dönen varlıklar - İç Denetim Birimi Başkanlığı

İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
ANLATIM KONULARI
• I. MUHASEBEYE GİRİŞ
• II. MUHASEBE SİSTEMİ
• III. HESAP KAVRAMI VE HESAPLARIN
İŞLEYİŞİ
• IV. ENVANTER VE DEĞERLEME
• V. KAYIT ARAÇLARI
• VI. RAPORLAMA
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBEYE GİRİŞ
• MUHASEBENİN TANIMI, KAPSAMI VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
• MUHSEBENİN BÖLÜMLERİ
• MUHASEBE KURAMI VE ÖGELERİ
• MUHASEBE TEMEL KAVRAMLARI
• GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE
İLKELERİ
• MUHASEBE STANDARLARI
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBENİN TANIMI,
KAPSAMI, TARİHSEL
GELİŞİMİ VE BÖLÜMLERİ
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBENİN TANIMI
Muhasebe, tamamen veya kısmen mali
karakterde ve para ile ifade edilen işlemlere
ait verilerin ilgili kaynaklardan toplanması,
doğruluklarının saptanması, kaydedilmesi,
tasnif edilmesi, raporlar halinde sunulması ile
analiz ve yorumlanmasıdır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Muhasebe,
bir
örgütün
kaynaklarının
oluşumunu, bu kaynakların kullanılma biçimini,
örgütün işlemleri sonucunda bu kaynaklarda
meydana gelen artış veya azalışları ve örgütün
finansal açıdan durumunu açıklayan bilgileri
üreten ve bunları ilgili kişi ve kuruluşlara ileten bir
bilgi sistemidir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBENİN KAPSAMI
• Bilgi sistemidir.
• Muhasebeye beklentiye göre görev yüklenir ve
muhasebenin kapsamı bu şekilde beklentiye
bağlı olarak ortaya çıkar.
Muhasebe bazen sadece vergisel işlemlerin takip
edilmesi amacıyla vergi işlemlerini kapsayacak
şekilde,
Bazen tüm bilgi ihtiyacını (yönetim, ortaklar,
çalışanlar vb.) üretecek bir kapsamda tutulabilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
• Günümüzde yönetimin karar alamsında çok
önemli bir araç haline gelmiş olup, kapsam
yönetime verileri sağlayacak bir alana doğru
genişlemektedir.
• Kapsamın belirlenmesinde muhasebenin bilgi
aracı olma, kontrol aracı olma ve öngörme aracı
olarak kullanılması önem taşımaktadır.
• Ancak kapsamın belirlenmesinde de her
uygulamada olduğu gibi fayda/maliyet analizi ve
dengesi belirleyici olmaktadır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBENİN TARİHSEL GELİŞİMİ
• Ekonomik ilişkinin ve işlemlerin takip edilmesi için
işlemi kaydetme ihtiyacından kaynaklanmıştır.
• Tarihsel olarak bakıldığında Babil İmparatorluğunda ve
Eski Mısırda hesaplaşma metinleri ve hesap icmalleri
yapılmıştır.
• Günümüzdeki sistematiğin temelini oluşturan “Çift kayıt
yöntemi” 13.yy dan itibaren İtalya’da kullanılmaya
başlanmıştır.( Bu yöntemi yazılı hale getiren Luca
Pacioli, 1494 yılında Venedikte “Summa Arithmetica”
adlı eserinde yöntemden bahsetmiştir.)
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
• Ayrıca Abdullah İbn Muhammed İbn Kiya Al
Mazandarani tarafından 1363 tarihli el yazması
“Kitab-us Siyagat” ta (anlamı: Muhasebe Kitabı)
muhasebe yöntemlerinin temeline değinilmektedir.
• “Kitab-us Siyagat”da devlet muhasebesinde
defterler,
kayıt
şekilleri
ve
belgelerden
bahsedilmektedir. (Defterler: Ruznamçe (Yevmiye),
Evarece (Defter_i Kebir), Tahvilat (Şahıs Tali
Hesapları) gibi)
• Ülkemizde 1850 tarihli Kanunname-i Ticaret ile
muhasebe sistematiğe kavuşturulmuştur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBENİN GÖREVLERİ
•
•
•
•
KAYDETME
SINIFLANDIRMA
RAPORLAMA
YORUMLAMA
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
KAYDETME
Muhasebe para ile ifade edilebilen mali
nitelikteki işlemleri belirlemiş ilke ve kurallar
çerçevesinde kaydeder.
-İşlemin para ile ifade edilmesi,
-Parasal şekilde ifade edilmeyen işlemler
kaydedilmez.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
SINIFLANDIRMA
Derlenen ve zamana uygun olarak
kaydedilen işlemlerde yer alan bilgiler
niteliklerine göre sınıflandırılır.
Ör: Nakit, senet v.b
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
RAPOR ETME
Muhasebe sistemi içinde kaydedilen
bilgiler ilgili olan kişi yada grupların bilgisine
sunulur.
-Toplum, yatırımcı, devlet, çalışan, borç
verenler, yatırımcılar vb.
Bilginin
sunulmasında
kullanılacak
yöntem raporlamadır. (Bilanço, kar/zarar
tablosu vb.)
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
YORUMLAMA
Raporlarda yer alan bilgilerin anlamının ve
olaylar ile sonuçlar arasındaki ilişkinin
araştırılmasıdır.
-Geleceğe yönelik kararlar alınmasında vb.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ
•
•
•
•
Genel Muhasebe,
Maliyet Muhasebesi
Yönetim Muhasebesi
Muhasebenin uzmanlık alanları temel olarak
“finansal muhasebe”, “maliyet muhasebesi”
ve “yönetim muhasebesi” olmak üzere üç
türdür.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
GENEL MUHASEBE
• Gerçekleşen işlemler, varlıklar ve işlem
sonuçlarının kaydedildiği bir sistematiktir.
• Bilgiler hiç değişim ve analize tabi tutulmadan
kaydedilir.
• Objektif belgelere ve kritelere dayanır.
• Mali yapıyı gösterir.
• Analiz edilmeye elverişli bilgileri içerir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MALİYET MUHASEBESİ
• Gerçekleştirilen
üretimin
maliyetlerinin
belirlenmesi için belirlenmiş muhasebe
sistematiğidir.
• Maliyetlerin takip edilmesinde kontrol aracıdır.
• Maliyetlerin takip edilmesi üretim
planlamasına neden olur.
• Kaynakların tespiti, çıktıların ve karlılığın
ölçülmesine katkı sağlar.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
YÖNETİM MUHASEBESİ
• Genel muhasebe ve maliyet muhasebesinden
elde edilen bilgileri kullanarak yönetimin karar
almada, idari yapının belirlenmesinde ve
kontrol ortamının kurulmasında karar
almasına ve süreci takip etmesine katkı sağlar.
• İç bilgi aracıdır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
• Yönetim muhasebesi kapsamında şu faaliyetler yer
alır.
• Geleceğe yönelik tahminleri içeren bütçeleri
hazırlamak,
• Alternatif yatırım alanları incelemek ve fırsat
maliyetlerini belirlemek,
• İşletmeye gelecekte en yüksek etkinliği sağlayacak
planların hazırlanması ve uygulanma sonuçlarını
değerlendirmek,
• Tahmini değerlerle fiili sonuçlar kıyaslanarak
mevcut sapmalar tespit edilip alınacak olan
önlemleri tespit etmek.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBE KURAMI VE
ÖGELERİ
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBE KURAMI
• Muhasebe sistematiği önceden düşünülüp
kararlaştırılarak uygulamaya konulmuş bir kurama
dayanmaz.
• Muhasebe uygulamanın dayandığı düşünce biçimini
araştırarak, uygulamanın nedenini ve neden
değişmesi gerektiğini açıklamaya çalışırken, gelişmesi
için gerekli bilgi ortamını da sağlar.
• Muhasebe çevresi ile etkileşir.
• Muhasebe kuramı, tüme varımcı yaklaşımla, finansal
bilgilerin derlenip, işlenip ilgi gruplarına sunulmasını
sağlar.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Muhasebe kuramı;
Mevcut muhasebe uygulamalarının
değerlendirilmesinde ölçü,
Uygulamaların geliştirilmesinde ise yol göstericidir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBE KURAMININ ÖGELERİ
•
•
•
•
Muhasebenin Temel Kavramları
Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri
Standartlar
Bilimsel Görüşler
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
TEMEL KAVRAMLAR
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı,
2. Kişilik Kavramı,
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı,
4. Dönemsellik Kavramı,
5. Parayla Ölçülme Kavramı,
6. Maliyet Esası Kavramı,
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı,
8. Tutarlılık Kavramı,
9. Tam Açıklama Kavramı,
10. İhtiyatlılık Kavramı,
11. Önemlilik Kavramı,
12. Özün Önceliği Kavramı.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMI
Muhasebenin organizasyonunda
muhasebe uygulamalarının
yürütülmesinde ve mali tabloların
düzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi
veya grupların değil, tüm toplumun
çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla
bilgi üretiminde gerçeğe uygun,tarafsız ve
dürüst davranılması gereğini ifade eder.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
KİŞİLİK
İşletmenin
sahip
veya
sahiplerinden,
yöneticilerinden,
personelinden ve diğer ilgililerden ayrı
bir kişiliğe sahip olduğunu ve o
işletmenin
muhasebe
işlemlerinin
sadece bu kişilik adına yürütülmesi
gerektiğini öngörür.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İŞLETMENİN SÜREKLİLİĞİ
İşletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı
olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bu
nedenle
işletme
sahiplerinin
ya
da
hissedarların
yaşam
süreleriyle
bağlı
değildir.İşletmenin sürekliliği kavramı maliyet
esasının temelini oluşturur.
Bu kavramın, işletmeler açısından
geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan
kalktığı durumlarda ise, bu husus mali
tabloların dipnotlarında açıklanır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
DÖNEMSELLİK
İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca
sınırsız kabul edilen ömrünün, belli
dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet
sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız
olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderin
tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi,
hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait
maliyet,gider ve zararlarla karşılaştırılması bu
kavramın gereğidir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
PARAYLA ÖLÇÜLME
Parayla
ölçme kavramı,parayla
ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin
muhasebeye ortak bir ölçü olarak para
birimiyle yansıtılmasını ifade eder.
Muhasebe işlemleri ulusal para
birimine göre yapılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MALİYET ESASI
Para
mevcudu,
alacaklar
ve
maliyetinin belirlenmesi mümkün veya
uygun olmayan diğer kalemler hariç,
işletme tarafından edinilen varlık ve
hizmetlerin
muhasebeleştirilmesinde,
bunların elde edilme maliyetlerinin esas
alınması gereğinin ifade eder.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
TARAFSIZLIK VE BELGELENDİRME
Muhasebe
kayıtlarının
gerçek
durumunu yansıtan ve usulüne uygun
olarak düzenlenmiş objektif belgelere
dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına
esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde
tarafsız ve ön yargısız davranılması
gereğini ifade eder.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
TUTARLILIK
Muhasebe uygulamaları için seçilen
muhasebe politikalarının, birbirini izleyen
dönemlerde
değiştirilmeden
uygulanması
gereğini ifade eder. İşletmelerin mali
durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara
ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu
kavramın amacını oluşturur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
TUTARLILIK
Tutarlılık kavramı, benzer olay ve
işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme
ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda
biçim ve içerik yönünden tek düzeni
öngörür.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
TAM AÇIKLAMA
Mali
tabloların,
bu
tablolardan
yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar
vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli,
açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.
Mali tablolarda finansal bilgilerin tam
olarak
açıklanması
yanında,mali
tablo
kalemleri kapsamında yer almayan ancak
alınacak kararı etkileyebilecek, gerçekleşmesi
muhtemel olaylara da yer verilmesi bu
kavramın gereğidir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İHTİYATLILIK
Muhasebe
olaylarında
temkinli
davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği
risklerin gözönüne alınması gereğini ifade
eder.Bu kavramın sonucu olarak,işletmeler
muhtemel giderleri ve zararları için karşılık
ayırırlar.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İHTİYATLILIK
Muhtemel gelir ve karları için ise
gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir
muhasebe işlemi yapmazlar.Ancak bu kavram
gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılıklar
ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
ÖNEMLİLİK
Bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispi
ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak
yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları
etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.
Önemli hesap kalemleri,finansal olaylar ve
diğer hususların mali tablolarda yer alması
zorunludur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
ÖZÜN ÖNCELİĞİ
İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve
onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında
biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini
ifade eder.
-Genel:İşlemlerin özleri ile biçimleri paraleldir.
-İstisna:Paralel olmayan işlemlerde:özün
biçime önceliği esastır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MUHASEBE SİSTEMİ
• MUHASEBE KAYIT YÖNTEMLERİ
TEK TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ
ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ
•
•
•
•
MUHASEBE İŞLEM SÜRECİ
MUHASEBE KAYIT SİSTEMATİĞİ
MİZAN VE BİLANÇOLARIN DÜZENLENMESİ
DÖNEM SONU İŞLEMLERİ
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
• Değer hareketlerinin muhasebe defterlerine
işlenmesinde iki yöntem kullanılmaktadır. Bu
yöntemler şunlardır:
• a) Tek taraflı (yanlı) kayıt yöntemi,
• b) Çift taraflı (yanlı) kayıt yöntemi.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
• Bu kayıt yöntemi, "Basit Kayıt Yöntemi", "Basit
İşleme Yöntemi" ve "Basit Metod" adları ile de
anılmaktadır.
• İşletmede oluşan değer hareketleri bu yöntemde,
tek taraflı olarak kaydedilirler.
• Örnek, Satıcı bir malı kredili (veresiye) sattığında,
satılan malın tutarı, alıcının borç sayfasına kaydedilir.
Ancak, satış karşılığında malda meydana gelen azalma,
kaydedilmez. Bu yöntemde işlemler, sadece önemli
görülen yanları ile Alıcının borçlandığı tutar ile ve tek
taraflı olarak kaydedilirler.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
• Bu yöntemin işleyişine en iyi örnek,
bakkalların alıcılara yaptıkları kredili (veresiye)
satışlar için tuttukları defterler gösterilebilir.
Ay sonlarına kadar yapılan kredili satışların
toplam tutarlarının tahsil edilmesinde, tahsil
edilen tutar kadar, Alıcının hesabından
düşülür, ancak aynı tutarın Kasa Hesabına
giriş (borç) kaydı yapılmaz.
• Basit kayıt yönteminde, işletmenin mevcut
değerleri ile kişilerin hesapları izlenmektedir.
Bu yöntemde sermaye ve sonuç hesaplarına
yer verilmemektedir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
•
•
•
•
ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ
Her işlem en az iki hesaba yazılır.(Bilanço
denklemi)
Bir hesap borçlanırken karşılığı hesap
alacaklandırılır.
Borçlanan
hesap/hesapların
tutarı
ile
alacaklanan hesap/hesapların tutarı birbirine
eşittir.
Aynı zamanda muzaaf metod olarak adlandırılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
• Çift yanlı işleme yöntemi kanunlarınızda
"Bilanço Esası" olarak belirtilmektedir.
• Bilanço esasında çok sayıda defter vardır.
Defterlerin çokluğu, çift yanlı işleme
yönteminin niteliğinden kaynaklanmaktadır.
• Bu defterlerin en önemlileri; yevmiye defteri
(günlük defter), defteri kebir (büyük defter),
envanter ve bilanço defterin ve kambiyo
senetleri defterleri olarak sayılabilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ GEREĞİ YAPILMASI
GEREKEN İŞLEMLER
•
•
•
•
•
•
İşe başlama bilançosunun düzenlenmesi,
Belge ve bilgilerin derlenmesi
Yevmiye defterine kayıt,
Defter-i Kebire kayıt,
Aylık Mizanın düzenlenmesi,
Dönem sonu envanter işlemlerinin yapılması,
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ GEREĞİ YAPILMASI
GEREKEN İŞLEMLER
• Kesin mizanın düzenlenmesi,
• Dönem sonu bilançosunun ve dönem gelir tablosunun
düzenlenmesi,
• Dönem hesaplarının kapatılması,
• Yeni döneme geçiş:Hesapların yeniden açılması.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İŞE BAŞLAMA BİLANÇOSUNUN
DÜZENLENMESİ
Öncelikle işe başlanıldığı anda sahip
olunan varlıklar ile borçlardan hareketle
başlangıç sermayesi hesaplanır. Bu bilgiler
bilanço
çizelgesine
aktarıldığında
ise
işletmenin işe başlama bilançosu düzenlenmiş
olur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İŞE BAŞLAMA BİLANÇOSUNUN
DÜZENLENMESİ
Faaliyeti
öteden
beri
süregelen
işletmelerde ise önceki dönemin sonunda
çıkartılmış olan bilanço (dönem sonu
bilançosu), aynı zamanda dönem başı
bilançosu olarak da kabul edilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
BELGE VE BİLGİLERİN DERLENMESİ
İşletmenin yaptığı mali, ekonomik ve
hukuki nitelikteki işlemlerin muhasebe
kayıtlarına alınabilmesi için işlemlerin
dayandığı fatura, makbuz,
hesap
ekstrası, bordo, alındı vb. belgelerin
derlenmesi gerekir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
YEVMİYE DEFTERİNE KAYIT
Yevmiye defteri, işlemlerin muhasebe terimleri ile tarih
sırasına göre ve mevzuatta öngörülen kurallara uygun
olarak kaydedildiği defterdir.
Yevmiye defterine ilk olarak açılış kaydı yapılır.
Bu kayıttan sonra günlük işlemler sırasıyla, belgelere
dayanılarak ve yevmiye maddesi halinde yevmiye
defterine kaydedilir(*).
Yevmiye defterine işlemler yevmiye maddesi halinde
yazılır. Yevmiye defterinde iki tarih çizgisi arasında yer
alan terimlerin tümü bir yevmiye maddesini oluşturur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
YEVMİYE DEFTERİNE KAYIT
Bir işlemin yevmiye defterine kaydedilmeden önce
yazıldığı, yetkili imzaları taşıyan ve bir yevmiye
maddesindeki bilgileri içeren fişe muhasebe fişi denir.
Muhasebe fişinin standart bir biçimi bulunmayıp, her
işletme kendi ihtiyacına göre şekillendirir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
YEVMİYE DEFTERİNE KAYIT
Muhasebe fişlerinin kasa hesabını ilgilendiren
işlemlere ilişkin olanlarına kasa fişi, kasa hesabı
dışındaki
hesapları ilgilendiren işlemlere ilişkin
olanlarına ise mahsup fişi denir. Kasa fişi deyimi tahsil
ve tediye fişlerini kapsar. Tahsil fişi bir paranın vezne
tarafından alınması ve ilgili hesaba yazılması için;
Tediye fişi ise bir paranın vezne tarafından ödenmesi
ve ilgili hesaba işlenmesi için kesilip vezneye
gönderilen fiştir. Tahsil fişinin borçlu hesabı, tediye
fişinin ise alacaklı hesabı daima kasadır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
YEVMİYE DEFTERİNE KAYIT
Muhasebe uygulamasında öncelikle muhasebe
fişlerine kaydedilen işlem, daha sonra yevmiye defterine
ve defterikebire kaydedilir.
Muhasebe işlemlerini bilgisayar ortamında yürüten
işletmelerde ise yevmiye maddesinin öğeleri bilgisayara
girilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
YEVMİYE DEFTERİNE KAYIT
Bilgisayar da önceden yüklenen programa uygun
olarak verileri ilgili defterlere kaydeder ve muhasebe
fişini sistemden verir. Bu uygulamada yazıcıdan alınan
muhasebe fişleri ilgililerce imzalanır ve işleme esas olan
belgeler muhasebe fişlerine eklenerek saklanır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
YEVMİYE DEFTERİNE KAYIT
Yevmiye defterine kaydedilen işlemlerin toplamları,
sayfa sonlarında ve aylık işlemlerin bitiminde alınarak,
bir yandan yevmiye maddelerinin borç ve alacak
tutarlarının birbirine eşit olup olmadığı denetlenirken
öte yandan da o ana kadar yapılan işlemlerin parasal
büyüklüğü belirlenir.
 Borç ve alacak sütunları toplamı arasında fark olması
halinde, hatalı yevmiye kaydı belirlenerek tamamlayıcı
madde ile düzeltilir ve defterin borç ve alacak sütunları
arasında bulunması gereken eşitlik sağlanmış olur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
DEFTER-İ KEBİR
Defterikebir, yevmiye defterine tarih sırasına
göre kaydedilmiş olan işlemlerin niteliklerine göre
sınıflandırılmış bir şekilde kaydedildiği hesapların
bütünüdür.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
DEFTER-İ KEBİR
Aynı türden bir çok hesaptan oluşan defterikebirde
bir isim altında görülen hesaplara ana hesap denir. Bu
hesaplar bir işlem türü hakkında genel bilgi verirler.
Örneğin satıcılara olan borcun tamamını ya da
işletmenin banka hesaplarında bulunan toplam para
mevcudunu satıcılar ya da bankalar hesabından
görmek mümkündür. Satıcılara olan borcun dağılımını
ya da banka hesaplarında bulunan paraların ayrıntısını
görmek istediğimizde defterikebir kayıtları bu bilgileri
veremeyecektir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
DEFTER-İ KEBİR
Defterikebir hesabında topluca gösterilen işlemlerin
ayrıntılarına göre izlendiği hesaplara ise tali (yardımcı)
hesap bu hesapların kaydedildiği defterlere ise
yardımcı defter denir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Defter-i kebir hesabı ile tali hesap arasındaki
ilişki:
Bir hesabın tümü ile ilgili bilgiler ana hesaptan,
bu hesabın ayrıntısı ise tali hesaptan elde edilir.
Ana hesap bir bütündür, tali hesaplar ise bu
bütünü oluşturan parçalardır.
İşletmede her ana hesap için tali hesap
açılmasına gerek olmayabilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
AYLIK MİZANIN DÜZENLENMESİ
Mizan, yevmiye defterine tarih sırasına
göre kaydedilen işlemlerin defterikebire ve
yardımcı defterlere, matematiksel açıdan doğru
aktarılıp aktarılmadığını kontrol etmeye
yarayan bir çizelgedir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
AYLIK MİZANIN DÜZENLENMESİ
Mizan bir yandan işlem büyüklüklerini,
diğer yandan belirli tarihler itibariyle hesapların
kalanlarını gösterdiği için finansal büyüklükler
hakkında bilgi edinilmeyi sağlar.(*)
(*) Bilgisayarlı uygulamada, muhasebe fişlerine kaydedilen
işlemlerin yevmiye defterine, defterikebire ve yardımcı
defterlere farklı geçmesi mümkün olmadığından mizanın
kontrol görme fonksiyonu bulunmamaktadır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Mizanlar beli dönemler sonunda ve genellikle ay
sonlarında düzenlenir.
Elle tutulan muhasebede mizan düzenlemek için
sırasıyla aşağıdaki işlemler yapılır.
♦ Yevmiye defterinin toplamı alınır.
♦ Defterikebir hesaplarının borç ve alacak toplamları
alınır.
♦ Hesaplar hesap planındaki sıraya göre borç ve alacak
toplamları ile birlikte mizan cetveline geçirilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
♦ Mizana geçirilen tutarların toplamı alınır ve bu
toplamın yevmiye defterinin aynı tarih itibarıyla alınan
toplamına eşit olması sağlanır.
♦ Her hesabın borç veya alacak bakiyesi bulunup
“kalan” sütununa yazılır.
♦ Borç ve alacak kalanlarının toplamları alınır ve
bunların birbiri ile eşitliği sağlanır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
KAYIT HATALARININ DÜZELTİLMESİ
Vergi Usul Kanununda, işlemlerin gerçekleştiği
anda
kayıtlara
alınması
ve
bunların
değişmezliğinin sağlanması için yevmiye
defterinde yapılabilecek hataların, muhasebe
kurallarına göre düzeltilebileceği;
yevmiye
defteri dışında kalan diğer defterlerdeki
hataların ise hatalı kaydın üzeri çizilmek, üst ve
yan tarafına ya da ilgili bulunduğu hesaba
doğrusu yazılmak suretiyle giderilebileceği
esası getirilmiştir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
ENVANTER İŞLEMLERİNİN YAPILMASI
Dönem sonunda düzenlenen genel geçici
mizanda yer alan hesapların kalanları,
işletmenin o dönem içindeki çalışmaları
sonucunda öz sermayesinde meydana gelen
artış veya eksilişi tam olarak göstermez.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
ENVANTER İŞLEMLERİNİN YAPILMASI
Bunun sağlanabilmesi için hesap kalanları
ile işletmenin o andaki bütün alacak ve
borçlarının gerçek miktarlar arasında olabilecek
farklılıkların giderilmesi bunun içinde envanter
çıkartılması gerekir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
ENVANTER ÇIKARMAK
Tartmak,
ölçmek,
saymak
ve
değerlendirmek
yoluyla
işletmeye
dahil
ekonomik değerleri (mevcutlar, alacaklar ve
borçlar) kesin ve ayrıntılı olarak tespit etmektir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
ENVANTER ÇIKARMAK
Bu işlemler muhasebe dışı envanteri
oluşturur. Muhasebe dışı envanter sırasında
saptanan varlıklar ve borçlar ile hesap kalanları
arasındaki farklılıkların giderilmesi, sonuç
hesaplarının kapatılarak dönem kar veya
zararının tespiti gb. işlemler ise muhasebe içi
envanter olarak adlandırılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
ENVANTER ÇIKARMAK
Ticari mallar hesabının genel geçici mizanda yer
alan 31.12.2013 tarihli durumu aşağıdaki
gibidir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Bu durumda işletmenin 90 milyar liralık mala
sahip olması gerekir. Yapılan fiili sayımda 89 milyar
liralık malın bulunması ve aradaki farklılığında
işlemler sırasındaki kayıplardan kaynaklandığının
anlaşılması halinde bu fark sonuç hesabına alınır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İşletmenin dönem başındaki ve dönem
sonundaki öz sermayeleri arasındaki fark (Dönem
içinde öz sermayede yapılan artırma veya azaltmalar
hariç) , dönem kar ve zararını gösterir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
KESİN MİZANIN DÜZENLENMESİ
Muhasebe içi envanter işlemleri yevmiye defteri
ve defterikebire işlendikten ve sonuç hesapları
Kar ve Zarar hesabına aktarılarak kapatıldıktan
sonra Kesin Mizan denilen ve kalanlarından
bilanço çizelgesi oluşturulan dönemin son
mizanı düzenlenir. Kesin mizanın düzenlenmesi,
aylık mizanlara göre bir farklılık göstermez.
Kesin mizanda 6 lı ve 7 li hesaplar “0” bakiye
verirler.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
DÖNEM SONU BİLANÇOSUNUN
DÜZENLENMESİ
Bilanço düzenlenmesi işlemi, kesin
mizandaki kalanların bir düzen altında bilanço
çizelgesine yerleştirilmesinden
ibarettir.
Mevcut ve alacak hesapları borç kalanı, sermaye
ve borç hesapları da alacak kalanı vereceğinden;
kesin mizanın borç kalanları bilançonun aktifini,
alacak kalanları ise pasifini oluşturur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
GELİR TABLOSUNUN DÜZENLENMESİ
Sonuç hesaplarından yararlanılarak işletmenin o
döneme ait “Gelir Tablosu” düzenlenir. Gelir tablosu,
işletmenin bir hesap dönemi boyunca elde ettiği
gelirleri, yüklendiği giderleri ve bu gelir ve giderlerin
farkından oluşan dönem kar veya zararını gösterir.
Gelir tablosu “hesap tipi” ve “rapor tipi” olmak
üzere iki temel biçimde düzenlenebilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
GELİR TABLOSUNUN DÜZENLENMESİ
Hesap tipi gelir tablosunda, çift taraflı bir tablonun
sol tarafına giderler, sağ tarafına da gelirler yazılır.
Gelirler giderlerden fazla ise farkı “kar” olarak tablonun
sol tarafına yazılarak denklik sağlanır. Tersi durumda ise
fark bu kez “zarar” olarak tablonun sağ tarafına yazılır.
GELİR
TABLOSU
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Rapor tipi gelir tablosunda ise satış gelirlerinden
başlayarak gelirler toplanıp, giderler çıkarılmak suretiyle
karın çeşitli aşamaları rapor edilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
DÖNEM HESAPLARININ KAPATILMASI
Dönemsellik kavramı gereğince her hesap dönemi
diğerinden bağımsız olduğundan, envanter işlemleri
tamamlanıp kesin mizan ve kesin mizan kalanlarına
dayanarak bilanço düzenlendikten sonra; o döneme ait
hesapların kapatılarak hesap döneminin sona erdirilmesi
gerekir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
DÖNEM HESAPLARININ KAPATILMASI
Bu nedenle dönem sonunda borç kalanı veren
hesaplar bu kalanlar kadar alacaklandırılır, alacak kalanı
veren hesaplar da bu kalanlar kadar borçlandırılırsa tüm
hesaplar kapanmış olur. Dönem sonunda bu amaçla yapılan
ve kesin mizanda borç kalanı veren hesapların alacaklı,
alacak kalanı veren hesapların da borçlu yazıldığı yevmiye
maddesine kapanış maddesi denir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
DÖNEM HESAPLARININ KAPATILMASI
Sürekli olan işletme ömrünün belirli aralıklara
bölünmüş parçalarını oluşturan hesap dönemlerinden
birinin bitiş anı, bir sonraki döneminde başlayış anıdır. Yeni
dönemin
işlemleri,
işletmenin
dönem
başındaki
durumunun kayıtlara alınmasıyla başlar.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
DÖNEM HESAPLARININ KAPATILMASI
Dönem başı durumunun kayıtlara alınması için
önceki dönemin sonunda yapılan kaydın tersi yapılarak
eski dönem defterinde kapatılan hesaplar, aynen ve
yeniden yeni dönem defterinde açılmış olur.
Diğer bir deyişle önceki dönem sonu kesin
mizanında borç kalanı veren hesaplar borçlandırılmak,
alacak kalanı veren hesaplar da alacaklandırılmak suretiyle
bir yevmiye maddesi düzenlenir. Bu maddeye açılış
maddesi denir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESAP KAVRAMI VE
HESAPLARIN İŞLEYİŞİ
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESAP KAVRAMI VE HESAPLARIN İŞLEYİŞİ
•
•
•
•
•
•
HESABIN TANIMI VE İŞLEYİŞİ
HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI
BİLANÇO TEMEL DENKLEMİ VE SİSTEMATİĞİ
HESAP PLANI KODLAMA SİSTEMATİĞİ
HESAP PLANLARI
HESAPLARIN ANLATILMASI
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESABIN TANIMI VE İŞLEYİŞİ
• Hesap, bilanço içeriğini oluşturan herhangi bir
unsurda (mevcutlar, alacaklar, sermaye ve
borçlar) dönem içerisinde yapılan işlemler
sebebiyle meydana gelen artış ve azalışların
kaydedildiği çift yanlı bir çizelgedir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESABIN TANIMI VE İŞLEYİŞİ
• Hesaplar ilk kez hesabın borç yada alacak yanına
işlem
yazılmak
suretiyle
kullanılmaya
başlanır.“Hesap Açma”
• Bir işlemin hesabın borcuna yazılması “hesabın
borçlandırılması”,
• Bir işlemin hesabın alacağına yazılması “hesabın
alacaklandırılması”,
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI (KARAR AĞACI)
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
BİLANÇO TEMEL DENKLEMİ
• Bilanço: Bir işletmenin belli bir tarihte sahip
olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı
kaynakları gösteren tablodur.
• Bilanço tanımı temelinde bilanço temel eşitliği
(muhasebenin temel denklemi);
Mevcutlar+Alacaklar=Sermaye+Borçlar
yada
Varlıklar- Borçlar= Sermaye
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
• Gerçekleştirilen mali işlemler, bilanço temel denklemi
üzerinde değişikliğe neden olur.
• Örneğin 10.000.-TL sermaye konularak işletme
kurulduğunda temel denklik;
Mevcutlar+Alacaklar=Sermaye+Borçlar
10.000 +
0 = 10.000 + 0
• Örneğin 5.000.-TL mal alınıp, 3.000.-TL borçlanıp kalanı
nakden ödendiğinde temel denklik;
Mevcutlar+Alacaklar=Sermaye+Borçlar
13.000 +
0 = 10.000 + 3.000
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Eşitliğin sol yanı sahip olunan varlıkları, sağ yanı
ise bunların sermaye koyma ya da borçlanma yolu ile
karşılandığını ifade eder.
Bilanço bu eşitliğin bir çizelge haline getirilmiş
şeklidir. Bu çizelgede eşitliğin sol yanında kalan bölüme
aktif, sağ yanında kalan bölüme pasif denir. Bir diğer
ifadeyle; AKTİF
mevcutlar ve alacaklar aktifi, sermaye
ve
PASİF
borçlar ise pasifi oluşturur.
BİLANÇO
Varlıklar = Sermaye + Borçlar
Aktif = Pasif
VARLIKLAR = KAYNAKLAR
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
AKTİF
İÇ BİLANÇO
DENETİM BAŞKANLIĞI
I.DÖNEN VARLIKLAR
10 HAZIR DEĞERLER
11 MENKUL KIYMETLER
12 TİCARİ ALACAKLAR
13 DİĞER ALACAKLAR
15 STOKLAR
18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
VE GELİR TAHAKKUKLARI
19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR
II. DURAN VARLIKLAR
22 TİCARI ALACAKLAR
23 DİĞER ALACAKLAR
24 MALİ DURAN VARLIKLAR
25 MADDİ DURAN VARLIKLAR
26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
28 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER
VE GELİR TAHAKKUKLARI
29 DİĞER DURAN VARLIKLAR
PASİF
3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
30 MALİ BORÇLAR
32 TİCARİ BORÇLAR
33 DİĞER BORÇLAR
34 ALINAN AVANSLAR
..........
4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
40 MALİ BORÇLAR
42 TİCARİ BORÇLAR
43 DİĞER BORÇLAR
44 ALINAN AVANSLAR
.............
5 ÖZKAYNAKLAR
50 ÖDENMİŞ SERMAYE
52 SERMAYE YEDEKLERİ
54 KÂR YEDEKLERİ
57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI
58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI
59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Varlıklar; işletmenin sahip olduğu para, mal,
makine, bina, taşıt gibi “maddi”; haklar, şerefiyeler,
kuruluş
giderleri
gibi
“maddi
olmayan”
değerlerden
ve
işletmenin
alıcılardan,
personelden, diğer üçüncü şahıslardan olan
alacaklarından meydana gelir.
Pasifin bölümlerinden olan “sermaye”,
işletme sahibi ya da sahiplerinin işletmeye
sermaye olarak verdiği değerlerden doğma
haklarını, “borçlar”
bölümü ise işletmenin
satıcılara, bankalara, personele ve diğer üçüncü
kişilere olan borçlarını gösterir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
MALİ İŞLEMLERİN BİLANÇOYA ETKİSİ
Bilanço temel eşitliği, gerçekleşen mali
işlemler sonucunda bir çok değişikliklere
uğrar. Ancak, varlıklar kaynaklardan az veya
çok olamayacağından, eşitlik sürekli olarak
korunur.
Örneğin; Satıcılardan veresiye mal
alınması, peşin parayla mal satılması, kasadaki
paranın bankadaki vadeli hesaba yatırılması
gibi işlemler bilanço denkleminin yapısını
değiştirir, ancak eşitlik hiçbir zaman için
değişmez.
İÇ BİLANÇO
DENETİM BAŞKANLIĞI
AKTİF
I.DÖNEN VARLIKLAR
10.000.10 HAZIR DEĞERLER
100-KASA HESABI
5.000.102-BANKA HESABI
4.000.11 MENKUL KIYMETLER
12 TİCARİ ALACAKLAR
120-ALICILAR HESABI
1.000.-
19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR
II. DURAN VARLIKLAR 25.000.25 MADDİ DURAN VARLIKLAR
252-BİNALAR HESABI 25.000.26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
TOPLAM
35.000.-
PASİF
3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
30 MALİ BORÇLAR
300-BANKA KREDİLERİ 10.000.32 TİCARİ BORÇLAR
320-SATICILAR
15.000...........
4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
40 MALİ BORÇLAR
42 TİCARİ BORÇLAR
.............
5 ÖZKAYNAKLAR
50 ÖDENMİŞ SERMAYE
500-SERMAYE HESABI 7.000.57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI
570-GEÇMİŞ YIL KAR... 3.000.58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI
59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)
TOPLAM
35.000.-
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
GERÇEKLEŞTİRİLEN KAYDA TABİ BİR İŞLEM VE
BİLANÇOYA ETKİSİ
İşletmenin
kasasındaki
nakit
mevcudundan 4.500.-TL banka hesabına
yatırılmıştır.
İÇ BİLANÇO
DENETİM BAŞKANLIĞI
AKTİF
I.DÖNEN VARLIKLAR
10.000.10 HAZIR DEĞERLER
100-KASA HESABI
500.102-BANKA HESABI
8.500.11 MENKUL KIYMETLER
12 TİCARİ ALACAKLAR
120-ALICILAR HESABI
1.000.-
19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR
II. DURAN VARLIKLAR 25.000.25 MADDİ DURAN VARLIKLAR
252-BİNALAR HESABI 25.000.26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
TOPLAM
35.000.-
PASİF
3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
30 MALİ BORÇLAR
300-BANKA KREDİLERİ 10.000.32 TİCARİ BORÇLAR
320-SATICILAR
15.000...........
4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
40 MALİ BORÇLAR
42 TİCARİ BORÇLAR
.............
5 ÖZKAYNAKLAR
50 ÖDENMİŞ SERMAYE
500-SERMAYE HESABI 7.000.57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI
570-GEÇMİŞ YIL KAR... 3.000.58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI
59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)
TOPLAM
35.000.-
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
GERÇEKLEŞTİRİLEN KAYDA TABİ BİR
İŞLEM VE BİLANÇOYA ETKİSİ
İşletmenin bankaya olan kredi
borcunun 3.000.-TL lik kısmı banka
hesabından aktarma suretiyle ödenmiştir.
İÇ BİLANÇO
DENETİM BAŞKANLIĞI
AKTİF
I.DÖNEN VARLIKLAR
10.000.10 HAZIR DEĞERLER
100-KASA HESABI
500.102-BANKA HESABI
5.500.11 MENKUL KIYMETLER
12 TİCARİ ALACAKLAR
120-ALICILAR HESABI
1.000.-
19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR
II. DURAN VARLIKLAR 25.000.25 MADDİ DURAN VARLIKLAR
252-BİNALAR HESABI 25.000.26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
TOPLAM
32.000.-
PASİF
3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
30 MALİ BORÇLAR
300-BANKA KREDİLERİ 7.000.32 TİCARİ BORÇLAR
320-SATICILAR
15.000...........
4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
40 MALİ BORÇLAR
42 TİCARİ BORÇLAR
.............
5 ÖZKAYNAKLAR
50 ÖDENMİŞ SERMAYE
500-SERMAYE HESABI 7.000.57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI
570-GEÇMİŞ YIL KAR... 3.000.58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI
59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)
TOPLAM
32.000.-
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESAP PLANI KODLAMA SİSTEMATİĞİ
• Hesaplar, hesap planında belirli bir sıralama içinde
bulunur. Sıralama, hesapların kodlanması ile sağlanır.
Hesapların kodlanması, işlemlerin bilgisayara yüklenmesi
bakımından zorunludur. İşlemlerini elle kaydeden
işletmelerde de kodlama, bir yandan bunların sıralarının
korunmasını sağlarken diğer yandan uzun hesap isimleri
yerine sadece harf ve sayıların yazılması ve söylenmesi
yoluyla emek ve zaman tasarrufu sağlar.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESAP PLANI KODLAMA SİSTEMATİĞİ
• Tekdüzen hesap planında ondalık (desimal) sistem esas
alınmış ve üç haneli defteri kebir hesapları düzeyinde bir
kodlama yapılmıştır. Bu sistemde 0’dan 9’a kadar her sayı
bir hesap grubuna verilir. Her hesap grubu alt gruba, her
alt grup da ikinci bir alt gruba bölünebilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
I.DÖNEN VARLIKLAR
10 HAZIR DEĞERLER
100 KASA
100.01.TL KASASI
100.02.DÖVİZ KASASI
101 ALINAN ÇEKLER
102 BANKALAR
103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER
11 MENKUL KIYMETLER
............................
12 TİCARİ ALACAKLAR
120 ALICILAR
120.01........
120.02.......
121 ALACAK SENETLERİ
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) .
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
BİLANÇO HESAPLARI
 Bu grupta yer alan hesaplar
bilançodaki konumlarına göre; aktif
hesaplar – pasif hesaplar olarak ikiye
ayrılır.
 Aktif hesaplar, işletmenin sahip
olduğu varlıkları izlediklerinden “varlık
hesapları”,
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
BİLANÇO HESAPLARI
Pasif hesaplar ise bunların sağlandığı
kaynakları
izlediklerinden,
“kaynak
hesapları” olarak da, isimlendirilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
GELİR TABLOSU HESAPLARI
İşletmenin
öz
sermayesinde
meydana gelen artış ve eksilişleri
izlemek üzere açılan sonuç hesapları,
kendi içerisinde gelir hesapları ve gider
hesapları olmak üzere ikiye ayrılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
BİLGİ HESAPLARI
Nazım Hesaplar olarak adlandırılır ve
işletmenin ihtiyacına göre oluşturulur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
VARLIK HESAPLARI
Varlık hesapları işletmenin sahip olduğu
mevcutlar ile alacaklarının izlendiği hesaplardır.
Bu hesaplarda kural olarak ilk kayıt hesabın
borcuna yapılır.
Varlıklarda, yani mevcut ve alacaklarda bir
artış olması halinde, söz konusu mevcut veya
alacağın izlendiği hesap borçlanır. Örneğin peşin
mal satışı işleminde kasaya para girişi olacağı
için, Kasa Hesabı borçlandırılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Varlıklarda, yani mevcut ve alacaklarda bir
azalış olması halinde söz konusu mevcut veya
alacağın izlendiği hesap alacaklanır.
Örneğin satıcılara olan borcun banka
hesabındaki paradan ödenmesi işleminde
bankadaki
parada
azalma
olacağından
Bankalar Hesabı alacaklandırılır.
Varlıklardaki artışlar; ilgili hesaba
borç, azalışlar alacak yazılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
AKTİF HESAPLAR
Borç
……………..HESABI
ARTIŞ
(+)
Alacak
AZALIŞ
(-)
BORÇ KALANI (VARLIK)
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
KAYNAK HESAPLARI
Kaynak hesapları, işletmenin sahip olduğu
varlıkların
sağlandığı
öz
ve
yabancı
kaynaklardaki
değişimlerin
izlendiği
hesaplardır. Kaynaklarla ilgili hesaplara ilk
kayıt, kural olarak ilgili hesabın alacağına yazılır.
Kaynaklarda, yani, öz sermaye ve borçlarda
bir artış olması halinde, söz konusu öz sermaye
veya borcun izlendiği hesap alacaklanır.
Örneğin; İşletmeye senetli bir mal alımı halinde
Borç Senetleri Hesabı alacaklandırılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Öz sermaye veya borçlarda bir azalma olması
halinde söz konusu öz sermaye veya borcun
izlendiği hesap borçlanır. Örneğin, Borç
Senetleri Hesabında kayıtlı olan bir senedin
vadesinde ödenmesi halinde Borç Senetleri
Hesabı borçlandırılır.
Kaynaklardaki artışlar; ilgili hesaba
alacak, azalışlar borç yazılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
PASİF HESAPLAR
Borç
……………..HESABI
Alacak
AZALIŞ
ARTIŞ
(-)
(+)
ALACAK KALANI
(YABANCI KAYNAK)
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
SONUÇ HESAPLARI
İşletmenin yaptığı işlemlerden bazıları dışarıdan
işletmeye bir kaynak akımına, bazıları da işletmeden
dışarıya bir kaynak akımına neden olabilir. Öz kaynağı
artıran akımlara “gelir”, azaltan akımlara da “gider”
denir.
İşletme esas sermayesini izlemekle görevli olan
sermaye hesabının kalanının, her gelir veya gider
yaratan işlem ile azaltılıp çoğaltılması işlemlerinin
doğurduğu sonuçların saptanıp analiz edilmesini
imkansız kılar. Bunun yerine, öz sermayedeki
artışları izlemek üzere gelir hesapları; azalışları
izlemek üzere de gider hesapları kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Sonuç hesapları, öz sermayedeki artış ve
eksilişleri izlemekle kullandıklarından, sermaye
hesabına paralel şekilde çalışır. Sermaye hesaplarının
çalışmasına ilişkin temel kural sonuç hesapları içinde
geçerlidir.
İşletmede bir gelir doğduğu zaman, öz sermaye
arttığından, ilgili gelir hesabının alacağına yazılır. Bu
gelirde bir azalma olursa o zaman da hesap borçlanır.
İşletmede bir gider doğduğu zaman, öz sermaye
azaldığından, ilgili gider hesabı
borçlanır. Bu
giderlerde bir azalma olursa o zaman da hesap
alacaklanır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Bütün bu sonuç hesapları, dönem bitiminde,
Kar ve Zarar hesabına devredilerek kapatılır.
Giderler Kar ve Zarar Hesabının borcunu, gelirler
ise alacağını oluşturur. Gelirler > giderler ise
aradaki fark Gelir tablosunda ve Bilançoda “Kar”
olarak, gelirler< giderler ise “Zarar” olarak yer alır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Bir gider doğduğunda ilgili gider
hesabı borçlanır, bir gelir doğduğunda ilgili
gelir hesabı alacaklanır.
Sonuç hesapları dönem sonlarında Kar
ve Zarar Hesabına aktarılarak kapatılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
NAZIM HESAPLARI
Nazım
Hesaplar,
bir
işletmenin
yükümlülüklerini,
hak
doğurabilecek
işlemlerini, ve muhasebe disiplini altında
izlemek istediği bilgileri kaydettiği hesaplardır.
Nazım
hesaplara
yapılan
kayıtlar,
yapıldıkları anda gerçek bir varlık ve kaynağı
temsil etmedikleri için;
Nazım hesaplar varlık, kaynak ve sonuç
hesapları ile karşılaştırılmaz.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
NAZIM HESAPLARI
Nazım hesaplar gurubunda yer alan
hesapların kalanları bilançoda varlık ve
kaynaklar dışında ayrıca gösterilir. Bilançoya
varlıklar ile kaynaklar yazıldıktan ve toplamları
alındıktan sonra nazım hesaplar kaydedilir. Ya
da, bilançonun doğru yorumlanabilmesi için bu
hesaplardaki bilgilerden gerekli olanlar “bilanço
dipnotları” nda gösterilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
NAZIM HESAPLARI
Nazım hesaplarda izlenecek işlemler iki veya
daha
fazla
nazım
hesap
arasında
muhasebeleştirilir.
Nazım
hesaplar
karşılaştırılmaz.
diğer
hesaplarla
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI- ÖZET
 VARLIK HS:Varlıklardaki artışlar; ilgili hesaba borç,
azalışlar alacak yazılır.
 KAYNAK HS: Kaynaklardaki artışlar; ilgili hesaba alacak,
azalışlar borç yazılır.
 SONUÇ HS: Bir gider ortaya çıktığında ilgili gider hesabı
borçlanır, bir gelir ortaya çıktığında ilgili gelir hesabı
alacaklanır. Sonuç hesapları dönem sonunda K/Z
hesabına aktarılarak dönem kar/zararı tespit edilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI- ÖZET
 NAZIM HS:
 Nazım hesaplar varlık, kaynak ve sonuç hesapları ile
karşılaştırılmaz.
 Nazım hesaplarda izlenecek işlemler iki veya daha fazla nazım
hesap arasında muhasebeleştirilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İşlem
Bilanço
Hesapları
Gelir-Gider
Hesapları
Aktif
Pasif
Gider
Hes.
İlk açılış
Borç
Alacak
Borç kaydı
Artırır
Azaltır
Artırır
Azaltır
Karı
Azaltır,
Zararı artırır.
Alacak
kaydı
Azaltır
Artırır
Azaltır
Artırır
Karı artırır, zararı
azaltır
Borç
bakiyesi
Mevcut
Varlıkla
r
Gider >
Gelir = Zarar
Alacak
bakiyesi
-
-
Gelir
Hes.
Kar veya
Hesabı
Zarar
Borç-Alacak
Mevcut
Gider <
Kaynakla
r
Gelir = Kar
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
HESAP İŞLEYİŞLERİNE İLİŞKİN
AÇIKLAMALAR
VE
ÖRNEK UYGULAMALAR
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Dönen varlıklar ana hesap grubu; nakit olarak veznede
veya bankada tutulan değerler ile normal koşullarda en fazla bir
yıl veya faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi, tüketilmesi
veya tahsil edilmesi öngörülen varlık ve alacak unsurlarını
kapsar.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Dönen varlıklar ana hesap grubu;
10-HAZIR DEĞERLER
11-MENKUL KIYMETLER
12-TİCARİ ALACAKLAR
13-DİĞER ALACAKLAR
15-STOKLAR
17-YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM
MALİYETLERİ
18-GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR
TAHAKKUKLARI
19-DİĞER DÖNEN VARLIKLAR
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Hazır değerler hesap grubu, nakit olarak
veznede veya bankada bulunan değerler ile
paraya çevrilme imkânı bulunan varlıkları
kapsar.
Hazır değerler, niteliklerine göre bu
grup içinde açılacak aşağıdaki hesaplardan
oluşur:
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
10- HAZIR DEĞERLER HESAP GRUBU
100 Kasa Hesabı
101 Alınan Çekler Hesabı
102 Bankalar Hesabı
103 Verilen Çekler ve Gönderme
Emirleri Hesabı (-)
105 Döviz Hesabı
106 Döviz Gönderme Emirleri Hesabı (-)
108 Diğer Hazır Değerler Hesabı
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
100 KASA HESABI
Kasa
hesabı,
muhasebe
birimi
veznelerince, kanunî dolaşım niteliğine
sahip ulusal paraların alınması, verilmesi ve
saklanmasına ilişkin işlemlerin izlenmesi
için kullanılır.
Muhasebe birimlerine döviz olarak
intikal
eden
tutarlar
bu
hesapla
ilişkilendirilmez.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek: İstanbul Döner Sermaye İşletmesi tarafından KDV
dahil 600,00 TL değerinde nakit olarak Avlanma pulu satışı
yapılmıştır.
H. Kod
Hesabın Adı
100 KASA HESABI
391
HESAPLANAN KDV
600
YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
600,00
91,53
508,47
508,47
508,47
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
 Avlanma pulu için işletme müdürlüğüne nakit olarak avans
verilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
100 KASA HESABI
340
ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI
Borç
Alacak
600,00
600,00
Not:Bütçe Gelirleri Hesabı, işletmelerin mevzuatı veya
bütçeleri gereğince bütçe geliri olarak belirlenen ve bunlardan
nakden veya mahsuben yapılan tahsilatın izlenmesi için
kullanılır. Örnekte işletmeye ait olduğu kesinleşen bir tahsilat
bulunmamaktadır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
 Avlanma Pul bedelinin 300,00 TL sinin avanstan mahsup
edilmesi ve geri kalan tutarın hak sahibine ödenmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
340 ALINAN SIPARİŞ AVANSLARI
100
KASA
391
HESAPLANAN KDV
600
YURTİÇİ SATIŞLAR H.
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
600,00
300,00
45,76
254,24
254,24
254,24
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Yapılan kasa sayımı sonucu kayıtlara göre
kasada 750,00 TL fazlalık olduğu tespit edilmiştir.
H. Kod Hesabın Adı
100 KASA HESABI
397
SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI
Borç
Alacak
750,00
750,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Daha sonra yapılan araştırmada, fazlalığın 500.- TL’sinin
tahsil edilen geçici teminatın kayıtlara alınmamasından
kaynaklandığı, 250.-TL’nin ise nedeni tespit edilememiştir.
H. Kod
Hesabın Adı
397 SAYIM FAZLALARI HESABI
330
ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
679/649
DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
750,00
500,00
250,00
250,00
250,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; İşletme adına mal almak üzere personele
kasadan avans verilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
195 İŞ AVANSLARI HESABI
100
KASA HESABI
Borç
Alacak
500,00
500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Personel ilk madde ve malzeme alımına ilişkin 354.-TL (KDV
dahil) tutarında mahsup evrakını ve artan parayı muhasebe
birimine teslim etmiştir.
H. Kod
100
191
150
195
830
835
Hesabın Adı
KASA HESABI
İNDİRİLECEK KDV
İLK MADDE VE MALZEME HESABI
İŞ AVANSLARI HESABI
BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
146,00
54,00
300,00
500,00
300,00
300,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Gün sonunda kasada biriken tutarın bankaya
yatırılmak üzere teslimat müzekkeresi düzenlenmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
100
KASA HESABI
Borç
Alacak
2.000,00
2.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Bankadan alınan hesap özet cetveline göre ilgili
tutarın hesaplara intikal ettiğinin anlaşılması,
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKALAR HESABI
108
DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
Borç
Alacak
2.000,00
2.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
101-ALINAN ÇEKLER HESABI
 Alınan çekler hesabı, muhasebe birimlerinin
yapacakları her türlü tahsilat karşılığında muhasebe
birimine hitaben düzenlenmiş banka çekleri ve özel
finans kurumlarının çekleri ile muhasebe yetkilisi
mutemetleri tarafından muhasebe birimine teslim edilen
aynı nitelikteki çeklerin izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Bu şekilde alınan çekler karşılığında alındı belgesi
verilir ve alındı belgesinin üzerine “Çekle tahsil
edilmiştir” kaşesi basılır.
 Muhasebe birimlerine veya muhasebe yetkilisi
mutemetlerine verilen çekler düzenlenecek dört nüsha
teslimat müzekkeresi ile tahsil için bankaya gönderilir.
Tahsil için bankaya gönderilen çekler, bu hesabın
yardımcı hesaplarına kaydedilerek izlenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Avlanma Pulu bedelinin çekle tahsili,
H. Kod
Hesabın Adı
101.01 ALINAN ÇEKLER HESABI
391
HESAPLANAN KDV
600
YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
826,00
126,00
700,00
700,00
700,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Çeklerin tahsil için bankaya gönderilmesi
H. Kod
Hesabın Adı
101.02 ALINAN ÇEKLER HESABI (Tahsildeki Çekler)
101.01
ALINAN ÇEKLER (M.Birimindeki Çekler)
Borç
Alacak
826,00
826,00
Çek karşılığının bankaca tahsil edildiğinin bildirilmesi
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKA HESABI
101
ALINAN ÇEKLER (Tahsildeki Çekler)
Borç
Alacak
826,00
826,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Veznede yapılan alınan çeklerin sayımı sonucunda
noksan çıkması
H. Kod
Hesabın Adı
197 SAYIM NOKSANLARI HESABI
101
ALINAN ÇEKLER (M.Birimindeki çekler)
Borç
Alacak
150,00
150,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Sayım noksanının alıcının işletmeye olan borcuna
karşılık verdiği 150,00 TL çekin kayıtlara 300,00 TL olarak
aktarılmasından kaynaklandığı anlaşılmıştır.
H. Kod
Hesabın Adı
Borç
120 ALICILAR HESABI
150,00
197
SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI
800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
150,00
805
GELİR YANSITMA HESABI
Alacak
150,00
150,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
102- BANKALAR HESABI
Bankalar hesabı, muhasebe birimleri adına bankaya
yatırılan paralar ve bankaya tahsil için verilen çeklerden
tahsil işlemi tamamlananlar ile muhasebe birimlerince
düzenlenen çek ve gönderme emirlerinden ödendiği veya
gönderildiği bildirilen çek ve gönderme emri tutarlarının
izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Muhasebe birimlerince bir gün içinde tahsil edilen
paralardan, ertesi gün kasadan yapılacak ödemeler için
ayrılacak tutar alıkonularak, fazlası düzenlenecek teslimat
müzekkeresi ile bankaya yatırılır.
Muhasebe birimlerince, hesaplarının bulunduğu
bankalardan nakden yapılacak ödemeler için bu
bankaların kendi çekleri; ödeme yapılacak kişilerin
hesaplarına aktarılacak tutarlar ile bankalarda açtırılacak
krediler için “Gönderme Emri” düzenlenir. Muhasebe
birimlerince, bankalar nezdindeki döviz hesabından
yapılacak ödemelerde ise “Döviz Gönderme Emri”
kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Gönderme emri ve döviz gönderme emrinin elektronik
ortamda düzenlenmesi ve ilgili bankaya gönderilmesi
hususunda düzenlemeler yapmaya Bakanlık yetkilidir.
Muhasebe birimlerinin hesabı bulunan bankalarca, bir
gün içinde muhasebe birimi adına tahsil edilen tutarlar ile
karşılığında onaylanan veya düzenlenen alındıların tarih ve
numaralarını; muhasebe birimi adına ödenen veya
gönderilen tutarlar ile bunlara ait çek ve gönderme
emirlerinin tarih ve numaralarını gösteren iki nüsha banka
hesap özet cetveli düzenlenerek ertesi gün muhasebe
birimine gönderilir. Banka hesap özet cetvelinin bir nüshası
muhasebe işlem fişine bağlanır,
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
diğer nüshası ise açılacak bir dosyada muhafaza edilir.
Tahsilat ve ödemeleri ayrıntılı olarak gösteren cetvelin,
bankaca, en geç ertesi gün düzenlenerek onaylandıktan
sonra teslimat müzekkeresi ve gönderme emirlerinin
ikinci
nüshalarıyla
birlikte
muhasebe
birimine
gönderilmesi ve muhasebe birimlerinin de bu cetveli
araması gerekir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek: Hatay Döner Sermaye İşletmesi tarafından KDV dahil
600,00 TL değerinde Avlanma pulu satışı yapılmıştır.
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKALAR HESABI
391
HESAPLANAN KDV
600
YURTİÇİ SATIŞLAR H.
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
600,00
91,53
508,47
508,47
508
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Tahsilat için bankaya gönderilen alınan çekin
tutarının banka hesabına geçtiğinin anlaşılması.
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKA HESABI
101
ALINAN ÇEKLER HS. (Tahsildeki çekler)
Borç
Alacak
200,00
200,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Bankadan alınan hesap özet cetvelinden daha önce
düzenlenen çek ve gönderme emirlerinin bankaca ödendiği veya
gönderildiği anlaşılmıştır.
H. Kod
Hesabın Adı
103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EMİRLERİ HS
102
BANKA HESABI (M.Birimi banka)
Borç
Alacak
1.150,00
1.150,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Bankadan alınan hesap özet cetvelinden banka
tarafından hesaplanıp muhasebe biriminin hesabına faiz
gelirinin aktarılması,
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKA HESABI
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR
642
FAİZ GELİRLERİ
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
27.955,82
4.933,38
32.889,20
32.889,20
32.889,20
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Bankadan alınan hesap özet cetvelinden
muhasebe biriminin hesabında mahiyeti tespit edilemeyen
tutar bulunması,
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKA HESABI
336
DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI
Borç
Alacak
1.500,00
1.500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Söz konusu tutarın Merkez Saymanlığınca sehven
gönderildiğinin anlaşılması,
H. Kod
Hesabın Adı
Borç
336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI
103
VERİLEN ÇEK. VE GÖN. EMİRLERİ
Söz
konusu
tutarın
gönderildiğinin anlaşılması,
H. Kod
Merkez
Hesabın Adı
336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI
393
MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
Alacak
1.500,00
1.500,00
Saymanlığınca
Borç
Alacak
1.500,00
1.500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Şartname ve teminat bedelinin muhasebe
biriminin banka hesabına yatırıldığının anlaşılması,
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKA HESABI
326
ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
600
GELİRLER HESABI
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
1.100,00
1.000,00
100,00
100,00
100,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek;
alınması,
H. Kod
Teminat
bedelinin
Hesabın Adı
326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
600
GELİRLER HESABI
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
gelir
olarak
Borç
kayıtlara
Alacak
1.000,00
1.000,00
1.400,00
1.400,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
103- VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EMİRLERİ
HESABI
Verilen çekler ve gönderme emirleri hesabı, muhasebe
birimlerinin hesaplarının bulunduğu bankalardan çekle
veya gönderme emri düzenlemek suretiyle yaptıracakları
ödeme ve göndermelerin izlenmesi için kullanılır.
Muhasebe birimlerinin hesaplarının bulunduğu
bankalardan yaptırılacak ödemeler için bu bankaların
kendi çekleri düzenlenir. Çek, muhasebe birimlerince
doldurulduktan
sonra
dip
koçanı,
çeki
alana
imzalattırılarak ilgiliye verilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Çeklerin rakam ve yazı ile okunaklı bir şekilde
doldurulması gerekir. Düzenlenen çekin numarası
muhasebeleştirme belgelerinin ilgili sütununa
yazılır.
Muhasebe birimlerinin banka hesabından,
ilgililerin hesaplarına gönderilecek olan tutarlar ile
bankalarda açtırılan krediler için gönderme emri
düzenlenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Gönderme emri, muhasebe yetkilisince görevlendirilecek bir
memur tarafından günlük olarak, banka yetkililerine zimmetle
teslim edilir. Muhasebe yetkilisi tarafından bu konuda
görevlendirilecek memurun adı, soyadı ve imza örneği daha
önce bankaya yazılı olarak bildirilir. Teslim işlemi, muhasebe
birimince iki nüsha olarak “Döviz Gönderme Emri” ifadesinin
üzeri çizilerek düzenlenen “Gönderme Emri/Döviz Gönderme
Emri Teslim Tutanağı”nın banka yetkilisine imzalatılması
suretiyle gerçekleştirilir. Tutanağın ilk nüshası bankada
alıkonulur, ikinci nüshası ise görevli memura geri verilir ve bu
nüsha muhasebe biriminde açılacak ayrı bir dosyada tarih
sırasına göre saklanır. Bankaca, gönderme emrinin bir nüshası
alıkonulup, bir nüshası paranın gönderilmesi veya istenilen
hesaba aktarılmasından sonra onaylanarak muhasebeleştirme
belgesine bağlanmak üzere banka hesap özet cetveli ile birlikte
muhasebe birimine iade edilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; İşletme Müdürlüğünce demirbaş alımı yapılmıştır.
H. Kod
Hesabın Adı
255 DEMİRBAŞLAR
193 İNDİRİLECEK KDV
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ
830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABİ
835
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
1.000,00
180,00
1.180,00
1.180,00
1.180,00
Örnek; Merkez Saymanlık tarafından nakit ihtiyacı
olarak Mersin İşletmeye nakit aktarması.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
a) Merkez Muhasebe Biriminin kaydı,
H. Kod
Hesabın Adı
393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ
Borç
Alacak
14.000,00
14.000,00
b) Mersin Muhasebe Biriminin kaydı
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKARA HESABI
393
MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
Borç
Alacak
14.000,00
14.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Kasa ihtiyacı için bankadan çekilmek üzere
veznedar adına çek düzenlenmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ
Borç
Alacak
1.250,00
1.250,00
Bankadan gelen hesap özet cetvelinden, çek ve
gönderme emirlerinin ödendiği görülmüştür.
H. Kod
Hesabın Adı
103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ
102
BANKALAR HESABI
Borç
Alacak
1.250,00
1.250,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Yolluk Avansı ödenmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
196 PERSONEL AVANSLARI HESABI
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ
360
ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI
Borç
Alacak
500,00
3,80
496,20
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Avansın mahsup edilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
360
ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
193
PERSONEL AVANSLARI
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ
830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
835
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
750,00
1,90
500,00
248,10
750,00
750,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
105- DÖVİZ HESABI
Döviz hesabı, muhasebe birimi veznelerince tahsil edilen
veya her ne şekilde olursa olsun muhasebe birimlerinin
banka hesaplarına intikal eden konvertibl döviz tutarları ile
bunlardan yapılan ödeme, iade ve göndermelerin izlenmesi
için kullanılır.
Muhasebe birimlerine teslim edilen konvertibl yabancı
paralarla, mevzuatı gereği döviz cinsinden tahsili gereken
yabancı paralardan konvertibl olanlar bu hesaba kaydedilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Konvertibl olmayan yabancı paralar döviz hesabı yerine,
dönen varlıklar ana hesap grubunda yer alan, menkul
kıymetler hesap grubundaki ilgili hesaplara kaydedilir.
Muhasebe birimlerince, mevzuatı gereği ihale teminatı
olarak kabul edilen konvertibl yabancı paralar, alındığı
tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış
kuru üzerinden, bu hesaba kaydedilerek ilgili emanet
nitelikli hesaba alınır. Teminat olarak teslim edilen kişi malı
dövizlerden herhangi bir nedenle gelir kaydedilmesi
gerekenler, kayıtlı değerleri üzerinden hesaplardan çıkarılır
ve işlem tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
döviz alış kuru üzerinden bu hesaba alınarak ilgili hesaba
kaydedilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Tahsil edilen dövizler muhasebe birimi hesabının
bulunduğu banka şubesi nezdinde açtırılacak döviz tevdiat
hesabına gün sonlarında yatırılır.Muhasebe birimlerince bir
gün içinde tahsil edilen dövizlerden bankaya yatırılması
gerekenler düzenlenecek teslimat müzekkeresi ile bankaya
gönderilir. Dövizler teslimat müzekkeresi ile vezneden
çıkarıldığı ve söz konusu tutarın bankaya yatırıldığı
anlaşıldığı zaman ilgili kayıtlar yapılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Muhasebe yetkilisi mutemetlerince;
I. İlgili mevzuatına ve Bakanlıkça yapılan düzenlemelere
göre, döviz cinsinden tahsil edilen tutarlar için ayrı
muhasebe yetkilisi mutemetleri kasa defteri tutulur.
II. Tahsil edilen tutarlar, tahsil edildikleri tarihteki
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru esas
alınmak suretiyle ve gelir türleri itibarıyla muhasebe
yetkilisi mutemetleri kasa defterine ayrı ayrı kaydedilir
ayrıca, “Kimden Tahsil Edildiği” sütununda isimden hemen
sonra parantez içerisinde döviz cinsinden tutarı belirtilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
III. Döviz cinsinden yapılan tahsilata ilişkin belge ve
kayıtlar ulusal para birimi cinsinden düzenlenmekle birlikte,
tahsilat tutarı ulusal para birimine çevrilmeksizin döviz
olarak muhasebe biriminin banka hesabına aktarılır. Bu
husus muhasebe yetkilileri tarafından özellikle kontrol edilir.
IV. Muhasebe biriminin bulunduğu yer dışında, muhasebe
birimine bağlı olarak görev yapan muhasebe yetkilisi
mutemetlerince tahsil edilen dövizler, bulunulan yerdeki
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası veya Türkiye
Cumhuriyet Ziraat Bankası şubeleri aracılığıyla, muhasebe
biriminin döviz tevdiat hesabına aktarılır. Mutemet
hesabının muhasebe yetkilisine verilmesinde, aktarılan
döviz karşılığında alınan banka dekontunda gösterilen kur
ve döviz tutarı esas alınır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Avlanma Pulu bedeli olarak 2.000 dolar muhasebe
birimi veznesine yatırılmıştır (T.C. Merkez Bankası döviz
satış kuru 1$ = 1.-TL).
H. Kod
Hesabın Adı
105 DÖVİZ HESABI
340
ALINAN SIPARİŞ AVANSLARI
Borç
Alacak
2.000,00
2.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Muhasebe birimi veznesince tahsil edilen dövizler için
bankaya yatırılmak üzere teslimat müzekkeresi düzenlenmiştir.
H. Kod
Hesabın Adı
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
105
DÖVİZ HESABI
Borç
Alacak
2.000,00
2.000,00
Bankaya gönderilen dövizler hesaba geçirilmiştir.
H. Kod
Hesabın Adı
105 DÖVİZ HESABI
108
DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
Borç
Alacak
2.000,00
2.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Dönem sonunda döviz kurunun 1,2 TL olması,
H. Kod
Hesabın Adı
105 DÖVİZ HESABI
646
KAMBİYO KARLARI
Borç
Alacak
200,00
200,00
Örnek; Dönem sonunda döviz kurunun 0,8 TL olması,
H. Kod
Hesabın Adı
656 KAMBİYO ZARARLARI
105
DÖVİZ HESABI
Borç
Alacak
200,00
200,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
106- DÖVİZ GÖNDERME EMİRLERİ HESABI
Döviz gönderme emirleri hesabı, muhasebe birimlerinin,
nezdinde döviz hesabı bulunan bankalardaki döviz
hesaplarından, döviz cinsinden yapacakları ödeme ve
göndermeler için düzenledikleri döviz gönderme emirleri ile
bunlardan bankaca ödendiği veya gönderildiği bildirilenlerin
izlenmesi için kullanılır.
Muhasebe biriminin, nezdinde döviz hesabı bulunan
bankalardaki döviz hesaplarından, ilgililere ödenecek veya hesaben
gönderilecek olan döviz tutarları için döviz gönderme emri
düzenlenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Döviz
gönderme
emri,
muhasebe
yetkilisi
tarafından
görevlendirilecek bir memur tarafından banka yetkililerine zimmetle
teslim edilir. Muhasebe yetkilisi tarafından bu konuda görevlendirilecek
memurun adı, soyadı ve imza örneği daha önce bankaya yazılı olarak
bildirilir. Teslim işlemi, muhasebe birimince iki nüsha olarak “Gönderme
Emri” ifadesinin üzeri çizilerek düzenlenen “Gönderme Emri/Döviz
Gönderme Emri Teslim Tutanağı”nın banka yetkilisine imzalatılması
suretiyle gerçekleştirilir. Tutanağın ilk nüshası bankada alıkonulur, ikinci
nüshası ise görevli memura geri verilir ve bu nüsha muhasebe biriminde
açılacak ayrı bir dosyada tarih sırasına göre saklanır. Bankaca, döviz
gönderme emrinin bir nüshası alıkonulup, bir nüshası paranın
gönderilmesi veya istenilen hesaba aktarılmasından sonra onaylanarak
döviz hesabına ilişkin banka hesap özet cetveli ile birlikte muhasebe
birimine iade edilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Muhasebe Birimlerince Döviz Cinsinden Gider
Ödemesi
H. Kod
Hesabın Adı
253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HESABI
191 İNDİRİLECEK KDV
106
DÖVİZ GÖNDERME EMİRLERİ
830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
835
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
20.000,00
3.600,00
23.600,00
23.600,00
23.600,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Düzenlenen Gönderme Emirleri Karşılığının Aktarılması
H. Kod
Hesabın Adı
106 DÖVİZ GÖNDERME EMİRLERİ HESABI
105
DÖVİZ HESABI
Borç
Alacak
20.000,00
20.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
108- DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
Diğer hazır değerler hesabı, hazır değerler hesap
grubunda sayılan hesaplar içerisinde tanımlanmayan ve
niteliği itibarıyla bu grupta izlenmesi gereken diğer
hazır değerlerin izlenmesi için kullanılır.
Nitelikleri itibarıyla hazır değer sayılan pullar,
vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta
havaleleri, yoldaki paralar, posta çekleri gibi değerler
bu hesapta izlenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Kasa ihtiyacı için veznedar adına düzenlenen çekler
ile bunlardan tahsil edilip kasa varlığına dâhil edilenler
bu hesaba kaydedilir.
Kasa fazlası paraların bankaya gönderilmesi ve bu
tutarların bankaca tahsil edildiğinin anlaşılması
üzerine bu hesap kullanılır.
Tahsil edilen dövizler, muhasebe biriminin
hesabının bulunduğu banka şubesi nezdinde
açtırılacak döviz tevdiat hesabına gün sonlarında
yatırılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Kasa ihtiyacı için veznedar adına çek düzenlenmesi
H. Kod
Hesabın Adı
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EM. HS.
Borç
Alacak
750,00
750,00
Veznedar adına düzenlenen çek karşılığı tutarın kasaya
konulması ve banka çıkışının yapılması
H. Kod
Hesabın Adı
100 KASA HESABI
108
DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
H. Kod
Hesabın Adı
103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EM. HESABI
102
BANKALAR HESABI
Borç
Alacak
750,00
750,00
Borç
Alacak
750,00
750,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Kasa fazlası tutarın veznedarla bankaya gönderilmesi
H. Kod
Hesabın Adı
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
100
KASA HESABI
Borç
Alacak
1.750,00
1.750,00
Kasa fazlası tutarın banka hesabına yattığının anlaşılması
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKA HS.
108
DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
Borç
Alacak
1.750,00
1.750,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Kasada biriken dövizlerin veznedarla bankaya gönderilmesi
H. Kod
Hesabın Adı
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
105
DÖVİZ HESABI
Borç
Alacak
750,00
750,00
Kasa fazlası dövizin banka hesabına yattığının anlaşılması
H. Kod
Hesabın Adı
105 DÖVİZ HESABI (Bankadaki dövizler)
108
DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI
Borç
Alacak
750,00
750,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
11-MENKUL KIYMETLER
Menkul
kıymetler
hesap
grubu,
işletmelerin ellerinde bulunan ve yakın
zamanda harcama yeri bulunmayan paraların
değer düşüklüğünü önlemek, faiz geliri veya kâr
payı sağlamak veya fiyat değişmelerinden
yararlanarak kârlar elde etmek amacı ile geçici
bir süre elde tutulmak üzere edindikleri kamu
kesimi tahvil, senet ve bonoları ve diğer menkul
kıymetler ile bunlara ait değer azalma
karşılıkları izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Menkul kıymetler, niteliklerine göre bu grup
içinde açılacak aşağıdaki hesaplardan oluşur:
112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları Hesabı
118 Diğer Menkul Kıymetler Hesabı
119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı
Hesabı (-)
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Hesap grubuna ilişkin işlemler
1. Menkul kıymetler; işletmelerce geçici bir süre elde
tutulmak üzere edinilen kamu kesimi tahvil, senet ve
bonoları, altın, gümüş, her türlü değerli maden ve taşlardan
yapılmış bilezik, yüzük, kolye, küpe, iğne ve benzeri takı
eşyaları, çeşitli maden ve taşlardan yapılmış, antik değeri
olan ve menkul kıymet sayılan tabak, bardak, kupa,
şamdan, fincan, tablo ve benzeri eşyalardan oluşur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
2. Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları ve diğer
menkul kıymetler edinildiğinde alındı düzenlenir ve
muhasebeleştirme belgesine eklenir. Alındıda
menkul kıymetin cinsi, adedi, numarası, varsa ayarı,
kupon adedi ve tutarı gibi tüm nitelikleri ayrıntılı
olarak gösterilir.
3. Menkul kıymetler, veznedarlarca torba veya
zarflar içerisinde vezne odasının uygun bir
bölümünde saklanır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
4. Menkul kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden
ilgili menkul kıymet hesabına borç, elden çıkarıldığında ise
kayıtlı değeri üzerinden alacak kaydedilir.
5. Ancak tahvillerle birlikte tahsil edilebilir duruma
gelmiş kuponlarında alınması durumunda kuponlar, bu
kuponlar karşılığında tahsil edilecek faiz tutarı üzerinden
108 Diğer Hazır Değerler Hesabına kaydedilir. Vadesi gelmiş
kupon bedelleri satın alma tutarından indirildikten sonra
kalan tutar, tahvillerin alış değerini oluşturur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
6. Satılan menkul kıymetlerin satış bedeli ile alış
bedeli arasındaki fark olumlu ise “645 Menkul
Kıymet Satış Kârları Hesabına”, olumsuz ise “655
Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabına” kaydedilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
7. Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları satıldığında veya
herhangi bir nedenle işletmenin mülkiyetinden çıktığında
alış değeri üzerinden ilgili menkul kıymet hesabına alacak
kaydedilir. Bunların alış değeri ile satış değeri arasındaki
farkın, varsa işlemiş faiz gelirlerine karşılık gelen kısmı “642
Faiz Gelirleri Hesabı”na, kalanı da “645 Menkul Kıymet Satış
Kârları Hesabı”na kaydedilir. Satış bedeli farkı işlemiş faizi
karşılamadığı durumlarda; işlemiş faiz “642 Faiz Gelirleri
Hesabı”na alınmakla beraber alış değeri ile satış değeri
arasındaki olumsuz fark da “655 Menkul Kıymet Satış
Zararları Hesabı”na kaydedilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
8. Ana paranın geri ödemesi sırasında alınan
menkul kıymetlerin faizi tahsil edildiğinde daha
önce tahakkuk ettirilmiş gelir yoksa tamamı;
tahakkuk yolu ile gelirlere alınmış kısım varsa aşan
tutar “642 Faiz Gelirleri Hesabı”na kaydedilir.
9. Dönem sonu faiz ödemeli olan menkul
kıymetlerde faiz tutarı menkul kıymetin kuponu
karşılığında tahsil edildiğinde faizin varsa
tahakkuku aşan kısmı, yoksa tamamı “642 Faiz
Gelirleri Hesabı”na kaydedilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
10. Alış işlemi nedeniyle ödenen giderler menkul kıymet
alış bedeline eklenmez. Menkul kıymet satın alma giderleri
“65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar”
grubundaki ilgili gider hesabına kaydedilir.
11. Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları teminat olarak
verildiğinde, bu değerlerin teminat olarak verildiğini
gösteren bir alt hesaba aktarılır ve nazım hesaplarda izlenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
112-KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI HESABI
Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları hesabı, diğer kamu
idarelerince çıkarılan ve muhasebe birimine intikal eden
tahvil, senet ve bonoların izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; A Şahsının borcuna karşılık 150.000.-TL
değerindeki kamu kesimi tahvili Muhasebe birimine intikal
etmiştir.
H. Kod
Hesabın Adı
112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI
120
ALICILAR
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Hesaplarda kayıtlı kamu kesimi
Muhasebe birimine gönderilmiştir.
Borç
Alacak
150.000,00
150.000,00
150.000,00
150.000,00
tahvili
Merkez
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Tahvili Gönderen Muhasebe biriminin yapacağı kayıt,
H. Kod
Hesabın Adı
Borç
393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
150.000,00
112
KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI
Alacak
150.000,00
Merkez Muhasebe biriminin yapacağı kayıt,
H. Kod
Hesabın Adı
112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI
393
MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
Borç
Alacak
150.000,00
150.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
118-DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI
Diğer menkul kıymetler hesabı, her ne şekilde olursa
olsun muhasebe birimlerine intikal eden kamu kesimi tahvil,
senet ve bonoları dışında altın, gümüş, her türlü değerli
maden ve taşlar ile menkul kıymet sayılan diğer değerlerin
izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
119-MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI
HESABI
Menkul kıymetler değer düşüklüğü karşılığı
hesabı, menkul kıymetlerin değerlerinde önemli
ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu
tespit edildiğinde ortaya çıkacak zararların
karşılanması amacı ile ayrılması gereken
karşılıkların izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Karşılıklar menkul kıymet değer azalışını
karşılayacak ölçüde ayrılır. Menkul kıymet değer
düşüklüğü için ayrılan karşılıklar, dönem sonunda
hesaplanarak vergi matrahına dâhil edilmek üzere
nazım hesaplar grubunda yer alan “92 Kanunen
Kabul Edilmeyen Giderler” hesaplarında izlenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
12- TİCARİ ALACAKLAR
Ticari alacaklar hesap grubu, işletmelerin faaliyet
konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından
kaynaklanan ve bir yıl içinde tahsili öngörülen senetli ve
senetsiz alacakları ile bunlardan şüpheli hâle gelenler ve
bunlar için ayrılan karşılıkların izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Bu gruba kayıtlı ticari alacaklar, işletmenin faaliyet
konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarının gerçekleşmesi
veya üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi
karşılığında verilen depozito ve teminat niteliğindeki
değerleri kapsar.
Mal ve hizmet satışlarının karşılığında alınan senetler bir
dosyada saklanır. Bu gruptaki senetlerin süresi en fazla bir
yıldır. Süresi bir yıldan fazla uzun vadeli senetler ve senetsiz
alacaklar “Duran Varlıklar” içerisinde ilgili hesaplarda takip
edilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
120 Alıcılar Hesabı
121 Alacak Senetleri Hesabı
122 Alacak Senetleri Reeskontu Hesabı (-)
123 Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı
126 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı
127 Diğer Ticari Alacaklar Hesabı
128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı
129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı (-)
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
120- ALICILAR HESABI
Alıcılar hesabı, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan
mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede
bağlanmamış alacaklarının izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Veresiyeli mal satışı,
H. Kod
Hesabın Adı
120 ALICILAR HESABI
600
YURTİÇİ SATIŞLAR
391
HESAPLANAN KDV
Borç
Alacak
1.500,00
1.230,00
270,00
Malın alıcıya teslimi için gider yapılması,
H. Kod
Hesabın Adı
120 ALICILAR HESABI
391
HESAPLANAN KDV
100
KASA HESABI
830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
835
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
118,00
18,00
100,00
100,00
100,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Alıcının borcunu zamanında ödememesinden dolayı
alacağa faiz tahakkuk ettirilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
120 ALICILAR HESABI
649
DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR
Borç
Alacak
250,00
250,00
Alıcının borcunu ödemesi,
H. Kod
Hesabın Adı
100 KASA HESABI
120
ALICILAR HESABI
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
1.868,00
1.868,00
1.868,00
1.868,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; 1000 Dolara veresiyeli olarak Bilgisayar satışı,
(1USD=1,8 TL)
H. Kod
Hesabın Adı
120 ALICILAR HESABI
255
DEMİRBAŞLAR HESABI
391
HESAPLANAN KDV
Borç
Alacak
2.124,00
Dönem sonunda döviz kuru 1 USD= 2,1 TL
1.800,00
324,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
H. Kod
Hesabın Adı
120 ALICILAR HESABI
646
KAMBİYO KARLARI
Borç
Alacak
300,00
300,00
Alıcının borcunu döviz olarak KDV yi ise TL olarak
ödemesi, (1 USD= 2,2TL)
H. Kod
Hesabın Adı
105 DÖVİZ HESABI
100 KASA HESABI
120
ALICILAR HESABI
679
DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
2.200,00
324,00
2.424,00
100,00
2.524,00
2.524,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
121- ALACAK SENETLERİ HESABI
Alacak senetleri hesabı, işletmenin faaliyet konusunu
oluşturan mal ve hizmet satışlarından doğan senede
bağlanmış alacakların izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Senet karşılığı mal satışı,
H. Kod
Hesabın Adı
121 ALICILAR HESABI
600
YURTİÇİ SATIŞLAR
391
HESAPLANAN KDV
Borç
Alacak
1.500,00
1.271,19
228,81
Alıcının borcunu ödemesi,
H. Kod
Hesabın Adı
100 KASA HESABI
121
ALACAK SENETLERİ
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
1.500,00
1.500,00
1.500,00
1.500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Senedin şüpheli hale gelmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI
121
ALACAK SENETLERİ
Borç
Alacak
1.500,00
1.500,00
Senedin kaybolması,
H. Kod
Hesabın Adı
659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR
121
ALACAK SENETLERİ
H. Kod
Hesabın Adı
135 PERSONELDEN ALACAKLAR
649
DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR
Borç
Alacak
1.500,00
1.500,00
Borç
Alacak
1.500,00
1.500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
122- ALACAK SENETLERİ REESKONTO HESABI (-)
Alacak senetleri reeskontu hesabı, bilanço gününde
senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini
sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont
tutarının izlenmesi için kullanılır.
Dönem sonunda hesaplanan alacak senetleri reeskont
faiz giderleri tutarı bu hesaba alacak, 657 Reeskont Faiz
Giderleri Hesabına borç kaydedilir.
Hesap dönemi başında hesabın alacak kalanı bu hesaba
borç, 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabına alacak
kaydedilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; İsletmenin 1.000 TL.lık alacak senetlerinin
dönem sonundaki tasarruf degeri 800 TL.dır.
Dönem sonunda;
H. Kod
Hesabın Adı
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ
122
ALACAK SENETLERİ REESKONTU
Borç
Alacak
200,00
200,00
Dönem başında;
H. Kod
Hesabın Adı
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU
647
REESKONT FAİZ GELİRLERİ
Borç
Alacak
200,00
200,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
123- BANKA KREDİ KARTLARINDAN ALACAKLAR
HESABI
Banka kredi kartlarından alacaklar hesabı, banka kredi
kartlarıyla yapılan tahsilat ve bunlara ilişkin olarak yapılan
mahsup ve iade işlemlerinin izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Mal ve hizmet satış bedellerinin veya avansların
tahsilinde kredi kartı kullanacak olan işletmelerin; kredi
kartı kullanımıyla ilgili olarak bankayla yapacakları
sözleşmede, bankaya komisyon ödenmeyeceği ve P.O.S
cihazları ile
yapılan
tahsilatın banka
hesabına
aktarılmasında Bakanlıkça belirlenen ve sözleşmede yer
alan valörün uygulanacağı hususları belirtilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İşletmelerce mal ve hizmet satış bedelleri ile avansların
banka kredi kartı ile tahsili işleminden önce kartın gerekli
bilgileri taşıdığı ve geçerlilik süresi içinde kullanılmakta
olduğu tespit edildikten sonra, nüfus cüzdanı, sürücü
belgesi gibi resimli bir kimlik belgesi ile kimlik kontrolü
yapılarak kartı kullanan kişinin gerçek kart hamili olduğu
saptanır. Banka kredi kartının kullanılması hâlinde satış
belgesinin ilgili bölümü onaylandıktan sonra ikinci nüshası
kart hamiline verilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Banka kredi kartlarıyla yapılan tahsilat karşılığında
alındı düzenlenir. Kart hamili ile hizmetten yararlananların
ayrı kişiler olması durumunda alındıya, kart hamili ile
birlikte hizmetten yararlananların da adı ve soyadı yazılır.
Avans olarak banka kredi kartıyla tahsilat yapılması ve
bunun sonucunda avans artığı ortaya çıkması durumunda
kesinlikle nakden iade işlemi yapılmaz. Aynı banka kredi
kartı ile P.O.S. cihazının fonksiyonları kullanılarak, artan
avans tutarı iade edilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek: Kredi kartı ile Avlanma pulu satışı yapılmıştır.
H. Kod
Hesabın Adı
123 BANKA KREDİ KARTLARINDAN ALACAKLAR
391
HESAPLANAN KDV
600
YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI
Borç
Alacak
600,00
91,53
508,47
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek: Avlanma pulu bedeli için kredi kartı ile avans verilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
123 BANKA KREDİ KARTLARINDAN ALACAKLAR
340
ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI
Borç
Alacak
750,00
750,00
Örnek: Banka hesap özet cetvelinden kredi kartlarından olan
alacağın hesaplara intikalinin anlaşılması,
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKALAR HESABI
123
BANKA KR.KART. ALACAKLAR H.
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
18.500,00
18.500,00
18.500,00
18.500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
126- VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI
Verilen depozito ve teminatlar hesabı, işletmelerce bir
işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da
diğer işlemlerin karşılığı olarak diğer kamu idareleri veya
kişilere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin
izlenmesi için kullanılır.
Bu hesaba sadece nakit olarak verilen depozito ve
teminatlar kaydedilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek, Sözleşme hükümleri gereği elektrik aboneliği için
güvence bedeli ödenmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
102
BANKALAR
Borç
Alacak
12.000,00
12.000,00
Örnek, Sözleşme hükümlerinin sona ermesi ve güvence
bedelinin geri alınması,
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKALAR
126
VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
Borç
Alacak
12.000,00
12.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Sözleşme hükümleri sona ermesine rağmen güvence
bedelinin geri alınmayarak zamanaşımına uğratılması,
H. Kod
Hesabın Adı
659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR
126
VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
H. Kod
Hesabın Adı
135 PERSONELDEN ALACAKLAR
649
DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR
Borç
Alacak
12.000,00
12.000,00
Borç
Alacak
12.000,00
12.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
127- DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HESABI
Diğer ticari alacaklar hesabı, işletmelerin ticari
faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve yukarıdaki hesapların
kapsamına girmeyen tahsili gecikmiş alacaklar, henüz
şüpheli alacak niteliği kazanmayanlar ve diğer çeşitli ticari
alacaklarının izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI
Şüpheli ticari alacaklar hesabı, işletmelerin mal ve
hizmet satış faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve ödeme
süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya
protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava
veya icra safhasına aktarılmış alacakların izlenmesi için
kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
129- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI
HESABI (-)
Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı, şüpheli ticari
alacaklar için ayrılan karşılıkların izlenmesi için kullanılır.
Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için
ayrılır. Ayrılan karşılığın hangi alacaklara ait olduğu
muhasebeleştirme belgesinde belirtilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Bütün yazışmalara rağmen vadesi dolan senetli ve
veresiye alacağın tahsil edilemediği, dava aşamasında olduğu
belirlenmiştir.
H. Kod
Hesabın Adı
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
120
ALICILR
121
ALACAK SENETLERİ
Borç
Alacak
5.500,00
4.200,00
1.300,00
31.12… tarihi itibariyle işletmenin şüpheli alacaklarının
tamamına karşılık ayrılmıştır.
H. Kod
Hesabın Adı
654 KARŞILIK GİDERLERİ
129
ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI
Borç
Alacak
5.500,00
5.500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Şüpheli alacaklar 4.200 TL olarak tahsil edilmiştir.
H. Kod
Hesabın Adı
100 KASA
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI
128
ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
644
KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
4.200,00
5.500,00
5.500,00
4.200,00
4.200,00
4.200,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
13- DİĞER ALACAKLAR
Diğer alacaklar hesap grubu; herhangi bir ticari nedene
dayanmadan meydana gelmiş alacaklar ile bunlardan
şüpheli hâle gelenler ve şüpheli alacak karşılıkları ile
işletmeler arasında verilen borçların ve faaliyet dönemi
içinde tahsili öngörülen alacakların izlenmesi için kullanılır.
Diğer alacakların takip, tahsil ve benzeri işlemlerinde,
27/9/2006 tarihli ve 2006/11058 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararıyla yürürlüğe konulan Kamu Zararlarının Tahsiline
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin ilgili
hükümleri uygulanır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
13- DİĞER ALACAKLAR HESAP GRUBU
134 İşletmeler Arası Malî Borçlardan Alacaklar Hesabı
135 Personelden Alacaklar Hesabı
136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı
138 Şüpheli Diğer Alacaklar Hesabı
139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabı (-)
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
134- İŞLETMELER ARASI MALİ BORÇLARDAN
ALACAKLAR HESABI
İşletmeler arası malî borçlardan alacaklar hesabı, ilgili
mevzuatına dayanılarak vadesi faaliyet dönemiyle sınırlı
olmak üzere nakit olarak verilen borçlardan kaynaklanan
alacakların ve bu alacaklara karşılık nakden yapılan
tahsilatlar ile işletme aleyhine silinen tutarların izlenmesi
için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
135- PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
Personelden alacaklar hesabı, işletme personelinin
işletmeye olan çeşitli borçlarının izlenmesi için kullanılır.
Örnek; Fazla ve yersiz ödeme yapılması,
H. Kod
Hesabın Adı
135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
770
GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H.
Borç
Alacak
120,00
120,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Verilen yolluk avansının süresinde mahsup
edilmemesi,
H. Kod
Hesabın Adı
135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
196
PERSONEL AVANSLARI HESABI
Borç
Alacak
750,00
750,00
Örnek; Avansa faiz tahakkuk ettirilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
679
DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR
Borç
Alacak
20,00
20,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Avansın faizi ile birlikte ödenmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
100 KASA HESABI
135
PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
770,00
770,00
770,00
770,00
Örnek; Kaybolan demirbaşın sorumlusu adına hesaba alınması
(Kayıtlı değ: 1.500,00 B.Amortis: 500,00
Takdir edilen değ:
1.250,00)
H. Kod
Hesabın Adı
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR
257 B.AMORTİSMANLAR HESABI
255
DEMİRBAŞLAR HESABI
135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
679
DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR
Borç
Alacak
1.000,00
500,00
1.500,00
1.250,00
1.250,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
136- DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
Diğer çeşitli alacaklar hesabı, ticari olmayan ve başka bir
hesaba da dâhil edilemeyen alacakların izlenmesi için
kullanılır.
Örnek; Dönem sonunda 393 nolu hesabın büyük defter
görünümü aşağıdaki gibidir,
393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
15.000
14.000
27.000
22.000
18.000
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Dönem sonunda yapılacak muhasebe kaydı,
H. Kod
Hesabın Adı
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
393
MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
Borç
Alacak
16.000,00
16.000,00
Dönem başında yapılacak muhasebe kaydı,
H. Kod
Hesabın Adı
393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
136
DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
Borç
Alacak
16.000,00
16.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Alınan demirbaş için fazla ödeme yapılması,
H. Kod
255
191
136
100
830
835
Hesabın Adı
DEMİRBAŞLAR HESABI
İNDİRİLECEK KDV HESABI
DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
KASA HESABI
BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
10.000,00
1.800,00
1.000,00
12.800,00
12.800,00
12.800,00
Örnek; Fazla ödemenin tahsil edilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
100 KASA HESABI
136
DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
805 GELİR YANSITMA HESABI
805
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
770,00
770,00
770,00
770,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Yapılan denetim neticesinde avlanma pul
bedelinin eksik tahsil edildiğinin anlaşılması,
H. Kod
Hesabın Adı
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
649
DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI
Borç
Alacak
1.400,00
1.400,00
Örnek; Aldığı avansı süresinde mahsup etmemesi
nedeniyle kişi borcuna alınan personelin işletmeden
ayrılması,
H. Kod
Hesabın Adı
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
135
PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
Borç
Alacak
750,00
750,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
138- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI
Şüpheli diğer alacaklar hesabı, ödeme süresi geçmiş bu
nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya yazı ile birden
fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış diğer
alacakların izlenmesi için kullanılır
Örnek; Aldığı avansı süresinde mahsup etmemesi
nedeniyle personelin dava edilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI
135
PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
Borç
Alacak
750,00
750,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Alınan kırtasiye malzemesi için fazla ödeme
yapılması,
H. Kod
150
191
136
100
830
835
Hesabın Adı
İLK MADDE VE MALZEME HESABI
İNDİRİLECEK KDV HESABI
DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
KASA HESABI
BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
2.000,00
360,00
500,00
2.860,00
2.860,00
2.860,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Satıcının borcunu ödememesi sonucu alacağın
dava konusu edilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI
136
DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
Borç
Alacak
500,00
500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
138- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI
Şüpheli diğer alacaklar hesabı, ödeme süresi geçmiş bu
nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya yazı ile birden
fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış
diğer alacakların izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Mahkemeye gerekli belgelerin sunulmaması
nedeniyle davanın aleyhte sonuçlanması,
H. Kod
Hesabın Adı
659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HESABI
138
ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI
H. Kod
Hesabın Adı
135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI
649
DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI
Borç
Alacak
500,00
500,00
Borç
Alacak
500,00
500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
139- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)
Şüpheli diğer alacaklar karşılığı hesabı, şüpheli diğer
alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş
olması hâlinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere
ayrılan karşılıkların izlenmesi için kullanılır.
Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için
ayrılır. Ayrılan karşılığın hangi alacaklara ait olduğu
muhasebeleştirme belgesinde belirtilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Alınan kırtasiye malzemesi için kayıtlara alınan
fazla ödemenin tahsilinin şüpheli hale gelmesi ve karşılık
ayrılması,
H. Kod
Hesabın Adı
138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI
136
DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI
H. Kod
Hesabın Adı
Borç
Alacak
500,00
500,00
Borç
654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI
500,00
139
ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI
Alacak
500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Şüpheli hale gelen ve karşılık ayrılan alacağın bir
kısmının tahsil edilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
100 KASA HESABI
649
DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
H. Kod
Hesabın Adı
139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI
644
KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR H.
Borç
Alacak
300,00
300,00
300,00
300,00
Borç
Alacak
200,00
200,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
15- STOKLAR
Stoklar hesap grubu, işletmenin satmak, üretimde
kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve
malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve
hurdalar gibi varlıklar ile bunlara ait karşılıkların izlenmesi
için kullanılır.
Stoklarla ilgili olarak, Taşınır Mal Yönetmeliğinin ilgili
hükümlerine ve aşağıdaki hükümlere göre işlem yapılır:
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Stoklar, maliyet bedeliyle hesaplara alınır. Maliyet
bedeline, stokların elde edilmesi ve depolanacağı yere
kadar getirilmesi için yapılan faiz hariç her türlü giderler
ilave edilir.
Bağış veya hibe olarak edinilen stoklar varsa bilinen
değeri, yoksa ilgili mevzuatına göre değerlemesi yapıldıktan
sonra tespit edilen değeri ile hesaplara alınır. Stoklar,
kullanıldıklarında veya tüketildiklerinde ilgili hesaplardan
çıkarılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İlk madde ve malzeme hesabında kayıtlı stoklardan yok
olma, kırılma, bozulma veya eskime gibi nedenlerle
kullanılamayacak veya tüketilemeyecek hâle gelenler, diğer
stoklar hesabına aktarılır. Stokların miktar ve değerlerinde,
kaybolma, çalınma, yanma, kırılma, bozulma gibi nedenlerle
ortaya çıkan eksilmeler ilgili harcama biriminin taşınır
kayıt ve kontrol yetkilisi ve harcama yetkilisince muhasebe
birimine bildirilir. Bunun üzerine muhasebe birimlerince
kayıtlar güncellenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Muhasebe birimleri, hizmet sunduğu birimlere ait
stokları işletmeler itibarıyla kaydeder. Kullanılan veya
tüketilen stoklara ilişkin bilgiler muhasebe birimlerine
iletildiğinde kayıtlardan çıkarılır. Stokların miktar ve
değerlerinde, kaybolma, çalınma, yanma, kırılma, bozulma
gibi nedenlerle ortaya çıkan eksilmeler ilgili tahakkuk
dairesinin mal sorumlusu ve harcama yetkilisince
muhasebe birimine bildirilir. Bunun üzerine muhasebe
birimlerince kayıtlar güncellenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Stokların elde edilmesinde iskonto ve başka indirimler
yapılmışsa, stok maliyetine iskontodan sonraki net tutar
alınır. Sonradan yapılan iskonto ve başka indirimler de fiyat
indirimi niteliği taşıdığından ilgili stok hesabına alacak
yazılarak maliyetten indirilir.
Stokların elde edinilme işlemleri tamamlandıktan sonra
stokun şeklini veya bulunduğu yeri değiştirme işlemleri
dışında, stoku elde bulundurmanın gerektirdiği giderler
stokun maliyetine eklenmez.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Derhal harcanabilecek veya tüketilebilecek ilk madde ve
malzemeler ile kullanıldığında tüketilen yiyecek maddeleri
ve akaryakıt gibi değerini tamamen kaybeden eşya ve
malzemeler ambar konusunu oluşturmaz. Ancak, satışı
yapılana veya üretimde kullanılana kadar muhafaza
edilmesi gereken ilk madde ve malzeme, mamul ve ticari
mallar, muhasebe birimi işlemlerinde kullanılan bütün
defter ve belgeler gibi varlıklar ambar konusunu oluşturur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Satın alınan ya da işletmede elde edilen her çeşit madde,
malzeme ve ürün “Taşınır İşlem Fişi” ile ambara alınır.
Taşınır işlem fişlerinin bir nüshası ödeme emri belgesi
ekinde muhasebe birimine gönderilir. Maddi duran
varlıklar ambara sokulmadan doğrudan doğruya ilgili
memur tarafından teslim alınır veya kullanılacağı birime
teslim edilir ve ilgili maddi duran varlıklar hesabına
kaydedilir.
Ambardan yapılacak bütün çıkışlar ilgili servislerce
düzenlenecek “İhtiyaç Pusulası”na dayanılarak taşınır işlem
fişi ile yapılır. Ambardan satış mağazasına veya kantine
satılmak üzere mamul veya ticari mal göndermek de aynı
usulle yapılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
İşletmelerce üretilen mamullerin kendi tüketimlerinde
kullanılması hâlinde, rayiç bedelleri üzerinden gelir, maliyet
bedeli üzerinden gider kaydedilir.
Ambar konusu stok giriş ve çıkış kayıtları “Stok
Hareketleri Defteri”nde izlenir. Bu Yönetmeliğin “15
Stoklar” bölümünde çeşitleri sayılan hesaplara göre
bölümlere ayrılmak suretiyle tutulur.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
15- STOKLAR HESAP GRUBU
150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı
151 Yarı Mamuller-Üretim Hesabı
152 Mamuller Hesabı
153 Ticari Mallar Hesabı
157 Diğer Stoklar Hesabı
158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı
(-)
159 Verilen Sipariş Avansları Hesabı
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
150- İLK MADDE VE MALZEME HESABI
İlk madde ve malzeme hesabı, işletmelerce üretimde veya
diğer faaliyetlerde kullanılmak ya da tüketilmek üzere
edinilen tüketim malzemeleri ile hammadde, yardımcı
madde, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlenmesi
için kullanılır
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Sülünler için ilaç ve sarf malzemesi alımı,
H. Kod
Hesabın Adı
150 İLK MADDE VE MALZEME H.
191 İNDİRİLECEK KDV H.
361
ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H.
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H.
830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
835
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
2.119,00
216,70
20,09
2.315,61
2.315,61
2.315,61
İlaç ve sarf malzemesinin tüketime sevkedilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ H.
150
İLK MADDE VE MALZEME H.
Borç
Alacak
2.119,00
2.119,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
151- YARI MAMÜLLER ÜRETİM HESABI
Yarı mamuller-üretim hesabı, henüz tam mamul haline
gelmemiş ancak ilk madde ve malzeme ile işçilik ve genel
üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim
aşamasındaki mamullerin izlenmesi için kullanılır.
Henüz işlem hâlinde olduklarından ambara alınma söz
konusu olamayacağı için, bu hesapta sadece üretimdeki “yarı
mamul stokları” izlenir.
Hesabın kalanı yarı mamullerin değerini göstereceğinden
maliyet dönemi sonlarında bu hesap üzerinde başka bir
işlem yapılmaz.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
152- MAMÜLLER HESABI
Mamuller hesabı, üretim çalışmaları sonunda elde edilen
ve satışa hazır hâle gelmiş bulunan mamullerin izlenmesi
için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
153- TİCARİ MALLAR HESABI
Ticari mallar hesabı, işletmece herhangi bir değişikliğe
tabi tutulmadan satılmak amacıyla alınan ticari mallar ve
benzeri kalemlerin izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
157- DİĞER STOKLAR HESABI
Diğer stoklar hesabı, stok kalemlerinden hiçbirinin
kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurda gibi kalemlerin
izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
158- STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-)
Stok değer düşüklüğü karşılığı hesabı, yangın, deprem,
su basması gibi doğal afetler ve bozulma, çürüme, kırılma,
çatlama, paslanma gibi nedenlerle stokların fiziki ve
ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması
veya bunların dışında diğer nedenlerle stokların piyasa
fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla oluşan
kayıpların karşılanması için ayrılan karşılıkların izlenmesi
için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Kırtasiye malzemesi alımı,
H. Kod
Hesabın Adı
150 İLK MADDE VE MALZEME H.
191 İNDİRİLECEK KDV H.
361
ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H.
367
KDV TEVKİFATI
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H.
830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
835
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
8.000,00
1.440,00
75,84
720,00
8.644,16
8.644,16
8.644,16
Kırtasiye malzemesinin tüketime sevkedilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H.
150
İLK MADDE VE MALZEME H.
Borç
Alacak
8.000,00
8.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Kırtasiye malzemesinin tüketime sevkedilmeden önce
sayımında noksanlık çıkması,
H. Kod
Hesabın Adı
197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI
150
İLK MADDE VE MALZEME H.
Borç
Alacak
1.200,00
1.200,00
Noksanlığın nedeninin tespit edilememesi,
H. Kod
Hesabın Adı
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H.
197
SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI H.
Borç
Alacak
1.200,00
1.200,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Noksanlığın
nedeninin
personelin
kaynaklandığının tespit edilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
135 PERSONELDEN ALACAKLAR H
197
SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI H.
hatasından
Borç
Alacak
1.200,00
1.200,00
Su basması nedeniyle kırtasiye malzemelerinin bir
kısmının kullanılamaz hale gelmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
157 DİĞER STOKLAR HESABI
150
İLK MADDE VE MALZEME H.
Borç
Alacak
3.000,00
3.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Kullanılamaz hale gelen stoklar için karşılık ayrılması,
H. Kod
Hesabın Adı
654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI
159
STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI H.
Borç
Alacak
3.000,00
3.000,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI
Verilen sipariş avansları hesabı, yurt içinden ya da yurt
dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla
ilgili olarak yapılan avans ödemeleri ve açılan akreditiflerin
izlenmesi için kullanılır.
Yapılan avans ödemeleri için teminat alınması
durumunda teminat, niteliğine göre ilgili hesaplara
kaydedilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Demirbaş malzeme içim DMO ya avans verilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
Borç
159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI H.
360
ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H.
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H.
Alacak
4.977,06
39,98
4.937,08
Demirbaş malzemesinin teslim alınması,
H. Kod
Hesabın Adı
255 DEMİRBAŞLAR H.
191 İNDİRİLECEK KDV H.
159
VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI H.
830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
835
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
4.217,85
759,21
4.977,06
4.937,08
4.937,08
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
170-178- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
HESABI
Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri hesap grubu;
işletmelerin kendi özel mevzuatları gereği üstlendikleri
yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla yaptıkları
harcamaların izlenmesi için kullanılır.
Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri hesabı,
işletmelerin üstlendikleri yıllara yaygın inşaat ve onarım
işlerinin maliyetlerinin proje bazında izlenmesi için
kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
170-178- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
HESABI
İnşaat ve onarım işlerinin proje bazındaki sayısı, her bir
inşaatın 170-178 hesap aralığında açılacak hesaplar
üzerinde büyük defter düzeyinde izlenmesine imkân
vermeyecek kadar fazla ise her proje yardımcı defter
düzeyinde izlenebilir. Bu durumda, her bir proje için
tutulacak yardımcı defterler, büyük defter hükmündedir.
170-178 hesap grubuna projeler bazında sıralanan
yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile bu işlerden
tamamlanan kısımlar için düzenlenen hakediş bedellerinin
izlendiği 350-358 hesap grubu birbirine paralel olarak
düzenlenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
179- TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR HESABI
Taşeronlara verilen avanslar hesabı, yıllara yaygın inşaat
ve onarım faaliyetinde bulunan işletmeler tarafından,
taahhüt konusu inşaat ve onarımın bir kısmının ya da
tamamının taşeronlara yaptırılması durumunda, taşeronlara
projeler bazında verilen avansların izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
18- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR
TAHAKKUKLARI
Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları hesap
grubu; içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak
gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait
olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak
gelirlerin izlenmesi amacıyla kullanılır
Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları,
niteliklerine göre bu grup içinde açılacak aşağıdaki
hesaplardan oluşur:
180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı
181 Gelir Tahakkukları Hesabı
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
180- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI
Gelecek aylara ait giderler hesabı, peşin ödenen ve cari
dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi
gereken gelecek dönemlere ait giderlerin, ilgili oldukları aya
kadar geçici olarak izlenmesi için kullanılır.
Dönem sonunda, duran varlıklar ana hesap grubu
içindeki gelecek yıllara ait giderler hesabında yer alıp,
tahakkuk zamanına bir yıldan az süre kalan peşin ödenmiş
giderler bu hesaba aktarılır.
Peşin ödenen giderler, ilgili oldukları faaliyet döneminde
giderler
hesabına
kaydedilerek
gider
tahakkuku
gerçekleştirilir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek: 01.10.2013 tarihinde bir bina 7 aylığına kiralanmış ve 7
aylık kira bedeli olan 4.200 YTL peşin olarak ödenmiştir. (KDV ve
diğer vergiler dikkate alınmamıştır)
Örneğe dikkat edilecek olursa Ekim- Kasım- Aralık ayları 2013
yılı içinde;
Ocak-Şubat-Mart-Nisan ayları 2014 yılı içindedir. (4 ay)
Bu durumda içinde bulunulan döneme ait 3 aylık gider 180Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabına, 4 aylık gider 280- Gelecek
Yıllara Ait Giderler Hesabına kaydedilecektir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
180- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI
H. Kod
770
180
280
103
830
835
Hesabın Adı
GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H.
GELECEK AYLARA AİT GİDERLER H.
GELECEK YILLARA AİT GİDERLER H.
VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H.
BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
600,00
1.200,00
2.400,00
4.200,00
4.200,00
4.200,00
Kasım ve Aralık ayı sonunda bu aylara ait giderler dönem gideri
haline dönüştürülecektir. Kayıt aşağıdaki şekilde olacaktır:
H. Kod
Hesabın Adı
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H.
180
GELECEK AYLARA AİT GİDERLER H.
Borç
Alacak
600,00
600,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Ayrıca dönem sonunda yeni hesap dönemine sarkan kısım
dönemsellik kavramı gereği 280- Gelecek Yıllara Ait Giderler
Hesabından 2014 yılına ait kısım 180- Gelecek Aylara Ait Giderler
Hesabına aktarılacaktır. 2014 yılı içinde her ay sonunda gider dönem
giderine dönüştürülmeye devam edilecektir.
H. Kod
Hesabın Adı
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER H.
280
GELECEK YILLARA AİT GİDERLER H.
Borç
Alacak
2.400,00
2.400,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Döner sermaye personeline 15 Aralık-15 Ocak
maaşının ödenmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H.
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER H.
360
ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H.
361
ÖDENECEK SOS. GÜV.KES.H.
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H.
830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
835
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
12.409,73
10.858,50
753,07
5.236,21
17.278,95
17.278,95
17.278,95
Ocak ayı içinde;
H. Kod
Hesabın Adı
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H.
180
GELECEK AYLARA AİT GİDERLER H.
Borç
Alacak
10.858,50
10.858,50
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
181- GELİR TAHAKKUKLARI HESABI
Gelir tahakkukları hesabı, üçüncü kişilerden tahsili ya da
bunlar adına kesin borç kaydı hesap döneminden sonra
yapılacak gelirlerin, içinde bulunulan döneme ait olan
kısımların izlenmesi için kullanılır.
Dönem sonunda, duran varlıklar ana hesap grubu içindeki
gelir tahakkukları hesabında yer alıp, tahsil zamanına bir
yıldan az süre kalan alacaklar, düzenlenecek muhasebe
işlem fişi ile bu hesaba aktarılır.
Tahakkuk ettirilmiş gelirlerden kaynaklanan ancak içinde
bulunulan faaliyet dönemini takip eden dönemde istenebilir
duruma gelecek olan alacaklar, ilgili oldukları dönemde
tahsil edilmek üzere bu hesapta izlenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Dönen ve duran varlıklar ana hesap grubu içindeki
kayıtlı alacaklara ilişkin olarak, dönem sonlarında
hesaplanan ve içinde bulunulan faaliyet dönemini takip
eden dönemde tahsil edilecek olan işlemiş faiz gelirleri
alacakları bu hesaba kaydedilir.
Bu hesapta takip edilen döviz cinsinden faiz geliri
tahakkukları, yıl sonlarında ve tahsil tarihinde Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru ile değerlenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; İçinde bulunulan yılı takip eden yıllarda tahsil edilecek
olan işlemiş faizlerin hesaplanması
H. Kod
Hesabın Adı
281 GELECEK YILLARA AİT GELİR TAAH. H.
642
FAİZ GELİRLERİ H.
Borç
Alacak
4.800,00
4.800,00
Dönem sonunda 181 Gelir Tahakkukları Hesabına aktarma
H. Kod
Hesabın Adı
181 GELECEK AYLARA AİT GELİR TAAH. H.
281
GELECEK YILLARA AİT GELİR TAAH. H.
Borç
Alacak
4.800,00
4.800,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Faizin tahsil edilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
102 BANKALAR HESABI
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR H.
181
GELECEK AYLARA AİT GELİR TAAH. H.
805 GELİR YANSITMA HESABI
800
BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Borç
Alacak
4.320,00
480,00
4.800,00
4.320,00
4.320,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
19- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR
Diğer dönen varlıklar, niteliklerine göre bu grup içinde açılacak
aşağıdaki hesaplardan oluşur:
190 Devreden Katma Değer Vergisi Hesabı
191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabı
193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı
195 İş Avansları Hesabı
196 Personel Avansları Hesabı
197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı
198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hesabı
199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı Hesabı (-)
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
190- DEVREDEN KDV HESABI
Devreden KDV Hesabını incelemeden önce kullanılan diğer KDV
Hesaplarını inceleyelim.
Bilindiği gibi mal ve hizmet alışında ödenen KDV 191- İndirilecek
KDV Hesabının borcunda izlenir. Mal ve hizmet satışında alınan KDV
391- Hesaplanan KDV Hesabında izlenir.
KDV işlemlerinde dönem aylıktır. Dolaysıyla her ay sonunda
İndirilecek KDV Hesabı ve Hesaplanan KDV hesaplarının
karşılaştırılarak kapatılması gerekir. Ay sonunda KDV ile ilgili üç
durum oluşabilir:
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
1- KDV Hesapları Denk Olabilir:
Ekim ayı sonunda yapılacak kayıt şöyledir:
H. Kod
Hesabın Adı
391 HESAPLANAN KDV H.
191
İNDİRİLECEK KDV H.
Borç
Alacak
4.600,00
4.600,00
Hesap tutarları eşit olduğundan hesaplar karşılıklı
kapanır. Bu durum KDV Beyannamesi ile vergi dairesine
bildirilecektir
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
2- Hesaplanan KDV, İndirilecek KDV'den büyük olabilir.
Ekim ayı sonunda yapılacak kayıt şöyledir:
H. Kod
Hesabın Adı
391 HESAPLANAN KDV H.
191
İNDİRİLECEK KDV H.
360
ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H.
Borç
Alacak
6.800,00
4.600,00
2.200,00
Mal satışı sırasında alınan KDV; mal alışı sırasında ödenen
KDV'den fazla olduğu için aradaki fark KDV Beyannamesi ile vergi
dairesine beyan edilecek ve ödenecektir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
3- Hesaplanan KDV, İndirilecek KDV'den küçük olabilir.
Temmuz ayı sonunda yapılacak kayıt şöyledir:
H. Kod
Hesabın Adı
391 HESAPLANAN KDV H.
190 DEVREDEN KDV H.
191
İNDİRİLECEK KDV H.
Borç
Alacak
3.800,00
900,00
4.700,00
Mal satışı sırasında alınan KDV; mal alışı sırasında ödenen
KDV'den az olduğu için aradaki fark Devreden KDV Hesabına
kaydedilecek ve bu durum KDV Beyannamesi ile vergi dairesine
beyan edilecektir. Sonraki ayda ödenecek KDV çıkması halinde bu
tutar mahsup edilerek hesap kapatılacaktır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
191- İNDİRİLECEK KDV HESABI
İndirilecek katma değer vergisi hesabı, her türlü mal ve
hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer
vergisi ile satılan mal ve hizmetlerin iade ve iskontolarına ilişkin
katma değer vergilerinin izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; İşletme tarafından 3.200,00 TL + KDV tutarında
kırtasiye malzemesi satın alınmıştır.
H. Kod
Hesabın Adı
150 İLK MADDE VE MALZEME H.
191 İNDİRİLECEK KDV H.
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H.
830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
835
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
3.200,00
576,00
3.776,00
3.776,00
3.776,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
193- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HESABI
Peşin ödenen vergiler ve fonlar hesabı, mevzuat gereğince peşin
ödenen kurumlar vergisi ve diğer vergiler ile fonların izlenmesi için
kullanılır.
371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri
Hesabına borç yazılan tutar, 370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal
Yükümlülük Karşılıkları Hesabının alacak tutarından fazla olamaz.
Fazla olması hâlinde kalan tutar 295 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar
Hesabında izlenir.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek: 01.09.2013 tarihinde işletme deposunu dört aylığına kiraya
vermiş ve 4 aylık kira bedeli olan 1.200 YTL peşin olarak almıştır. Kira
bedeli üzerinden %20 GV Kesintisi yapılmış varsayılacaktır.
H. Kod
Hesabın Adı
100 KASA H.
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR H.
380
GELECEK AYLARA AİT GELİRLER
Borç
Alacak
1.200,00
240,00
1.200,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
195- İŞ AVANSLARI HESABI
İş avansları hesabı, işletme adına mal ve hizmet satın almak
üzere gider ve ödemeleri yapacak personele verilen avansların
izlenmesi için kullanılır.
Örnek: HGS alımı için avans verilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
195 İŞ AVANSLARI H.
100
KASA H.
Borç
Alacak
1.400,00
1.400,00
Avansın mahsup edilmesi,
H. Kod
Hesabın Adı
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H.
191 İNDİRİLECEK KDV H.
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H.
830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
835
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
1.186,44
213,56
1.400,00
1.400,00
1.400,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
196- PERSONEL AVANSLARI HESABI
Personel avansları hesabı, personele maaş, ücret ve yolluk
karşılığı verilen avansların izlenmesi için kullanılır.
Örnek: İşletme personeli X'e 10.000 liralık mal alımı için
sözleşme yapmak, mal avansı ödemek üzere 2.000 YTL ve yolluk
olarak 1.200 YTL ödenmiştir.
H. Kod
Hesabın Adı
195 İŞ AVANSLARI H.
196 PERSONEL AVANSLARI H.
103
VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H.
Borç
Alacak
2.000,00
1.200,00
3.200,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Örnek; Personel sözleşmeyi yaparak iş gezisinden dönmüştür.
Mal siparişi için 2.000 lira avans ödemiş, kişisel harcamaları içinse
700 YTL fatura göstermiştir. Personel kalan tutarı işletmeye nakit
olarak ödemiştir.
H. Kod
159
770
100
195
196
360
830
835
Hesabın Adı
VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI H.
GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H.
KASA H.
İŞ AVANSLARI H.
PERSONEL AVANSLARI H.
ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H.
BÜTÇE GİDERLERİ HESABI
GİDER YANSITMA HESABI
Borç
Alacak
2.000,00
700,00
509,10
2.000,00
1.200,00
9,10
700,00
700,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI
Sayım ve tesellüm noksanları hesabı, yapılan sayımlar
sonucunda tespit edilen kasa, döviz, alınan çek, menkul kıymet ve
benzeri noksanlıkların, nedenleri belirleninceye kadar geçici olarak
kaydedilip izlenmesi için kullanılır.
Örnek; Yapılan kasa sayımında kasa mevcudunun kayıtlara göre
olması gerekenden 1.500 TL eksik olduğu tespit edilmiştir.
H. Kod
Hesabın Adı
197 SAYIM NOKSANLARI H.
100
KASA H.
Borç
Alacak
1.500,00
1.500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI
Yapılan araştırma sonucunda noksanlığın daha önceden
kasadan ödenen personel avansının kayıtlara alınmamasından
kaynaklandığı anlaşılmıştır..
H. Kod
Hesabın Adı
196 PERSONEL AVANSLARI H.
197
SAYIM NOKSANLARI H.
Borç
Alacak
1.500,00
1.500,00
Yapılan araştırma sonucunda noksanlığın nedeninin
veznedarın parayı kendi hesabına aktarmasından kaynaklandığı
anlaşılmıştır..
H. Kod
Hesabın Adı
135 PERSONELDEN ALACAKLAR H.
197
SAYIM NOKSANLARI H.
Borç
Alacak
1.500,00
1.500,00
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
198- DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HESABI
Diğer çeşitli dönen varlıklar hesabı, yukarıda sayılan
hesaplarda izlenemeyen diğer çeşitli dönen varlıkların
kaydedilip izlenmesi için kullanılır
199- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)
Diğer dönen varlıklar karşılığı hesabı, yıl sonunda ilgili kesin
hesaplarına aktarılması imkânı bulunmayan, kasa, menkul kıymet,
stok ve maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım
fazlaları tutarının üstünde olması hâlinde fark kadar ayrılacak
karşılıkların izlenmesi için kullanılır.
İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI
Ramazan ORMAN
İç Denetçi