engellilik ölçütü, sınıflandırması ve engellilere

Lütfi İNCİROĞLU
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Çalışma Genel Müdür Yardımcısı
ENGELLİLİK ÖLÇÜTÜ, SINIFLANDIRMASI VE ENGELLİLERE VERİLECEK
SAĞLIK KURULU RAPORLARI
1.GİRİŞ
Doğuştan veya sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli
derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük
gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım veya rehabilitasyon,
danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiler engelli olarak, engellilik durumuna
göre engel oranı % 50 ve üzerinde olduğu tespit edilenlerden günlük yaşam aktivitelerini
başkalarının yardımı olmaksızın yerine getiremeyeceğine engelli sağlık kurulu tarafından
karar verilen kişiler de ağır engelli olarak, tanımlanmaktadır.
Dünyanın gelişmiş ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de özel politika gerektiren gruplar
içinde yer alan engelli vatandaşlarımızın sorunlarının çözümü en önemli ve öncelikli bir
konudur. Sorunların tespit edilerek bir strateji geliştirilebilmesi doğru ve yeterli bilginin
varlığını gerektirir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesinde yer alan Ulusal Engelliler
Veritabanı (ÖZVERİ) 2012 yılı kayıtlarına göre, ülkemizde toplam 1.559.222 engelli kişi
bulunmaktadır. ÖZVERİ ‘de kayıtlı, adresi ve Engelli Sağlık Kurulu Rapor bilgisi bilinen engelli
kişilerin cinsiyete göre dağılımına baktığımızda 672.172’si kadın, 887.041’i erkek engelli
vatandaşımızın olduğu görülmektedir.
Engellilerin sağlığı ile ilgili durumlarının tanımlanmasında ve her türlü bilginin
kodlanmasında, çeşitli disiplinler ve hizmetler açısından verilerin toplanmasında,
kaydedilmesinde ve karşılaştırılmasında, engellilerin tedavisi, rehabilitasyonu, eğitimi ve
istihdamı ile ilgili hizmetlerin değerlendirilmesinde, planlanmasında ortak standart bir dil ve
çerçeve oluşturmak kaçınılmazdır.
Bu kapsamda, engelli sağlık kurulu raporlarının alınışı, geçerliliği, değerlendirilmesi ve engelli
sağlık kurulu raporu verebilecek yetkili sağlık kurumlarının tespiti ile ilgili usul ve esasları
belirlemek; engellilerle ilgili derecelendirmelere, sınıflandırmalara ve tanımlamalara
gereksinim duyulan alanlarda ortak bir uygulama geliştirmek ve uluslararası sınıflandırma ve
ölçütlerin kullanımının yaygınlaştırılmasını sağlamak amacıyla “Engellilik Ölçütü,
Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik” 30
Mart 2013 tarihli ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir 1 .
1
Engelli ifadesi 3 Mayıs 2013 tarihli ve 28636 sayılı RG’de yayımlanarak yürürlüğe giren K anun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Yer Alan Engelli Bireylere Yönelik İbarelerin Değiştirilmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile engelli olarak değiştirilmiştir.
Bu yazımızda engellilere verilecek sağlık kurulu raporları, engel oranının belirlenmesi, engelli
sağlık kurulu raporuna itiraz, engelli sağlık kurulu raporunun geçerlilik süresi ile vergi
indirimine ilişkin hususlara açıklık getirmeyi amaçlamaktayız.
2. ENGELLİLİK ÖLÇÜTÜ, SINIFLANDIRMASI VE ENGELLİLERE VERİLECEK SAĞLIK KURULU
RAPORLARI
Dünya Sağlık Örgütü sağlık ve sağlıkla ilgili durumların tanımlanması için ortak standart bir dil
ve çerçeve oluşturmayı amaçlamaktadır. Ülkemizde de “İşlevsellik Yetiyitimi ve Sağlığın
Uluslararası Sınıflandırması” sisteminin kullanılması amacıyla eğitim, öğretim, uygulama ve
yaygınlaştırma hizmetleri Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının koordinatörlüğünde, ilgili
kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütleri, üniversiteler ve ilgili meslek
kuruluşlarının işbirliği ile yürütülmektedir.
Engellilik Ölçütü, Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında
Yönetmelik hükümleri, Engellilik Ölçütü, Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu
Raporu Düzenleme Usul ve Esaslarını, Engel oranının belirlenmesi, Engelli sağlık kurulu
raporuna itiraz, Engelli sağlık kurulu raporunun geçerlilik süresi ile Vergi indirimine esas
raporların usul ve esaslarını düzenlemiştir.
2.1.ENGELLİ SAĞLIK KURULU RAPORU VERMEYE YETKİLİ SAĞLIK KURUMU
Yönetmelik hükümlerine göre, engelli sağlık kurulu; iç hastalıkları, göz hastalıkları, kulakburun-boğaz, genel cerrahi veya ortopedi, nöroloji veya ruh sağlığı ve hastalıkları
uzmanlarından oluşmaktadır. Engelli sağlık kurulu raporu vermeye yetkili sağlık kurumunda,
fizik tedavi ve rehabilitasyon uzman hekiminin bulunması halinde, bu uzmanın engelli sağlık
kurulunda yer alması zorunludur.
Engelli sağlık kurulu raporları, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-1 Engelli Sağlık Kurulu
Raporu Formuna uygun olarak düzenlenir. Kişinin engel oranı, engelli sağlık kurulunca bu
Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-2 Engel Oranları Cetvelinde bulunan engel oranlarına göre
yüzde (%) olarak belirlenerek engelli sağlık kurulu raporunun ilgili bölümünde rakam ve yazı
ile belirtilir. Bu cetvelde adı geçmeyen hastalık ve engeller ile bunlara ait engel oranları,
fonksiyon kayıplarına göre engelli sağlık kurulunca değerlendirilerek belirlenir.
Engele ilişkin klinik bulgular, radyolojik tetkikler ve laboratuvar bilgileri, raporun ön
yüzündeki ilgili bölüme özetlenerek yazılır. 15 yaşından büyük engellilere düzenlenecek olan
engelli sağlık kurulu raporlarında, engellinin fotoğrafının bulunması zorunludur. Kişinin ya da
kişiyi sevk eden kurumun talebi halinde, kişinin sağlığına etkisi dikkate alınarak
çalıştırılamayacağı işlerin niteliği ile raporun kullanım amacı bölümüne; bireyin yararlanmak
istediği hak ve hizmetlere ilişkin talepleri belirtilir.
Kişinin engel durumunun zaman içinde değişme ihtimali olduğu ve hastalık bulgularının tam
olarak görülemediği durumlarda kişinin mevcut durumu esas alınarak süreli rapor düzenlenir.
Engelli sağlık kurulu raporlarının kişinin başvuru tarihinden itibaren en geç yirmi iş gününde
tamamlanarak ilgiliye verilmesi esastır.
2.2.ENGELLİ SAĞLIK KURULU RAPORUNA İTİRAZ
Engelli sağlık kurulu raporuna; engelli, velisi veya vasisi veyahut raporu isteyen kurum
tarafından itiraz edilebilir. İlgililer itiraz dilekçesi ve ilk engelli sağlık kurulu raporunun tasdikli
bir örneği ile birlikte, bulunduğu ilin sağlık müdürlüğüne başvurur. İl sağlık müdürlüğünce,
engelli sağlık kurulu raporu alacak kişi en yakın farklı bir engelli sağlık kurulu raporu vermeye
yetkili hastaneye gönderilir. İtiraz edilen engelli sağlık kurulu raporu ile itiraz üzerine verilen
engelli sağlık kurulu raporundaki kararlar aynı yönde ise engelli sağlık kurulu raporu
kesinleşir.
Engelli sağlık kurulu raporlarının farklı olması durumunda, Sağlık Bakanlığınca belirlenmiş
olan hakem hastanelerden, kişinin ikamet ettiği yere en yakın bir hakem hastaneye, kişi
yeniden muayene edilmesi ve engelli sağlık kurulu raporu tanzim edilmesi amacıyla yine il
sağlık müdürlüğü kanalıyla gönderilir. Hakem hastanenin engelli sağlık kurulunca verilen
kararı kesindir.
2.3.ENGELLİ SAĞLIK KURULU RAPORUNUN GEÇERLİLİK SÜRESİ
Engelli sağlık kurulu raporunun sürekli olup olmadığı ile süreli raporlarda raporun geçerlilik
süresi mutlaka belirtilir.
Engelli sağlık kurulunca kişinin engel durumunun sürekli olduğuna karar verilmesi
durumunda, engelli sağlık kurulu raporunun ilgili bölümünde bu durum belirtilir. Ancak engel
durumunun değişmesi halinde, kişinin talebi üzerine rapor ve buna bağlı kişinin engel oranı
yeniden belirlenir.
Engelli sağlık kurulunca engellinin engel durumunun sürekli olmadığına karar verilmesi
halinde de bu husus ilgili bölümde belirlenerek engelli sağlık kurulu raporunun geçerlilik
süresi belirtilir. Zaman içinde değişebilen veya kontrolü gerektiren hastalıklar, hastanın
önceki engelli sağlık kurulu raporu da kurula sunularak, engelli sağlık kurulunun belirleyeceği
süre içinde yeniden görüşülür ve karara bağlanır.
Sürekli raporlar ile süreli raporların geçerlilik süresi dolmadan tekrar rapor alınmak istenmesi
durumunda, ilgililerin daha önce engelli sağlık kurulu raporu alıp almadıklarına ilişkin beyanı
istenir. Evvelce engelli sağlık kurulu raporu verilmiş olduğunun tespiti halinde tekrar rapor
verilmez.
2.4.VERGİ İNDİRİMİNE ESAS RAPORLAR
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre, engelli indirimine esas olmak üzere
düzenlenen raporlarda, raporu düzenleyen sağlık kuruluşu tarafından işverenin bulunduğu
yerdeki il defterdarlığına gönderilen engelli sağlık kurulu raporu esas alınır.
3.SONUÇ
Engellilerin toplumdaki varlıklarını kabul etmek ve bunların hayatlarını kolay şekilde devam
ettirebilmelerini sağlamak toplum olarak en temel görevimizdir. Engellilerin tedavisi,
rehabilitasyonu, eğitimi ve istihdamı ile ilgili hizmetlerin değerlendirilmesinde,
planlanmasında ortak standart bir dil ve çerçeve oluşturmak ve kamu hizmetlerinden etkin
bir şekilde yararlanmalarını sağlamak gerekmektedir. Engellilerin hizmete ulaşımında
bürokratik engebelerin aşılması için daha fazla gayret gösterilmesi gerektiği kanaatindeyiz.