Memmedli Meryem KM-4 Felsefe problemleri.Umumi seciyyesi ve

Memmedli Meryem KM-4
Felsefe problemleri.Umumi seciyyesi ve ilkin tesnifati.
(Antologiya,qnoseologiya.Sosial felsefe)
Felsefeni maraqlandiran butun problemler umumi
dunyagorusu ,ebedilik baximan serh edilir.Biz kimik,haradan
gelib haraya gedirik?:varligin baslangici ve qeyri varliq ile onun
qarsiliq munasibeti,zamanin sirri ve onun edebiyyat ile qarsiliqli
elaqesi,varligin sonsuzlugu ve sonlulugu , onun terkib hisselerin
olume mehkum olmasi , heyatin ve suurun meydana gelmesi ,
heyat ve olum anlayisi ve s. Butun bu problemler dunyanin
butovluyu ve orada insanin yeri meselesinde birlesir
XX esr elm felsefesinin gorkemli numayendesi K.Popperin
fikrine gore “hec olmasa bir esl felsefi problem var ki , her bir
insan onunla maraqlanir.Bu kosmoloiya problemidir.-dunyanin
ve bu dunyanin bir hissesi kimi biz de (biliyimiz ile birge )
daxil olmaqla derk edilmesi problemidir”.O , pozitivistlerle
mubahise apararaq yazirdi: “Filosof mehdud mutexessis
olmamalidir.Mene geldikde ise , men elm ve felsefe ile ona gore
maraqlaniram ki , yasadigimiz dunyanin sirleri , bu dunya
haqqinda insan biliyinin sirleri haqqinda ne ise bilmek
isteyirem”
Felsefe elminin seciyyevi problematikasinin
deqiqlesdirilmesi onun inkisafi gedisinde felsefenin ozunde
musteqil , bezen ise keskin sekilde muxtelif olan bolmeler kimi
muxtelif tereflerin ferqlenmesine getirib cixarmisdir.
Deyilenlerden bele neticiye gelmek olar ki , felsefenin 3
esas movzusu var : dunya , insane ve dunyaya munasibet. Bu 3
esas movzulara uygun olaraq felsefenin uc esas aspekti
movcuddur:
1.varliq (metafizika)
2.felsefi baxisdan insane
3.idrak
Belelikle esas felsefi fenler bunlardir: 1.Metafizika
(antologiya) 2.Axsiologiya (deyer haqqinda telim)
3.Qnoseologiya (idrak haqqinda telim).
Bundan basqa tebietin felsefesini( natur felsefe )
,cemiyyetin felsefesini (social felsefe) , elmin , texnikanin ,dinin
, huququn , medeniyyetin ve s. felsefesinide ferqlendirirler .
Felsefi problemlerin spesifikliyi onlarin xususi elmlerin
problemleri ile elaqesini istisna etmir , eksine bunu teleb edir.
Xususi elmlerin felsefi problemlerele nezeri , xususi elmi ve
helli ehtimal edilen (ferziyye , nezeriyye) problemleridir ki ,
felsefi izaha ehtiyaci var . Burada filosoflarin ve xususi elmlerin
temsilcilerinin birge fealiyyet gostermeleri ucun imkan var.
XX esrin boyuk fiziki A.Ensteyn demisdir ki , “bizim
zamanda fizik , felsefi problemler ile evvelki nesilden olan
fizike nisbeten daha cox derecede mesgul olmaga mecburdur .”
Belelikle felsefe xususi elmleri evez etmir , o fiziki alem
ve yaxud cemiyyetin social heyati haqqinda yeni nezeriyyeler
yaratmir , elmin yeni melumatlar esasinda idraki ehemiyyeti
olan neticeler cixarir , onlarla istinad edir , konkretlesdirir ,
zenginlesdirir , umumi nezeriyyeve idrakin mentiqini inkisaf
etdirir