bankalarda risk yönetimi

advertisement
BANKALARDA
RİSK YÖNETİMİ
Bankalarda RY
Bülent Şenver
bsenver@superonline.com
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
1
RİSK NEDİR?
Riski lehe
kullanabilme
FIRSAT
RİSK
TEHLİKE
BELİRSİZLİK
Olaylardan
kaynaklanan
risk
Değişimden
kaynaklanan
risk
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
2
RİSK KAYNAĞI
Bankacılık
Sektörel
Riski
BANKAMIN
İletişim
İletişim
RİSKİ
Ülke Riski
Ekonomi
Riski
Müşterilerin Riski
Rakiplerin Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
3
Bankacılık Riskleri
• 1.Karlılık Verimlilik Riski
• 2.Özkaynak Riski
• 3.Likidite Riski
– Fonlama Riski
– Tahsilat Riski
– Tazmin Riski
• 4.Aktif Kalitesi Riski
• 5.Pasif Kalitesi Riski
• 6. Kredi Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
4
Bankacılık Riskleri
• 7. Faiz Oranı Riski
–
–
–
–
–
–
Faiz Duyarlılık Riski
Verim Eğrisi Riski
Gizli Opsiyon Riski
Erken Satış Fiyat Riski
Yeniden Yatırım Riski
Net Faiz PozisyonRiski
• 8.Döviz Riski
– Döviz Pozisyon Riski
– Döviz Tedarik Riski
– Döviz İşlem Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
5
Bankacılık Riskleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
9. Muhasebe ve Raporlama Riski
10. Teknoloji Riski
11. Sermaye Piyasası İşlemleri Risk
12. Para Piyasası İşlemleri Risk
13. Türev Ürünleri Riski
14. Ülke (Sovereign) Riski
15. Fiyatlama Riski
16. Piyasa Riski
17.Konsantrasyon Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
6
Bankacılık Riskleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
18.Rekabet Riski
19. Hırsızlık Riski
20. Suistimal Risk
21. Tabi Afetler Riski
22. Strateji Riski
23. İnançlı İşlemler Riski
24. Yanlış/Eksik İşlem Riski
25. Yasa ve Mevzuat Riski
26. Merkez Bankası Transfer Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
7
ORGANİZASYON YAPISI
Bankaların işlemleri nedeniyle maruz kaldıkları risklerin izlenmesi ve kontrolü
için etkin bir “İç Kontrol Fonksiyonu” kurma zorunluluğu getirilmiştir.
İÇ KONTROL
FONKSİYONU
İç
Denetim
Merkezi
Yönetim Kurulu
Teftiş
Kurulu
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
Risk
Yönetimi
Grubu
8
İÇ KONTROL FONKSİYONU
İç kontrol fonksiyonu,
Risklerin asgari ve yönetilebilir düzeyde tutulması suretiyle
bankanın varlıklarını korumak,
Hataları ve yolsuzlukları önlemek ve bulmak,
Hesap ve kayıt düzeninin doğruluk ve güvenilirliğini
sağlamak,
Finansal bilgilerin zamanında hazırlanmasını sağlamak,
Banka faaliyetlerinin yönetim strateji ve politikalarına
uygunluğunu sağlamak
ile yükümlüdür.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
9
RİSK YÖNETİMİNİN GELİŞİMİ
Gelişmiş ülkelerde kar marjlarının daralmasıyla birlikte ve hızla gelişen
iletişim teknolojisinin de katkısıyla uluslararası sermaye gelişmekte olan
piyasalara yatırım yapmaya başlamıştır.
Gelişmiş Ülkeler
Fon Akışı
Gelişmekte Olan Ülkeler
Düşük Risk
Yüksek Risk
Düşük Getiri
Yüksek Getiri
Yeni Uluslararası Düzenlemeler
Yapılan yatırımların geri dönüşünün teminat altına alınması için gelişmiş
ülkeler tüm dünyada daha sıkı kuralları empoze etme eğilimindedir.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
10
RİSK YÖNETİMİNİN GELİŞİMİ
Finans piyasasındaki bu gelişmeler, özellikle Bankacılık sektöründe risk yönetiminin
önemli bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Küreselleşme
İçiçe giren
piyasalar
Giderek
artan risk
hacmi
Bankalar
Belirsiz
piyasa
koşulları
Karmaşık
ürünler
Yasal
uygulama ve
yaptırımlar
Sofistike
müşteriler
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
11
ETKİN RİSK YÖNETİMİ
Etkin bir risk yönetimi, farklı riskleri entegre bir biçimde yöneterek ve riskgetiri dengesini sağlayarak hissedara katma değeri maksimize eden bir sistem
olmalıdır.
•Kreditörler
•Risk Derecelendirme
Kuruluşları
Risk - Getiri - Sermaye
Hissedar
•Yasal Düzenlemeler
Sermaye
Yeterliliği
Kar
Hedefi
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
12
RİSK YÖNETİMİ RİSK KONTROLÜNÜ DE
İÇİNE ALAN DAHA GENİŞ BİR
EVRENDİR…
Risk Yönetimi
Riske duyarlı işlerin tanımı
Sermayenin doğru dağılımı ve
yatırımı
Risk/kazanç konsantrasyonu
Riske ayarlı performans ölçümü
Risk Kontrolü
Değerleme kriterlerinin
tesbiti (pozisyon,performans,)
Operasyonel işlemlerin en
uygun şekilde yürütülmesi
Raporlama
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
13
RİSK YÖNETİMİNİN YAPISI
Aktif Risk Yönetimi
Maksimum
İletişim
Limit takibi
Risk analizi
İletişim
İletişim
Portföy
yönetimi
Risk ilgilendirmesi
vb.
Politika
ve
prosedürlerin
doğru
uygulanması
Doğru
Metodoloji
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
14
Risk Yönetim Sistemi
R
J L
Belirsizlik
zarar
s
kar
risk yönetim modelleri
risk
faktör
leri
risk
unsur
ları
risk
ölçümü
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
risk
alma
iştahı
risk
davra
nışları
15
KARŞI KARŞIYA KALINAN RİSKLER
Kur
Mal Fiyatları
İtibar
Ürün
Likidite
PİYASA RİSKİ
Kontrol
Mekanizmaları
Rekabet
KURUMLARIN MARUZ
KALDIĞI RİSKLER
FAALİYET RİSKİ
Pazarlama
Faiz
Satış
OPERASYONEL
RİSK
Sistemler
Kalite
Temerrüt
Ülke
KREDİ RİSKİ
Doğal
Afet
Yasal
Düzenlemeler
Sahtekarlık
KarşıTaraf
Konsantrasyon
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
16
BANKACILIK RISKLERI
K O L A Y Duy
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
17
•
•
•
BANKACILIK RISKLERI
KOLAY Duy
1. K ARLILIK
2. O ZKAYNAK YETERLİLİĞİ
3. L İKİDİTE
A KTİF KALİTESİ
5. Y ÖNETİM
6. DUYARLILIK
• 4.
•
•
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
18
CAMEL Risks
KOLAY De
Likidite
Karlılık
Özkaynak
Banka
Yönetim
Aktif Kalitesi
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
Duyarlılık
19
Karlılık
“Kar etmiyen bir banka,
kalbi kan
pompalıyamayan bir
vücuda benzer.
Zamanla zayıflar,
özkaynakları azalır,
pahalı borçları artar,
likiditesi bozulur,
ilk depremde yıkılır!!! ”
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
20
Kar Ne İşe Yarar?
•
•
•
•
1.Kredi karşılığı ayırmaya imkan sağlar
2.Özkaynak artışı için imkan yaratır
3.Temettü ödeyecek fon yaratır
4.Hisse senedi değerinin artmasını
sağlar
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
21
Kar Ne İşe Yarar?
• 5.Mevcut Ortakları memnun eder
• 6.Yeni Ortakları cezbeder
• 7.Büyümek ve risk almak için imkan
sağlar
• 8.Nakit akışına olumlu katkı sağlar
• 9.Kar, ilerideki karlılık oranlarını arttırır
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
22
Özkaynak Yeterliliği
• “Bir bankanın
Özkaynakları, o
bankanın ileride
meydana gelecek
zararlar nedeniyle
iflas etmemesini
sağlar.”
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
23
SERMAYE YETERLİLİĞİ
Sermaye Tabanı
SYO = --------------------------------------------------------- = % 8
Kredi riskine göre ağırlıklandırılmış varlıklar
ve gayrinakdi krediler ( Kredi Riski )
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
24
SERMAYE YETERLİLİĞİ
BASEL - 1 BDDK 2002
Öz Kaynaklar
SYO = ------------------------------------------Kredi Riski + Piyasa Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
=% 8
25
SERMAYE YETERLİLİĞİ
BASEL - 2 BDDK 2008
Öz Kaynaklar
SYO = ------------------------------------------------------- =% 8
Kredi Riski + Piyasa Riski+ Operasyon Riski
(kredi derecelendirme)
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
26
SERMAYE YETERLİLİĞİNİN HESAPLANMASI
•
•
•
•
•
•
I- ANA SERMAYE
A) Ödenmiş sermaye,
B) Kanuni yedek akçeler,
C) İhtiyari ve fevkalade yedek akçeler,
D) Vergi provizyonundan sonraki dönem kârı ve geçmiş yıllar kârı toplamı,
E) Dönem zararı ile geçmiş yıllar zararı toplamı (-).
•
•
•
•
•
•
II- KATKI SERMAYE
A) Genel kredi karşılığı tutarı,
B) Banka sabit kıymet yeniden değerleme fonu (maliyet artış fonu, sermayeye eklenecek iştirak ve bağlı ortaklık hisseleri ile gayrimenkul
satış kazançları dahil.),
C) Banka sabit kıymetleri için Bankaların Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin 4 üncü fıkrasında yer alan
katkı sermaye ile ilgili tanımda belirtilen şekilde hesaplanan yeniden değerleme tutarı,
D) İştirakler, bağlı ortaklıklar sabit kıymet yeniden değerleme karşılığı (Menkul kıymetler arasında izlenilen iştirak amaçlı diğer ortaklıklara
ilişkin olanlar dahil),
E) Alınan sermaye benzeri krediler,
F) Menkul değerler değer artış fonu,
G) Muhtemel riskler için ayrılan serbest karşılıklar.
•
III- ÜÇÜNCÜ KUŞAK SERMAYE
•
IV- SERMAYE (Yönetmelikte öngörülen sınırlar çerçevesinde:I+II+III)
•
•
•
•
•
V- SERMAYEDEN İNDİRİLEN DEĞERLER
A) Ana faaliyet konuları para ve sermaye piyasaları ile sigortacılık olan ve bu konulardaki özel kanunlara göre izin ve ruhsat ile faaliyet
gösteren mali kurumlara yapılan tüm sermaye katılımlarına ilişkin tutarlar,
B) Özel maliyet bedelleri,
C) İlk tesis giderleri,
D) Peşin ödenmiş giderler,
E) İştiraklerin, bağlı ortaklıkların, sermayesine katılınan diğer ortaklıkların ve sabit kıymetlerin rayiç değeri bilançoda kayıtlı değerinin
altında ise aradaki fark,
F) Türkiye`de faaliyet gösteren diğer bankalara verilen “sermaye benzeri krediler”,
G) Şerefiye,
H) Aktifleştirilmiş giderler.
•
VI- ÖZKAYNAK (IV- V)
•
•
•
•
•
•
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
27
Likidite Yönetimi
• “Likidite kazası, uçak
kazasına benzer. Daha
önce olmaması bir
sonraki uçuşta
olmayacağı anlamına
gelmez. Dikkat
edilmezse, kurallara
uyulmazsa, her uçuşta,
her şarta göre, ayrı
düzenleme yapılmazsa,
her an kaza olabilir.
Likidite kazası ölümcül
kazadır!”
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
28
Aktif Kalitesi
“Aktif kalitesi, Diyarbakır
karpuzuna benzer! İçini
görmeden dıştan kalitesini
anlamak için ağırlığına ve
tokatlanınca çıkarttığı sese
bakmak yetmez! Dıştan
heybetli, içi beş para
etmeyebilir! Yanılabilirsiniz.
Dikkat! karpuzun içi bir günde
çürümez. Çürürken,
çürüdüğünü size haber
vermez!”
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
29
Yönetim Kalitesi
•
•
•
•
Yönetim kalitesi ile ilgili yasal düzenlemeler
Yönetim kalitesi ile verimlilik arasında ilişki
Faaliyet riski ve yönetim kalitesi
Yönetim kalitesi ve istikrar
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
30
Duyarlılık
•
•
•
•
•
De
Faiz Riski
Kur Riski
Vade Riski
Hisse Senedi Riski
Mal Fiyatı Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
31
BANKACILIK RİSKLERİ (POK)
• 1. Piyasa Riski..............P
• 2. Operasyon Riski.......O
• 3. Kredi Riski...............K
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
32
RİSK ÇEÇİTLERİ?
Ekonomik değer ve/veya
POK
gelirdeki dalgalanma
Piyasa Riski
PR
Piyasa fiyatlarındaki
değişimden
kaynaklanan
dalgalanmalar
O
P
K
Kredi Riski
KR
Operasyonel
Risk
OR
Yetersiz veya yanlış içsel
yöntem, kişi ve
sistemlerden veya dışsal
olaylardan kaynaklanan
dalgalanmalar
Kredi kayıplarındaki değişimden kaynaklanan
dalgalanmalar
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
33
PİYASA RİSKLERİ
POK
Piyasa Riski
PR
Piyasa fiyatlarındaki
değişimden
kaynaklanan
dalgalanmalar
O
P
K
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
34
PİYASA RİSKİ YÖNETİMİ
Piyasa
enstrümanlarından
kaynaklanan risk
Aktif / Pasif vade
uyuşmazlığından
kaynaklanan risk
Hisse
Senedi
Riski
Emtia
Riski
PİYASA RİSKİ
Kur
Riski
Faiz
Oranı
Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
35
PİYASA RİSKİ YÖNETİMİ
Piyasa Enstrümanlarından Kaynaklanan Risk
Amaç piyasa fiyatlarında meydana gelecek dalgalanmaların
taşınan portföy üzerinde yaratacağı değer kaybı hesaplanmaktadır.
Riskin tespit edilmesinde RMD modellerinin kullanılması
bankacılık sektörü için endüstri standardı haline gelmiştir.
İstatistiksel varsayımlara dayalı olan RMD modelleri belirli bir
olasılık dahilinde ve bir günlük süre içinde bir bankanın taşıdığı
portföyünün maksimum ne kadarını kaybedebileceğini ölçmektedir.
Model ile belirlenen riske karşılık ne kadar sermaye tahsis
edileceğine karar verilmektedir.
Etkin bir piyasa riski yönetimi için RMD modellerinin yanında
stres testleri ve senaryo analizleri yapılmaktadır.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
36
PİYASA RİSKİ YÖNETİMİ
Aktif / Pasif Vade Uyuşmazlığından Kaynaklanan Risk
Bilançoda yeralan likit olmayan aktif ve pasiflerin vade
uyuşmazlığına bağlı olarak ortaya çıkan faiz riski ölçülmektedir.
Başlangıçta aktif/pasif yönetimi uyuşmazlıktan kaynaklanacak
gelir kaybını ölçmeye çalışırken, ileri uygulamalarda ekonomik
değer kaybının hesaplanmasına başlanmıştır.
Amaç vadeleri geldiğinde tekrar yenilenen pozisyonlar (vadesi
uzatılan mevduatlar veya krediler) için gerçek vadenin ne olduğunu
bulmak ve böylece bilançonun gerçek hassasiyetini ölçmektir.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
37
P
PİYASA RİSKİ
Likidite Riski
Aktiflerin finansmanında veya vadesi gelen ödeme yükümlülüklerinin
fonlanmasında yaşanan kaynak sıkıntısı nedeniyle maruz kalınan riskdir.
Kur Riski
Faiz Riski
Faiz geliri getiren yatırım
araçlarının
faizlerdeki
dalgalanmalara bağlı olarak
değerindeki değişimler
PİYASA RİSKİ
Gelirler ile giderlerin
birbirinden farklı para
birimlerinden olması
Fonlama kaynakları ile
yatrım araçları arasındaki
vade farklılığı
nedeniyle
riskdir.
maruz
Fonlama kaynakları
ile yatırım araçlarının
farklı para birimlerde
olması
nedeniyle
kalınan riskdir.
kalınan
Hisse Senedi Riski
Yatırım yapılan hisse senetlerinin
fiyatlarında
meydana
gelen
dalgalanmalara bağlı olarak ortaya
çıkan risk
maruz
Mal Fiyatı Riski
Petrol, demir, altın, gümüş gibi mal
fiyatlarındaki değişme nedeniyle
maruz kalınan riskler
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
38
Piyasa RiskleriP
•
•
•
•
Faiz Oranı Riski
Döviz Kuru Riski
Hisse Senedi Borsa Fiyat Riski
Mal Fiyat Riski
(Kıymetli Madenler, Tarım Ürünleri, Petrol
Ürünleri, Demir Çelik, vs)
• Likidite Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
39
Faiz Riskleri
•
•
•
•
•
•
•
FR
Faiz Duyarlılık Riski
Piyasa Faizi Riski
Gizli Opsiyon Riski
Verim Eğrisi Riski
Erken Satış Fiyat Riski
Yeniden Yatırım Riski
Net Faiz Pozisyonu Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
40
Faiz Duyarlılık Riski (FDR)
• Faize Duyarlı Aktifler +
• Faize Duyarsız Aktifler
•
= Toplam Faizli Aktifler
• Faize Duyarlı Pasifler +
• Faize Duyarsız Pasifler
•
= Toplam Faizli Pasifler
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
41
Faize Duyarlılık Farkı ve Oranı
• Faize Duyarlılık Farkı
FDA – FDP
(FDF)
• Faize Duyarlılık Oranı
(FDO)
FDA
--------FDP
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
42
Faize Duyarlılık Stratejisi
(FADAK-FADPAS)
Faiz Oranları
Artacaksa
Faiz Oranları
Düşecekse
Positive
FDF
Negative
FDF
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
43
Faize Duyarlılık Stratejisi
(FADAK-FADPAS)
Faiz Oranları
Artacaksa
Faiz Oranları
Düşecekse
Positive
FDF
EVET
HAYIR
Negative
FDF
HAYIR
EVET
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
44
(Piyasa Riski)
DÖVİZ RİSKLERİ
• Döviz Pozisyonu R
• Döviz AlımSatım R
• Dövizli Türev
Ürünleri R
• Döviz Temini R
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
45
Döviz Riskleri
DR
• Döviz Pozisyon Riski
Açık Pozisyon, Uzun Pozisyon, Long/Short
• Kur Değişimi Riski
Açık poazisyondayken kur artışı, Uzun pozisyonda kur
düşüşü nedeniyle yaşanan zarar etme riski
• Döviz Alım Satım Riski
Döviz alım satımlarından zarar etme riski
• Döviz Tedarik Riski
Döviz bulamama veya çok pahalı bulma riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
46
DÖVİZ KUR RİSKİ
• Dövizli Aktifler
• Dövizli Pasifler
• Dövizli Taahhüt
ve Yükümlülükler
• Dövizli Türev
Ürünlerinden
Borç ve
Yükümlülükler
Hangisi Büyük?
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
47
Döviz Pozisyonu
$
Pasif
$
$
$ Aktifler > $ Pasifler
Aktif
$ LONG
Kur Beklentisi
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
48
Döviz Pozisyonu
$
Aktif
$
$ Pasifler > $ Aktifler
$ SHORT
Pasif
Kur Beklentisi
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
49
Döviz Pozisyon Stratejisi
(DÖVAK-DÖVPAS)
Kur
Arttığında
Kur
Düştüğünde
Long Position
Uzun Pozisyon
Short Position
Açık Pozisyon
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
50
Döviz Pozisyon Stratejisi
(DÖVAK-DÖVPAS)
Kur
Arttığında
Kur
Düştüğünde
Long Position
Uzun Pozisyon
EVET
HAYIR
Short Position
Açık Pozisyon
HAYIR
EVET
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
51
(Piyasa Riski)
KUR RİSKİ
• Döviz kurlarındaki dalgalanma, short veya long
pozisyonu tercih eden bankalara ciddi kur farkı
zararı yükleyebilir.
• TL faizi > Kur artışı+döviz maliyeti (getirisi) ise
short (açık) pozisyon olmalı
• TL faizi < Kur artışı+döviz maliyeti (getirisi) ise
long (uzun) pozisyon olmalı
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
52
(Piyasa Riski)
Kur Riski Oranı
• Kur Riski Oranı= (Döviz Varlıkları+Vadeli
Döviz Alacakları) / (Döviz Yükümlülükleri +
Vadeli Döviz Borçları)
• Net Döviz Pozisyonu = Pay ile payda
arasındaki farktır.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
53
KUR RİSKİ VE YÖNETSEL
SINIRLAMALAR
•
•
•
•
•
•
Gecelik pozisyon limiti
Kontrat limiti
Toplam pozisyon limiti
Sözleşme toplamı limiti
Muhabir banka riski limiti
Zararı sınırlama (stop loss)limiti
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
54
(Piyasa Riski)
KUR RİSKİNDEN KORUNMA
• Forward
• Futures
• Options
• Swap
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
55
HİSSE FİYATI RİSKİ
• Borsadaki hisse fiyatlarında meydana
gelen beklenmedik büyük dalgalanmalar
bankaya zarar verebilir
• Kredi kalitesini bozabilir
• Kredi anapara faiz tahsilatlarını
etkileyebilir
• Temina olarak alınmış hisse değerlerinin
düşüşü nedeniyle kredi teminatı eriyebilir
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
56
Petrol, Altın, vb, Fiyatları Riski
• Petrol, Altın ve benzeri önemli mallarının
fiyatlarında meydana gelecek
beklenmeyen büyük değişiklikler
bankalara risk yaratabilir
• Bankaların varlıklarının değerlerinin
azalmasına neden olabilir
• Bankacılık iş hacmini, cirolarını ve karlılık
marjlarını olumsuz etkiliyebilir
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
57
Karlılık
LİKİDİTE RİSKİ
Nakit
Akışı
Aktifler
Büyüme
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
58
Likidite Riski
3
FTT
LR
• Fonlama Riski.....F
• Tahsilat Riski......T
• Tazmin Riski.......T
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
59
Likidite Riskleri
3FTT
LR
• Fonlama Riski
Mevduatın yenilenmeme veya beklenmedik çekilişinin
yaratacağı likidite riski
• Tahsilat Riski
Kredilerin vadelerinde tahsil edilmemesinin yaratacağı
likidite riski
• Tazmin Riski
Gayrinakti kredilerin beklenmedik tazminlerinin
yaratacağı likidite riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
60
LİKİDİTE RİSKİ
• Pasiften gelebilecek çekilişleri ve aktiften gelebilecek kredi
taleplerini karşıma gücüdür.
• Zorunlu Karşılık ve Disponibilite oranları ile bankaların likit
olmaları yasal olarak sağlanmaya çalışılır.
• STOK YAKLAŞIMI, tecrübelere dayalı olarak rasyolar incelenir. Nakit
•
•
giriş çıkışları dikkate alınmaz. Yalnızca banka kaynaklarının yeterli olup
olmadığı incelenir.
AKIŞ YAKLAŞIMI, nakit giriş çıkışını dikkate alarak bulundurulması
gereken likit rezervleri belirler. Bir ay öncesine göre gelecekteki giriş
çıkışı belirleyen grafik oluşturulur.
LİKİDİTE FARKI YAKLAŞIMI, belirli bir dönemde vadesi dolan aktifler
ile yükümlülükler arasındaki fark bulunur. Sonuca göre likidite stratejisi
oluşturulur. Vade analizi veya yaşlandırma analizi, bu yaklaşımı analiz
yapılabilir hale getirir.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
61
Vade Analizi
Nakit Girdi/Çıktı Analizi
Aktif
Pasif
------------Gün-------------Days
0-10 10-30
30-60 60-90
Cash
100
200
300
50
Loans 200
500
200
100
300
700
500
150
Deposit 400
300
800
20
Borrow 150
200
200
30
550
500
1000
50
-
+
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
-
+
62
Bir Hafta
7-30 Gün
31-90 Gün
1 Yıl Üstü
91-360 Gün
TOPLAM
AKTİF
Hazır Değerler
100
0
0
0
0
100
MKC
200
50
80
110
460
900
1400
260
360
370
510
2900
D. Aktifler
0
0
0
0
200
200
TOPLAM
1700
310
440
480
1170
4100
Vadesiz Mev.
850
150
0
0
0
1000
İnterbank
550
150
0
0
0
700
Vadeli Mev.
100
200
450
150
300
1200
Alınan Kredi.
300
100
0
0
0
400
D. Pasifler
0
0
0
0
100
100
Özsermaye
0
0
0
0
700
700
TOPLAM
1800
600
450
150
1100
4100
GAP (FDA-FDP)
-100
-290
-10
330
70
KÜM. GAP
-100
-390
-400
-70
0
FDA / FDP
94.4
51.7
97.8
320
106.4
FAİZ MARJI
FAİZ
FAİZ
FAİZ
Krediler
PASİF
bsenver@superonline.com
FAİZ
FAİZ
www.bseducation.net
63
KREDİ RİSKİ?
POK
O
P
K
Kredi Riski
KR
Kredi kayıplarındaki değişimden kaynaklanan
dalgalanmalar
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
64
KREDİ RİSKİ (Piyasa Riski)
K
• Verilen kredilerin vadesinde anapara ve faiz
tahsilatlarının eksiksiz olarak yapılamama
riskidir.
• Kredilerden yeterli verimi alamama riskidir.
• Kredi riskinin azaltılması için yeterli
çeşitlendirme (konsantrasyona dikkat!) en
önemli koşuldur. Ancak bunun yanısıra kredi
analizlerinin doğru biçimde yapılması da gerekir.
• Bankalarda kredi riskini azaltmak için çeşitli
yasal sınırlamalar getirilmiştir.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
65
KREDİ RİSKİ YÖNETİMİ
Kredi riskinin modellenmesinde en önemli aşama risk derecelendirme sistemi
geliştirilmesidir.
Kredi riskinin modellenmesi ile kredi portföyünün beklenen kayıp tutarı tespit
edilmektedir.
Beklenen kaybın belirlenmesinin ardından, hedeflenen risk notuna bağlı olarak
beklenmeyen kayıp hesaplanmaktadır.
Kredi riskinin modelleştirilmesi müşteri bazında riske göre fiyatlama
yapılmasını sağlamaktadır.
Beklenmeyen kayıp tutarını kredi riski için gerekli sermayeninbelirlenmesinde
kullanılmaktadır.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
66
KREDİ RİSKİ YÖNETİMİ
Etkin bir kredi riski yönetiminde yaklaşım, kredilerin de portföy olarak izlendiği ve
portföyün beklenen değerinden ne kadar sapabileceğinin hesaplandığı bir sistemin
kurulması olmalıdır.
Hissedarlar risk-getiri
oranının etkinliğine bakmalı
Fiyatlar taşınan
riski yansıtmalı
VI
IV
Krediler
derecelendirilmeli
VII
Kredi portföyünde
çeşitlendirme
risk getiri etkinliğini
sağlayan en önemli
unsurdur.
II
V
I
Sadece iyi
kredi veriliyor
Krediler de portföy
yaklaşımı ile yönetilmeli
III
Sermaye getirisi
hesaplanmalı
Tipik gelişim
İdeal gelişim
Kaynak: Oliver, Wyman & Company
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
67
KREDİ RİSKİ YÖNETİMİ - MODEL VE YÖNTEMLER
Kredi risklerinin ölçülmesi
 Piyasa risklerinden çok farklıdır
 Kredili müşteri derecelendirme veya skorlaması
 Normal dağılıma uymaz
 Kredi (getirileri) fiyatları
 Credit VaR
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
68
KREDİ RİSKİ YÖNETİMİ - MODEL VE YÖNTEMLER
İhtimal Dağılımı
Kredilerden dolayı oluşan RMD (CVaR)
CVaR
0
Kayıplar
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
Kazançlar
69
KREDİ RİSKİ YÖNETİMİ - MODEL VE YÖNTEMLER
İhtimal Dagılımı
Beklenen Kayıp
Ekonomik Sermaye
% 99 Güven
Aralığı
Kayıp
Kredi
Fiyatlandırılması ve
Provizyonlardan
Özsermaye ve
Rezervlerden
Senaryo Analizi ve
Konsantrasyon limitleri ile
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
70
KREDİ RİSKİ YÖNETİMİ - MODEL VE YÖNTEMLER
Kredi risklerinden dolayı oluşan kayıplar
beklenen kayıp => RMD rezervleriyle
beklenmeyen kayıpları => öz sermayeleri ile
Beklenen kayıplar, verilen kredilerde oluşan ortalama
kayıplardır, diğer bir deyişle senelik hesaplanmış tarihsel
kayıpların ortalamasıdır
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
71
KREDİ RİSKİ YÖNETİMİ - MODEL VE YÖNTEMLER
Kredi riskinin modellenmesinde, taşınan kredi portföyü baz alınarak Beklenen ve
Beklenmeyen Zarar hesaplanmaktadır.
Temerrüde Düşme Olasılığı (%)
(Expected Default Frequency)
x
Temerrüt Anındaki
Kullanım Miktarı (TRL)
(Loan Equivalency)
Beklenen
Zarar
x
Temerrüde Düşmüş Kredide
Tahsilat Oranı (%)
(Severity)
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
72
KREDİ RİSKİ YÖNETİMİ - MODEL VE YÖNTEMLER
Kredi Provizyonu
Kayıp Riski
Riske göre düze ltilm iş
Performa ns
+ Gelirler
- Masraflar
- Beklenen Kredi Kayıpları (EL)
S ( EL )
Kredi riski için gerekli sermaye
Beklenen Kayıp
(EL)
Kredi Fiya tlandırma
İstenen Getiri Yüzdesi =
Beklenen Kayıp (EL)
+
Riske göre ayarlanmış
Ekonomik sermaye maliyeti
dahil Fiyatı
+
İstenen Spread
Beklenmeyen Kayıp
(UL)
Sermaye Tahs isi
Kredi Riskine ayrılan =
UL *
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
Güven Aralığı
istatistik katsayısı
73
KREDİ RİSKİ YÖNETİMİ - MODEL VE YÖNTEMLER
Yaygın kullanılan model ve yöntemler
 Creditmetrics
 Credit+
 Credit Portfolio
KMV (derecelendirme)
Amerika Birleşik Devletleri’nde Creditmetrics
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
74
OPERASYONEL RİSK
POK
O
P
K
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
Operasyonel
Risk
OR
Yetersiz veya yanlış içsel
yöntem, kişi ve
sistemlerden veya dışsal
olaylardan kaynaklanan
dalgalanmalar
75
O
OPERASYONEL RİSK
Doğal Afet
Yasal
Düzenlemeler
OPERASYONEL
RİSK
Kontrol
Mekanizmaları
Sistem
problemleri
Sahtekarlık
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
76
(Piyasa Riski)
Operasyon Riski
•
•
•
•
•
•
•
O
Teknoloji Riski
Muhasebe ve Raporlama Riski
Hırsızlık Riski
Suistimal Risk
Yanlış/Eksik İşlem Riski
Yasa ve Mevzuat Riski
Yeni Ürün/Yeni Hizmet Riski
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
77
Operasyonel Risk
Yanlış Otorizasyon
Fonların Yanlış Kullanımı
Yetersiz Dokümantasyon
Operasyonel Risk
Sistemlerin Çökmesi
Yetersiz Muhakeme ve Kararlar
İnsan Hataları Eğitim Eksikliği
Suistimal Soygun Hırsızlık
Hatalı Fiyatlama
Yanlış İşlem Yapmak
Tabii Afetler
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
78
OPERASYONEL RİSK YÖNETİMİ
Operasyonel riskin de diğer riskler gibi ölçülebilmesi ve gerekli
sermayenin ayrılabilmesi için aşağıdaki aşamaların gerçekleşmesi
gerekmektedir.
Kurumsal Kavram Gelişimi
Operasyonel Risk Kontrol Birimi kurulmalı
Operasyonel risk grubuna giren riskler tanımlanmalı
Operasyonel risk politikaları oluşturulmalı
Gözlemleme – Değerleme
Analitik ve niteliksel risk göstergeleri oluşturulmalı
Kayıpların oluşmasına neden olan işlem hatalarını belirlemek
Geçmişte meydana gelmiş kayıpların tekrarının ortadan kalkması için
gerekli yapılanmanın an hatları oluşturulmalı
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
79
OPERASYONEL RİSK YÖNETİMİ
Sayısal Olarak Hesaplama
Kayıp veri tabanı oluşturulabilirse buna dayalı sayısal model
geliştirilmeli
“Beklenen kayıp değeri” tespit edilmeli
Entegrasyon
Her risk ölçüm aracının birim bazında kullanımı sağlanmalı
Risk azaltıcı çözümler sisteme dahil edilmeli
Operasyonel riskin sayısal olarak hesaplanmasına bağlı olarak gerekli
sermayenin tespiti
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
80
OPERASYONEL RİSK KONTROLÜNDE AŞAMALAR
5. Aşama
4.Aşama
3.Aşama
1.Aşama
Geleneksel
Bankacılık
• İç Denetimler
• Her birimin kendi
başına risk azaltıcı
yöntemlerini uygulaması
2.Aşama
Kurumsal Kavram
Gelişimi
Gözlemleme
Değerleme
Numerik
Olarak Hesaplama
Entegre Edilmiş
Op. Risk
Yönetimi
• Risk analizi ve ekonomik sermaye ile
Ops. Araçlar
ilişkilendirilmiş
Sigorta
• Birimler arası
•
Ops. Risk fonksiyonu Op. Risk için RAROC
• Entegre edilmiş
• Şirket kültürüne ve
birimlere olan bağımlılık
• İç Teftiş Birimlerine
olan bağımlılık
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
• Erken Uyarı göstergeleri ile kayıplar
arasında korelasyon
81
RİSK YÖNETİMİ YÖNTEM VE
MODELLERİ
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
82
PİYASA RİSKİ YÖNETİMİ - MODEL VE YÖNTEMLER
RİSKE MARUZ DEĞER - RMD
Portföyün
“Piyasa
Değeri”
Dağılımı
Güven Aralığı
Değer Artışı
Değer Kaybı
%99
Portföyün gerçek
“Piyasa Değeri”
RMD 3 farklı yöntemle hesaplamanmaktadır : Parametrik RMD Yöntemi, Monte
Carlo Simulasyonu RMD Yöntemi ve Tarihi Simulasyon RMD Yöntemi.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
83
PİYASA RİSKİ YÖNETİMİ - MODEL VE YÖNTEMLER
RİSKE MARUZ DEĞER - RMD
Riske Maruz Değer, belirli bir vadede elde tutulan bir portföyün değerinde, kur ve faiz
oranlarındaki dalgalanmalardan dolayı, belirli bir olasılık dahilinde meydana gelmesi
tahmin edilen maksimum değer kaybıdır.
Belirli vade
: 1 Gün, 10 Gün, 252 gün
Belirli olasılık
: %95, %97,5, %99
Örneğin, eğer bir bankanın bir günlük riske maruz değeri 1 milyon dolarsa, bu o
bankanın bir gün sonunda %99 olasılıkla maksimum 1 milyon dolar kaybedebileceğini
gösterir. Bir başka deyişle bu, bankanın yılın yalnızca üç gününde kaybının 1 milyon
doların üzerinde olabileceği anlamını taşır.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
84
PARAMETRİK RMD
Kur ve faiz oranlarındaki
dalgalanma
(volatilite)
Güven
Aralığı
Vade
Belirnen Güven
Aralığı (%99)
Riske Maruz
Değer - %1
RİSKE MARUZ DEĞER
(TRL)
Global olarak kullanılmakta olan üç farklı RMD hesaplama yöntemi mevcuttur;
Parametrik RMD yöntemi, Monte Carlo Simulasyonu RMD Yöntemi ve Tarihi
Simulasyon RMD yöntemi. bsenver@superonline.com
85
www.bseducation.net
PARAMETRİK RMD YÖNTEMİ (PARAMETRIC VaR)
Kur ve faiz oranlarındaki değişimlerin banka pozisyonuna etkisi, bu pozisyonu
etkileyen oranların birbirleriyle olan korelasyonları, ve kullanılan güven
aralığının katsayısı hesaba katılarak RMD hesaplanır.
Varsayımlar
Avantajları
-
Kur ve faiz oranlarındaki değişimlerin portföy değeri
üzerindeki etkisi doğrusaldır.
-
Kur ve faiz oranları normal dağılım göstermektedir.
Hesaplamasının hızlı olması.
Her bir portföyün RMD’ ye katkısının ayrı ayrı görülmesi.
Dezavantajları
Kullanılan varsayımlar nedeniyle kur ve faiz oranlarında
meydana gelen olağanüstü değişimlerin etkilerinin tespit
edilememesi.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
86
TARİHİ SİMULASYON YÖNTEMİ (HISTORICAL VaR)
Geçmiş bir yıllık kur ve faiz oranlarındaki günlük değişimlerden
hareketle ertesi gün oranların ne olacağına dair 252 farklı senaryo yaratılır.
Bu farklı senaryolara göre banka portföyünün olası piyasa değerleri
hesaplanır.
Bu değerlerin RMD için belirlenen olasılık düzeyine bağlı olarak (%99),
portföyün alacağı (2. veya 3.en düşük) değer seçilir.
Bugünkü kur ve faiz oranlarına göre hesaplanan Piyasa Değeri ile
simulasyon sonuçları arasından seçilen Piyasa Değeri arasındaki fark
RMD’yi verir.
Avantajları
İstatistiksel hiçbir varsayımın bulunmaması
sebebiyle geçmişte yaşanan olağanüstü
değişimleri dikkate alması.
Dezavantajları
Geçmişin aynen tekrar edeceği varsayımı.
Portföylerin RMD’ye ayrı ayrı katkısının
bsenver@superonline.com
hesaplanamaması.
www.bseducation.net
87
MONTE CARLO SİMULASYONU YÖNTEMİ (MONTE
CARLO SIMULATION)
 Bir gün içerisinde kur ve faiz oranlarının nasıl değişebileceğine yönelik 500 ile
5000 arası senaryo yaratılır.
 Bu senaryolar geçmiş bir yıllık oranların birbirleriyle olan korelasyonuna dayanır.
 Her senaryo için banka portföyünün alacağı değerler hesaplanır.
 Bu değerlerin RMD için belirlenen olasılık düzeyine bağlı olarak (%99), portföyün
alacağı (2. veya 3.en düşük) değer seçilir.
 Bugünkü kur ve faiz oranlarına göre hesaplanan Piyasa Değeri ile simulasyon
sonuçları arasından seçilen Piyasa Değeri arasındaki fark RMD’yi verir.
Avantajları
Opsiyon ve Futures gibi fiyat hareketlerinin etkilerinin
doğrusal olmadığı ürünlerdeki riski tespit etmesi.
Dezavantajları
Yöntemin hesaplama hızınının simulasyon sayısı arttıkça
yavaşlaması.
Portföylerin
RMD’ye ayrı ayrı katkısının hesaplanamaması.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
88
RMD’ye BAĞLI SERMAYE HESAPLAMASI
(RMD x  250 x 1,81/2,33) **
35,0
30,0
(RMD x  10 x 3) *
(trilyon TL)
25,0
20,0
(RMD x  10)
15,0
10,0
RMD x  zaman
aralığı (gün)
5,0
RMD(%99, 1 gün)
Likiditeye Göre
Ayarlanmış RMD
Yasal Sermaye
Ekonomik Sermaye
(Ratinge Göre)
*BIS düzenlemesinde zaman aralığı 10 gün olarak belirlenmiştir. Örnekte yasal sermayenin hesaplanması için
kullanılan 3 katsayısı kullanılan modelin güvenirliliğine göre yasal otorite tarafından tespit edilmekte ve 3-4
aralığında değişmektedir.
bsenver@superonline.com
**Ekonomik Sermaye Bankanın hedeflediği ratinge göre değişmektedir.
www.bseducation.net
89
SERMAYE KATSAYISI
BIS tarafından konulan standartlara göre, RMD’yi hesaplamak üzere kullanılan modellerin
güvenirliliğinin incelenmesi gerekmektedir. Bu amaçla gerçekleştirilen geriye dönük testlerin
sonuçları modelin performansını ve buna bağlı olarak sermaye hesaplanmasında kullanılacak
katsayıyı belirlemektedir.
Yasal Sermaye = %99 RMD x  10 x Sermaye Katsayısı
250 GÜNDEKI SAPMA
SAYISI
%99 RMD’DE SAPMA
IHTIMALI
BIS
ALANLARI
KATSAYI
0
8.1%
3.0
1
20.5%
3.0
2
25.7%
3
21.5%
3.0
4
13.4%
3.0
5
6.7%
3.4
6
2.7%
3.5
7
1.0%
8
0.3%
3.75
9
0.08%
3.85
10 veya daha fazla
0.01%
89.2%
10.8%
Yeşil Alan
Sarı Alan
Kırmızı Alan
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
3.0
3.65
4.0
90
RMD’ye BAĞLI SERMAYE HESAPLAMASI
Parametrik RMD
(Trilyon TRL)
Repo-Depo
YP Bono
Repo-Depo
YP Bono
Portföy Bazında RMD
….
Sermaye Yeterliliği
….
…..
…..
…..
…..
Toplam
Ekonomik Sermaye
Yasal Sermaye
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
91
STRES TESTLERİ
RMD yöntemi
 Normal koşullar altında işe yarar.
 Beklenmedik (sıradışı) hareketleri dikkate almaz.
Bu nedenlerle stres testleri mutlaka yapılmalıdır:
Senaryo analizi: önemli parametrelerin geçmişte
gerçekleşmiş hareketleri veya gelecekte olası halleri dikkate
alınarak portföyün elde edebileceği maksimum zarar tesbit
edilmeli
Stres test modeli: (Derivatives Policy Group standardı)
- verim eğrisinin ± 100 bp paralel hareket etmesi
- verim eğrisinin ± 25 bp yatay dönmesi
- hisse senedi endeksinin ± 10% hareket etmesi
- döviz kurlarının ± 6% hareket etmesi
- volatilitenin ±
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
6% değişmesi
92
SİGORTA
VE
RİSK YÖNETİMİ
Riskten Kaçmak
Riski Ayırmak veya
Birleştirmek
Zararı Kontrol Etmek
Riski Transfer Etmek
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
93
ENTEGRE RİSK YÖNETİMİ
Piyasa Riski
Piyasa Riski için
Sermaye
Kredi Riski
Kredi Riski için
Sermaye
Operasyonel
Risk
Operasyonel Risk
için Sermaye
+Beklenmeyen Durum Sermayesi
= TOPLAM EKONOMİK SERMAYE
Raporlama Senaryo Analizi
Geriye Dönük Test
Risk Limitleri
Performans Değerlemesi
(RAROC)
EKONOMİK SERMAYE YÖNETİMİ
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
94
RİSKE AYARLI SERMAYE GETİRİSİ (RAROC)
• Müşterim ne
kadar riskli?
Rating
1
2
3
4
•
TDİ*
.020%
.10%
.50%
2.00%
•
Portföyün Risk
Profili
• Farklı kredileri
nasıl fiyatlamalıyız?
İşlem Bazında Fiyatlama
Ekonomik Fiyat =
Fonlama Maliyeti
+ Faiz dışı gider
+ Beklenen zarar
+ Sermayenin
maliyeti
RMD
limiti
Gerçekleşen
RMD
Portföydeki
payı
1 23456
• Müşterilerimizin
risk profili
nedir?
Kaynak: Oliver, Wyman & Company
• Hangi işlemler
daha karlı?
Faiz Marjı
+ Faiz dışı gelir
- Faiz dışı Gider
- Beklenen Zarar
÷ Ekonomik Sermaye
= RAROC
Portföy
bazında
Risk/Getiri
Zaman
• Hangi portföylerin
• Risk limitler
risk/getiri değeri
dahilinde
daha çekici?
alınıyor mu?
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
• Hangi işkolu
genişletilmeli?
İş kolu bazında
karlılık
Sermaye
Yeterliliği
Fazla
Ekonomik Sermaye
sermaye
• Risklerimizi
dengeleyecek kadar
sermayemiz var mı?
95
* Temerrüde düşme ihtimali
ENTEGRE RİSK YÖNETİMİ
Piyasa riski
Piyasa riski
Kredi riski
Operasyonel
risk
Kredi riski
Toplam Risk
Maruz
Operasyonel
risk
Zaman
kalınan
risklerin
birarada
değerlendirildiği,
risk-getiri
ilişkisine
bağlı
olarak sermaye dağılımının
yapıldığı
bir
sistem
ile
sermayenin etkin bir biçimde
kullanılması sağlanacak ve
hissedara
katma
değer
maksimize edilecektir.
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
96
Risk Yönetim Sistemi
R
J L
Belirsizlik
zarar
s
kar
risk yönetim modelleri
risk
faktör
leri
risk
unsur
ları
risk
ölçümü
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
risk
alma
iştahı
risk
davra
nışları
97
BANKALARDA
RİSK YÖNETİMİ
Bankalarda RY
Bülent Şenver
bsenver@superonline.com
bsenver@superonline.com
www.bseducation.net
98
Download