımcı olarak,
çerçevesiyle daha uyumlu bir ilişki kurmasını sağlamak klinik
psikolojinin amaçları içine girer.
b) Danışmanlı Psikolojisi:
Psikoloji biliminin bulguları çerçevesinde okul ortamını ve eğitim
sürecini en etkin düzeye getirmeyi amaçlar.
c) Endüstri ve Örgüt Psikolojisi:
Örgüt ve endüstri psikologları, çalışma ortamlarını işçi ve işverenler
açısından maksimum düzeyde üretim yapabilecek yeterliliğe
getirebilmek için çalışır.
d) Eğitim Psikolojisi:
Çocuk bir hamurdur, eğitim ise onu yoğurup istenen şekli vermektir.
 Gelişim Psikolojisi:
İnsan davranışında, doğumdan ölüme kadar, tüm yaşamı boyunca
gözlenen biyolojik ve psikolojik değişmeleri inceler.
 Öğrenme Psikolojisi:
Öğrenme psikolojisi, öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini inceler.
Gelişim ve Öğrenme Psikolojisinde Kullanılan Araştırma Teknikleri:
Betimleme: Koşulların saptanmasına yönelik araştırma yapar.
Açıklama: Davranışları açıklayan genel ilkelerin ve kuramların
oluşturulmasını inceler.
Yordama: Eldeki verilere dayanarak geleceği kestirme.
Kontrol: Davranışların istenen bir düzeye veya biçime getirilmesini
inceler.
Bilimsel Yöntemin Özellikleri:
 Düzenlidir
 Veriye dayanır
 Nesneldir
 Analitiktir
 Tekrar edilebilir
 Gözlenebilir
 Neden sonuç ilişkisi
Araştırma Yöntemleri:
Betimsel Yöntem:
Doğal gözlem
Sistematik gözlem
Testler
Anket
Görüşme
Vak’a incelemesi
Deneysel Yöntem
Bağımlı değişken
Bağımsız değişken
Kontrol grubu
Korelasyon
Pozitif
Negatif
Nötr
1. Betimsel Araştırma Teknikleri:
Betimsel teknikler davranışları tanımlamayı, ortak özelliklerine
göre sınıflamayı ve birbirleriyle ilişkili olanları belirlemeyi
amaçlar.
a) Doğal Gözlem:
Gözlenen şeyin doğal ortamda hiçbir müdahalede
bulunmaksızın gözlenmesidir. Gözlemci, koşulları etkilemez
ve değişkenleri kontrol etmeye çalışmaz.
b) Sistematik Gözlem:
Önceden planlanmış, düzenlenmiş, uyarlanmış bir gözlem
ortamı vardır. Gözlemci neyi, hangi yollarla gözleyeceğini
önceden bilir.
c) Testler:
Testler kişilik özellikleri, genel ve özel yetenekler, ilgi ve
tutumlar, belli bir konudaki bilgi ya da belli davranış ve
özellikleri ölçmek için kullanılan araçlardır.
d) Anket:
Kişilerin belli konulardaki duygu, düşünce ve tutumlarını
saptamak amacıyla hazırlanmış yazılı soru listeleridir.
e) Olay İncelemesi:
Bireyin geçmişi, ailesi ve çevresindeki kişilerle ilişkileri,
sorunları gibi konularda bireyin kendisinden ve diğer
kaynaklardan derinlemesine ve ayrıntılı bilgi toplama
yöntemidir.
2. Deneysel Yöntem:
Temel amaç, davranışın nedenlerini ve ön belirleyicilerini
saptamaktır.
Deneysel yöntemde iki çeşit değişken vardır: Bunlar; bağımlı
değişken ve bağımsız değişkendir.
Bağımsız değişken, herhangi bir faktör olabilir. Bu faktörün
bağımsız değişkeni etkilediği varsayımından hareketle üzerinde
değişiklikler yapılır. Değiştirilen durumların bağımlı değişken
üzerinde değişiklik yapıp yapmadığı gözlenir. Bağımlı değişken
ise üzerinde değişiklik beklenen davranış veya durumdur. Ayrıca
bu değişiklikler ölçülebilme özelliğine sahiptirler.
3. İstatistiksel Yöntem:
Amacı, birbirleriyle karşılıklı ilişki içinde olan değişkenleri
belirlemektir.
Korelasyon: -1 ile +1 arasında değişen bir sayısal değerdir ve
hesaplanmasında istatistiksel formüller uygulanır. Elde edilen
+1e yaklaştıkça iki değişken arasında pozitif ve yüksek bir ilişki
vardır. -1e yaklaştıkça ise ilişki negatif ve yüksektir. Sıfıra yakın
değerler ise iki değişken arasında ilişkisizliği ifade eder (nötr).
GELİŞİM PSİKOLOJİSİ SORULARI
1. ‘ İnsanın davranış ve özelliklerinin temelinde kalıtım ve çevrenin
etkisi vardır.’
Buna göre aşağıdaki verilenlerin hangisi üzerinde çevrenin etkisi
kalıtımdan daha fazladır?
A) Zeka
B) Dil Gelişimi
C) Saç Rengi
D) Kan Grubu
E) Cinsiyet
2. Psikoloji biliminin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Betimlemek
B) Açıklamak
C) Yordamak
D) Kontrol Etmek
E) Hepsi
3. Psikolojide bilgi nasıl elde edilir?
A) Tecrübeler yoluyla
B) Sezgisel yollarla
C) Olaylar üzerinde düşünerek
D) Olayları gözleyerek ve ölçerek
E) Beyin fırtınası yoluyla
4. Belirli davranışları veya bu davranışla ilgili özellikleri ölçmede
kullanılan araç aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gözlem
B) Mülakat
C) Testler
D) Anket
E) Olay inceleme
5. Aşağıdakilerden hangisi psikolojinin en uygun tanımını
oluşturmaktadır?
A) İnsan bilincini inceleyen bilim dalıdır.
B) Doğrudan gözlenebilen davranışları inceleyen bilim dalı
C) İnsan ve hayvan davranışlarını açıklayan bilim dalı
D) Davranış bozukluklarını inceleyen bilim dalı
E) İnsan ve toplum ilişkilerini inceleyen bilim dalı
Hazırlayanlar:
Emsal PARLAK
Gülcan ÖZBİTİRGİÇ
Tuğba DEMİR
Tuğba SAKAL
Yasin AYDOĞAN
KAYNAKLAR:
Aydın Ayhan (2008) Eğitim Psikolojisi, Ankara: Pegem A Yayıncılık
Özbay Yaşar ve Erkan Serder (2009) Eğitim Psikolojisi, Ankara:
Pegem A Yayıncılık
Ulusoy Ayten (2007) Eğitim Psikolojisi, Ankara: Anı Yayıncılık
Yeşilyaprak Binnur (2009) Eğitim Psikolojisi, Ankara: Pegem A
Yayıncılık
Yıldırım İbrahim (2008) Eğitim Psikolojisi, Ankara: Anı Yayıncılık