Maliyet Muhasebesi
advertisement
Maliyet Muhasebesi GENEL BİLGİLER Yrd.Doç. Dr. Niyazi Kurnaz © www.niyazikurnaz.net Genel Bilgiler Temel Kavramlar İşletme Bilgi Sistemi Maliyet Muhasebesi - Tanımı - Amacı © www.niyazikurnaz.net MALİYET NEDİR ? Bir malı veya hizmeti yapmak ve satmak için, doğrudan doğruya yahut dolaylı olarak yapılan masrafların tümüdür. Dar Anlamda Maliyet : Üretim aşamasında üretimle ilgili olarak kullanılan ve tüketilen girdilerin(mal ve hizmetlerin) toplam parasal değeridir. Geniş Anlamda Maliyet : Mal ve hizmet üretiminde işletme tarafından yapılan çeşitli giderlerin ( hammadde, işçilik, genel üretim), uğranılan kayıpların (amortisman, fire) ve para ile ölçülebilen fedakarlıkların (SSK İşveren payı, sosyal yardımlar) toplamıdır. © www.niyazikurnaz.net MALİYET MUHASEBESİ Üretim yapan işletmelerde üretimin gerektirdiği her türlü değer hareketlerini kayıt eden, sınıflayan, rapor eden ve yorumlayan, maliyetleri üretilen mal türü ve miktarına göre hesaplayan çalışmaların tümüdür. Maliyet Muhasebesinin Amaçları •Üretilen malların birim maliyetini hesaplamak •Gider kontrolüne yardımcı olmak •Planlamaya yardımcı olmak •İşletmede alınacak özel kararlara yardımcı olmak Bir işletmede uygulanan maliyet muhasebesi ile ticaret muhasebesinin yakın ilişkisi vardır. Bu ilişki ise birbirini tamamlar niteliktedir. Maliyet muhasebesi, birim maliyetini hesaplamak için genel muhasebeden ilgili bilgileri almak zorundadır. Genel muhasebe de, görevini tamamlayabilmek için (bilanço hazırlamak…)maliyet muhasebesinden bir takım bilgiler almak zorundadır. © www.niyazikurnaz.net MALİYET MUHASEBESİ İLE GENEL MUHASEBE ARASINDAKİ FARKLAR Genel Muhasebe Maliyet Muhasebesi İç ve dış gruplara bilgi verir İç gruplara bilgi verir Tutarlar kesindir Tutarlar tahmini de olabilir Para temel ölçü birimidir Para dışı öğelerde kullanılır Kayıtlar muhasebe ilkelerine Yönetim için yararlılık göre yapılır beklentiler önemlidir ve Bütün işletmeler finansal Sadece üretim yapan işletmeler muhasebe tutmak zorundadır tutar © www.niyazikurnaz.net İŞLETME BİLGİ SİSTEMİ FİNANSAL MUHASEBE DİĞER... MALİYET ÖLÇÜM SİSTEMİ MALİYET MUHASEBESİ SİSTEMİ MALİYET KAYIT SİSTEMİ © www.niyazikurnaz.net İŞLETME HİZMET İŞLETMESİ TİCARİ İŞLETME ÜRETİM İŞLETMESİ MALİYET © www.niyazikurnaz.net TEMEL KAVRAMLAR-1 MALİYET: Bir malı veya hizmeti yapmak ve satmak için, doğrudan doğruya yahut dolaylı olarak yapılan masrafların tümüdür. ► Tükenmemiş Maliyet : İşletmenin gelecekte de gelir yaratan varlıklarıdır. Örnek, stoklar, duran varlıklar, peşin ödenmiş giderler. ► Tükenmiş Maliyet : Varlık niteliğini kaybederek dönemin gelirinden düşülen maliyetlerdir. Örnek, satılan malın maliyeti, dönemin kırtasiye ve stok giderleri. © www.niyazikurnaz.net TEMEL KAVRAMLAR-2 GİDER: İşletmenin faaliyetini ve varlığını sürdürebilmesi için belli bir dönemde kullandığı ve tükettiği girdilerin, yani mal ve hizmetin parasal tutarıdır. Örneğin, kullanılan elektriksuya ödenen para… HARCAMA: İşletme tarafından üretim faaliyetler dışında herhangi bir nedenle para veya benzeri araçlara yapılan ödemelerdir. Örneğin, demirbaş eşya satın alınması… © www.niyazikurnaz.net Tükenmemiş maliyetler ( Varlıklar ) Direkt İşçilik Direkt Malzeme Genel Üretim Maliyet Öğelerinin Üretimde Kullanılması Mamullerin Satılması (MALİYET TÜKENME NOKTASI) Yarı Mamul MAMUL Tükenmiş maliyetler (Giderler) SATILAN MALIN MALİYETİ Üretimin Tamamlanması Maliyet Dönüşümleri Maliyetlerin Gidere Dönüşmesi © www.niyazikurnaz.net Gider Tanıma a-) Sebep Sonuç İlişkisi : Maliyetler yarattıkları gelirlere karşı giderleştirilir. Maliyetin gidere dönüştürülmesini sağlayan kuraldır. Örneğin, Satılan malın maliyeti b-) Sistematik Dağılım : Birden fazla dönemde faydalanılan bir malın maliyeti, dönemler itibariyle dağıtılır. Örneğin, Amortisman dağıtımı c-) Giderin Hemen Tanınması : Gelecek dönemde yarar sağlamayan maliyetler cari dönemin gideri olarak tanımlanır. Örneğin, Satış ve yönetim giderleri. © www.niyazikurnaz.net D.İ.M.M. İlk Madde Malzeme xx 1) 400 1) 400 2)400 4)600 5)600 Genel Üretim 1) 300 1) 200 Diğ. Genel Giderler xx 1) 50 6)800 7)200 Kar / Zarar 2)200 7)200 Amortismanlar 1) 150 Satışlar 2)300 Ödenecek İşçilik xx 5)600 Direkt İşçilik 1) 300 xx Satılan Mamul Maliyeti Üretim 2)900 3)900 Mamul Yarı Mamul 3)300 3)600 4)600 © www.niyazikurnaz.net Maliyet Türleri-1 Genel Olarak - Alış Maliyeti - Üretim Maliyeti - Satış Maliyeti Maliyet Zamanına Göre - - Peşin (Ön) Maliyet Ara Maliyet Dönem Maliyeti Son Maliyet © www.niyazikurnaz.net Maliyet Türleri-2 Üretim Tekniğine Göre - Safha Maliyeti Parça Maliyeti Toplam Maliyet Maliyet Hesaplama Şekline Göre - - Gerçek (Fiili) Maliyet Tahmini Maliyet Standart Maliyet İkame Maliyet Fırsat Maliyeti Marjinal Maliyet Batık Maliyet © www.niyazikurnaz.net Maliyet Türleri-3 Üretime Yüklenme Biçimi Açısından Maliyetler - Direkt (Dolaysız) Maliyetler Direkt Malzeme Maliyeti Direkt İşçilik Maliyeti Özel Maliyetler - Endirekt (Dolaylı) Maliyetler © www.niyazikurnaz.net Maliyet Türleri-4 Davranışları Açısından Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler Yarı Değişken Maliyetler Yarı Sabit Maliyetler Davranışları Açısından Kontrol Edilebilen Maliyetler Kontrol Edilemeyen Maliyetler © www.niyazikurnaz.net Tek Düzen Hesap Planında ( 7/A SEÇENEĞİ ) FONKSİYONLARINA GÖRE 710 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı 720 Direkt İşçilik Giderleri Hesabı 730 Genel Üretim Giderleri Hesabı 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı 750 Araştırma Ve Geliştirme Giderleri Hesabı 760 Pazarlama, Satış Ve Dağıtım Giderleri Hesabı 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı 780 Finansman Giderleri Hesabı ( 7/B SEÇENEĞİ ) ÇEŞİTLERİNE GÖRE AYRIM 790 İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı 791 İşçi Ücret Ve Giderleri Hesabı 792 Memur Ücret Ve Giderleri Hesabı 793 Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler Hesabı 794 Çeşitli Giderler Hesabı 795 Vergi, Resim Ve Harçlar Hesabı 796 Amortismanlar Ve Tükenme Payları Hesabı 797 Finansman Giderleri Hesabı 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı 799 Üretim Maliyet Hesabı © www.niyazikurnaz.net Fark Hesapları: Fiili maliyet ile tahmini maliyet arasında ortaya çıkan farkların izlendiği hesaplardır. Yansıtma Hesapları: Gider hesaplarının gelir tablosuna aktarılmasında kullanılan hesaplardır. Bağlantı Hesapları: Finansal muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantı kurmak amacı ile izlenen hesaplarıdır. © www.niyazikurnaz.net MALİYET SİSTEMLERİ Maliyet Sistemleri ile, bir üretim işletmesindeki maliyeti hem bilimsel, hem de gerçeğe uygun şekilde belirleyen faaliyet, yöntem ve araçların tümü kastedilmektedir. MALİYET SİSTEMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1-) İşletmenin faaliyet konusu 2-) Kullanılan teknoloji 3-) Yönetimin beklentileri 4-) Üretim politikaları © www.niyazikurnaz.net Maliyet Sistemi GİRDİ SÜREÇ ÇIKTI Fiili ve Öngörü Rakamlar Sipariş ve Safha Maliyetleme Tam ve Kısmi Maliyetleme Geri Besleme (FeedBack) © www.niyazikurnaz.net Saptanma Zamanına Göre (Amaca göre) Fiili (Gerçek) Maliyetleme Gerçekleşmiş tutarlara dayanır. Uygulamadaki en yaygın sistemdir. Öngörü Maliyetleme :Tahmini tutarlara dayanır. Planlama ve kontrol aracı olarak kullanılır Tahmini Maliyetleme :Geçmiş dönemlere dayanılarak yapılan maliyet sistemidir. Standart Maliyetleme :Bilimsel esaslara dayanılarak yapılan maliyet sistemidir. © www.niyazikurnaz.net Saptanma Biçimine Göre (Üretim yöntemine göre) Sipariş Maliyetleme :Birbirlerini izleyen üretim safhalarında sürekli ve aynı mamülü üreten işletmelerin kullandığı maliyet sistemidir. Safha (Evre) Maliyetleme :Üretilen her birimin maliyetinin ayrı ayrı hesaplandığı maliyet sistemidir. Genellikle ileri teknoloji gerektiren, maliyetli (makine, gemi vb.) mamüllerin üretiminde tercih edilir. Mamül Maliyet = Direkt Hammadde + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti © www.niyazikurnaz.net Kapsamına Göre (Yüklenme biçimine göre) Tam Maliyetleme Kısmi Maliyetleme Değişken Maliyetleme Direkt (Asal) Maliyetleme Mamül maliyetinin tümünü içeren maliyet sistemi “tam maliyet sistemi”dir. Mamül maliyetinin bir kısmını içeren maliyet sistemi “değişken maliyet sistemi”dir. © www.niyazikurnaz.net © www.niyazikurnaz.net Maliyet Sistemi Organizasyonu + Sipariş Maliyetleme + Tam Maliyetleme Tahmini Maliyetleme + Standart + Maliyetleme Fiili Maliyetleme + Sipariş Maliyetleme + Tam Maliyetleme Sipariş Maliyetleme + Tam Maliyetleme Sipariş Maliyetleme + Değişken Maliyetleme Tahmini Maliyetleme + Standart + Maliyetleme Fiili Maliyetleme + Sipariş Maliyetleme + Değişken Maliyetleme Sipariş Maliyetleme + Değişken Maliyetleme Safha Maliyetleme + Tam Maliyetleme Tahmini Maliyetleme + Standart + Maliyetleme Fiili Maliyetleme + Safha Maliyetleme + Tam Maliyetleme Safha Maliyetleme + Tam Maliyetleme Safha Maliyetleme + Değişken Maliyetleme Tahmini Maliyetleme + Standart + Maliyetleme Safha Maliyetleme + Değişken Maliyetleme Safha Maliyetleme + Değişken Maliyetleme Fiili Maliyetleme BİR MAMÜLÜN MALİYETİNİ OLUŞTURAN ÖĞELER a-) Sabit Maliyet: Üretim maliyetlerinden etkilenmeyen yani üretim hacmi ile artıp azalmayan maliyettir. (Örneğin kira gideri) b-) Kısmi Maliyet: Üretim hacmiyle birlikte azalıp artan maliyettir. (Örneğin kullanılan hammadde, elektrik giderleri) ►Tam Maliyet Sistemi:Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti (SABİT+DEĞİŞKEN) ►Kısmi Maliyet Sistemi: İki grupta inceliyoruz… - Değişken Maliyet Sistemi: Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti ( DEĞİŞKEN ) - Direkt Maliyet Sistemi (Primer): Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik Direkt İlk Madde ve Malzeme Direkt İşçilik Primer (Asıl) Maliyet Genel İmalat Maliyeti Sabit Maliyet Değişken Maliyet © www.niyazikurnaz.net ÖRNEK Örneğin… X üretim işletmesine ilişkin bilgiler Aralık ayı itibari ile aşağıdaki gibidir; Üretimde kullanılan ilk mad. malz. = 850,000,000 Direkt işçilik = 100,000,000 Gen. İm. Mal. ( Sabit ) = 300,000,000 Gen. İm. Mal. ( Değişken ) = 100,000,000 Yukarıdaki bilgilere göre TAM MALİYET SİSTEMİ’ni kullanan bir işletmede mamülün maliyeti ne kadardır? Üretimde kullanılan ilk mad. malz. Direkt işçilik Gen. İm. Mal. ( Sabit ) Gen. İm. Mal. ( Değişken ) = 850,000,000 = 100,000,000 = 300,000,000 = + 100,000,000 1,350,000,000 Tam Maliyet Sistemi: Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti (SABİT+DEĞİŞKEN) © www.niyazikurnaz.net Yukarıdaki bilgilere göre DEĞİŞKEN MALİYET SİSTEMİ’ni kullanan bir işletmede mamülün maliyeti ne kadardır? Üretimde kullanılan ilk mad. malz. Direkt işçilik Gen. İm. Mal. ( Değişken ) = = = 850,000,000 100,000,000 + 100,000,000 1,050,000,000 Not: Değişken maliyet sistemini kullanan bir işletmede SABİT GENEL İMALAT MALİYETİ cari dönemin gideri olarak muhasebeleştirilir. - Değişken Maliyet Sistemi: Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti ( DEĞİŞKEN ) © www.niyazikurnaz.net Yukarıdaki bilgilere göre DİREKT MALİYET SİSTEMİ’ni kullanan bir işletmede mamülün maliyeti ne kadardır? Üretimde kullanılan ilk mad. malz. = 850,000,000 Direkt işçilik = + 100,000,000 950,000,000 -Direkt Maliyet Sistemi (Primer): Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik © www.niyazikurnaz.net Üretim İşletmesi Bilançosu © www.niyazikurnaz.net Üretim İşletmesi Gelir Tablosu © www.niyazikurnaz.net Satılan Malın Maliyeti Tablosu Direkt İlk Madde Malzeme (+)Dönembaşı İlk Madde Malzeme Kullanılabilir Hammadde(İlk Mad Mal) (-) Dönemsonu Hammadde Kullanılan Hammadde (+)Direkt İşçilik (+)Genel İmalat Maliyeti Toplam Üretim Maliyeti (+)Dönembaşı Yarımamül Dönemin Üretim Maliyeti (-) Dönemsonu Yarımamül Üretilen Mamül Maliyeti (+)Dönembaşı Mamül Satılabilir Mamül Maliyeti (-) Dönemsonu Mamül Satılan Mamül Maliyeti Hammadde Yarı Mamul Mamul © www.niyazikurnaz.net Örnek-1 Bir üretim işletmesinde Mayıs ayına ait bilgiler aşağıdaki gibidir; Dönembaşı Hammadde Stoku : 385,000 Dönembaşı Yarı Mamul Stoku : 255,000 Dönesonu Hammadde Stoku : 320,000 Dönemsonu Yarı Mamul Stoku : 115,000 Mayıs Ayı Hammadde Alışları : 860,000 Buna göre Mayıs ayında kullanılan hammaddelerin maliyeti ne kadardır? Direkt İlk Madde Malzeme (+)Dönembaşı İlk Madde Malzeme Kullanılabilir Hammadde (-) Dönemsonu Hammadde Kullanılan Hammadde 860,000 + 385,000 1,245,000 - 320,000 925,000 © www.niyazikurnaz.net Örnek-2 Üretilen Mamül Maliyeti : Dönembaşı Mamül Maliyeti: Dönemsonu Mamül Maliyeti: 5,000,000 2,000,000 650,000 Buna göre satılan mamül maliyetini bulunuz. Üretilen mamül maliyeti 5,000,000 (+)Dönembaşı mamül + 2,000,000 Satılabilir mamül maliyeti 7,000,000 (-) Dönemsonu mamül - 650,000 Satılan mamül maliyeti 6,350,000 © www.niyazikurnaz.net Örnek-3 Satılan Mamulün Maliyeti: 25,000,000 Üretilen Mamulün Maliyeti: 28,000,000 Dönembaşı Mamul Maliyeti 2,000,000 Buna göre dönemsonu mamul maliyetini bulunuz. Üretilen mamul maliyeti (+)Dönembaşı mamul Satılabilir mamul maliyeti (-) Dönemsonu mamul Satılan mamul maliyeti 28,000,000 +2,000,000 30,000,000 - 5,000,000 25,000,000 © www.niyazikurnaz.net Örnek-4 X işletmesinin Mart ayına ait bilgileri şöyledir… Kullanılan hammadde maliyeti: 10,000,000 Direkt işçilik maliyeti: 5,600,000 Endirekt işçilik maliyeti: 2,320,000 Endirekt malzeme alımı: 240,000 Endirekt malzeme stokları: 1 Mart: 120,000 31 Mart: 200,000 Toplam üretim maliyeti ne kadardır? © www.niyazikurnaz.net Örnek-4 Endirekt Malzeme Alımı: (+)En. Malz. Stokları (Dönembaşı): Kullanılabilir En. Malz. (-) En. Malz. Stokları (Dönemsonu): Kullanılan En. Malz. Endirekt İşçilik: 2,320,000 (+)Endirekt Malzeme: + 160,000 Toplam: 2,480,000 Kullanılan hammadde maliyeti: (+)Direkt işçilik maliyeti: (+)Genel İmalat Maliyeti Toplam Üretim Maliyeti 240,000 + 120,000 360,000 - 200,000 160,000 10,000,000 5,600,000 + 2,480,000 18,080,000 © www.niyazikurnaz.net
