İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Titreşim

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Titreşim
Titreşim (vibrasyon), mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlamaktadır. Bir başka
ifadeyle; potansiyel enerjinin kinetik enerjiye, kinetik enerjinin potansiyel enerjiye dönüşmesi olayına
titreşim denir. Çalışma ortamında titreşim, kişinin çalışma verimini, sağlık ve güvenliğini olumsuz
yönde etkilemektedir. Endüstride iki tip titreşimden bahsedilir. Birincisi el- kol tireşimi, ikincisi tüm
vücut titreşimidir.
El-kol titreşimi; mevcut titreşimin el–kol sistemine aktarıldığında, çalışanların sağlık ve güvenliği için
risk oluşturan ve özellikle damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan titreşim şeklidir.
El- kol titreşimine en sık inşaat, ormancılık ve maden sektöründe maruz kalınmaktadır.
Tüm vücut titreşimi ise; vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanların sağlık ve güvenliği için risk
oluşturan, özellikle bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan titreşim şeklidir.
(25325 sayılı Titreşim Yönet.) Tüm vücut titreşiminden en çok etkilenenler tarım ve inşaat sektörü
çalışanlarıdır. Özellikle iş makinalarında çalışanların titreşimden etkilenmesi, oturdukları koltuk
vasıtasıyla titreşimin tüm vücuda aktarılmasıyla gerçekleşmektedir. Gıda sektörü gibi titreşimle
çalışan konveyörlerin bulunduğu çalışma alanlarında da konveyörlerin zeminde oluşturduğu titreşim
ayaklar vasıtasıyla çalışanların vücutlarına aktarılmaktadır.
Titreşimin 3 farklı bileşeni mevcuttur. Bunlar; maruziyet yüzeyi, titreşimin frekansı ve titreşime
maruz kalma süresidir. Belirtilen bu etkenlere göre kişinin titreşim maruziyeti de değişiklik
göstermektedir.
Titreşimin etkileri:
Titreşim, zihinel ve bedensel yorgunluğa yol açar. Sinir sistemi, sindirim ve dolaşım sistemi üzerinde
yarattığı negatif etkiler yüzünden iş veriminde düşüşlerin yaşanmasına neden olur.Titreşim nedeniyle
oluşan meslek hastalıkları da söz konusudur. Uzun süre el-kol titreşimine maruziyet sonucunda
oluşan meslek hastalıklarından en bilineni ‘beyaz parmak’ hastalığıdır. Beyaz parmak hastalığı,
ağırlıklı olarak madencilik, ormancılık, inşaat vb. iş kollarında, özellikle titreşimli/elektrikli el aletleri
ile çalışırken oluşan titreşim sonucu meydana gelir. Elde hissizlik ve fonksiyon kaybı yaratan hastalık,
kangrene kadar ilerleyebilmektedir. (Resim.1-Resim. 2)
Titreşim ölçümü ve sınır değerleri:a) El – kol titreşimi için;
- Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s²
- Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s²
Titreşim maruziyeti yönetmeliklerle de sınırlandırılmıştır (25325 sayılı Titreşim Yönet.). Titreşimin
mevcut olduğu çalışma alanlarında periyodik ölçümler yapılarak maruziyet belirlenir. Ölçümler, maruz
kalınan titreşim türüne göre el-kol ya da tüm vücut titreşimi olarak yapılır. Özellikle el aletlerini
kullanan kişilerde el-kol titreşimi, titreşimli makinelerin başında çalışan operatör vb. personelde ise
tüm vücut titreşimi ölçümleri yapılmalıdır. Yapılan ölçümler sonucunda yönetmeliklerde de belirtilen
maruziyet değerlerinin üzerinde bir titreşim değeri söz konusu ise bu noktalarda önlemler
alınmalıdır.Yönetmelikte maruziyet değerleri aşağıdaki gibi verilmektedir:
b) Bütün vücut titreşimi için;
- Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s² - Sekiz saatlik çalışma
süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s² olacaktır. Titreşim maruziyetinin önlenmesi veya
azaltılması: Mekanik titreşim riskleri öncelikle kaynağında yok edilmeli veya en aza indirilmelidir.
Yönetmeliklerde belirtilen maruziyet etkin değerlerinin aşılması halinde, işveren, mekanik titreşime
ve yol açtığı risklere maruziyeti en aza indirmek için teknik ve organizasyonel önlemler almak
durumundadır. Bu önlemlerden bazıları; -Mekanik titreşime maruziyeti azaltan başka çalışma
yöntemlerine geçiş, -Yapılacak iş dikkate alınarak mümkün olan en az titreşim oluşturacak uygun
ergonomik tasarım ve uygun iş ekipmanı seçimi, -Titreşimin zarar verme riskini azaltmak için, bütün
vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan oturma yerleri ve el–kol sistemine aktarılan titreşimi
azaltan el tutma yerleri ve benzeri yardımcı donanım sağlanması, -İşyeri, işyeri sistemleri ve iş
ekipmanları için uygun bakım programları, -İşçilere, mekanik titreşime maruz kalmayı en aza
indirecek şekilde iş ekipmanını doğru ve güvenli bir biçimde kullanmaları için uygun bilgi, eğitim ve
talimat verilmesi, -Organizasyonel olarak maruziyet süresi ve şiddetinin sınırlanması, yeterli
dinlenme sürelerini kapsayan uygun çalışma programının hazırlanmasıdır. Yönetmelikte de belirtildiği
gibi, işçiler hiçbir durumda maruziyet sınır değerlerini aşan titreşime maruz kalmamalıdırlar.
Maruziyet sınır değeri aşılmış ise, işveren, maruziyeti sınır değerin altına indirecek önlemleri derhal
almakla yükümlüdür. Maruziyet sınır değerinin aşılmasının nedenleri belirlenerek, sınır değerin
aşılmasını önlemek için gerekli koruma ve önleme tedbirleri de işverenin sorumluluğundadır.