AB SÜRECİNDE ÇEVRE YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI SONUÇ

AB SÜRECİNDE
ÇEVRE YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI
SONUÇ BİLDİRGESİ
27.05.2010 – SAPANCA/ SAKARYA
Ülkemizin yeryüzünde saygın geleceği adına önemli bir başlangıç yapmak üzere
gerçekleştirdiğimiz çalıştayın gayesi,
Esasen 21. yüzyıl Türkiye’sinin yüzyılımızdaki saygın yerini hep birlikte belirlemekti.
Bakanlığımızca, 2003 yılından bu yana, atık yönetimi, hava, su -toprak, deniz-kıyı, iklim
değişikliği, kimyasallar yönetimi, çevre koruma hizmetlerinin finansmanı ve ölçüm
denetim konularında mevzuat-uygulama, AB ve uluslararası kuruluşlar nezdinde kalıcı
düzenleme ve çalışmalar gerçekleştirilmiştir.
Alınan bunca yolun karar vericiler, meslek kuruluşları, sektör temsilcileri, yönetim ve
yasama mevkiinde bulunanlar ile kısaca bütün paydaşlar tarafından belli aralıklarla
müştereken değerlendirilmesinin büyük bir sinerji oluşturacağına inanmaktayız.
Çalıştayın Katılımcı Profiline baktığımızda ise;
BAKANLIKLAR
DİĞER KAMU KURUMLAR
ÜNİVERSİTELER
ÖZEL SEKTÖRLER
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI
İl MÜDÜRLÜĞÜ
YÖREDEN KATILANLAR
TOPLAM KATILIMCI SAYISI
78
158
79
112
20
180
135
188
950
kişi
kişi
kişi
kişi
kişi
kişi
kişi
kişi
kişi
Katılımcı dağılımı ve yoğunluğu tüm kesimleri ve sektörleri temsil etmektedir.
Çevre yönetimi konusunda hep birlikte üretilen çok kıymetli fikirler ise aşağıda tasnif edilmiştir. Böylece,
tüm uzmanlar, akademisyenler, yöneticiler, karar vericiler ve politikacıların olayı bir bütünsellik içinde ve
belli müştereklerde ele almasına imkan sağlanmıştır.
Bu büyük ailemizi, bundan sonra daha kaynaşmış, daha kenetlenmiş ve en önemlisi ortak çalışma
geleneğini tesis etmiş olarak görme arzusundayız.
Bu sayede çevresel standartlar üzerinde olumsuz etkileri devam eden, her türlü kaynak israfı, verimsiz
üretim yaklaşımı, enerji kaybı, çevre ve tabii kaynakların korunmasında daha fazla ortak anlayış
geliştirmiş olacağız.
Esasen on beş ana başlık altında toplanmış olan sonuç bildirgesinin hayata geçirilmesi hedefi için,
sadece kamu kurumları değil, özel sektör, mesleki teşekküller, gönüllü kuruluşlar ve tüm
vatandaşlarımızın ortak çaba ve emekleri temel önceliktir.
Sonuç bildirgesinin başlıkları şunlardır;
1EĞİTİM VE BİLİNÇLENDİRME
Dünyadaki iyi uygulamaların takibi, eğitim portalının kurulması, bir seferberlik anlayışı içinde;
- Çevre yönetimi eğitiminin yaygınlaştırılması için; başta ilköğretimden olmak üzere, ev
hanımlarının da eğitimine ağırlık verilmelidir,
- Mabetler, dernekler-vakıflar, meslek kuruluşları ve askeri birlikler için sürekli eğitim programları
geliştirilmelidir,
- Her kademede yöneticilerin ve özellikle yerel yönetimlerdeki görevlilerin eğitimi bir bütünlük
içinde ele alınmalıdır,
- Sanayicinin eğitim ve bilgilendirilmesi, sektördeki meslek kuruluşlarıyla müştereken geliştirilecek
programlarla standart ve güncel olarak verilmelidir,
- Çevre eğitimi gereçleri ve dokümanlarının hazırlanması ve güncellenmesi konusunda ilgili
kesimlerin katılımı sağlanarak ortak bilgi, ortak uygulama ve ortak şuur oluşturulmalıdır,
- Çevre yönetimi konularında devlet adamları, sanatçılar, kanaat önderleriyle bakanlığın
kamuoyunda farkındalık oluşturması için yazılı ve görsel medyadan azmi ölçüde
faydalanılmalıdır,
- Medyatik kişilerin destekleri alınarak ayrıca kadın programlarına çevre yönetimi konularının da
dahil edilmesi sağlanmalıdır,
- Çevre yönetimi konularında kamuoyu oluşturmada ödül mekanizmasının, en çevreci belediye,
en çevreci kişi-kurum, medyaya ve sanayi ödülleri de dahil olmak üzere disipline edilerek tek
çatı altında toplanması, bunun için bir mevzuat geliştirilmesi,
- Çevre hukuku konusunda uzmanlar yetiştirilmesi,
- Temiz üretim-temiz tüketim-temiz hayat konusunda medya–toplum dayanışmasının
oluşturulması,
- Profesyonel ekiplerden tanıtım, slogan ve kampanya yardımlarının alınması, medyada çevre
yönetimi konusunda ihtisaslaşmaya destek verilmesi,
- Çevre muhabirlerinin eğitimi ve yetiştirilmesi,
- Reklamlarda çevre duyarlılığını ön plana çıkartanların ise ödüllendirilmesi.
2-
3-
-
KURUMSAL YAPI
Çevre şurası ve yüksek çevre kurulunun aktif hale getirilmesi,
Aktif koordinasyon birimlerinin oluşturulması,
Bakanlık merkez teşkilatının bütçe-planlama, politika oluşturma, denetim ve uluslar arası ilişkiler
konularında, uygulama, izleme ve raporlama konularında ise havza bazında ajansların
oluşturulması,
Kamu kurum - kuruluşları ve yerel yönetimler ile müşterek çalışmaların geliştirilmesi,
Çalışan personelin özlük haklarının iyileştirilmesi,
Çevre yönetimi hizmetlerinin bütünlüğü için büyükşehirlerin il sınırı ile büyükşehir sınırının aynı
yapılması,
İl belediyelerinde su ve kanalizasyon idarelerinin kurulması,
Özel sektöre daha etkin görev verilmesi,
Üniversiteler bünyesinde tematik mükemmeliyet merkezlerinin kurulması.
YASAL DÜZENLEME
Meri mevzuatın birbiri ile uyumlaştırılması, yetki ve sorumlulukların netleştirilerek boşlukların
giderilmesi. Kurumların çevre yönetimi konusunda görev yetki ve sorumluluklarının bütüncül
bir mevzuat düzenlemesi ile birleştirilmesi,
Çevre koruma ile ilgili genel hükümlerin kanun haline getirilmesi,
Havza bazında yönetime göre mevzuat hazırlanması,
Yeraltı suyu mevzuatının oluşturulması,
Tüm kamu kurum ve kuruluşlarının çevre ile ilgili çalışmalarının Çevre ve Orman Bakanlığı
koordinasyonunda yapılmasına ilişkin düzenleme yapılması,
4-
5-
-
Belediye birliklerinin mevzuat yönünden güçlendirilerek, daha aktif hale getirilmesi,
Büyükşehirlerdeki Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlıklarının Genel Müdürlük olarak
yapılandırılması ve mevzuatının oluşturulması,
Mevzuatta, finansman sağlanması ile ilgili düzenlemenin yapılması,
Çevre ihtisas mahkemelerinin oluşturulması,
Özel sektörün katılımı ve ekonomik araçların kullanımı sağlanmalıdır,
Kamu ihale kanununda çevresel yatırımlarla ilgili olarak yeni bir düzenlemenin yapılması,
Mevzuatta, çevre gelirlerinin çevre için kullanılması ile ilgili düzenlemenin yapılması,
Yenilenebilir enerji kanununa, atıktan elde edilen enerjinin de eklenmesi,
Atık depolama vergisi ihdasına dair yasal düzenleme yapılması,
Mevzuatın açık, sade ve izlenebilir, sorumlulukların ise net olarak belirlenmesi,
BİLGİYE ERİŞİM
Doğru ve güncel çevre bilgi sisteminin oluşturularak farklı kurumlar tarafından
üretilen verilerin ortak bir havuzda toplanması ve paylaşıma açılması ile ilgili
standardizasyonun sağlanması, yasal düzenlemenin yapılması, veriye ulaşımının
kolaylaştırılması,
Verilerin mükerrer olarak üretimi ve toplanmasının önlenmesi için ilgili birimlerle
ortak çalışılması,
Bilişim teknolojisi ile ilgili verilerin üretilmesi ve girişinde yeterli altya pı ve
personel istihdamının sağlanması,
Veri üreten kurum ve kuruluşların sınırlarının belirlenmesi,
Verilerin paylaşımı e-devlet ile ilişkilendirilerek başbakanlık genelgesinin
yayınlanması,
Üretilen verilerin düzenli olarak değerlendirilmesi ve raporla nması,
Bilgi ve verileri üretecek kurum ve kişilerin kimler olduklarının bilinmesi,
Özel sektörden bilgi girişinin kontrol ve hızlandırılması,
Bilgilerin havza bazında coğrafi bilgi sistemi (CBS) ortamında derlenmesi.
FİNANSMAN-EKONOMİK ARAÇLAR
Yerel yönetimlerce çevre kirliliğinin önlenmesi ile ilgili paranın toplanması ve
toplanan paranın bu alanda harcanması ile ilgili yasal düzenlemenin uygulama ve
takibinin, caydırıcılığın sağlanması,
Su, atıksu ve atık tarifelerinin ulusal olarak belirlenme si, Büyükşehir
belediyelerinden alınan payın artırılarak ihtiyacı karşılayacak şekilde
yükseltilmesi,
Kamu ve özel sektör işbirliği için mevzuatın geliştirilmesi,
Sanayide temiz üretim teknolojisi kullananlara ve geçişini yapanlara hibe ve
teşvik mekanizmasının oluşturulması,
Tehlikeli atıkların azaltılarak depolanmasında bir fon oluşturulması,
Tehlikeli atık üreten ve tüketenin bir bedel ödemesi,
Her türlü üretim sonucu oluşan kirliliğin deşarjında bir bedel olması ve ödenmesi,
Kayıt dışılığın önlenmesi, kirleten öder prensibinin aktif olarak uygulanması,
Finans mekanizmalarının AR-GE için pay ayırması ve kendi teknolojimizi
üretmemizin önünün açılması,
Motorlu taşıtlar vergisinin emisyon miktarına göre düzenlenmesi,
Karbon ticaretinin bakanlık tarafından denetlenmesi,
Çevre vergisinin oluşturulması, çevre temizlik vergisinin güncellenerek yerinde
kullanımının sağlanması,
Atık borsasının aktif hale getirilmesi,
678-
ÖLÇÜM-İZLEME-DENETİM
Çevre ölçüm-izleme-denetimi konusunun AB ile uyumlu hale geti rilmesi,
Su kayıp ve kaçaklarının sürekli izleme ve raporlanmasının sağlanması,
Ülkenin su ve havada alıcı ortam kalitelerinin belirlenmesi için on -line izlemeye
geçilmesi,
Tesislerde çevre yönetimi ve görevlisi sisteminin geliştirilmesine yönelik
yönetmeliğin hazırlanması,
Bakanlığın denetim kapasitesinin artırılması, denetim sonuçlarının raporlanabilir
olması,
Nüfus hareketlerinin izlenebilir hale getirilerek demografik yapının çevresel
yatırımlarda değerlendirilebilmesi,
Ülkemizdeki tipik evsel atıksu ve katı atık karakterizasyonunun belirlenmesi,
Numune alma tekniği, sıklığı ve analizi ile ilgili standartların oluşturulması,
Bakanlık karar destek sistemlerinin hava, deniz ve su -toprak için bir modelleme
yapısının oluşturulması,
Denetim yapan kurumların sertifikalandırılması ve ücretlendirme ile ilgili
bildirimlerin yapılması,
Ölçüm ve denetimle ilgili yetkilendirilen kuruluşların teftişi,
Uzaktan algılama sisteminin oluşturulması ve sınır aşan etkilerin belirlenmesi,
Kayıt dışı sanayinin izlenmesine başlanması,
Özel kirleticiler için izleme sistemlerinin oluşturulması,
Ölçüm izleme ve denetimde objektif standartların oluşturulması,
Deşarj limitlerinin düzenlenmesi ile ilgili altyapının oluşturulması.
MÜHENDİSLİK-TEKNOLOJİ
Müşavirlik hizmetleri veren firmaların kalite ve rollerinin artırılması,
Çevresel yatırımlarda görev alan danışman kuruluşların denetlenmesi,
Bakanlığın, uygun teknoloji seçiminde rehberlik görevi üstlenmesi,
Temiz üretim teknolojisi konusunda kapasitenin oluşturulması,
Enerji tüketimi düşük teknolojilerin özendirilmesi,
Yerli teknolojilerin teşvik edilmesi,
Teknoloji seçiminde tek kaynak bağımlılığının kaldırılması,
Proje yapımı için yetkilendirme ve standartların oluşturulması,
Çevre projelerinin yapıldığı danışmanlık firmalarında, yetkili ve yeterli sayıda
çevre mühendisi bulundurması,
Mühendis yetiştiren kurumların standartları ve güncel bilgilerle yetiştirilmesi,
Tez çalışmalarının, üniversite sanayi işbirliği ile yönlendirilmesi,
Proje onayı yapılan kurumlarda yeterli teknik personelin bulundurulması,
Enerji ve su otomasyonunun özendirilmesi.
ATIK YÖNETİMİ
Belediye atıklarının yönetiminde birlik modeline mükemmeliyet kazandırılarak, transfer
istasyonlarının inşaa ve işletmesi geliştirilmeli,
Tehlikeli atık entegre tesislerinin ulusal kapasite ve dağılım itibarıyla ülke genelinde
yaygınlaştırılması, bölgesel planların geliştirilmesi sağlanmalı,
Tıbbi atık sterilizasyon tesisleri ve özel atık geri kazanım ve geri dönüşüm tesisleri
yaygınlaştırılmalı,
Atık yakma teknolojileri ve biyobozunur atıkların değerlendirilmeli,
Sektörde farkındalık artırılmalı,
Atık veri sistemi işlevsel hale getirilmeli,
Atık yönetiminde kurumsal ve finansal yönden yeni model oluşturulmalı,
9-
Atık yönetiminde yeni ürün tasarımı (ekoetiket, ce, v.b.) geliştirilmeli,
Üretimden kaynaklanan tehlikesiz ve inert atıkların geri kazanımı yaygınlaştırılmalı,
Maden atıklarının yönetimi geliştirilmelidir.
SU KALİTESİ SANİTASYON VE TOPRAK KORUMA
Bütüncül Su Kalitesi Yönetimine geçilebilmesi için;
Havza bazında yönetim için havza koruma eylem planları hazırlanmalı,
Su çerçeve direktifinin (SÇD) uyumlaştırılması için kurumsal yapı ve nehir havza yönetim
planları (NHYP) hazırlanmalı,
Özel hüküm belirleme çalışmaları hızlandırılmalı,
Kalkınma planları ve çevre koruma faaliyetlerinin paralel yürütülmesi sağlanmalı,
Türkiye için uygun izleme ağının kurulması, veri kalitesinin artırılması sağlanmalı,
Evsel kaynaklı kirliliğin önlenmesine yönelik çalışmalar hızlandırılmalı,
Yayılı kaynaklı kirliliğin önlenmesine yönelik faaliyetler hızlandırılmalı,
Hidromorfolojik baskıların etkilerinin önlenmesi sağlanmalı,
Türkiye’de uygulanabilir su kalitesi yönetimi ve su kalitesi yönetim planı stratejisi
hazırlanmalıdır.
Kentsel Atıksu Yönetimi konusunda;
- Havza bazında kentsel atıksu arıtma tesisleri planlanmalı,
- Kentsel atıksu arıtma tesislerinin işletme sorunları için ortak çözüm geliştirilmeli,
- Kentsel atıksuyun yeniden kullanımı sağlanmalı,
- Kentsel atıksu arıtma tesislerinde enerji verimliliğine yönelik çalışmalar yapılmalı,
- Arıtma çamurlarının arıtılması sağlanmalı,
- Arıtma çamurlarının toprakta kullanılabilmesi için; hem toprakta hem de çamurda aranacak
asgari kriterlere yönelik önlemler geliştirilmelidir.
Endüstriyel Atıksu Yönetimi için;
- Üretim ve arıtma tesislerinde parametrelerin belirlenmesi ve izlenmesi,
- Endüstriyel atıksuyun yeniden kullanılması,
- Organize Sanayi Bölgelerinin atıksu arıtma tesislerinin arttırılması,
- Türkiye için öncelikli ve problemli endüstrileri (sızıntı suyu-zeytin karasuyu-peynir altı suyu vb.)
belirlenmelidir.
10-
DENİZ VE KIYI YÖNETİMİ
Gemi Kaynaklı Deniz Kirliliğinin Yönetimi konusunda;
Gemi atıklarının bildirimi, toplanması, ücretlendirilmesi, geçici depolanması ve bertarafı daha
etkin hala getirilmeli,
Gemi kaynaklı illegal deşarjların kontrolü ve tespitinde teknik hususlar, uzaktan algılama ve
uydu teknolojisi kullanılmalı,
Kıyı tesisi acil müdahale planları ve risk değerlendirmesinin yapılması,
Acil müdahalede zararların tazmini için sigorta uygulamasının geliştirilmesi,
Acil müdahale merkezlerinin oluşturulması,
Tersanelerde atık yönetimine ilişkin çalışmalar geliştirilmelidir.
Deniz - Kıyı Yönetimi ve Turizm;
- Deniz kirliliğinin önlenmesi ve kontrolünde temiz üretimin rolü araştırılmalı,
- Denizlerde kirlilik izleme çalışmalarının entegre kıyı yönetimi ve AB uygulamalarına dikkat
edilerek devam edilmesi,
- Kıyı sularında kentsel atıksu yönetimi ve derin deniz deşarjı projelerinin değerlendirilmesi,
- Uluslararası anlamda Karadeniz’in kara kökenli kirleticiler açısından değerlendirilmesi,
11-
-
12-
-
13-
Yayılı kaynaklardan oluşan deniz kirliliğinin önlenmesi,
Denizlerde nehir girdilerine yönelik izlemelerin geliştirilmesi,
Yüzme suyu kalitesi ve Mavi Bayrak uygulamalarının geliştirilmesi,
Denizlerde balıkçılık faaliyetlerinin izlenmesi ve kontrolü sağlanmalıdır.
HAVA KALİTESİ
Kentlerde Isınma ve Motorlu Taşıt Kaynaklı Hava Kirliliği konusunda;
Veri kalitesinin geliştirilmesi,
Emisyon envanterinin çıkarılması ve modellenmesi,
Hava kalitesi planları ve yönetim stratejilerinin oluşturulması,
Isınma amaçlı katı yakıtların kontrolü,
Tip Emisyon Belgesi düzenlenmesi süreci ve kurumsal işbirliği,
Yetkilendirilme ve belgelendirmenin geliştirilmesi,
Ülkemiz şartlarına uygun, çevresel etkenlere göre motorlu taşıt vergilendirme sisteminin
oluşturulması,
Akaryakıtların amaç dışı kullanımının engellenmesi,
Deniz taşıtlarından kaynaklanan hava kirliliğinin kontrolü.
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
AB sürecinde endüstriyel hava kirliliğinin önlenmesine yönelik çalışmalar geliştirilmeli,
Organik emisyonların (VOC) kontrolü konusunda çalışmalar yapılmalı,
Sanayilerin etki alanında hava kalitesinin belirlenmesine yönelik modelleme çalışmaları
gerçekleştirilmeli,
Sanayicilerin yükümlülükleri, mevzuata ve temiz üretim teknolojilerine uyumları belirlenmelidir.
ÇEVRESEL GÜRÜLTÜ YÖNETİMİ
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında eğitimlerin
yaygınlaştırılması ve toplumun bilinçlendirilmesi,
Yetki devri konusunda çalışmaların izlenmesi ve yaygınlaştırılması,
Gürültü haritaları ve eylem planlarının oluşturulması sağlanmalıdır.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
Emisyon Azaltımı için;
İklim değişikliği eylem planı oluşturulmalı,
Uluslar arası müzakere ve işbirliği geliştirilmeli,
Sera gazı emisyon envanteri geliştirilmeli,
Emisyon ticareti ve gönüllü karbon piyasalarına ilişkin mevzuat hazırlanmalıdır.
Ozon Tabakasını incelten maddelerin kontrolü için;
- Ozon ve iklim dostu alternatif maddeler ve teknolojiler ile sonlandırma dönemi boyunca
sektörlere göre yapılacak teknoloji değişimi belirlenmelidir.
14-
KİMYASALLAR YÖNETİMİ
Yönetmeliklerin uygulanmasında verim ve etkinliğin arttırılması için;
Bilgilendirme seminerleri ve eğitici eğitimleri düzenlenmeli,
Kurumsal altyapı güçlendirilmeli,
Sanayi altyapısı güçlendirilmeli,
Uygulamada karşılaşılan sorunların çözümünde Bakanlık ve sektör arasında koordinasyon
geliştirilmelidir.
15-
-
Gelecekte uygulanacak AB Mevzuatı için;
2013 Yılında REACH Tüzüğü’ nün uygulanmasına problemsiz geçiş konusunda farkındalığın
arttırılması,
Sanayiciye yönelik eğitimlerin düzenlenmesi,
Teknik dosyada sunulması gereken verilerin sağlanabilmesi için altyapı eksikliklerinin
giderilmesi ve teşvik edilmesi,
Proses değişikliğine gitmek zorunda olan firmalara;
Avrupa Birliği Komitelerinde etkin müzakere şartlarının sağlanması,
Kayıt maliyetlerinin düşürülmesi için sektör birliklerinin oluşturulması,
Büyük endüstriyel kazalar kapsamında yerel yönetimlere ve sanayiye yönelik eğitimler
düzenlenmelidir.
BÜYÜK ÇEVRE FELAKETLERİNE HAZIRLIK KAPASİTESİNİN
GELİŞTİRİLMESİ
Kazalara etkin müdahale sistemi geliştirilmeli,
İklim değişikliği nedeniyle muhtemel risk durumlarının uygun senaryolar
yardımıyla incelenmesi ve optimum çözümlerin bu senaryolardan üretilmesinin
sağlanması,
Deprem ve etkileri konusunda hazırlıklı olunması,
Büyük orman yangınları sonrası yapılacak çalışmaların belirlenmes i,
Sel felaketlerine karşı tedbirler oluşturulması gerekmektedir.
Saygıyla arz ederiz.
Düzenleme Komitesi