Limanların Önemi Yrd. Doç. Dr. Soner ESMER DEÜ Denizcilik Fakültesi Knidos, Efes, Bergama, Assos, Teos, Pagos (Kadifekale), Urla… Knidos Knidos Marmaray.. OSMANLI DÖNEMİNDE LİMANLARIMIZ Osmanlı İmparatorluğunda deniz ticaretinin zayıf olması nedeniyle yapılan liman sayısı çok sınırlı kalmıştır. Limanların yapımı çoklukla yabancılar tarafından finanse edildiği için liman işletmesini de yabancılar yapmıştır (Kasaba,i R; 1994) En önemli limanlar: •1876 yılında bitirilen İzmir’deki Pasaport limanı, •1892’de yapılan İstanbul Salıpazarı eski rıhtımı •1903’te Haydarpaşa önlerinde yapılan eski limandır. 16.yy’da İzmir Limanı 18. ve 19. yy’da İzmir Limanı • Osmanlı dış ticaretindeki gelişmelerin etkisiyle İzmir limanı daha o dönemde ihracat limanı olma özelliği kazanmıştır. • 19.yy’ın son çeyreğinde İzmir limanı Osmanlı’nın en önemli ihracat limanı olmuştur. • İthalatta ise İstanbul limanından sonra gelmektedir. • 1867'de başlayan İzmir Limanı inşaatının bir bölümünü oluşturan Pasaport Rıhtımı, 1876'da Fransız Gifre (Guiffray) Şirketi tarafından ve İngiliz mühendislerin projelerine göre bitirilmişti. • Pasaport ve Konak rıhtımlarını 1884 yılında aldığı imtiyazla 49 yıl işleten Fransız uyruklu Gifre şirketi imtiyazını, 1933 yılında Türkiye Cumhuriyeti’ne devretmiştir (Hergüner, M; 2003). İstanbul limanı.. • Dünya deniz ticaretinin en eski ve önde gelen uğraklarından birisidir. • Özellikle 19.yy’ın son çeyreğinde batılı limanlar arasında Londra’dan sonra en yoğun liman olmuştur. Liman Adı 1887 Yılı (ton) Londra 12.307.000 İstanbul 8.666.000 Liverpool 7.940.000 Hong Kong 6.550.000 New York 6.087.000 Kaynak: Wiener W.M (1998), Bizanstan Osmanlıya İstanbul Limanı Cumhuriyet Dönemi Limanları •Kapitülasyonların kaldırılması ve kabotaj yasasının yürürlüğe girmesi Türk limancılığı için çok önemli bir adımdır. •İkinci dünya savaşı yıllarında savaş ekonomisi koşullarının elvermemesi nedeniyle limancılık konusunda yatırlımlar çok sınırlı kalmıştır. •1954 yılında yürürlüğe giren “Limanlar İnşaatı Hakkında Kanun” ulusal liman altyapısının oluşumuna öncülük etmiştir. •Limanlarımızın çoğu 1950-1960 yılları arasında hizmete girmiştir. 1946 yılında çok sınırlı olanaklarla Ereğli, Trabzon, İnebolu, Amasra ve Zonguldak limanlarının yapımına girişilmiştir. Trabzon Limanı • 1950 yılının ilk yarısında Samsun, Haydarpaşa, Salıpazarı, Alsancak ve Mersin limanlarına başlanmış, 50’li yılların ikinci yarısında bu limanlar faaliyete geçmiştir. Diğer gelişmeler… • 1967- Giresun ve Bartın Limanları yapılmıştır. • 1963 - İskenderun Limanı'nın genişletilmesine, Hopa, Bandırma ve Antalya limanlarının inşasına başlanmıştır. • 1970’li yıllar - Demir-çelik fabrikaları, rafineriler, kağıt fabrikaları ve petrokimya tesisleri kendi iskelelerini kurmuşlardır. (İzmit ve Nemrut Körfezi) • 1978 - İzmir limanının tevsi inşasına başlanmış, Haydarpaşa Limanı yeni bir mol ilave edilerek genişletilmiştir. • 1987 – Türkiye’nin ilk özel limanı GEMPORT kurulmuştur. • 1997 – Kamu limanlarının (TDİ – TCDD) özelleştirilme süreci başlamıştır. 30 yıl süreli ve “İşletme Hakkı Devri” yöntemiyle özelleştirilen TDİ Limanları Özelleştirme Sürecindeki TCDD Limanları İzmir Alsancak Limanı • 1950’li yılların ilk yarısı – Liman inşasına başlanmıştır. • 1957 – Bakanlar Kurulu kararı ile TCDD’ye devredilmiştir. • 1959 - Alsancak beton iskelesinin işletmeye açılmıştır. • 1960 - Denizcilik Bankası TAO’na devredilmiştir. • 1988 - Yüksek Planlama Kurulu kararı TCDD’ye tekrar devredilmiştir. • 2007 – Özelleştirme ihalesi yapılmış fakat devir gerçekleştirilememiştir. • 2009 – 10 milyon ton elleçlemiş ve 96,4 milyon TL kar etmiştir. Türkiye Limanları © Soner ESMER TÜRK LİMANLARI MEVCUT KAPASİTE 2008 Yılında Yük Gruplarına Göre İlk 5 Liman Konteyner taşımacılığında dünyada ilk 100 liman içinde Ambarlı 48., İzmir 85. ve Mersin 86. sıradadır (2008) Yıllar İtibariyle Limanlarımızda Toplam Yük Elleçlemeleri 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kabotaj 37.150.155 26.281.398 28.779.030 29.204.041 29.881.351 28.068.537 30.604.004 35.728.923 39.059.185 37.791.767 % 20% 16% 15% 15% 14% 13% 13% 12% 12% 12% Transit 30.770.006 28.723.744 28.541.114 11.217.198 5.491.810 5.621.659 11.144.059 28.486.106 50.744.950 58.012.586 % 17% 17% 15% 6% 3% 3% 5% 10% 16% 19% Dış Ticaret 118.113.190 113.414.358 132.832.579 149.485.514 176.161.939 180.663.331 202.718.284 222.059.619 224.798.927 213.632.353 • 2008 yılı dünya toplam deniz taşımacılığının % 3,8’i • 2008 yılı dünya toplam konteyner taşımacılığının % 1’i % Genel Toplam 63% 186.033.351 67% 168.419.500 70% 190.152.723 79% 189.906.753 83% 211.535.099 84% 214.353.527 83% 244.466.347 78% 286.274.648 71% 314.603.062 69% 309.436.706 Bölgeler Bazında Yük Elleçlemeleri 2009 Kabotaj AKDENİZ Transit Dış Ticaret Toplam 6.302.445 57.690.120 53.818.335 117.810.900 20.956.663 301.111 94.548.805 115.806.579 EGE 5.361.844 11.302 44.596.328 49.969.474 KARADENİZ 5.170.815 10.053 20.668.886 25.849.754 37.791.767 58.012.586 213.632.354 309.436.707 MARMARA Genel Toplam Dış Ticarette Ulaştırma Modların Kullanım Oranı Kabotaj taşımacılığında Ulaştırma Modların Kullanım Oranı • 2009 yılı yurt içindeki yük taşımacılığında: – % 90.4 karayolları – % 5.4 demiryolları – % 2.8 denizyolları – % 1.4 boru hatları kullanılmaktadır. • Yolcu taşımacılığındaki payı % 1’in altındadır. Sonuçlar.. • Kabotaj kanunu Türk limancılığı için çok önemli bir ilk adımdır. • Türkiye limancılık altyapısı zaman içinde çok gelişmiştir. • Ancak kabotaj taşımalarımız yetersiz kalmıştır. • Karayollarına göre yaklaşık 7,5 kat daha ucuz olan denizyolunu kullanmak ülkemiz menfaatine olacaktır.