Embriyolojiye Giriş - Adnan Menderes Üniversitesi

Embriyolojiye Giriş
Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN
Adnan Menderes Üniversitesi Tıp
Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji
Anabilim Dalı
Embriyoloji kitapları
•
•
•
•
•
•
•
Medikal Embriyoloji : Prof. Dr. İsmail Petorak
İnsan Embriyolojisine Giriş : Prof. Dr. İlhan Kerse
Genel İnsan Embriyojisi : Prof. Dr. Aysel
Şeftalioğlu
Langman’s Medikal Embriyoloji : T.W Sadler
Renkli Embriyoloji Atlası : Ulrich Drews
The Developing Human :Keıth L. Moore
Klinik Yönleriyle İnsan Embriyolojisi: Nobel Tıp
Kitabevi-2009
Tanım
Bir canlı gelişmeye başladığı dönemdenden
itibaren belirli bir süre içerisinde türe özgü şeklini
alıncaya değin, geçirdiği gelişim evrelerini inceleyen
bilim dalına embriyoloji denir.
Embriyoloji kelime olarak cenin (dölet) bilimi
anlamına gelir. Bu terim doğum öncesi (prenatal)
gelişimi ifade eder.
İnsan hayatının başlangıcı hakkında bilgi verir ve
prenatal gelişimde meydana gelen değişiklikleri
gösterir.
Genel anatomiyi aydınlatır ve normal ilişki ile
anormal gelişimi açıklar.
Embriyolojinin Sınıflandırılması
1- Genel Embriyoloji
2- Özel Embriyoloji
Embriyonik Terimler
Oosit: Ovaryumda üretilen dişi
germ(cinsiyet) veya seks hücresidir.
Sekonder oosit veya olgun ovum şeklinde
ovaryumdan dışarı atılır.
Spermiyum : Testislerde üretilen erkek
germ hücreleridir. Spermatozoon da denir.
Spermiyum ejekulasyon sırasında erkek
üretrasından atılır.
Döllenmiş ovum: İçerisine sperm girmiş bir
sekonder oositi ifade eder.
Zigot
Zigot: Döllenme tamamlandığında, oosit
ve spermin birleşmesi sonucu oluşur.
Yarıklanma: Zigotun bir dizi mitotik
bölünmeden geçtiği süreci ifade eder.
Böylece erken embriyonik hücreler diğer
adıyla blastomerler oluşur. Her bölünme
sonucu blastomerler küçülür fakat erken
embriyonun boyu değişmez.
Morula: Döllenmeden 3-4 gün sonra
blastomerler şekil değiştirir ve sıkı bir
hücre topu haline dönüşürler. 12 veya
daha fazla blastomer, küre şeklini alır ve
duta benzediği için morula adı verilmiştir.
Bu fiziki sıkıştırma olayından hücre
yüzeyi adezyon molekülleri sorumludur.
Blastosist
Blastosist: Morula, tuba uterinadan
uterusa girdiği zaman içerisinde sıvı dolu
bir kese olan blastosist kesesi oluşur. Bu
değişme morulayı blastosist’e dönüştürür.
Merkezde bulunan hücreler iç hücre
kitlesini (embriyoblastları) oluşturur. Bu
hücreler embriyonun başlangıcı veya
taslağıdır.
Preimplantasyon Evresi
Embriyonal gelişimin preimplantasyon
(implantasyon öncesi) evresi, döllenme ile
uterus duvarına yapışma arasında geçen
süredir. Ortalama 6 gündür.
İmplantasyon Evresi
Blastosistin
endometriyum’a
(uterusun
mukoza tabakası veya örtüsü) bağlanma ve
gömülme sürecidir.
Gastrula


Gelişmekte olan canlı 3. haftada ektoderm,
mezoderm ve endodermden oluşan üç
tabakalı veya trilaminer embriyonik disk
şeklini alır. Bu olaya gastrulasyon, oluşan
yapıya da gastrula denir.
Gastrulanın üç germ tabakası daha sonra
farklılaşarak embriyonun doku ve
organlarını oluşturur.
Nörula



Dördüncü haftaya gelen embriyoya nörula
denir.
Nörulasyon nöral tüp gelişimini ifade
eder.
Yaklaşık 27. günde yani 4. haftanın
sonunda iki ucu kapalı nöral tüp oluşur.
Gelişim Evreleri


Doğum öncesi (prenatal) evre
Doğum sonrası (postnatal) evre
Doğum Öncesi Evre
Embriyonal evre: Gelişim sürecinde sekizinci haftanın
sonuna kadar olan evreyi ifade eder. Gelişmekte olan
insana bu evrede embriyo denir. Embriyonal evrenin
sonunda, bütün esas yapıların başlangıcı oluşmuştur.
Ancak sadece kalp ve dolaşım çalışır durumdadır (21. gün).
Taslak, primordiyum: Bir organ veya yapının
gelişmesinde en erken aşamanın, fark edilebilir ilk işaretini
veya bu aşamanın başlangıcını ifade eder.
Doğum Öncesi Evre
Fetal evre: Dokuzuncu haftadan doğuma
kadar olan evreyi belirtir. Oluşan organ ve
dokuların
farklılaşması
ve
büyümesi
gerçekleşir. Doku ve organlar işlevsel hale
gelir.
Konseptus

Bu terim embriyo ve embriyo ile ilişkili
membranları ve zarları ifade eder.
(plasentanın embriyonal bölümü,
amniyon, koriyonik kese ve vitellus
kesesini de kapsar)
Embriyonik Terimler
Üç Ay (Trimestir) : Üç takvim ayından oluşan
dönemdir. Dokuz aylık gebelik (rahim içi gelişme)
dönemi üç üç ay ’a ayrılmıştır. İlk üç ay gelişmenin
en kritik evresidir.
Düşük (Abortus) :Embriyonun veya fetusun
yaşayabilir (varlığını uterus dışında kendi başına
sürdürebilir) hale gelmeden uterus dışına atılmasını
ifade eder.
Postnatal (doğum sonrası) Dönem




Bebeklik : Doğumdan sonraki ilk yılı kapsayan süredir.
Yenidoğan (Neonatal): Doğum sonrası İlk 4 hafta
yenidoğan veya neonatal dönem olarak bilinir.
Çocukluk : 13. ay ile buluğ çağı (puberte, cinsel
olgunluk) arasında kalan dönemdir.
Puberte (Buluğ): Genellikle, kızlarda 12 – 15 ve
erkeklerde ise 13 – 16 yaşları arasındaki ikincil cinsiyet
belirtilerinin ve üreme yeteneğinin geliştiği dönemdir.
Puberte kızlarda ilk adet kanaması ile menstruasyonun
başlaması (menarş) ; erkeklerde ise olgun spermlerin
üretilmesi ile sona erer.
Ergenlik (Adölesan)


Ergenlik: 11 ile 19 yaş arasındaki
dönemdir. Bu süre cinsel olgunlaşmanın en
erken belirtileri ile başlar, fiziksel, zihinsel
ve duygusal olgunlaşmayla son bulur.
Üreme yeteneği ergenlikte tamamlanır.
Yetişkinlik (Adult)


Erken erişkinlik : 18 – 21 yaş arasında
ulaşılır. Kemikleşme ve büyüme görsel
olarak bu dönemde tamamlanır.
21 – 25 yaşları arasında kemikleşme ve
büyüme sona erer.