işletim sistemleri

advertisement
İŞLETİM SİSTEMLERİ
İşletim sistemleri konusu, bilgisayar bilimleri kapsamındaki en temel konulardan birini
oluşturmaktadır. İşletim sistemleri, bilgisayar sistemlerinin gelişmesine paralel olarak gelişme
göstermiştir. Çünkü, yeni gelişen bilgisayar mimarisi, yeni istekler ve ihtiyaç duyulan
güvenliğe göre işletim sistemleri gelişmiştir. Bu nedenle, kullanıcı ile bilgisayar arasında bir
köprü görevi yürüten ve donanıma en yakın yazılım birimi olan işletim sisteminin ayrıntılarını
incelemeye geçmeden önce, bir bilgisayar sisteminin yapısını genel olarak ele almak
gerekmektedir.
Bir bilgisayar sisteminin genel olarak 4 bileşeni vardır.
1.
2.
3.
4.
Donanım
İşletim Sistemi
Sistem Yazılımları
Uygulama Yazılımları
(İşlemci (CPU), belek ve I/O üniteleri gibi)
(Ms-Dos, Unix, OS/2 gibi)
(Derleyiciler, Veritabanı ve Network Yazılımları)
(Kullanıcıların kendi geliştirdikleri yazılımlar)
Bu noktada şu hususu açıklamak gerekir ki CPU (Central Processor Unit) bilindiği gibi bir
bilgisayar sisteminin en temel bileşeni olup, aynı şekilde bilgisayar sistemlerindeki disk,
printer, disket, terminal (ana makineye bağlı, sıradan uç kullanıcılar) vs. gibi I/O
(Input/Output) üniteleri donanım kısmı olmaktadır.
Yazılım (software) ise, hem bilgisayar sistemini oluşturan donanım birimlerinin yönetimini
hem de kullanıcıların işlerini yapmak için gerekli olan programlardır. Yazılım olmaksızın
bir bilgisayar sistemi, bir takım elektronik kartlar, kablolar ve mekanik bazı parçalardan
ibaret bir cihazdır. Bir bilgisayar sistemi, üzerine işletim sistemi (Operating Systems) ve
onun üzerine de diğer yazılımların yüklenmesi ve çalıştırılmasından sonra gerekli işlevleri
yerine getirebilmektedir.
Bilgisayar yazılımları genel olarak 2 ana grupta incelenebilir.

Sistem Yazılımları
(System Software)

Uygulama Yazılımları
(Application Software)
Sistem Yazılımları (System Software); bilgisayarın kendisinin işletilmesini sağlayan,
işletim sistemi, derleyiciler (compilers) (Yazılım programında, yazılan programı makine
diline çeviren program), çeşitli donatılar (facility) gibi yazılımlardır.
1
Uygulama Yazılımları (Application Software); bu kullanıcıların işlerine çözüm sağlayan
örneğin çek, senet, stok kontrol, bordro, kütüphane kayıtlarını tutan programlar,
bankalardaki müşterilerin para hesaplarını tutan programlar vs. gibi yazılımlardır.
Bütün sistem programları içinde en temel yazılım işletim sistemidir ki, bilgisayarın
bütün donanım ve yazılım kaynaklarını kontrol ettiği gibi, kullanıcılara ait uygulama
yazılımlarının da çalıştırılmalarını ve denetlenmelerini sağlar.
Modern bir bilgisayar sistemi, bir
söylemle “CPU”), gerçek bellek (RAM),
(network) birimleri, yazıcı üniteleri, CD
ünitelerinden oluşmaktadır. Doğal olarak
yapıdadır.
veya birden fazla işlemci (ya da diğer
saatler, terminaller, diskler, bilgisayar
sürücüsü, disket ve teyp üniteleri gibi
bir bilgisayar sistemi oldukça karmaşık
bir
ağı
I/O
bir
Programcıları, donanımın bu karmaşık yapısından etkilenmemelerini sağlamak ve disk gibi
donanım ünitelerinin nasıl çalıştıklarını anlamak zorunda bırakılmamaları için, donanımın
üzerine ilave edilen yazılımların katmanlar şeklinde (layered system) oluşturulmaları ve bu
sayede çok daha kolay bir şekilde, sistemin bütün parçalarının yönetilebilmesi şeklinde bir
yapılanma, uzun yıllar önce geliştirilmiş bir yaklaşımdır.
Bu yapının en alttaki üç katmanı donanımı oluşturmaktadır. En alttaki katman,
fiziksel üniteler, entegre devreler, kablolar, power (elektrik destek) üniteleri, disket
sürücüleri, disk üniteleri ve diğer benzeri donanım birimlerinden oluşmaktadır. Bu
katmanın mimari yapısı ile ilgilenmek ve bunları çalışma prensiplerini geliştirmek
elektronik mühendislerinin işidir.
Sekil 1. Bilgisayar Sistem Katmanları
Fiziksel üniteleri (donanım) doğrudan kontrol eden ve fiziksel katmanın bir
üstündeki en ilkel yazılım düzeyini oluşturan katman, “microprogram” dır. Bu katman
genellikle “read-only” (yalnızca okunabilir) bellek (ROM) sahasında bulunur.
Microprogram da ekleme (add), taşıma (move), karşılaştırma (compare) gibi makine
diline ait temel komutları adım adım yerine getirir. Microprogram, örneğin, Add işlemini
yerine getirmek için eklenecek sayının nerede yer aldığını saptar ve üzerine eklenecek
sayıyı ilave ettikten sonra sonucu elde eder.
Microprogramın yorumladığı komut seti (instruction set), makine dili (machine
language) katmanını oluşturur ki, bu gerçekte makinenin gerçek bir donanım parçasını
2
oluşturmakta ve bir bilgisayar da donanımın gerçek bir parçasıymış gibi
nitelenebilmektedir. Bu nedenle bazı makinelerde Microprogram, donanımın içinde
varsayıldığından ayrı bir katman şeklinde bulunmaz.
Makine dili, genel olarak 50 ile 300 arasında komuta (intruction) sahiptir. Veri
taşıma, aritmetik işlem yapma ve değerleri kıyaslama gibi işlevleri yerine getirir. Makine
dili, yazıcı ve disket sürücü gibi I/O (input/output) ünitelerinin denetimini özel yüklenmiş
bilgiler sayesinde yapmaktadır.
Bir bilgisayar sisteminin dördüncü katmanında yer alan işletim sisteminin temel
işlevi, donanımın karmaşıklığını kullanıcıya yansıtmamak ve daha elverişli ortam
hazırlayıp, kullanıcının kolayca işini yapmasını sağlamaktır. Aşağıdaki gibi düşünecek
olursak;
İşletim Sistemi Olmasaydı ; Diyelim ki, işletim sistemi olmayan bir bilgisayarın
önünde oturuyorsunuz ve bu bilgisayarın disket sürücüsüne disketinizi taktınız ve bu
disketteki “LATS” isimli oyun programını çalıştırmak istiyorsunuz. İşletim sistemi
olmaksızın yapmanız gereken, daha doğrusu vermeniz gereken komutları şöyle bir hayal
etmeye çalışın.
1.
Disket sürücüsü takılı mı?
2.
Takılıysa disket sürücüde disket var mı? ve dönüyor mu?
3.
Dönüyorsa doğru hızda mı dönüyor?
4.
Disket sürücüsünün okuyucu kafası disketin neresinde duruyor?
5.
“LATS” programının disket üzerindeki yeri neresi? Örneğin üzerinde 80 kayıt izi
bulunan bir diskette, programın kaydedilmeye başladığı iz hangisi, toplam
program uzunluğu kaç iz tutuyor?
6.
Sürücünün kafasını uygun izin üzerine gönder...
7.
Uygun izin üzerine geldi mi?
8.
Geldiyse, izin başlangıç noktasının okuyucu kafanın altına gelmesini bekle.
9.
Disket sürücüdeki kayıtları okumaya başla ve belleğe taşı. (tabii belleğin program
yüklemeye uygun bir noktasından başlayarak, bellekte boş yer yoksa bellekteki
kullanılmayan bilgileri sil, bilgiler kullanılıyorsa bu bilgileri diskin boş bir yerine
geri almak üzere kaydet ve belleği boşalt.)
10. Birinci iz bitince, okuyucu kafayı bilginin devam ettiği bir sonraki izin üstüne
gönder ve bu hareket tamamlanıncaya kadar bekle...
3
11. İzleri okumayı ve belleğe yerleştirmeyi program dosyasının sonuna gelinceye
kadar tekrarla.
12. Disketten okuma tamamlanınca, disket sürücüyü durdur ve programı çalıştırmaya
başla.
Bu uzun liste bile abartılı şekilde kısaltılmış bir listedir. Sürücünün okuyucu
kafasının belirli izin üzerine gönderilmesi bile başlı başına bir iştir aslında. Tabii birde bu
işlemi makinenin anlayacağı bir dille yapmak gerekiyor. Yani, ikilik düzende 1 ve 0’ ları
kullanarak PROM’ daki temel bilgilerle (ekleme, çıkarma, karşılaştırma, vs.) yapmak
gerekiyor.
Oysa; işletim sistemi olan bir bilgisayarda, kullanıcının tek yapması gereken
çalıştırmak istediği programın adını klavyeden yazıp ENTER tuşuna basmak veya
simgesine (icon) tıklamaktır. Program dosyasının disket sürücüdeki yerinin bulunması,
sürücüyü denetleyen kontrol devreleriyle gerekli görüşmeleri yapıp kafanın gerekli
hareketleri yapmasını sağlayarak kayıtların belleğe aktarılması işinin sağlıklı bir şekilde
yapılması, tamamen işletim sisteminin sorumluluğundadır.
İşletim Sistemi, üzerinde yer alan bazı yazılımlar “Sistem Yazılımı” olarak anılır.
Örneğin derleyiciler (compilers) ; yazdığımız programı makine diline çeviren ara program,
editörler (editors), yararlı programlar (utility) ; virüs temizleyen programlar gibi gerçek iş
için yardımcılardır, veritabanı yönetim sistemleri (database management system) ve
bilgisayar ağı yazılımları (network software) yine birer sistem yazılımlarıdır. Ancak bu
yazılımlar İşletim Sisteminin kendi öz parçaları değildir.
Özet olarak İşletim Sistemi, aynı zamanda donanım üreticisi olan veya yalnızca
yazılım geliştiren özel bir firma tarafından yazılıp pazarlanan ve bir bilgisayar sisteminin
donanım ve yazılım kaynaklarını kontrol eden ve kullanıcılarında kendi çözümlerini
geliştirebildikleri ortamı hazırlayan bir sistem yazılımıdır.
a) İşletim Sistemi Tanımı
En büyüğünden en küçüğüne, bütün genel amaçlı bilgisayarlarda çalışan
programlar, bir işletim sistemine gereksinim duyarlar. Bu yüzden bilgisayarlarda herhangi
program çalıştırılmadan önce İşletim Sistemi ile programların ana belleğine (RAM)
yerleştirilmeleri gerekir. Bu işlem genellikle bilgisayar ilk açıldığı zaman otomatik olarak
yapılır ve HHD’ deki İşletim Sistemi ana belleğe yüklenir.
Bir işletim sisteminden beklenen hizmet, donanım ve yazılım kaynaklarının uyumlu
ve verimli bir şekilde birlikte işletilmesidir. Örneğin kullanıcı Cobol veya Pascal dili ile
4
geliştirdiği uygulama programını, bir bilgisayar sisteminde çalıştırabilmesi için, uygulama
programı ve verilerini yazabileceği bir disk ünitesi, verilerini yazdıracağı yazıcı ünitesi, bu
programı işletecek işlemci (CPU) ve gerçek bellek gibi donanım birimlerinin yanı sıra
derleyici (compiler), yükeyici (loader) ve network yazılımları gibi yazılım birimlerine de
ihtiyaç vardır.
İşletim sistemini, bir bilgisayar sisteminde kullanıcı ile iletişim kurarak,
donanım ve yazılım nitelikli kaynakların kullanıcılar arasında adil bir biçimde
paylaştırılmasını ve donanım ile yazılım birimlerinin etkin bir biçimde
kullanılmalarını sağlayan sistem programları topluluğuna denir.
İşletim Sistemi, bilgisayar donanımı ile bilgisayar kullanıcısı arasında bir arayüz
(interface) görevini gören programlar topluluğudur. Bu programlar topluluğunun genel
amacı, bilgisayar kullanıcılarına programlarını çalıştırabilecekleri ortamı yaratmak ve
bilgisayar sisteminin etkin ve verimli olarak kullanılmasını sağlamaktır.
b) Bilgisayar Sistem Yapısı
Modern ve genel amaçlı bir bilgisayar sistemi, işlemci (CPU) ve belleği paylaşmak
için bir omurgaya (common bus) bağlanmış bulunan bir çok ünite kontrol biriminden
(device controllers) oluşur.
Disk
CPU
Printer
Disk
Tape
Drivers
Disk
Printer
Tape-Drive
Controller
Controller
Controller
Memory
Controller
Memory
System Bus
5
Şekil 2. Bilgisayar Sistem Yapısı
Bir bilgisayar sistemi açıldığında yani akım verildiğinde (power on) veya “Boot”
edildiğinde, bir başlatma programına gereksinim vardır. Bu başlatma programı, sistemin
bütün birimlerini başlama pozisyonuna getirir.
Bu başlatma programı işletim sistemine nasıl yükleyeceğini bilmelidir ve işletim
sisteminin çalışmasını başlatabilmelidir. Bunu gerçekleştirebilmek amacıyla da İşletim
Sisteminin çekirdeğinde (Kernel) yer almalı ve onu belleğe yerleştirmelidir. Sonra işletim
sistemi ilk işi (proses) işletmeli ve bazı işlevlerin tamamlanmasını beklemeye
başlamalıdır. Beklediği böyle bir işlev (olay) donanım veya yazılımdan kaynaklanacak bir
kesinti (interrupt) olabilir.
En basit anlamıyla Kesinti (interrupt), işletim sisteminin o sırada yapmakta olduğu
işi bırakıp, kesintiyi yaratan işe (proses) anahtarlanmasıdır. Kesintiler, bir bilgisayar
mimarisinin önemli bir parçasını oluşturur. Her bilgisayar tasarımı kendi kesinti
mekanizmasına sahiptir. Fakat birkaç fonksiyon geneldir.
1. İŞLETİM SİSTEMLERİNİN TARİHÇESİ
İlk gerçek “Sayısal Bilgisayar” İngiliz matematikçilerinden Charles Babbage (17921871) tarafından tasarlanmıştır. Ancak onun yaşadığı yıllarda teknoloji yetersizliklerinden,
tasarladığı makinelerde işletim sistemleri mevcut değildi.
a) Birinci Nesil İşletim Sistemleri (1945-1955)
6
Babbage’ ın başarısızlıkla sonuçlanan çalışmalarından sonra, II. Dünya savaşına
kadar olan dönemde yok denecek kadar az bir gelişme olmuştur. 1940’ lı yıllarda ise,
Harvard Üniversitesinde Howard Aiken; Princeton Üniversitesinde, John Von Neumann ve
Amerika ile Almanya’ daki bazı diğer araştırmacıların çalışmaları sonucunda vakum tüpleri
kullanılarak sayısal bazı makinelerin geliştirilmesi mümkün olabilmiştir. Ancak bu
geliştirilen makineler son derece büyük ve odalar dolusu on binlerce vakum tüplerinden
yapılmış ve bugün evlerde kullanılan bilgisayarlardan yüzlerce kez daha yavaş
çalışmaktaydılar.
Bu dönemde makinenin hem tasarımını yapan, hem imalatını yapan, hem programlayan, hem
işleten ve hem de bakımını yapan hep aynı küçük bir gruptu. Bütün programlama, kontrol
panelindeki ilgili yerlere, ilgili kabloları takarak makine dili ile yapılırdı. İşletim sisteminin
ise adı bile anılmamaktaydı. Sonraları 1950’ li yılların başında kartlı makinelerin gelişmesi ile
programların kartlara yazılıp buradan okutulması sağlanmakla beraber, diğer olaylar tümüyle
aynıydı.
b) İkinci Nesil İşletim Sistemleri (1955-1965)
1950’ li yıların ortasında transistörlerin geliştirilmesi ile büyük bir devrim oldu. Bu
dönemde bilgisayarlar müşterilerin işlerini yapabilecekleri düzeye geldiği için üretici
firmalar tarafından satılmaya başladılar. Bu yıllarda, bilgisayar tasarımcıları, üreticileri,
operatörler, programcılar ve bakım personeli kesin olarak birbirinden ayrıldılar.
Bu makineler yine de çok büyük ve çok pahalı olduklarından, çok büyük kapasiteli
klima cihazları ile soğutma gerektirdiğinden ve çok büyük devlet daireleri ya da çok
büyük özel sektör kuruluşları tarafından satın alınabildiler. Bu nesil bilgisayarlarda,
kullanıcı her bir satırını bir karta yazdığı programını getirip eliyle sistem operatörüne
verirdi.
Operatör kartları kart okuyucu cihazında okutur ve okunmuş seklini teyp bantına
aktarırdı. Sonra sisteme derleyici bantını yükler ve arkasından da kullanıcının programının
bulunduğu bantı yükleyerek derleme işlemini yapardı. Bu derleme işlemi tamamlandıktan
sonra programın çalıştırılabilir halini 3. banta çıkar ve bunu tekrar sisteme götürüp
çalıştırarak programın sonucunu yazıcıdan yazdırırdı.
Bu dönemde bundan sonra sağlanan en büyük aşama, derleyicinin bir defa
yüklenmesinden sonra, çok sayıda farklı programcının programlarının 1 bant üzerine arka
arkaya yüklenip çalıştırılması olanağı ile Yığın İşlem (Batch Processing) kavramının
getirilmesi ve uygulamaya koyulmasıdır. Bundan önce bilindiği gibi her programcının
programı için derleyici bantınıda bir defa yükleme zorunluluğu vardı. Bu nesil bilgisayarlar
bilimsel ve mühendislik işleri için ve Fortran dili ile kullanılırdı. İşletim sistemi ise IBM’ in
geliştirdiği ve 7094 makinelerin de kullanılan IBSYS’ di.
7
c) Üçüncü Nesil İşletim Sistemleri (1965-1980)
1960’ lı yılların başına kadar üretici firmalar iki farklı üretim çizgisinde gittiler. Bir
taraftan mühendislik ve bilimsel işlerde kullanılan bilgisayarlar, diğer taraftan da
bankacılık ve sigortacılık şirketleri gibi ticari kuruluşlar tarafından kullanılan bilgisayarlar
üretildi.
Ancak bu durum çeşitli sorunlar yarattığından IBM firması bu iki farklı yaklaşımı
tek bir yapı üzerinde birleştirmek ve sorunları gidermek amacı ile 360 mimarisini
duyurdu.
Bu nesil bilgisayarların mimari yapısındaki en önemli yenilik transistörlerin yerine
entegre devlerin kullanılmış olması idi. Böylece makinelerin boyutları küçülürken,
çıkardıkları sıcaklıkta binlerce kat azalmıştı. Bununla beraber kullanım açısından bu
mimari yapının getirdiği en önemli yenilik ise “mutiprogramming” tekniği idi.
Eski nesil bilgisayarlarda, kart ya da bant okuma süresi boyunca CPU tamamen
boş olarak beklemekte iken, bu nesilde belleğin parçalara ayrılıp, her parçada başka bir
programın çalıştırılması sayesinde, örneğin bir program teypten okuma yaparken CPU atıl
(boş) olarak durmamakta ve diğer programın gereksindiği hesaplama işini yapmakta idi.
Üçüncü nesil bilgisayarların getirdiği bir diğer önemli özellikle, aynı anda gelen çok
sayıda program destelerinin, kendinden önce gelenin çalışıp bitmesini beklemeden arka
arkaya okutulup disk üzerinden sıra ile çalışmayı beklemelerinin sağlanması idi. Bu
olanağa “SPOOLİNG” (Simultaneous Peripheral Operation On Line) adı verilmiştir.
Spooling tekniği, yazıcı gibi paylaşımlı kullanıma uygun olmayan ünitelerin kullanıcılar
tarafından hiç beklemeksizin kullanabilmelerine olanak sağlamıştır.
Örneğin var sayalım ki, aynı bir yazıcıda yazılmak üzere aynı anda 3 farklı kullanıcı
programı tarafından 3 tane çıktı gönderilse ne olur? Eğer işletim sistemi ve onun
kaynakları yöneten fonksiyonları olmasaydı, kağıt üzerinde ilk 5 satır mesela 1.
kullanıcının, sonraki bazı satırlar 2. kullanıcının ve diğer bazı satırlar da 3. kullanıcının
olurdu ki bu tam bir kaos yaratırdı. İşte işletim sistemi örneğin sahip olduğu Spooling
mekanizması sayesinde bu kullanıcılar tarafından gönderilen işleri disk üzerinde sıra ile
biriktirir ve yazıcı ünitesinden de sıra ile birbirine karışmadan yazdırır.
Özet olarak Spooling;
8
1. Paylaşımlı kullanıma uygun olmayan çevre ünitelerinin, kullanıcılar arasında
2.
birbirlerini beklemelerine gerek olmaksızın paylaşıyorlarmış gibi kullanmalarını
sağlar.
Hız bakımından birbirinden çok farklı üniteleri arasındaki bilgi transferinin etkin bir
şekilde yapılabilmelerini sağlar.
Yine üçüncü nesil bilgisayarlarla gelen diğer bir özellik zaman paylaşımıdır (TimeSharing). Bu yazılım teknolojisi ile de, aynı anda çok sayıda kullanıcının terminalleri
başındayken çalıştırdıkları işlere yada terminal vasıtası ile olmasa da sistem üzerinde
yığın işlem “Batch Processing” olarak çalıştırılan işlere CPU’ nun sıra ile ve kısa sürelerle
tahsis edilmesi sağlanabilmiştir. Bu sayede hem sistemde çalıştırılan işlerin hepsi CPU’ yu
kısa aralıklarla kullanabilmiş olmakta, hem de sistemde çalışan örneğin ekran başında
oturan kullanıcılar CPU’ nun yalnızca kendilerine servis verdikleri hisisne sahip olurlar.
d) Dördüncü Nesil İşletim Sistemleri (1980-....)
LSI (Large Scale Integration circuits) entegre devrelerinin gelişmesi ile ve binlerce
transistörü ihtiva eden chiplerin 1 cm2 üzerine yerleştirilmesi ile kişisel bilgisayar (PC –
Personal Computer) devri doğmuş oldu.
O dönemdeki kişisel bilgisayarlar mimari bakımından mini bilgisayarlardan farklı
olmamakla beraber, fiyatı bakımından çok daha ucuzdular. PC’ lerin gelişmesi ve bunlar
üzerinde çalışabilecek yazılımların, hiç bilgisayar bilgisi olmayan kişiler tarafından da
kullanılabilir olması bu nesil bakımından evrim olmuştur. Bu nesilde iki tane işletim
sistemi sektöre hakim olmuştur. Bunlardan bir tanesi Ms-Dos, diğeri de Unix’ dir.
1980’ li yılların ortalarında ilginç bir teknolojik yapılanmada başlamıştır. PC’ lerin
Ağ İşletim Sistemleri (Network Operating System) ve Dağıtık İşletim Sistemleri
(Distributed Operating System) ile kullanılmaya başlamasıdır.
Bir ağ işletim sisteminde, kullanıcılar ortamda çok sayıda bilgisayarın mevcut
bulunduğunun farkında olurlar ve aynı zamanda uzaktaki başka bilgisayarlara Uzaktan
Bağlanma (Remote Login) olabildikleri gibi dosyalarını bir bilgisayardan diğerine kopya
edebilirler. Ağ işletim sistemindeki, en önemli özelliklerinde biri de, her makinanın kendi
yerel işletim sistemi tarafından işletilmesi ve her makinenin kendi kullanıcılarına sahip
olmasıdır.
Dağıtık işletim sistemlerin de, bunun tersine, gerçekte ortamda çok sayıda CPU,
olduğu halde, ortamın kullanıcıya sadece geleneksel tek işlemcili gibi görünmesidir. Bir
gerçek dağıtık sistemde, kullanıcılar programlarının nerede çalıştırıldığının ve dosyalarının
9
nerede yerleşmiş olduğunun farkında olmazlar. Bu işlemlerin hepsi otomatik olarak ve
etkin olarak işletim sistemi tarafından gerçekleştirilir.
2. İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR
a) Proses (Process)
Bir işletim sisteminde anahtar kavram Proses’ dir. Bir proses temel olarak
“çalıştırılmakta olan bir program” dır. “Çalıştırılabilir bir program”, programın verileri,
program sayacı, ve diğer bölümlerinden oluşan bir “veri yapısı” şeklindeki çatıdır.
Proses, yukarıda da belirtildiği gibi, bir “programın işletimi” ne verilen isimdir. Bir
“kaynak program” durgun bir komutlar dizisi şeklinde bulunurken, proses bu komutlar
dizisinin işletilmesi anındaki durumuna verilen isimdir. Kişisel bilgisayarlarda (PC),
genellikle ortam tek kullanıcılı olmasına rağmen, zaman zaman işletim sistemine ilişkin
prosesler de işletime alınmaktadır. Ancak yine de bu bilgisayarlarda çalışan işletim
sistemlerinin bazılarının (MS-DOS) gibi tek iş düzeni (monoprogramming), bazıları ise
kullanıcının kendisine ait farklı programları aynı anda işletime alabilmeleri nedeni ile
(Windows işletim sistemi gibi) çok görevli (multitasking) özelliği taşıdığı söylenebilir.
Çok kullanıcılı olan, (multiuser) ve çok iş düzeni (multiprogramming) uygulanan
sistemlerde ise, aynı anda birden çok işin işletilmesi zorunluluğu, CPU, bellek ve diğer
sistem kaynaklarının bu işler (prosesler) arasında paylaştırılmasını gerektirir. Bu
sistemlerde bu nedenle proses işletimi daha karmaşık bir hal alır.
b) Dosyalar (Files)
İşletim Sisteminin temel bir fonksiyonu, disklerin, çevre üniteleri vs. ile ilgili
özelliklerini tutmaktır. Dosya (file) yaratmak, okumak veya yazmak için sistem çağrılarına
ihtiyaç vardır. Bir dosya okunmadan önce mutlaka açılmalıdır. Dosyalar ile ilgili bilgiler “
Dizinler (Directory)” şeklinde bir yapıdır.
Prosesler ve dosyalar hiyerarşik (iç içe dallanmış) bir yapıdadır. Ancak,
proselerdeki hiyerarşi, dosyalardaki kadar derin ve kalıcı değildir. Proseslerin hiyerarşik
yapıdaki yaşamları en fazla birkaç dakika sürerken dosyaların hiyerarşik durumdaki
yapıları yıllarca sürebilir.
c) İş (Job)
10
Kullanıcıların, bilgisayar sisteminde bağımsız bir bütün olarak ve belli bir sıra
dahilinde işlenmesini istedikleri hizmetler kümesine “İş (Job)” denilebilir. Bilgisayarın
sistemlerine gönderilen işler, bir veya birden fazla programın ayrı ayrı işletileceği alt
adımlardan oluşabilir. İşler genellikle adımların art arda uygulanacağı biçimde düzenlenir.
Her adım, bir öncekinin sonuçlanması üzerine işletime girer.
Bir örnek verecek olursak, günümüzdeki işletim sistemi olan MS-DOS işletim
sisteminde “*.bat” uzantılı dosyalar bir anlamda iş adıyla adlandırılabilir.
d) İstemci / Sunucu (Client/Server)
Modern İşletim Sistemlerin de genel eğilim, çekirdek (kernel) (DOS’ daki
Command.com gibi düşünülebilir) en düşük düzeye indirip kullanıcıları etkileyen utility
(yardımcı program) leri zenginleştirmektir. Örneğin, bir dosyadan bir blok bilgi okumak için
bir istek talebi olsun. Bu durumda istemci proses’ i (client process), dosya sunucusuna (file
server) bir istem gönderir. File server işi yapar ve sonucu işlemciye gönderir.
Bu model de Kernel (Çekirdek) istemcilerle sunusular arasında iletişimi sağlar. İşletim
sistemini, “file server”, “proses server”, “memory server” gibi parçalara bölmek yönetimi
daha kolaylaştırmıştır. Örneğin bir yazılım hatası (bug) sebebiyle sistemdeki “file server” in
çalışmaz duruma gelmesiyle, dosya servisi durur ama sistemin tümü çökmemiş olur.
e) Terminal (Sonda Bulunan)
Modern İşletim Sistemlerinde, istemci konumunda olan ve son uç olarak bulunan
sistemlerdir. Fakat bu sistemler, iki türlüdür. Bunlardan birisi şu an kullanmakta olduğumuz
şekli ile olandır. Yani, kendi işletim sistemini kullanarak istemci konumunda olanlardır.
Diğeri ise, sistemi olmayan yani sadece monitör ve klavyeden oluşan sistemlerdir. Bunlara
Dumb Terminal (aptal terminal) denir ve bunlar kendi içinde, özel kartla küçük bir server’ a
bağlı olarak çalışır ve istemci durumunda bulunur. Örnek olarak bankalardaki memurların
kullandığı bilgisayarları gösterebiliriz.
f) Boot (Yeniden Başlatma)
11
İşletim sisteminin yaptığı işler bitirilip veya kayıtları tutularak yarıda kesilip işletim
sisteminin tamamen kapatılması veya elektriğinin kesilip yeniden verilmesi ve işletim
sisteminin yeniden başlatılmasıdır.
2. İŞLETİM SİSTEMİNİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ
Bir işletim sistemi bir anda yalnızca bir kullanıcının bilgisayarı kullanmasına izin
veriyor ve birden çok kullanıcının kullanmasına izin vermiyorsa, böyle bir işletim
sisteminden bir grup çalışanın ortak kullanım sağlaması mümkün olmaz. Buna benzer
olarak örneğin bir kullanıcı aynı bilgisayar üzerinde birden fazla programı aynı anda
işletime almak istiyorsa, o işletim sisteminde “çok görevlilik” (Multitasking) özelliğinin
bulunmasını aramalıdır.
İşte bunun gibi işletim sistemlerinin bir kısmında bulunan bir kısmında
bulunmayan çeşitli özellikler, özellikle endüstride bir işletim sisteminden bahsedilirken
üzerinde en fazla konuşulan hususları oluşturmaktadır. Bu nedenle endüstrideki günlük
konuşma dilinde çok geçen bazı kavramlar incelenecektir.
a) Batch Processing (Yığın İşleme)
İşletim Sistemine, okutulan programlar (Spooling sahası) denilen ve disk üzerindeki özel bir
alanı kapsayan bölüme sıra ile ve arka arkaya okutulup biriktirilmeye ve sonra bu saha da
derlenmek ve çalıştırılmak için bekleyen programların sıra ile derleme ve çalıştırılma işlemine
tabii tutulması yöntemine geçildi. İşte bu yöntem “yığın işlem” in (Batch Processing)
temellerini atmış oldu.
Yığın İşlem, bilgisayar sistemlerinin daha verimli kullanılmalarını sağlayarak, iş
başına düşen sistem giderlerini azaltmıştır. Ancak bu olumlu yönünün yanı sıra 2 önemli
sakıncası vardır. Bunlardan ilki iş yönetiminin durgun ve iş denetim dilinin olanakları ile
sınırlanmış olmasıdır. Kullanıcı işletimde oluşan hataları çözümlemek için işin sonuçlanıp
sonucun kendisine dönmesini beklemek zorundadır. Yani, işletim kullanıcının tamamen
kontrolü dışındadır. İkinci sakınca, çoğu işletim ortamında işler sonuçlanmış olsalar bile
çıktıların kullanıcıya ulaşması saatler sürebilmekte, buda verimliliği azaltmaktadır.
Kişisel bilgisayarlardaki “MS-DOS” işletim sisteminde “Batch Processing” yığın
işleyen programları çalıştıran komutların bir dosya içine arka arkaya (ardışık) yazılması ile
oluşan tek bir dosyanın çalıştırılması ile sağlanır. Bu dosya *.BAT uzantılı bir dosyadır.
Örneğin, “Autoexec.bat” dosyası DOS yüklenirken otomatik olarak çalışan ve bu dosyanın
içinde ardışık olarak yazılı durumda olan her deyimi sıra ile işleten bir nevi “Batch
Processing” işidir.
12
b) İnteractive Processing (Etkileşimli İşlem)
Etkileşimli işlem kullanıcılara, işlerini dinamik biçimde yönetme, çalıştırılan
programların sonuçlarını doğrudan elde edip, her an müdahale edebilme olanağı sağlayan
çalışma türüne ilişkin bir özelliktir. Bu çalışma türünde kullanıcılar, bir işin çalışma süreci
boyunca işe, monitör ve klavye vasıtası ile her an müdahale edebilmektedirler. Yani bir
başka söylemle, ekran başında oturan bir kullanıcının bilgisayara bir komut vermesi ve o
komuta bilgisayardan yanıt alması türünde, bir nevi karşılıklı konuşma yapar gibi çalışma
biçimine “Etkileşimli İşlem” denir.
Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, kullanıcılar program geliştirme, metin dosyaları
oluşturma, program derleme ve test etme, veri tabanı sorguları işletme, bilgisayar ağı
komutları girme, internet servislerini kullanma gibi kısa süreli işlerini Etkileşimli İşlem
olarak yürütürler.
Bu yöntemin kullanıldığı işletim sistemleri tek kullanıcılı bir PC olabildiği gibi
birlikte çalışan kullanıcı sayısı oldukça fazla olan bir ana bilgisayardaki işletim sistemi de
olabilir. Terminal başındaki veya kişisel bilgisayar başında oturan kullanıcının çalışma
şekli buna örnek olarak verilebilir. Etkileşimli işlemde, hizmet süreci:
a) İşlenecek bilginin bilgisayara yöneltilmesi
b) İşletim için beklemesi
c) İşletim
d) Sonuçların dökümü
e) Kullanıcının inceleme süreci
Biçiminde 5 evreye ayrılır. Bilginin girilmesinden başlayarak, sonuçların dökümüne
kadar geçen süre, Yanıt Süresi (response time) olarak adlandırılır. Yanıt süresi, işletim
için gereksenen süreler kadar, işletim evresine geçmek için beklenen süreyede işletim
dilimleri arasında ana işlem biriminin (CPU) başla kullanıcılara servis verdiği zamanlarda
bu kullanıcının CPU’ yu beklediği sürelere de bağlıdır. Etkileşimli işlemde işletim
sisteminin önemli fonksiyonlarından biri bu dilimlerin, kullanıcıların hiç birini fazla
bekletmeyecek biçimde adil dağılmasını sağlamaktır. Yanıt süresi için, kesin bir üst sınırın
çizildiği etkileşimli uygulamalar, yani uygulamaların yürütülebilmesi için tahammül
edilebilir en uzun sürenin ne kadar olabileceğinin belirlenmesi, Gerçek Zamanlı (Real
Time) sistemlerde yapılır.
13
c) On Line Processing (Çevrim İçi İşlem)
“On Line” işlem, otomasyon (bankacılık işlemi gibi) uygulamalarında verilen
sisteme sunuluş biçimini tanımlayan bir terimdir. Eğer veriler bilgisayar sistemine
doğrudan bir biçimde ve işin sahibi tarafından bizatihi aktarılıyorsa yapılan uygulamaya
On Line Processing denir.
Bu tür çalışma biçiminde bilgisayar sistemine bağlı uç birimlerde (başka illerdeki
banka şubesindeki çalışanlar gibi), menüler aracılığı ile belirli bir otomasyon projesine
yapılması istenilen bir işin gerçekleştirilmesi amacı ile veriler girilir. İşlemde bilgisayar
sistemi tarafından anında uygulanır.
Örneğin
bankacılık
uygulamalarında
müşteriler
tarafından
bankamatik
cihazlarından geçekleştirilen para çekme, para gönderme, borsa işlemleri yapma gibi
değişik bankacılık işlemlerine ilişkin veriler telefon hatları aracılığı ile doğrudan
uygulamanın yürütüldüğü bilgisayar sistemine ulaşıyorsa yürütülen uygulama “On Line”
işlemdir.
d) Off Line Processing (Çevrim Dışı İşlem)
Off Line Processing, On Line İşlemlerin bir noktaya kadar uygulanıp daha
sonrasında Batch Processing olarak yürütüldüğü uygulamalardır denilebilir. Belli bir
mekan içinde bulunan bilgisayar sitemine veriler doğrudan girilmek suretiyle belli bir süre
On Line olarak yürütülen otomasyon projesinde, biriktirilen veriler bir süre sonra asıl
bilgisayar sistemine topluca aktarılarak işlenirse bu tür uygulamalara Off Line Processing
adı verilir.
Örneğin, bir şehirdeki fabrikanın departmanlarındaki terminallerinden bir takım
satış, envanter, sipariş gibi veriler fabrikanın merkezindeki bilgisayar sisteminde anında
işlenirler. Akşama kadar girilen bu veriler daha sonra, fabrikanın bilgisayar sisteminden
bir başka şehirdeki genel müdürlük binasında bulunan asıl bilgisayar sistemine aktarılırsa,
yürütülen bu uygulama biçimine Off Line İşlem adı verilmektedir.
e) Serial Processing (Seri İşleme)
14
Kişisel bilgisayar için kullanılan çoğu tek kullanıcılı (Single User) işletim sistemi,
temel olarak Serial Processing yapmaktadır. Bu özellik, kullanıcının, komutları yada
çalıştırmak istediği programların isimlerini klavye aracılığı ile arka arkaya girmesi yoluyla
gerçekleşir. Kullanıcının yapmak istediği işleri bilgisayar ortamına birbiri ardı sıra
aktarması işlemi Seri İşleme olarak anılır.
Örneğin, kişisel bilgisayarlardaki Ms-Dos işletim sisteminin bir kullanıcı kullanırken
doğal olarak bir Seri İşlem uygulamaktadır. Çünkü, kullanıcı bir program çalıştırıyorsa bir
sonraki yapmak istediği işi ancak bu programın çalışması tamamlanıp bittikten sonra
uygulayabilecek, ondan sonrakini de ikincinin tamamlanıp bitmesinden sonra ancak yine
yöneltebilecektir. Böylelikle yapılmak istenen işler kullanıcı açısından birbiri ardı sıra seri
olarak bilgisayara yöneltilebildiği için bu tür bir kullanım biçimi seri işleme olarak
adlandırılır.
f)
Monoprogramming (Tek İş Düzeni)
Monoprogramming yani tek iş düzeni, bir anda, bir işletim sisteminin yalnızca bir
programı çalıştırabilmesidir. Bu yöntemde kullanıcı, CPU’ yu tümü ile tek başına
kullanmaktadır. İşletimde oluşan hatalar, başka bir kullanıcıya yansımayacağı için,
korunma önlemleri yalnızca İşletim Sistemi ile kullanıcı arasında ön görülür. Ancak,
verimlilik düzeyi düşük bir özelliktir.
Bugüne kadar endüstride yerleşmiş olan PC’ ler de örneğin MS-DOS işletim sistemi
ortamında bir muhasebe paket programının çalıştırılması gibi uygulamalar bu türdendir.
PC’ ler de kullanılan MS-DOS işletim sistemi bilgisayarın CPU’ yu Monoprogramming
özelliği ile kullandırmaktadır. Çünkü zaten tek kullanıcılı olduğundan, başka kullanıcıların
da aynı bilgisayarı kullalanabilmelerine olanak tanımadığı gibi aynı kullanıcının aynı anda
başka programların da işletilmesine mümkün kılmadığından, bir anda yalnızca bir
kullanıcının bir programı işlete bilmekte, dolayısı ile tek iş düzeni (monoprogramming)
ortamı olmaktadır.
g) Time-Sharing Systems (Zaman Paylaşımı)
İşletim Sisteminde zaman paylaşımı, genel program geliştirme ortamına ek olarak,
bilgisayar destekli tasarım ve metin işleme (text processing) sistemlerinde yaygın olan,
Multiprogramming ve Multiuser özelliklerini kapsayan bir yaklaşımdır. Multiuser
sistemlerin başlıca özelliklerinden bir tanesi, özellikle Time-Sharing desteği sayesinde de
15
iyi bir yanıt süresi (response-time) göstergesi sağlamasıdır. İşletim sisteminin bu özelliği
sayesinde, her kullanıcı, Mainframe sisteme tümü ile yalnız kendisi sahipmiş gibi çalışsa
da, aslında time-sharing özelliği sistem kaynaklarını eşit bir şekilde kullanıcılara
paylaştırma amacını taşır.
Bu yaklaşımda programlara belli zaman aralıklarında CPU’ yu kullanma hakkı
verilir. Bu sürenin sonunda da program, (ya da kullanıcı) tekrar CPU kullanma sırasının
kendisine gelmesini beklemesi için, bir bekleme kuyruğuna koyulur. Zaman paylaşımlı
sistemlerde bellek yönetimi, birlikte çalışan programların birbirlerinden izolasyonunu ve
bellek korunmasını iyi bir şekilde sağlar.
h) Multiprogramming (Çok İş Düzeni)
Çok kullanıcılı bilgisayar sisteminde, bir çok farklı kullanıcılara ait işler aynı anda
işletime alınabiliyorsa, bu işletim sistemi ortamına “Multiprogramming” yada çok iş düzeni
denir. Multiprogramming başlangıçta, CPU’ nun boş olarak beklediği süreleri
değerlendirmek için tasarlanmıştır. Sistemde çalışan bir kullanıcıya ait herhangi bir iş, bir
Giriş/Çıkış (I/O) veya başka bir nedenle beklemeye geçtiğinde, CPU’ nun başka bir
kullanıcının programını işletmeye tahsis edilmesini (atanması) ve böylece bu pahalı
birimden daha fazla yararlanılması amaçlanmıştır. CPU ile I/O birimlerinin çalışma hızları
arasındaki fark büyüktür. Örneğin dakikada 300 kayıt (record) okuyabilen bir teyp
ünitesinden veri okuyan bir program, bir kayıt için 200 milisaniye beklemek zorundadır.
Not :
1sn = 1000 milisaniye,
1dk = 60000 milisaniye
1sn = 1000000 mikrosaniye ,
1sn = 1000000000 nanosaniye,
60000/300 =200 milisaniye =200000 mikrosaniye (1 kayıt okuma için geçen süre)
200000 / 2 = 100000 komut
Bir bilgisayar sisteminde işlem hızının 2 mikrosaniye olduğunu varsayalım. Bu
durumda, bu örnekte teyp ünitesinden bir kayıt okumak için CPU’ nun bekleyeceği 200
milisaniyelik süre içinde CPU 100000 komut işleyebilirdi.
16
Görüldüğü gibi Multiprogramming genellikle ana bilgisayarlarda kullanılan işletim
sistemlerinde olabilecek bir özelliktir. Bu özellik Multiuser özelliğininde olmasını gerektirir.
Burada örneğin tek bir CPU bulunan sistem üzerinde çalışan işletin sistemi, bu sisteme
aptal (Dumb) terminaller vasıtası ile erişen kullanıcıların programlarını aynı anda işletime
alır ve her kullanıcının programına çok kısa sürelerle CPU’ yu kullandırarak bütün
kullanıcıların programları aynı anda çalışıyormuş gibi olur.
Bir bilgisayarda belli bir anda CPU ancak bir kullanıcının programını çalıştırır. Yani,
sistemde örneğin 25 kullanıcı varsa ve bunların hepsi kendi programlarını çalıştırıyorsa,
multiprogramming ortamında bunların hepsi işletime alınır, fakat çalıştırma ile kast edilen
CPU’ nun o sırada, yani çok kısa bir zaman süresi için (4’ er milisaniye gibi) bunlardan
yalnızca sırası gelen bir programı işletmesi anlatılmaktadır.
i)
Multitasking (Çok Görevlilik)
Multitasking, bir işletim sisteminde bir kullanıcının, birden fazla sayıda prosesini
aynı anda işletime alınabilmesi özelliğidir. Yani multitasking, bellekteki birkaç prosesi
veriyi aynı anda işlemesi ve işlemci ile I/O ünitelerinin de bunlar arasında aynı anda
kullandırılması ortamının yaratılmasıdır. Ancak bir bilgisayar sisteminde, işletim
sisteminin kendisine ait birden fazla proses’ in aynı anda çalıştırılması, bu sistemde
“multitasking” özelliği olduğunu göstermez. Bu nedenle bir işletim sisteminde
multitasking özelliği, ancak bir kullanıcının birden fazla sayıdaki kendi prosesi aynı anda
işletebiliyorsa vardır.
Bir çok uygulamanın (programın) aynı anda çalıştırılmasıdır. Bunun sağlanması
için , görevler (uygulamalar) kısa zaman dilimleri içinde işlemcide çalıştırılır. Bu zaman
dilimlerinin oldukça küçük zaman dilimleri olması nedeniyle yapay da olsa bir eş
zamanlılık söz konusu olur (İşlemci aynı anda iki işi yapamaz). Bir örnek verelim;
Toplam çalışma süreleri aşağıdaki gibi olan 6 adet görev(task) olsun.
A işi 100 ms(milisaniye), B işi 1 ms, C işi 50 ms, D 3 ms, E 25 ms, F 90 ms
Bu prosesleri işletecek, iki sistem olduğunu farz edelim, bu sistemlerden birisi
görevleri, bir görev bitmeden diğerine geçmeyecek biçimde işletsin. İkinci sistem de,
17
görevleri çok görevliliğe göre çalıştırsın ve görevlerin çalışması için gereken kısa zaman
dilimini 1 ms olarak alsın. Birinci sistemde A görevi bitmeden B görevi
başlayamayacaktır. Yani 1 ms' lik görev çalışabilmek için 100 ms’ lik görevin bitimini
bekleyecektir. B görevinin, bitimi için toplam geçecek süre, 101 ms olacaktır. İkinci
sistemde ise bu A görevi 1 ms çalışır. Ardından B görevine 1 ms verilir. Zaten B görevi 1
ms’ lik bir görev olduğundan hemen bitecektir. Yani B görevinin bitimi için gerekli süre
2ms’ dir.
Bütün görevlerin toplam bitim süresi bakımından iki sistem arasında fark yoktur.
Tek farklılık yukarıda anlatılan örnekte belirtilen avantajdan kaynaklanır. Kısa görevler
daha çabuk biter ve kendisinden önce gelen uzun görevleri beklemez. Windows işletim
sisteminde birden çok pencere açmak gibi.
j)
Multiuser systems (Çok Kullanıcılı Sistemler)
Multiprogramming’ i destekleyen işletim sistemleri, genellikle çok sayıda kullanıcının
sistemi çeşitli amaçlarla kullanmalarını sağlar ki, bu sistemlere çok kullanıcılı sistemler
(Multiuser System) denir. Bu özellik sayesinde her kullanıcı sisteme ayrı bir terminalden ya
da bir bilgisayar ağına bağlı kendi bilgisayarından kendisine ait hesabını (userid) şifresi ile
birlikte girerek sisteme erişmiş olur. Bu nedenle multiuser sistemler kullanıcı seviyesinde
daha yüksek bir güvenlik (security) ve koruma (protection) mekanizmaları sağlamaya ek
olarak kullanıcının sistem jaynaklarını kullanma düzeylerini (accounting) saptamaya ve
izlemeye yarayan mekanizmalar içerir.
Buradan anlaşılmaktadır ki, bir işletim sisteminin multiuser özelliği varsa, o sistem
genellikle multiprogramming de desteklenmektedir
MS-DOS
Eğer bilgisayar kullanmaya ilk defa Windows 95 veya 98 ile başladıysanız büyük bir ihtimalle
DOS kelimesi size yabancı gelecektir. Her PC kullanıcısının yakından tanıdığı bu işletim
sistemi, Dünya’ da en yaygın olarak kullanılan PC işletim sistemidir. 1980’ lerin başında
IBM’ in ilk PC’ leri üretmesi ve bu PC’ lerde kullanılan yeni bir işletim sistemi arayışı ile
ortaya çıkan DOS, günümüzde bir çok PC kullanıcısı tarafından hala kullanılmaktadır.
MS-DOS, Microsoft Disk Operating System (Microsoft Disk İşletim Sistemi) kelimelerinin
kısaltılmış halidir. MS-DOS bir disk işletim sistemi olarak bilinir, çünkü yaptığı işlerin büyük
bölümü disk işlemleri, bellek işlemleri gibi programların çalışabilmesi için gerekli
düzenlemeleri yapan bir işletim sistemidir. MS-DOS bir programdır, ama yalnızca bir
program değildir. O olmadan diğer programların çalışma şansları yoktur. Çünkü bilgisayar
18
sisteminin, tüm parçalarını MS-DOS kontrol eder. MS-DOS yalnızca, diğer programların
çalışmasına olanak vermekle kalmaz, aynı zamanda bilgisayarınızın neyi nasıl yaptığı
üzerinde size tam denetim sağlar. MS-DOS sizinle bilgisayarınız arasındaki bağdır.
DOS’un tarihi PC’ lerin (kişisel bilgisayarlar) tarihiyle başlar ve çoğunlukla da pek hayırla
yad edilmez. Çünkü DOS’ta grafiksel bir kullanıcı arabirimi (pencereler) yoktur, her şey
komutlarla ve bir sürü parametre ile yapılır. DOS, tüm x86 tabanlı PC’ lerde çalışır. Çok
görevli bir işletim sistemi olmayan DOS, grafik kullanıcı arabirimini kullanmaz. Üstünde
kolay yazılması, bellek ve sabit diskte az yer kaplaması, kolay ve çabuk öğrenilmesi, düşük
konfigürasyonlu PC’ lerde çalışması gibi avantajları olmakla birlikte, etkin bir bellek
yönetiminin olmaması, eski teknoloji kullanması ve grafik kullanıcı arabirimi olmaması
önemli kısıtlamalarıdır.
Bilgisayarınız kapalı iken MS-DOS diskte durur. Her ne kadar özel bir program da olsa, MSDOS eninde sonunda bir programdır, yani o da bilgisayarların kullandığı diğer bilgi
toplulukları gibi bir dizi dosya içinde yer alır.
Eğer bir sabit diskiniz varsa, MS-DOS büyük olasılıkla onun içindedir (bilgisayar dağıtıcısı ya
da sistemi kuran kimse tarafından yerleştirilmiş olabilir). Eğer bilgisayarınızda sabit disk
(HDD) yoksa, MS-DOS’ un disketlerden kullanılması gerekir.
1. MS-DOS’ un Tarihçesi
MS-DOS 1981’ deki piyasaya sürülüşünden beri birkaç kez değişikliğe uğramıştır.
İlk sürümün numarası 1.00’ dı. MS-DOS’ un zaman zaman değiştirilmesinin amacı, daha
gelişmiş donanımlardan yararlanmak ve önceki hataları düzeltmektir. Sisteminizi
başlattığınızda, MS-DOS, kullandığınız sürümün numarasını (versiyon) ekranda gösteriyor
olabilir.
MS-DOS’ un yeni bir sürümü çıktığında, eğer numarasının ondalık noktasından
sonra değişiklik varsa, (ÖRNEĞİN 6.0’ dan 6.2’ ye), bu küçük bir değişiklik gösterir.Bu
durumda MS-DOS öz olarak önceki sürüme göre pek değişiklik içermez. Ondalık
noktasının önündeki sayının değişmesi ise büyük bir değişiklik gösterir. Örneğin sürüm 6,
sürüm 5’ te olmayan bir çok yeni özellik getirmiştir.
MS-DOS’ un yeni sürümleri eskilerine göre daha güçlü ve gelişmiş olsalar da öncekilerle
uyumlu kalırlar. Bu yüzden, diyelim ki sürüm 2.1’ i kullanıyorken başka bir sürümle
çalışmaya başladığınızda, tüm bilgilerinizi, deneyiminizi, dosya ve disklerinizi eskisi gibi
19
kullanabilirsiniz. Örneğin, MS-DOS 3.0’ da kullandığınız bir dosyayı 5.0 sürümünde
kullanabilirsiniz ama 5.0’ da kullandığınız bir dosyayı 3.0’ da kullanamayabilirsiniz.
MS-DOS’ un 3.30’ dan sonraki sürümlerini aşağıda görmektesiniz.
MS-DOS 3.30
MS-DOS 6.20
MS-DOS 4.01
MS-DOS 6.22
MS-DOS 5.0
MS-DOS 7.0
MS-DOS 6.0
MS-DOS 8.0 ...
2. MS-DOS İle Neler Yapabiliriz?
MS-DOS, uygulama programlarınız için bilgisayarın işleyişini koordine eder. Bu
gerçekten de çok önemlidir, ama MS-DOS’ un avantajları yalnızca bundan ibaret değildir.
Her ne kadar insanlara basit ve kullanması garip olarak düşünülen MS-DOS işletim sistemi
bilgisayarın zarar görmesi durumunda bir numaralı ilaçtır. MS-DOS donanım kurucularının
bir numaralı kullandıkları sistemdir. Örneğin Windows açılmıyor, devamlı sorun veriyor ? Bu
sorunları genellikle HDD’ ye format atarak ve işletim sistemini tekrar yüklemekle becerirler
ama hatadır. Çünkü devamlı HDD’ ye format atılırsa HDD zarar görürür "bad sector"
(kullanılamayan veya bozuk alan) oluşmasına "boot sector"un (HDD’ nin bilgilerinin
tutulduğu yer) zarar görmesine neden olur. Ama format atmadan MS-DOS’ tan yine
yararlanarak bilgisayarın sistemi dahil geri getirilebilir. Bunların yapılması çok güzeldir ama
bunları yapmak için grafik ekrandan (Windows Ekranı) biraz vazgeçip MS-DOS’ ta çalışmak
gerekir. Bu yüzden, Microsoft Windows 95/98/ME sürümleriyle kullanıcının DOS ile olan
iletişimini minimuma indirmeye çalışmış olsa bile DOS’ tan tam olarak vazgeçememiştir.
Ayrıca, Windows 95/98/ME kullanıyor olsanız da bazen DOS’ a işiniz düşebilir.
Örneğin bir çok oyun programı Windows ile çalışmaz veya oynanamayacak kadar yavaş
çalışır. Ayrıca Windows' a giremediğiniz durumlarda da sorunu DOS’ tan halletmeniz
gerekebilir. Bazen de tek bir dosyayı kopyalamak için bilgisayarınızı açtığınızda, Windows’
un çalışmasını beklemeniz gerekmez.
MS-DOS’ un kendisini de belirli işler için kullanabilirsiniz.; komut adı verilen yönergeleri
(talimatları ) kullanarak MS-DOS’ u dosya yönetiminde, iş akışının denetlenmesinde ve ek
yazılımlar gerektirmeden günlük işler gerçekleştirmede yönlendirebilirsiniz.
20
Örneğin MS-DOS metinlerden (text) oluşan dosyalar yaratmakta ve değiştirmekte
kullanabileceğiniz bir program içerir.MS-DOS editör bir sözcük işlemci olmasa da, kısa
yazışmalar listeler için çok kullanışlıdır. Onu kullanarak, küçük belgeleri bir sözcük işlemciye
göre çok daha kısa sürede yazabilirsiniz. Veya bilgisayarı açtığınızda yüklenmesini veya
çalışmasını istediğiniz dosyaları da bilgisayarın açılırken okuduğu Autoexec.Bat dosyasına
koyarak otomatik olarak çalışmasını sağlamış oluruz.
MS-DOS’ ta özel gereksinimlerinizi karşılamak için olan komutları birleştirerek güçlü
komutlar, hatta kendi küçük uygulamalarınızı yaratabilirsiniz. Örneğin bu kitapta, yalnızca
MS-DOS komutları kullanarak, basit bir dosya yöneticisi ( belirli bilgiler için dosyalarda
arama yapan bir program ) oluşturabilirsiniz.
MS-DOS’ un 4.0 ve sonraki sürümleri, komut ve dosyaları menü adı verilen listelerden
seçmenize olanak sağlayan ayrı bir program içerirler. Shell adı verilen bu program ile tüm
rutin işlerinizi gerçekleştirebilir, ondan zaman zaman yararlanabilir ya da isterseniz hiç
kullanmayabilirsiniz.
Artık tüm bu uygulamalar, MS-DOS için oluşturulan Windows ara yüzünden (interface) sonra
Dos’ un uygulamaları daha kolay ve anlaşılır olmuştur. Aynı zamanda MS-DOS’ u soğuk
gösteren siyah beyaz ekran da ortadan kalkmıştır.
3. MS-DOS Dosya Yapısı
Dosya(File)
Tüm bilgiler ve programlar dosya (file) adı verilen bilgi topluluğu olarak disk/diskete
kaydedilir. DOS işletim sisteminde bir dosya iki kısımda oluşur, dosya adı ve dosya uzantısı.
Genel olarak bir dosyanın yapısı DOSYA_ADI ve DOSYA_UZANTISI şeklindedir. Burada
DOSYA_ADI en fazla 8, DOSYA_UZANTISI en fazla 3 karakterden oluşur. Dosya isminin
büyük veya küçük yazılması hiçbir şey değiştirmemektedir, büyük yada küçük yazmak aynı
dosyaya karşılık gelmektedir.
MS-DOS’ ta dosyaların ifadesi;
LATS.TXT
LATS.*
*.COM
*.*
(Lats isimli yazı dosyası)
(İsmi Lats olan bütün dosyalar)
(Uzantısı Com olan bütün dosyalar)
(Bütün dosyalar)
21
“
????????.??? (
.
“
(
)
)
MS-DOS dosya ismi ve dosya uzantısı kuralları;

Dosya ismi en fazla 8 karakterden oluşur.

Dosya uzantısı en fazla 3 karakterden oluşur.

Dosya ismi ile uzantısı arasında nokta (.) işareti bulunur.

Dosya ismi ve uzantısı içerisinde boşluk karakteri bulunmaz.

Dosya isimleri büyük küçük harfe duyarlı değildir.

Dosya ismi ve uzantı ismi yazılırken 0-9 arası rakamları, A’ dan Z’ ye harfleri ve bazı
özel karakterleri ($, %, &, #...) kullanabiliriz. Fakat bazı özel karakterlerde (*, ., ?
gibi) kullanılmaz.
XXXXXXXX . XXX
Dosya adı
Uzantısı
Örneğin : COMMAND.COM, CONFIG.SYS, AUTOEXEC.BAT ve LATS.DOC gibi
Dosya İsmi Uzantıları ve Anlamları
COM : Makine dilinde yazılmış program dosyalarını ifade eder. Büyüklüğü en
fazla 64K olabilir.
EXE : Executive’ den gelmektedir ve hemen çalıştırılabilir program dosyalarını ifade eder.
BAT
: Toplu işlem dosyasını ifade eder.
Yukarıda belirtilen 3 dosya MS-DOS’ ta dosya isminin yazılması ile çalıştırılabilir,
geriye kalan dosyalar ise başka programlar yardımı ile çalıştırılır. Bu 3 dosya ismi uzantısı
aynı isimli dosyalara verilse (yani, LATS.EXE, LATS.BAT ve LATS.COM gibi) çalıştırılma
sırası dosyanın büyüklüğüne ve küçüklüğüne bakılmaksızın bu dosyaları çalıştırma
önceliği COM, EXE ve BAT sırasındadır.
22
TXT
: Text (metin) dosyasını ifade eder.
SYS
: Sistem Dosyalarını (System File) ifade eder.
HLP
: Yardım dosyasını ifade eder.
DOC
: Word’ de oluşturulmuş dosyaları ifade eder.
XLS
: Excel’ de oluşturulmuş dosyaları ifade eder.
PPT
: Powerpoint’ de hazırlanmış dosyaları ifade eder.
WIN
: Windows’ la oluşturulmuş dosyaları ifade eder.
INI
: Windows’ un sistem dosyalarını ifade eder.
MS-DOS’ un açılması için gerekli 3 dosya vardır. Bunlar Config.sys, Autoexec.bat,
Commmand.com’ dur. Ayrıca, sistem dosyası olarak Msdos.sys (Dos ile ilgili sistem
bilgilerini tutar. Örnek, versiyon bilgisi gibi) ve Io.sys (Dos’ un giriş/çıkış sistem bilgilerini
tutar) vardır.
CONFIG.SYS
Bu dosya, bilgisayarın donanım özelliklerini değiştirmemizi sağlayan bir metin dosyasıdır.
Yani bu dosyaya eklenecek komutlar aracılığı ile memory, fare, klavye, ekran ve bunun gibi
araçların nasıl çalışacağı belirlenir. CONFIG.SYS dosyasının MS-DOS tarafından okunup
işlenebilmesi için açılış diskinin ana dizininde bulunması gerekir.
AUTOEXEC.BAT
Bu dosya, DOS çalıştığında bazı programları otomatik olarak çalıştırma olanağı verir, ekran
ve dil düzenlemesini sağlar. Bu sayede bilgisayarın her açılışı sırasında yüklemek zorunda
kalacağımız klavye, fare, monitör dil ... programları yüklenmiş olur.
COMMAND.COM
23
Bu dosya, bilgisayar komutlarını yazdığımız komut derleyicisini görüntüler.
COMMAND.COM bilgisayarın açılış diskinin ana dizininde bulunması gerekir. Bu olmadan
bilgisayarın açılması mümkün değildir. Direk makine dilinde yazılmış olduğu için çok
hızlıdır.
4. Dizin (Directory) Yapısı
Bilgisayarda dosyalar içeriklerine veya özelliklerine göre dosya gruplarına ayrılabilir. Bu
gruplara dizin adı verilir. Windows ortamında dizin ismi yerine klasör ismi kullanılır. 3
değişik dizin tipi vardır. Bunlar,
1. Root Directory (ana veya kök dizin)
Bilgisayarın ana dizinidir. Kullanılan sürücüyü tanımlar (a:\ , b:\ , c:\). Kullanıcı root directory
yaratamaz ve silemez.
2. Directory (dizin)
Root directory altında oluşturulan dizinlerdir.
3. Subdirectory (alt dizin)
Directory’ lerin altında oluşturulan dizinlerdir. Alt dizinler root directory’ de iken
sadece DIR komutunun yazılması ile ekranda görülmezler.
5. MS-DOS Komutları
Komutlar İkiye Ayrılır ve komut isminin büyük veya küçük yazılması hiçbir şey
değiştirmemektedir, büyük yada küçük yazmak aynı komuta karşılık gelmektedir.
İç Komutlar : COMMAND.COM dosyası içinde bulunan temel komutlardır ve
ile belleğe yüklenerek çalıştırılan komutlardır. Örnek : Ver, Dir, vs.
çalıştırılması
24
Dış Komutlar : Çalıştırılabilmesi için disk veya disket içinde dosya halinde bulunması
zorunlu olan komutlardır. Örnek : Xcopy, format, vs.
a) İç Komutlar
DOS’ ta çalıştırılan komutun, çalışması için herhangi bir dosyaya ihtiyaç duymadan çalışan
komutlara iç komutlar denir (Bilgisayarın açılışında kullanılan Command.com dosyasının
içinde bulunan komutlardır). Çalışması için program dosyasının varlığına ihtiyaç duyulan
komutlara Dış Komutlar denir. Dış komutları çalıştırabilmek için, o komutun programlama
dosyasına ihtiyaç vardır. Örneğin format komutunu kullanabilmek için DOS’ da Format.com
programının bulunması gerekir. Önemli İç Komutları, aşağıda inceledik. Bunlar ;
CLS komutu: Ekranı temizler.
Örnek: C:\> CLS <ENTER>
DIR komutu: Disk veya disket üzerindeki dosyaları görüntüler.
Örnek: C:\> DIR <ENTER>
DIR Parametreleri :
/P : (Dosyaları sayfa sayfa listeler) C:\> DIR/P <ENTER>
/W : (Dosyaları yan yana listeler)
C:\> DIR/W <ENTER>
/A: (Gizli dosyaları listeler)
C:\> DIR/A <ENTER>
JOKER KARAKTELER (? , *)
* : Bilinmeyen bir isim veya uzantının yerine kullanılan joker karakterlerdir.
Örnek: C:\> DIR *.EXE <ENTER> (Dosya Adı ne olursa olsun, uzantısı EXE olan
dosyaları listeler)
C:\> DIR LATS.* <ENTER> (Dosya Adı LATS olan, tüm dosyaları listeler)
25
? : Bilinmeyen bir karakter yerine kullanılan jokerdir.
Örnek: C:\> DIR A??S.EXE <ENTER> (İlk harfi A , 4.harfi S olan , EXE uzantılı dosyaları
listeler)
VOL komutu: Disk veya disketin etiketini ve seri numarasını görüntülemeyi sağlar.
Örnek: C:\> VOL <ENTER>
VER komutu: MS-DOS’ un versiyonunu görüntülemeyi sağlar.
Örnek: C:\> VER <ENTER>
DATE komutu: Bilgisayarın sistem tarihini görüntülemeyi sağlar.
Örnek: C:\> DATE <ENTER>
TIME komutu: Bilgisayarın sistem saatini görüntülemeyi sağlar.
Örnek: C:\> TIME <ENTER>
PROMT komutu: Komut satırı uyarısını değiştirmeyi sağlar. Bulunduğumuz yeri gösterir.
Örnek: C:\> PROMPT <ENTER> (sürücüyü ilkel PROMT’ a dönüştürür.)
C> (ilkel PROMT)
PROMPT Parametreleri
$P: Aktif sürücüyü ve dizini görüntüler.
$G: “>” işaretini görüntüler.
$T: Enter’ e basıldığı andaki saati gösterir.
$D: O gün ki tarihi gösterir.
Görüntüsü değiştirilen PROMT’ u eski haline getirmek için;
C:\> PROMPT $P$G <ENTER> tanımlaması yazılır.
26
COPY CON komutu: Dosya oluşturmayı sağlar. Ama artık bunun yerine Word gibi
programlar vardır.
Örnek: C:\> COPY CON LATS.TXT <ENTER> (TXT uzantılı, LATS adlı dosya oluşturur)
Oluşturduğumuz bu dosyayı kaydedip bitirmek için ^Z (Ctrl+Z) tuşlarına basılır. Kayıt
yapmadan çıkmak için ^C (Ctrl+C) tuşlarına basılır.
TYPE komutu: Dosya içeriğini görüntülemeyi sağlar.
Örnek: C:\> TYPE LATS.TXT <ENTER>
C:\> TYPE LATS.TXT | MORE <ENTER> (LATS.TXT dosyasını sayfa sayfa
görüntüler)
REN komutu: Dosya adının veya uzantısının değiştirilmesini sağlar.
Örnek: C:\> REN
TUFAN.DOC yapar)
LATS.TXT
TUFAN.DOC
<ENTER>
(LATS.TXT
dosyasının
ismini
MD komutu: Dizin oluşturmayı sağlar.
Örnek: C:\> MD LATS <ENTER> (LATS adlı dizin açar)
CD komutu: Dizin değiştirmeyi sağlar.
Örnek: C:\> CD LATS <ENTER> (LATS adlı dizine girer)
C:\LATS> CD.. <ENTER> (LATS adlı dizinden çıkar) (Aktif olan dizinden bir önceki
dizine çıkışı sağlar)
C:\LATS\DENEME> CD\ <ENTER> (LATS ve DENEME dizinlerinden çıkar) (İç içe
girilmiş dizinlerden bir seferde köke (ROOT) çıkmayı sağlar)
RD komutu: Dizinleri silmeyi sağlar, yalnız dizin içinde hiçbir dosya veya
altdizin
olmamalıdır. Eğer varsa öncelikle altdizinler ve dosyalar
silinmelidir. Silinecek dizin içinde hiçbir şey bulunulmaması gerekir. Eğer silinecek dizin
içinde dosya veya dizin bulunuluyorsa önce o dizinin bir önündeki dizine çıkılmalı ve sıra
ile temizlemelidir. Bu işlemi DELTREE komutu ile dizin içerisine bakmaksızın silebiliriz.
Örnek: C:\> RD LATS <ENTER>
27
COPY komutu: Dosya veya dosyaları belirtilen ortama kopyalamayı sağlar. Kullanım şekli
ise nereden nereye şeklindedir. İlk belirtilen yer nerden olduğu ikinci belirtilen yer ise
nereye kopyalanacağıdır. Copy komutu, birden çok dosyayı bir seferde kopyalamaz her
dosyayı tek tek kopyalar.
Örnek: C:\> COPY C:\LATS.TXT C:\DOS <ENTER> (C Root’ unda bulunan LATS.TXT
dosyasını C’ nin altındaki DOS dizinine kopyalar)
DEL komutu: Dosya veya dosyaları silmeyi sağlar
Örnek: C:\> DEL LATS.TXT <ENTER> (LATS dosyasını siler)
C:\> DEL *.* <ENTER> (Tüm dosyaları siler)
C:\> DEL *.EXE <ENTER> (EXE uzantılı dosyaları siler)
b) Dış Komutlar
Bilgisayarda dosyalar halinde bulunması gereken komutlardır. Kullanılacak komuta ait
dosyanın çalışılan sürücüdeki disk veya diskette bulunması gerLATSektedir. Aksi taktirde
komut ile ilgili çalışma gerçekleştirilemez.
FORMAT komutu: Yeni alınan disk veya disketi biçimlendirir ve kullanılır hale getirir yanı
sıra dolu olan bir disk veya diskete uygulandığında içindeki tüm bilgileri siler, disk veya
disketteki bozuk olan sektörleri düzeltir (düzelebilecek durumda olanları), virüslü olan
disk veya disketteki virüsleri temizlemeyi sağlar (temizlenebilecek durumda olanları).
Örnek: C:\> FORMAT A: <ENTER> a disketini biçimler, kullanılır hale getirir.
FORMAT Parametreleri
/s : Disk veya diskete bilgisayarı açmayı sağlayan sistem dosyalarının yüklenmesini
sağlar.
Örnek: C:\> FORMAT a:/s <ENTER>
/q : Disk veya disketin hızlı bir şekilde Formatlanmasını sağlar. Q parametresi ile
Formatlanan disk veya disketin bozuk olan sektörleri düzeltilmez.
Örnek: C:\> FORMAT a:/q <ENTER>
28
/v: : Disk veya diskete Formatlama sırasında isim vermeyi sağlar. Verilecek isim
11 karakteri aşmamalıdır.
Örnek: C:\> FORMAT a:/v:ÇALIŞMA <ENTER>
/F: : Formatlanacak DD bir disketin kapasitesini tanımlamayı sağlar.
Örnek: C:\> FORMAT A:/F:720 <ENTER>
/u : Disketi kurtarılmayacak şekilde Formatlamayı sağlar.
Örnek: C:\> FORMAT A:/U <ENTER>
Gerektiğinde birden fazla parametre aynı komut satırında tanımlanabilir.
Örnek: C:\> FORMAT A:/S/V:DERS/F:720/u <ENTER>
UNFORMAT komutu: Yanlışlıkla Formatlanmış bir disk veya disketi eski haline getirmeyi
sağlar. U parametresi ile Formatlanmış kayıt ortamı UNFORMAT ile kurtarılamaz.
Örnek: C:\> UNFORMAT A: <ENTER>
LABEL komutu: Disk veya disketin ismini değiştirmeyi sağlar. Verilecek isim 11 karakteri
aşmamalıdır.
Örnek: C:\> LABEL EĞİTİM <ENTER>
DISCOPY komutu: Diskcopy işlemi aynı kapasitedeki 2 disket veya disk arasında
gerçekleşir. Kaynak (A) disketteki tüm dosyalar, hedef (B) diskete kopyalanmadan önce
hedef disket formatlanır. İşlem bittikten sonra her iki disket içindeki dosyaların aynı
olduğu görülür. İşlem sırasında disket isterken karşılaşılan mesajlar;
Source : Kaynak disketi tanımlar. Mesaj görüldüğünde sürücüye kaynak (kopyası alınan)
disket takılır.
Target : Hedef disketi tanımlar. Mesaj görüldüğünde sürücüye hedef (alınan kopyayı
konacağımız) disket takılır.
Örnek: C:\> DISKCOPY A: B: <ENTER>
29
MEM komutu: Bilgisayarın hafızası (MEMORY) ile ilgili bilgilerin ve bellek bilgilerinin
görüntülenmesini sağlar.
Örnek: C:\> MEM <ENTER>
ATTRIB komutu: Dosyalara özellik vermeyi veya iptal etmeyi sağlar. Özellikler, (+)
işaretinin ardından özelliğin baş harfinin yazılması ile verilir, (-) işaretinin ardından yine
özelliğin baş harfinin yazılması ile iptal edilir. Özellikler şunlardır;
Özelliğin Adı
1.
2.
3.
4.
READ ONLY (Okunabilir)
HIDDEN (Gizli)
SYSTEM (Sistem)
ARCHIVE (Arşiv)
Verilmesi
+R
+H
+S
+A
İptali
-R
-H
-S
-A
Örnek: C:\> ATTRIB <ENTER> (Tüm dosyalardaki özellikleri görüntüler)
C:\> ATTRIB +H LATS.TXT <ENTER>
C:\> ATTRIB -H LATS.TXT <ENTER>
C:\> ATTRIB +H,+R LATS.TXT <ENTER>
C:\> ATTRIB -H,-R LATS.TXT <ENTER>
TREE komutu: Dizinleri, altdizinleri ve dosyaları ağaç yapısında görüntülemeyi sağlar.
/f : Dizin ve altdizin içindeki dosyaları ağaç yapısında görüntüler.
Örnek: C:\> TREE <ENTER> (Sadece dizinleri ve altdizinleri ağaç yapısında görüntüler)
C:\> TREE/F <ENTER> (Dizin ve altdizinleri içlerindeki dosyalarla beraber
görüntüler)
MOVE komutu: Dosya veya dosyaları belirtilen ortamlara taşımayı sağlar. İşlem bittikten
sonra tanımlanan dosyaların kaynak ortamdan silindiği ve hedef ortama aktarıldığı
görülür. Copy komutunda olduğu gibi Move komutunda da "NERDEN" ve "NEREYE"
sorularına yanıt aranır. (Bunu bir evden başka bir eve taşınmayı örnek alabiliriz. Artık
eski adreste kalmıyoruz ve yeni adresteyiz gibi düşünebiliriz.)
Move NERDEN NEREYE
Örnek: C:\> MOVE A:\LATS.TXT C:\SINIF <ENTER>
Diğer bir özelliği de dizinlerin isimlerini değiştirmeyi sağlar.
30
Örnek: C:\> MOVE SINIF DERS <ENTER>
MORE komutu : /P parametresi olmayan komutlar için sayfa sayfa döküm almayı sağlar.
MORE Parametreleri
| : Sayfa sayfa döküm almayı sağlar.
Örnek: C:\> TREE | MORE <ENTER>
C:\> ATTRIB | MORE <ENTER>
< : Dosya içersine yazılmış uzun metinlerin sayfa sayfa alınmasını sağlar.
Örnek: C:\> MORE < LATS.TXT <ENTER>
SYS komutu: Disk ve veya disket içersine sadece bilgisayarı açmaya yarayan sistem
dosyalarını yüklemeyi sağlar. Yapılan işlemden kayıt ortamındaki diğer dosyalar
etkilenmez.
Örnek: C:\> SYS A: <ENTER>
DELTREE komutu: Dizinleri içlerindeki altdizinler ve dosyalarla beraber silmeyi sağlar.
Komut satırına ROOT’ a bağlı olan dizin adı yazılır.
/Y : Onay almadan silme işleminin doğrudan gerçekleştirilmesini sağlar.
Örnek: C:\> DELTREE DENEME <ENTER>
C:\> DELTREE/Y DENEME <ENTER>
XCOPY komutu: Dizinleri içlerindeki altdizin ve dosyalarla beraber belirtilen ortamlara
kopyalamayı sağlar. Kullanım şekli copy komutu ile aynıdır, fakat birkaç tane ek
parametresi vardır. Xcopy komutu dosyaları copy komutu gibi tek tek değil bellek
kapasitesine göre, topluca kopyalamayı da sağlar.
XCOPY Parametreleri
/S : Dizinleri içlerindeki altdizin ve dosyalarla beraber kopyalamayı sağlar.
/E : İçi boş olan dizinleri kopyalamayı sağlar.
Örnek: C:\> XCOPY DOS\*.* A:\DOS/S/E <ENTER>
31
UNDELETE komutu: Del komutu ile silinen dosyaları, kurtarmayı sağlar. Silinen dosyaların
ilk karakterlerinin yerine (?) görülür. Buraya dosyanın ilk karakteri yazılarak kurtarılması
sağlanır)
UNDELETE Parametreleri
/LIST
:
Kurtarılacak veya
kurtarılamayacak
dosyaların
Kurtarılamayacak olan dosyalarının yanında (**) görülür.
listesini
görüntüler.
/ALL : Silinmiş dosyaların bilgisayar tarafından kurtarılmasını sağlar. Kurtarılan dosyaların
ilk karakterinin yerinde (#) görülür.
Örnek: C:\> UNDELETE/LIST <ENTER>
C:\> UNDELETE/ALL <ENTER>
C:\> UNDELETE LATS.TXT <ENTER>
DOSKEY Komutu: Komut satırına yazılan tanımlamaları, belleğe yükleyerek tekrar
kullanma olanağı sağlar. Bilgiler bellekte bilgisayar açık kaldığı süre içinde saklanır.
Bilgisayar kapandığı andan itibaren tüm bilgiler silinir. Doskey komutunu bilgisayara
yüklemek için komut satırına DOSKEY yazılarak enter tuşuna basılır.
Örnek: C:\> DOSKEY <ENTER>
BACKUP komutu: Hard Disk’ teki dosyaları diskete yedeklemeyi sağlar. Yedekleme
sırasında bilgisayar her diskete bir numara verir. Fakat bu işlem dosyaları sıkıştırmadan
gerçek boyutu ile yaptığı için pek kullanışlı değildir, bunun yerine sıkıştırma programları
ile yedek almak daha karlıdır.
/S : dizinleri içlerindeki altdizin ve dosyalarla beraber yedekler.
Örnek: C:\> BACKUP C:\WINDOWS\*.* A: <ENTER>
C:\> BACKUP C:\WINDOWS A:/S <ENTER>
RESTORE komutu: Backup ile diskete yedeklenmiş dosyaları hard disk’ e geri yüklemeyi
sağlar.
Örnek: C:\> RESTORE A: C: <ENTER>
C:\> RESTORE A: C:/S <ENTER>
ARJ komutu: Dosyaları sıkıştırmak veya sıkıştırılan dosyaları açmayı sağlar. Sıkıştırılan
dosyalar tek bir dosya haline gelir. Ayrıca dosyalar döküm alındığında görülürler. Bunun
yerine günümüzde çoğunlukla Winzip kullanılmaktadır.
32
ARJ Parametreleri
X : Dosya açmayı sağlar.
A : Dosya sıkıştırmayı sağlar.
-V1440 (720) : 3.5 HD veya 3.5 DD standardına göre dosyayı sıkıştırır yada açmayı
sağlar. Bu parametre kullanıldığında dosya uzantıları ARJ, A01, A02 ve bunun gibidir.
-R : Bulunulan ortamdaki directory’ lerin sıkıştırılıp açılmasını sağlar.
Hard Disk İçinde Sıkıştırma
Örnek: C:\> CD YEDEK <ENTER>
C:\YEDEK> ARJ A -R ÇALIŞMA.ARJ <ENTER>
Hard Disk İçinde Açma
Örnek: C:\> CD YEDEK <ENTER>
C:\YEDEK> ARJ X -R ÇALIŞMA.ARJ <ENTER>
Not : Bir Hard Diski formatlamak ihtiyacı, çoğu zaman mevcut işletim sisteminin yersizliği
veya “çökmesi” durumunda olur. Bu işlemi çok dikkatli yapmalısınız. Çünkü diskteki tüm
veriler kaybolacaktır. Eğer diskinizi formatlamaya karar vermişseniz ve Winsows 9x/Me
kullanıcısı iseniz bilgisayarınızı MS-DOS kipinde başlatmalısınız. Aksi takdirde Windows
buna izin vermeyecektir.
DOS TABANLI WİNDOWS İŞLETİM SİSTEMLERİ
OS/2
OS/2 (Operating System), ilk olarak IBM ve Microsoft’ un ortaklaşa çalıştığı bir
proje olarak geliştirilmiştir. Microsoft’ un bu projeden ayrılmasından sonra IBM projeyi
sürdürme kararı alırken ikinci kuşak yepyeni bir işletim sistemi yazmayı amaçlamaktaydı.
Temel amaçları, kullanıcıya bir grafik arayüz (görsel görünüm) sunmak, gerçek anlamda
çok görevli ve bağlanabilirliği yüksek bir sistem yaratmak olan OS/2, minimum sistem
gereksinimleri 386 tabanlı bir işletim sistemi, 4 MB ram, 20 MB civarı sabit disk alanı ve
VGA ekran kartından oluşuyordu.
WİNDOWS 3.1
33
Günümüzde en çok kullanılan grafik kullanıcı arabirimli işletim sistemi olan
Windows 3.1, 1992 yılında PC tarihinde kilometre taşı sayılabilecek önemli olaylardan
biridir. 16 bit yapıda olan Windows 3.1, PC kullanımının artmasında önemli rol oynarken,
DOS’ la beraber kullanılmasından dolayı tam bir işletim sistemi olarak düşünülmektedir.
Grafik kullanıcılı arabirim desteği sunması, multimedya desteği vermesi, çok görevli
çalışması, nesneye dayalı teknoloji kullanması avantajları olarak sayılabilirken;
kısıtlamaları arasında ise 32 bit olmaması, gerçek çok-görevliliği sağlamaması ve tam
anlamıyla bir işletim sistemi olmaması sayılabilir.
WİNDOWS 3.11
1993 Nisan ayında 3.1 uyarlaması, 1993 Ekim ayında ise 3.11 uyarlaması çıkan
WFW ( Windows For Workgroups ), Windows ortamı altında, görsel bir peer-to-peer (eşler
arası) ağ tasarımı olarak tasarlanmış ve geliştirilmiştir. Diğer bir deyişle Windows 3.1’ in
ağ bütünleştirilmiş halidir. Microsoft’ un ağ olanakları içeren ilk Windows uyarlaması
Windows 3.1 idi, WFW ise 32 bitlik dosya erişim yapısı ve 32 bitlik ağ desteği ile Microsoft
At Work kavramının ilk sonuçlarının görüldüğü bir işletim sistemidir. Örneğin, ağdaki
herhangi bir bilgisayarda fax kartı varsa, kullanıcı kendi bilgisayarından yazdığı bir yazıyı
diğer bir bilgisayardan faxlayabilmektedir.
WİNDOWS 95
Windows 3.1, dünyada milyonlarca satmış ve hala satılmaya devam etmektedir.
Windows 3.1, PC’ leri kolay kullanılabilir hale getiren bir işletim ortamı olmakla beraber
DOS’ la birlikte çalışması nedeniyle tam bir işletim sistemi olarak düşünülmektedir.
Microsoft firması Windows ürün ailesini, kol saatleri, telefon, televizyonlardan, dev
bilgisayar ağlarının merkezi olacak şekilde geniş bir yelpazeye yayılmış bir biçimde
geliştirilmekteyken Bill Gates bu stratejiyi Windows Everywhere olarak telaffuz etmiştir.
Windows 95, mevcut Windows 3.x işletim sisteminin gelişmiş olarak geniş bir kullanıcı
kitlesine (MS-DOS, Windows 3.11 kullanıcıları) hitap etmek üzere geliştirilmiş bir işletim
sistemidir.
Windows 95, birçok yeniliği bulunmakta ve bu kullanıcıyı rahatlatmaktadır.
Windows 3.1’ e göre biraz daha farklı masa üstü kullanılarak hem karmaşıklık azalmış
hem de programlar arası geçiş oldukça hızlanmıştır. Windows 95 görev çubuğunda birden
fazla program aynı anda çalışmakta ve geçişler daha kolay olmaktadır.
Windows 95 tak çalıştır, özelliği ile donanım birimlerini otomatik tanır. Windows
95’ de Dos’ tan gelen 8 karakterlik dosya ismi sınırı ortadan kalkmıştır. Ayrıca Windows
95 ‘ de bir yapay zeka ürünü olan mouse’ un sağ tuşu devreye sokularak, yapacağımız en
önemli işlemlere daha kısa ve kolay bir şekilde erişmemizi sağlar. Kopyalama işlemleri
34
için kes, kopyala, yapıştır ve sürükle bırak özellikleri kullanılabilmektedir, bu sayede
komut ve yol belirtme özelliği kalkmıştır. Ayrıca birden fazla bilgisayara, ağ
oluşturabilmektedir. 2000 yılı sorunu çözülmemiş olduğundan daha sonra yaması
çıkmıştır.
WİNDOWS 95’ de dosya özellikleri:
1.
Dosya ismi 256 karakter uzunluğunda olabilir.
2.
Dosya isminde birden fazla boşluk ve nokta kullanılabilir.
3.
Küçük büyük harf fark etmez.
4.
Özel anlam taşıyan karakterler kullanılmaz.(*,?,”,:,<>)
WİNDOWS 98
Windows 98, Windows 95 özelliklerine ek olarak, internet ve multimedya destekli
dos tabanlı bir işletim sistemidir. Windows 95 gibi, Windows 98’ in en önemli özelliği
nesneye yönelik (görsel) olmasıdır. Yani DOS ortamına girilmeden direk olarak grafiksel
kullanıcı arayüz ortamına girilir.
Bilgisayarın açılması ile, ekrana gelen görüntü Windows 98’ in arayüzüdür. Bütün
işlemlerin buradan yürütüleceği bu ekranın tümüne Masaüstü denir. Masaüstündeki
resimlere ise Simge (icon) denilmektedir. Simge kavramı yerine nesne, sembol veya öğe
kavramı da kullanılmaktadır. Windows 98, windows 95’ den sonra çıktığı için daha fazla
donanımı desteklemektedir. Windows 98’ de de 2000 yılı sorunu vardır, onun için daha
sonra Windows 98 SE (Second Edition) çıkmıştır.
WİNDOWS ME (Millennium Edition)
Windows 98’ den sonra çıkmıştır. Daha güzel ve kullanışlı yeni şeyler eklenmiştir.
Örneğin, 11 adet oyun ve bu oyunlardan bir tanesini de internet üzerinden oynaya
biliyorsunuz.
Güçlü yönleri:
35
• Video, müzik ve fotoğraf: Dijital fotoğrafları, müziği ve videoyu kolayca
yönetebilir, paylaşabilir ve düzenleyebilirsiniz.
• Gelişmiş kullanıcı deneyimi: Windows Me içerdiği yeni sistem koruma özellikleri
ve gelişmiş yardım işlevleri sayesinde ev kullanımı için şimdiye dek üretilmiş en sorunsuz
işletim sistemidir.
• Gelişmiş ev ağ sistemi: Evde ağ sistemi kurmak iyi bir yöntem olabilir, böylece
evinizdeki tüm bilgisayarlar yazıcıları, Internet bağlantılarını ve diğer aygıtları
paylaşabilir.
• Zengin Internet deneyimi: Windows Me geniş bant bağlantısı desteği, Internet
haberleşme araçları ve çevrimiçi oyunlar içeriyor
a) Windows Millennium Edition’ a geçmek için 10 neden.
1. Ev videolarınızı bilgisayarınıza aktarabilir ve düzenleyebilirsiniz
Yönetmen koltuğuna oturun. Analog veya dijital kameranızdan gelen video
görüntülerini bilgisayarınıza aktarın ve düzenleyin. Sahneleri kolayca bölün veya grafik,
konuşma ya da müzik ekleyin. İşiniz bittiğinde, Windows Movie Maker sayesinde eserinizi
elektronik posta veya Web sitesi aracılığıyla dostlarınızla ve ailenizle paylaşabilirsiniz.
2. Fotoğraf koleksiyonunuzu tozlu kutunuzdan Web’e taşıyın
Windows Me’de fotoğraflarla çalışmak çok kolay. Dijital kameranızı bilgisayarınıza
bağladığınız anda Windows Me kullanışlı bir sihirbaz görüntüler; bu sihirbazı kullanarak
dijital görüntülerinizi kolayca içe aktarabilir ve saklayabilirsiniz. Sonra yeni "Resimlerim"
klasörünü kullanarak fotoğraflarınızın küçük resimlerine bakabilir, resimleri büyüterek
ayrıntıları görüntüleyebilir veya resimleri slayt gösterisi halinde sıralayabilirsiniz.
Oluşturduğunuz her şeyi elektronik posta veya Web yoluyla paylaşabilirsiniz
3. Sevdiğiniz müzikler için arşiv ve dizin oluşturabilirsiniz
İlk tamamen entegre dijital müzik deneyimini sunan Windows Me CD-kalitesinde
ses dosyalarından oluşan bir kitaplık oluşturabilmenizi, bu kitaplık için dizin
geliştirebilmenizi ve bunları bilgisayarınızda saklayabilmenizi olanaklı hale getiriyor.
Windows Media™ Player kapsamlı bir Internet radyo istasyonları katalogu dahil olmak
üzere çoklu ortam içeriğini kolayca izleyebilmenizi ve dinleyebilmenizi sağlıyor. Müzikle
birlikte hareket eden görsel etkiler seçerek dinleme deneyiminizi özelleştirebilir veya yeni
bir “dış görünüş” belirleyerek yazılımınızın görünüşünü değiştirebilirsiniz
4. Önemli dosyalarınızı koruyun
36
Windows Me önemli sistem dosyalarınızın kaza sonucu veya kötü niyetli bir virüs
ya da sorunlu bir uygulama tarafından silinmesine veya değiştirilmesine izin vermez.
5. Bilgisayarınızı normal durumuna geri getirin
Bilgisayarınızda herhangi bir sorun oluşursa, System Restore (Sistem Geri
Yükleme) özelliği sisteminizi her şeyin normal olduğu durumuna geri getirir!
6. Gerek duyduğunuz yanıtları bulun
Windows Me’deki gelişmiş Yardım ve Destek özellikleri bilgisayarınız, işletim
sisteminiz ve yazılım programlarınız için yardımı tek bir yerde birleştiriyor. Gerek
duyduğunuz yardıma daha hızlı, daha iyi ve daha kolay okunan sorun giderme
menüleriyle ulaşın.
7. Video kaydedicinizi ve termometrenizi programlamak için bilgisayarınızı kullanın
Windows Me varolan ve gelecekte üretilecek Evrensel Tak ve Kullan aygıtları için
yeni destek sunuyor. Gelecekte, Bir Internet sitesinden TV listesini sürükleyip video
kaydedicinize veya
DVD
oynatıcınıza
bırakabilecek
veya
evinizin sıcaklığını
bilgisayarınızdan kontrol edebileceksiniz.
8. Evinizdeki bilgisayarları birbirine bağlayın
Windows Me sayesinde evinizdeki tüm bilgisayarları hemen birbirine
bağlayabilirsiniz. Windows Me ağ üzerindeki kullanılabilir kaynaklarınızı (örneğin yazıcıları
ve klasörleri) otomatik olarak algılar ve paylaşır.
9. Arkadaşlarınızla ve meslektaşlarınızla hiç olmadığı kadar kolay irtibat kurun
Outlook Express, MSN Messenger Service ve NetMeeting birlikte çalışarak
haberleşmeyi kolaylaştırıyor ve verimli hale getiriyor. Dünyanın her yerinde Web
üzerinden oturum açabilir ve elektronik postanızı kontrol edebilir, arkadaşlarınızla sohbet
edebilir veya meslektaşlarınızla canlı toplantı yapabilirsiniz.
10.Yeni oyun olanakları
Windows Me içindeki yüksek ağ desteği sayesinde ev ağı üzerinde ev
arkadaşlarınızla oyun oynayabilir veya Internet üzerinden tanımadığınız bir rakiple
yarışabilirsiniz.
37
b) Windows Me için Minumum Sistem Gereksinimleri
VGA daha yüksek çözünürlükte monitör
Pentium 150MHz işlemçi yada daha iyisi
32MB RAM veya yükseği
Minimum 320MB boş hard-disk alanı
CD-ROM drive
DVD decoder kartı veya software (DVD option)
28.8 Kbs modem veya daha hızlı Internet bağlantısı
Pentium-uyumlu eşit derecede TV kartı (WebTV seçenekli)
İyi kalite mikrofon (Windows Movie Maker seçeneği)
Video capture Kartı (Windows Movie Maker seçeneği)
Ses kartı, hoparlör ve kulaklık
Microsoft Mouse veya uyumlu işaretleme aygıtı
Microsoft Windows CE
MICROSOFT WINDOWS CE ile Win32 ya da katıştırılmış programlama becerileri
için dinamik, yeni yerler yaratın. Bu kapsamlı paketle, doğrudan Microsoft Windows CE
ürün ekibinin hazırladığı araçlara, uzman yönergelerine ve resmi belgelere sahip
olacaksınız. Microsoft Windows CE Programmer' s Guide, Microsoft Windows CE
Communications Guide, Microsoft Windows CE Device Driver Kit ve Microsoft Windows CE
User Interface Services Guide da dahil olmak üzere, bu özlü, modüler işletim sistemini
sonraki kuşak akıllı uygulamalar ve mobil aygıtlar için programlamakta gerekli her şeyi
bulacaksınız. Palm dediğimiz küçük el bilgisayarları için hazırlanmış bir işletim sistemidir.
NOVELL NETWAREV
Novell bir işletim sistemidir. Birden çok bilgisayarın bir ağ oluşturmasını sağlar.
Netware işletim sistemi ağ içinde hizmet birimi olarak adlandırılan büyük kapasiteli sabit
diski ve hızlı bir işlemcisi olan bir bilgisayara kurulur. İş istasyonlarının, ağa katılmaları
ise çok kolaydır.
38
1982 senesinde, Orem’ de küçük bir ofiste Utah, Ray Noorda, Judith Clarke, Craig Burton
ve Superset adlı firmadan gelen programcılar PC ağının nasıl olabileceğini önceden
gördüler. O zamanlar, Corvus Systems gibi temel olarak hard disk satan firmalar ile
rekabet halindeydiler, fakat Novell en baştan birleşik bilgisayar sistemleri için yazılım
üretmeye yöneldi.
Novell orijinal olarak Motorola, işlemcisi üzerinde çalışmak üzere geliştirildi. Ancak
daha sonra Novell’ in stratejileri aslında tek kullanıcı için geliştirilmiş olan 8088 Intel
mikro işlemcilerinde de çalışmayı sağlayarak gelecekte daha yaygın olmayı amaçlıyordu.
Novell kullanıcıya, DOS ortamını kullanırken kolayca netware ağ ortamına geçecek
biçimde bir ara birim sağlayarak, Netware’ in kişisel bilgisayarlarla kurulabilecek Yerel
Bilgisayar Ağlarına yaygın olarak kurulmasını sağladı.
Zor anlarda ve çabucak kazanç elde etmek için finansörlerin Noorda üzerinde baskı
oluştuğu zamanlarda, Noorda yazılımı, sistem araçlarını ve desteği daha uzun vadeli
sağlamak için Novell’ i yönlendirmeye devam etti. NetWare üzerinde şu ana kadar en az
sekiz defa büyük değişiklikler yapılmıştır ve şu anda 400,000 Lan üzerinden 4,000,000
kişiye hizmet vermektedir.
NetWare ürün ailesi PC-tabanlı ağ işletim sistemlerine dört kilometre taşı yerleştirmiştir.




Novell gerçek anlamda dosya paylaşımı için ilk ağ işletin sistemini geliştirendir.
Novell, SFT (System Fault Tolerant) NetWare ile güvenirliliği arttırmıştır.
Novell, TTS (Transaction Tracking System) disk aynalama ile verinin bütünlüğünü
sağlar. Ayrıca, uzun süre kullanılmayan dosyaları otomatik olarak sıkıştırır ve
diskte fazla yer kaplamasını önler. Bu dosyaları tekrar kullanacağımız zaman
otomatik olarak açar ve biz farkına varmadan kullanırız.
Novell OPT’ yi (Open Protocol Technology) sunmuştur. Bütün NetWare hizmetleri
için protokolden bağımsız mimari sağlayarak, Netware heterojen bağlanmaları
destekler.
1991 yılının başına kadar, Novell’ in ELS (Entry Level System) NetWare ürünleri küçük bir
ağa ihtiyacı olan organizasyonlara çözümler sundu. O zamanlar, firma ELS NetWare’ i bıraktı
ve birkaç ay sonra NetWare Lite adlı yeni, tamamen farklı bir ürün ortaya çıkardı. Lite 1993
yılında Personal NetWare’ le değiştirildi. Personal NetWare DOS veya Windows üzerinde
çalışan eşitler arası dosya ve yazıcı paylaşımına izin veren modern bir ağ ürünüdür.
Daha önce Advenced NetWare 286 olarak bilinen NetWare 2.X orta-sınıf ağları (100
kullanıcıya kadar) ve ağlar arası yönlendirme hizmetlerini destekler, Dünya çapında binlerce
dağıtıcıda yüklü olmasına rağmen Novell NetWare 2.X’ i artık doğrudan desteklemez. Daha
39
önce Advanced NetWare 386 olarak bilinen NetWare 3.X daha önceki NetWare
uygulamalarına ek olarak endüstriye ağ uygulamalarının geliştirilebilmesi için gerekli
platformu sağlar. NetWare 2.X ve 3.X’ in yüksek performanslı disk önbellekleme (‘elevator
seeking’ ve diğer tekniklerle) çok iyi ve güvenli çok çeşitli ağ adaptörlerini kulanabilme
yetenekleri gibi ortak özellikleri vardır.
NetWare 4.X ve NetWare’ in Unix uyarlamaları gibi diğer ürünler firmadaki devrimin bir
göstergesidir. Novell yapılarının, bir düzeni yada aşağı yukarı o sayıda düğümleri olduğunu
gösteren bazı istatistiki bilgilere rağmen, Novell hızlı büyümeler için plan yapmaktadır.
Novell uluslar arası bağlantılar arasında yapılan olan yüzlerce dağıtıcıya sahip büyük ağlar
için tasarlanmış birçok özellikler içerir.
Netware işletim sistemi, C dili ile yazılmıştır. Bu özelliği nedeniyle Novell Netware yazılımı,
taşınabilir(portable) bir programdır ve beraberinde birçok işletim sisteminin de çalışmasına
olanak sağlar (yani, birçok işletim sistemini destekler). Bunlar Windows NT DOS, UNIX,
OS/2 işletim sistemleridir.
Kısaca, Novell firması 1983 yılında kurulmuştur. Firmanın amacı kişisel bilgisayarlar
arasındaki ağlar için yazılım ürünleri geliştirmektir. Novell’ in önerdiği ağ birçok sistemi,
küçük bir yerel ağdan büyük bir bilgisayar ağına kadar da her türlü yerleşim düzenini
desteklemektir, ilk gerçek dosya paylaşım sistemini geliştiren ve kullanan ağ işletim
sistemdir. Yüksek hata toleransı, disk çiftleme ve aynalama gibi gelişmiş özelliklere sahiptir.
Novell Netware dünyada kullanılan en yaygın işletim sistemlerinden biri olma özelliğini
sürdürmektedir. En eski ağ işletim sistemlerinden birisi olması sayesinde pek çok ürün,
donanım ve yazılım Novell ile uyumlu çalışabilmektedir. Netware’ de kullanılan “paket
patlama” modu ile 512 byte’ lık paket sınırı aşılmıştır ve bu da performansı oldukça
etkilemektedir. Kullanıcıların ve uygulama geliştirenlerin bir ağ işletim sisteminden
isteyebilecekleri her şey Netware’ de vardır. Kullanıcılar için, dosya sistemi hızlı, güvenilir ve
geniştir. Sistemi hem kullanıcı sayısı açısından hem de dosya dağıtıcı sayısı açısından
geliştirebilirsiniz. Netware programcılara, gelecek kuşak dağıtıcı uygulamaları
geliştirebilmeleri için gerekli platformu ve araçları sağlar. Şu anda son sürüm olan NetWare
5.x’ in özellikleri; genel isimlendirme, aktif güvenlik, Windows entegrasyonu, paket patlama
modu sayesinde ağ işletim sistemlerinde iddialı bir yere sahiptir.
Versiyonlarından da (sürümlerinden) bahsedecek olursak, Netware Lite, Netware v2.2,
Netware v3.11 ve 3.12, Netware v4.01, Netware v4.2 ve Netware v5.1 şeklinde gitmektedir.
Microsoft Windows Ürünlerindeki ve Linux’ daki gelişmeler sebebi ile eski güncelliğini
kaybetmeye başlamıştır. Grafik arayüzü (görsel görünüm), kullandığımız windows
görünümünde olmadığından kullanıcılar tarafından fazla sevilmemektedir. Aşağıda Novell
versiyonlarının çıktığı tarihte en çok tutulan versiyonları görülmektedir.
Netware Lite
Netware v2.X
Netware v3.11 ve 3.12
40
Netware v4.01
Netware v4.2
Netware v5.1 ...
LILO
Diskin başına (genellikle MBR - master boot record) yerleşerek bilgisayarın düzgün
bir şekilde Linux veya başka bir işletim sistemi ile açılmasını sağlayan program. Uzun
açılımı ile LInux LOader. LILO aynı zamanda bilgisayarın Windows ve Linux ile birlikte
dönüşümlü olarak açılabilmesini sağlayan bir mekanizma da içerir. Bu sayede istediğiniz
zaman bilgisayar açılırken çalışan LILO sayesinde istediğiniz işletim sistemini açabilirsiniz.
LILO tüm dağıtımlarla birlikte gelir ve otomatik olarak kurulur.
LINUX
Linux , serbestçe dağıtılabilen, çok görevli, çok kullanıcılı UNIX işletim sistemi, türevidir.
Linux, İnternet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte
olan ve başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalışabilen
ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.
UNIX 70' li yılların ortalarında büyük bilgisayarlar üzerinde çok kullanıcılı bir
işletim sistemi olarak geliştirilmiştir. Zaman içerisinde yayılmış ve birçok türevi ortaya
çıkmıştır. UNIX ismi UNIX Research Laboratories INC şirketinin tescilli markası
olduğundan dolayı birçok şirket, aynı temele dayanan işletim sistemleri için değişik
isimler kullana gelmişlerdir.
Örnek olarak;



Hewlett-Packard; HP-UX
IBM; AIX
Sun Microsystems; SunOS gibi.
Bugün kişisel bilgisayarlardan süper bilgisayarlara kadar birçok bilgisayar için yazılmış
bulunan UNIX türevleri mevcuttur. Ne var ki, bu türevlerin çoğu gelişimi belirli bir noktada
durmuş ve yüksek fiyatla satılan ticari yazılımlardır.
Linux, temel olarak Finlandiya Üniversitesin’ de öğrenci olan Linus Torvalds 'ın ve
internet üzerinde, meraklı bir çok yazılımcının katkıları ile geliştirilmiştir. Linux, gelişimi
açık bir şekilde yapılmaktadır. Bunun anlamı, işletim sisteminin her aşaması açık olarak
İnternet üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında kullanıcılar tarafından test
edilmekte, hataları ve eksiklikleri tespit edilerek düzeltilmekte ve geliştirilmektedir.
Zaman zaman bu deneme aşamaları belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir işletim
sistemi sunulup, geliştirme için ayrı bir seriye devam edilir. Geliştirmede yer alan bu
açıklık Linux' un en büyük avantajlarından biridir. Gelişimi evrimseldir, hatalar anında
41
kullanıcılar tarafından tespit edilip rapor edilmekte ve birçok kişinin katkısıyla
düzeltilmektedir. Bazı işletim sistemi sürümleri, saatler içerisinde güncellenebilmektedir.
Linux, Andy Tannenbaum tarafından geliştirilmiş olan Minix işletim sisteminden
esinlenilmiştir. Linus Torvalds, boş zamanlarında Minix' ten daha iyi bir işletim sistemi
yaratmak düşüncesiyle 1991 Ağustos sonlarında ilk çalışan Linux çekirdeğini oluşturdu. 5
Ekim 1991 tarihinde 0.02 sürümü Linux ilk defa tanıtıldı. Linus, comp.os.minix haber
grubuna gönderdiği yazıda yeni bir işletim sistemi geliştirmekte olduğunu ve ilgilenen
herkesin yardımını beklediğini yazmıştı. İşletim sisteminin, çekirdeği için verilen numaralar
kısa sürede bir standart kazandı. a.x.y seklinde belirtilen çekirdek türevlerinde y bulunulan
seviyeyi, x gelişim aşamasını göstermektedir. Tek sayılı x' ler geliştirme aşamalarını çift sayılı
x' ler ise güvenilir Linux çekirdeklerini göstermektedirler. a ise değişik Linux sürümlerini
belirtir. Bu yazının hazırlandığı Ocak 1998 içerisinde en son güvenilir (kararlı) Linux
çekirdeği 2.0.33, en son gelişim aşamasındaki çekirdek ise 2.1.79'dur.
Linux, gerçekten son yıllarda hızlı bir gelişme göstermiş, çeşitli ülkelerden birçok
kullanıcıya erişmiş ve yazılım desteği günden güne artmıştır. Değişik kuruluşlar Linux
sistemi ve uygulama yazılımlarını bir araya getirerek dağıtımlar oluşturmuşlar ve
kullanımını yaygınlaştırmışlardır.
a) Avantajları
UNIX, işletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsanız ve bu işletim
sisteminde platforma bağımlı bir yazılım kullanmıyorsanız, Linux ideal bir çözümdür.
Linux ücretsizdir. Sadece işletim sisteminin maliyeti açısından değil, verdiği performans
için ihtiyaç duyduğu donanım açısından da çok ucuzdur. Üstüne üstlük çok kullanılan ve
bol yedek parçası bulunan bir platform altında çalıştığı için belirli bir Linux sisteminin
performansını artırmak için yapılması gereken yatırım, başka bir UNIX iş istasyonunu aynı
oranda geliştirmek için gereken yatırıma göre çok düşüktür. Fakat şirketler bazında Linux'
un bedava bir işletim sistemi olması genelde göz ardı edilir.
Bir Linux makine, bu sayede sadece işletim sistemi açısından değil donanım olarak
da ucuza gelmektedir. Linux, hızla geliştirilmektedir. Bu gelişimin en büyük yararı,
eksikliklerin, kullanıcıların talepleri ve çabaları sonucunda hızla giderilmesidir. Linux diğer
tüm işletim sistemlerine göre belirli bir donanım için daha hızlı destek verebilmektedir.
Linux, çok değişik donanımlar ve servisler için özel olarak hazırlanır. İşletim
sisteminin temelini oluşturan çekirdek, kullanıcı tarafından da derlenebildiği için, bu
derleme sırasında sadece kullanım amacına yönelik alt programlarla donatılır. Bu genel
olarak daha sistemin performansını artırmaktadır. (Yani, SCSI donanımınız yoksa
çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)
42
b) Dezavantajları
Linux' un serbestçe dağıtılıyor olması bir çok kişinin, bu işletim sistemine
güvenmemesine yol açmıştır. Ciddi bir şey olsa, “bedava olmazdı!” kanısı oldukça
yaygındır.
Linux' un sürekli gelişiyor olması en büyük dezavantajlarından biridir. Henüz tüm
ihtiyaçlara cevap vermemesi (hala Windows 95/98/ME programlarının bazılarını
çalıştıramıyor), gelişimin bazı aşamalarında top yekin değişiklikler yapılması, gelişimi
takip etmek için bazen sürekli yenileme yapılması, birçok kullanıcının bu işletim sistemine
güvenmemesine yol açmıştır.
Linux, herhangi bir ticari destek altında gelişmemektedir. Bunun en büyük yararı
işletim sisteminin, ticari kaygılar taşımamasıdır. Ancak bunun yanı sıra diğer işletim
sistemlerinde olan teknik destek, dağıtım ve dokümantasyon alanlarında eksikleri vardır.
Özellikle teknik destek eksikliği, anahtar teslim çözümlere alışmış kullanıcıların çokluğu
Linux kullanıcılarının sayısını sınırlayan temel faktörler olmuşlardır.
Bu konudaki eksikliği gidermek için, çeşitli gönüllü kuruluşlar, kullanıcı grupları
oluşmuştur. Zamanla Linux, teknik desteği ticari bir konu olarak ortaya çıkmıştır. Şu anda
tüm Dünya’ da Linux çözümleri konusunda teknik destek veren, danışmanlar
bulunmaktadır.
Linux işletim sistemini geliştirenlerin, ticari kaygılar gütmemeleri bazı ticari
yazılımların, Linux üzerinde gelişmemesine sebep olmuştur. Linux üzerinde, belirli
konularda diğer işletim sistemlerinden aşağı kalmayan yazılımlar bulunmasına rağmen
(mesela, Star Office) , belirli bazı konularda çok zayıf kalmıştır (mesela oyunlar).
Linux, üzerinde yer alan çözümlerin hepsi, basit kullanıcıların rahatça
kullanabileceği düzeyde değildir. Bazı çözümler, kullanıcıların belirli bir yazılım ve işletim
sistemi bilgisine sahip olmalarını gerektirmektedir.
Sonuç olarak, diğer işletim sistemleri ile yapamadığımız birçok uygulamayı, Linux
sayesinde gerçekleştirebilirsiniz ve belirli bir donanım ile gösterdiği performansın bir çok
işletim sisteminin üzerinde olduğunu söyleyebiliriz. Ne var ki, her uygulama için Linux' un
ideal bir çözüm olarak ortaya çıkmadığının bilincinde olmak gerekir. Ama ilerleyen
senelerde üzerinde geliştirilen uygulama yazılımları daha çok kişiyi başka işletim
sistemleri kullanmaktan vazgeçirecektir.
43
c) Yazılım Özellikleri
Bir işletim sistemi, ne kadar mükemmel olursa olsun, uygulama yazılımlarının
çokluğu ve kalitesi ile varolabilir. Herhangi bir Linux dağıtımı içerisinde, değişik amaçlara
hizmet eden birçok yazılım bulunmaktadır. Ancak her geçen gün bu dağıtımlar da yer
almayan yeni yeni yazılımlar çıkmaktadır.
Linux' a özel veya Linux üzerinde geliştirilen yazılımların bazılarını internet
sitelerinden bulmak mümkündür. Birkaçı elektronik devre tasarım yazılımları, oyun
programları gibi birçok değişik yazılım bulunmaktadır. Programcılık ile uğraşan kimseler
için de bir sürü imkan sağlayan Linux üzerinde C, C++, Fortran, Java, Pascal, Ada, Perl,
Tcl/Tk, ve diğer derleyicileri, bunların dışında editörler, hata ayıklayıcıları bulunmaktadır.
Linux' un bu denli sevilmesi ve yaygınlaşması çeşitli şirketlerin (Macintosh, Sun,
IBM gibi) Linux üzerinde çalışan ticari yazılımlar geliştirmesine yol açmıştır.
Linux' un hem konsolda (text) hem de grafik arabirimi olan X-window' da Türkçe
desteği vardır. Söz konusu desteğin daha da yaygınlaştırılması ve genelleştirilmesi için
çalışmalar devam etmektedir. Türkiye Linux Kullanıcıları Grubu tarafından yürütülen,
Türkçe Linux Dağıtımı Projesi - TüLiDaP dahilinde TURKUAZ ortaya çıktı. Turkuaz, LINUX
işletim sistemi üzerinde geliştirilen programların tüm Türkçe desteğini bir araya getirmeyi
ve bir dağıtım halinde sunmayı amaçlamaktadır.
Diğer işletim sistemlerine belirgin avantajları vardır. Son örnek olarak Aralık 1997'
de Pentium tabanlı işlemcilerde, işlemciye bir makine dilinde bir dizi komut
gönderildiğinde makinenin çöktüğü açığa çıktı. Bu hatanın yaması Linux işletim sistemleri
için 1 hafta gibi kısa bir sürede yazıldı. Fakat, diğer işletim sistemleri için yamalar hala
yapılmış değil.
Linux, dizayn aşamasından bu yana hep birden çok kullanıcıyı desteklemek
amacıyla yazılmış ve buna göre programlanmıştır ve birden çok görevin, aynı anda
yapılmasına olanak veren bir işletim sistemdir.
44
d) Shell Kavramı
Shell (kabuk), bilgisayar ile kullanıcı arasında bağlantıyı sağlayan ve Unix’ in bir
parçası olan bir kavramdır. Girilen komutları bilgisayara iletir ve sonuçları kullanıcıya
iletir. (DOS işletim sistemindeki Command.com gibi düşünülebilir)
e) Sistem Gereksinimi
Linux İşletim Sistemi, 8 MB gerçek bellek, 16 MB’ ı swap olmak üzere, toplam 24 MB’ lık
hafıza alanında rahatlıkla gerçekleştirir. (Hatta bu belleğin, yarısın da bile çalışabilir)
f) Linux Çekirdeği (Kernel)
Çekirdek, kısaca Linux işletim sisteminde tüm hayati işlemlerden sorumlu olan yönetim
kademesidir. (DOS’ taki Command.com gibi düşünülebilir.
Linux' un çekirdeği bir bakıma sistemin beyni sayılır. Dünya üzerindeki
dağıtımların hepsi (Mandrake, Red Hat, Caldera gibi) aynı çekirdeği kullanır, tek değişen
şey dosya ve dizin yapısı, dağıtıma giren belgeler, paketler vs' dir.
Çekirdek,
sistemin
düzgün
çalışmasından,
bilgisayar
kaynaklarının
düzenlenmesinden,
kullanıcılarının
görevlerinin
sırayla
yapılmasından,
bellek
denetiminden, yan birimlerin (CD-ROM, teyp, disket sürücü vb) çalışmasından ve benzeri
işlemlerden sorumludur.
Aslında Linux, pek çok kullanıcının kafasına masaüstüyle, uygulama yazılımlarıyla,
sunucu programlarıyla komple bir işletim sistemi olarak girmiş durumda. Ancak durum
bundan biraz farklı. Linux, sistemin yönetimini ele alan çekirdeğin (kernel) adına veriliyor.
Derlenmiş hali yaklaşık 500Kb tutan çekirdek, kaynak kodlarıyla sıkıştırılmış halde
20Mb'dan fazla yer kaplıyor. Bu kadar alanda tüm donanım sürücüleri de bulunuyor.
45
g) Root
Sistemdeki en yetkili kullanıcı, bir başka deyişle sistemin imparatoru. Linux işletim
sistemini yönetmek için root kullanıcısı parolasına gerek vardır. Genellikle ağ servisleri,
sistem servisleri, kullanıcı açma ve kapama, yedekleme yapma için tüm işlemler root
kullanıcısının görevidir ve sistemin tüm sorumluluğu da bu kullanıcıdadır.
h) GNU
Linux projesinin, bugünkü başarısının en büyük nedenlerinden birisi Özgür Yazılım
Vakfı (Free Software Foundation - FSF) tarafından hamiliği yapılan GNU projesidir. GNU
projesi kapsamında yüksek kalitede bir çok geliştirme ve uygulama yazılımı açık kaynak
kodu ile birlikte özgürce dağıtılmaktadır. Bu bağlamda, Linux işletim sisteminin, yalnızca
çekirdeğini oluşturmaktadır. Sistemin tüm diğer bileşenleri, GNU vb. kaynaklardan
sağlanan özgür yazılım ürünlerinden oluşmaktadır.
Linux, çekirdeği (kernel) Linux B. Torvalds tarafından GPL (General Public License)
altında tescillenmiştir. Her isteyen kendi kopyasını yapabilir, satabilir, başkalarına
dağıtabilir.
i) Linux Çeşitleri
Çeşitli linux çeşitleri ve fiyatları;
Slackware
10 milyon
Belki de en yaygın olarak yer alan dağıtım, Slackware dağıtımıdır.
Red-Hat
12 milyon
Kurulum sırasında rahatlıkla takip edilebilen menüler ve grafik ekranı var.
İnternet’ e bağlanabiliyor.
Gelecek
19 milyon
Web tabanlı linux entegrasyonu geliştire biliyor.
Debian
10 milyon
46
Deneyimsiz kullanıcılara göre Debian tam bir maceradır.
Caldera
5 milyon
Caldera Linux, masaüstünde ve küçük-orta ölçekli sunucularda ideal bir linux
dağıtımıdır.
InfoMagic
7 milyon
Diğer linux dağılımları arasında kendine farklı bir yer edinmiştir.
SuSe
59 $
1993 yılında birkaç Alman genci, Slackware yazılımını baz alarak SuSe’ yi
geliştirmişlerdir.
Mandrake
15 milyon
3 yıl önce Fransa’ da Mandrakesoft tarafından geliştirilmiştir.
Turkuaz
12 milyon
Türkçe destek sağlar.
Grafik Arayüz
Kaynak Kodu
Star Office
True Type
Mandrake
KDE 1.1
Var
Var
Var
100 gün
Destek
Cd Sayısı
Avantajları
e-posta
6
Red-Hat’ taki
tüm paketleri
ve daha
fazlasını
içeriyor
Caldera
KDE 1.1
Var
Var
Yok
90 gün eposta veya
tel
3
Kolay
kurulum ve
kullanım
yüksek
kaliteli
teknik
Red-Hat
Gnome 1.0
Var
Var
Var
SuSe
KDE 1.1
Var
Var
Yok
Slackware
KDE 1.1
Var
Yok
Yok
Debian
fvwm
Var
Yok
Yok
90 gün eposta
e-posta ve
telefon
Yok
Yok
3-11
6
1
4
Kolay
kurulum ve
kullanım,
geniş destek
En geniş
Çok geniş
uygulama
bir kesim
arşivini
tarafından
barındırıyor kullanılıyor
Çok geniş
doküman
desteği,
düşük
fiyat
47
hizmet
Kurulumunda
bazı hatalar
Nadiren
Kurulumdan
göze
Henüz tam
kilitlenmeler
sonra bir
çarpıyor,
Dezavantajları
olarak
yaşanıyor,
takım
kullanıcı
yaygınlaşmadı
GNO
ayarları
istemese de
eklentisi zor
yapmak zor
ilk GNO
açılıyor
Teknik
desteği
nerdeyse
hiç yok,
grafik
kurulum
yapmıyor
Zor
kuruluyor,
öğrenmesi
zor
j) KDE ve GNOME
Her ikiside pencere yöneticisidir, seçim yapma olanağınız da var, Switchdesk
komutu size bu konuda yardımcı oluyor.
Temel Linux Komutlar
Daha önce, UNIX tabanlı bir işletim sisteminde çalışanlar için Linux, öğrenilmesi
çok kolay bir sistem olacaktır. Standart bir UNIX sisteminde yer alan hemen hemen tüm
komutlar, Linux' a taşınmıştır. Onlarca çeşit kabuğun yanı sıra, programcının işini
kolaylaştıran diller ve temel her türlü komut (, ls, less, finger), Linux' ta vardır.
Ağ ve İnternet uygulamaları için elm ve pine (Pine Is Not Elm) yanında metin
editörleri olarak vi, vim (vi' in daha gelişmiş sürümü), pico ve joe sayılabilir. Editörlerden,
Emacs da Linux altında denemeye değer programlardandır. Kelime işlem programlarından
troff, groff (GNU troff) ve daha modern metin işleme yazılımlarından TeX ve LaTeX
sayılabilir. Ayrıca Windows ara yüzü olan Linux sürümlerinde Star Office kullanma şansıda
vardır.
Bazı program isimlerinin (GNU-tar, GNU-bash gibi) başında görebileceğiniz GNU
(Gnu is Not UNIX!), Linux için de yazılım ve programlar üreten bir kuruluştur. GNU,
lisansını ve yazarını korumak koşuluyla programları kaynak koduyla birlikte Linux
kullanıcılarına dağıtır. Örnek olarak tcsh ve GNU bash, Linux altında en çok rağbet edilen
iki kabuk ismidir. Diğer kabuklar arasında zsh, ash, ksh ve csh sayılabilir.
Login : Linux server’ a bağlanmak için, (önceden kayıtlı isek) kullanıcı adımızı girdiğimiz
ve arkasından şifremizi girdiğimiz bir komuttur. (Windows 95/98/ME’ ye girerken
karşımıza çıkan şifre ekranı gibi düşüne biliriz ama burada şifreyi girmek zorundayız,
yoksa bağlanmamıza izin vermez)
48
Örnek : bilmuh login:koseoglu <Enter>
Password:*****
Passwd : Şifre değiştirmek için kullanılır.
Örnek : passwd <Enter>
Changing password for koseoglu
Old password:*****
New password:******
Retype new password:******
Logout : Linux Sisteminden çıkmak için kullanılır.
Örnek : logout <Enter>
Finger : Kullanıcılar hakkında bilgi verir. Parametresiz kullanıldığı zaman sistemdeki tüm
kullanıcılar hakkında bilgi verir. Açılış klasörü (directory) ve kullanılan shell (kabuk) ismi,
login name, gerçek isim, terminal, boş durma zamanı (idle time), sisteme giriş (login)
zamanı, biliniyorsa ofis bilgisi verilir (buna, kısa (short) form denir). İsim (name)
parametsesi kullanıldığında, verilen isim hakkında yukarıdaki bilgileri verir.
Örnek : finger koseoglu <Enter>
Ls : Linux Sistemde bulunduğumuz dizinde bulunan dosyaları listeler (DOS’ taki DIR
komutu gibi)
Örnek : ls <Enter>
49
Clear: Linux İşletim Sisteminde ekran görüntüsünü temizler.
Örnek : Clear <Enter>
a) Unix Tarihi
1969 yılında Bell laboratuarlarında çalışan Ken Thompson ucuz ve kolay bir
programlama ortamı geliştirmeyi düşündü. Üzerinde çalıştığı “Uzay Gezisi” (Space Travel)
adlı programı, güneş sistemindeki gezegenlerin hareketlerini simüle ediyordu. Çalıştığı
bilgisayar General Electric’ in GE645, üzerindeki işletim sistemi Multics idi. Bu hantal ve
pahalı bilgisayar yerine küçük bir bilgisayar olan PDP-7 (Digital Equipment Corp.)
üzerinde çalışmak üzere bir çalışma ortamı geliştirdi (Multics altında) ve buna Unix adını
verdi. Bu çalışma ile Thompson, Bell laboratuarlarındaki Dennis ve Ritchie’ nin dikkatlerini
çekti ve 1971 yılında Bell laboratuarlarında çalışır hale getirildi.
İlk başlarda PDP-7’ de çalışan Unix daha sonra PDP-11/40 ve /45’ özellikle PDP11/70’ de kullanıldı. Bunlar yapılırken en ucuz şekilde herkese Unix lisansı verildi. Böylece
Unix’ in pek çok üniversiteye girmesi sağlandı. AT&T sayesinde Amerika’ daki
üniversitelerin %80’ inden fazlasında Unix kullanıldı.
Unix ilk başta Assembly dili ile yazıldı. Daha sonra Thompson İşletim sistemini
biraz daha yüksek bir dil ile yazmayı düşündü. Buna B dili dendi. Daha sonra bu dil
üzerinde Dennis ve Ritchie çok çalıştılar ve 1973 yılında buna C dili dediler.
1980’ lerde mantar gibi bir çok Unix’ ler türedi. Ör: Cromix, Idris, Ultrix, Xenix,
Version 7, BSD, vb. 1990’ lar da iki Unix sistemi baskın çıktı. (Berkeley Unix, System V
Unix veya ondan türeyen Xenix, Vp/ix vb.)
Berkeley Unix
Geçen son 15 yılda University of California at Berkeley Unix gelişmesinin odak
noktası idi. Bir çok üniversite ve organizasyona Unix dağıtan ana Unix dağıtıcısı idi. Unix’
e cshell, history, job control, vi editor, improved file handling ve communication
programları eklendi. Çıkardıkları en Unix sürümü Unix 4.3 BSD (Berkley Standart
Distribution)’ dir.
50
Unix System V
En büyük değişiklik 1983’ de AT&T’ nin iş ortakları için yazılım destekleyicisi oldu.
Ve lisans ücretlerini ucuza sattı. 1986’ da AT&T Unix System V release 3.0’ ı duyurdu.
Bunda network ortamındaki dosya paylaşımı ve Unix’ de geliştirilen yazılımların diğer Unix
makinalarına taşınması kavramları geliştirildi.
1989 yılında OSF ve UI, X-WINDOWS standardını belirleyen X/OPEN isimli bir
konsorsiyuma üye oldular. X-Windows, dil çevirici (language tranlator) gibi çalışır ve
içinde grafik komutları da bulunur. Örneğin bir kare çizmek istendiğinde kare için detaylı
komutlar yerine, genel amaçlı bir grafik komutu ile kare komutunu verilir. X-Windows bu
komutu her bir terminal çeşidine göre açarak gerekli şekli ekrana çizer.
UNIX, Internet’ in gelişimiyle birlikte kendine haklı bir saygınlık kazanmıştır.
Özellikle akademik alanda, geniş ağ sistemlerinde dosya sunucusu, veritabanı sunucu
olarak güvenilir ve güvenli bir yapı içinde hizmet verebilir. UNIX kullanan firmalar çok
çeşitlidir. Sun’ ın Solari’ si, IBM’ in AIX’ i, Hewlett Packard’ ın HP/UX’ i, Data General’ in
DG/UX’ i yaygın bir şekilde kullanılan UNIX’ lere örnek oluşturmaktadır.
b) Unix Shell
Komut yorumlayıcısı (command interpreter) olarak çalışır. Birden fazla basit
komutun birleştirilmesi ile bir programlama dili olarak kullanılabilir. Unix sistemlerde,
Bourne Shell (sh) prompt’ u ise $ ve C Shell (Csh) prompt’ u ise %’ dir.
Shell (komut yorumlayıcı), kullanıcıdan aldığı komutları gerekirse Utility programlarını
kullanarak, çekirdek sayesinde donanıma aktarılıp yapılır.
c) Temel Unix Komutları
Login : Unix server’ a bağlanmak için, (önceden kayıtlı isek) kullanıcı adımızı girdiğimiz
ve arkasından şifremizi girdiğimiz bir komuttur. (Windows 95/98/ME’ ye girerken
karşımıza çıkan şifre ekranı gibi düşüne biliriz ama burada şifreyi girmek zorundayız,
yoksa bağlanmamıza izin vermez)
Örnek : Welcome to UNIX VERSION 7.3 Enjoy Your Computing
51
Login:koseoglu <Enter>
Password:*****
Passwd : Şifre değiştirmek için kullanılır.
Örnek : passwd <Enter>
Changing password for koseoglu
Old password:*****
New password:******
Retype new password:******
Logout : Unix Sisteminden çıkmak için kullanılır.
Örnek : logout <Enter>
Finger : Kullanıcılar hakkında bilgi verir. Parametresiz kullanıldığı zaman sistemdeki tüm
kullanıcılar hakkında bilgi verir. Açılış klasörü (directory) ve kullanılan shell (kabuk) ismi,
login name, gerçek isim, terminal, boş durma zamanı (idle time), sisteme giriş (login)
zamanı, biliniyorsa ofis bilgisi verilir (buna, kısa (short) form denir). İsim (name)
parametresi kullanıldığında, verilen isim hakkında yukarıdaki bilgileri verir.
Örnek : finger koseoglu <Enter>
Ls : Unix Sistemde bulunduğumuz dizinde bulunan dosyaları listeler (DOS’ taki DIR
komutu gibi)
Örnek : ls <Enter>
52
WİNDOWOS NT
Microsoft NT (New Technology) İşletim Sistemi, Windows NT 3.1 adıyla sunulan
1993' teki sürümünden bu yana, ağ işletim sistemleri için, standart belirleyici olmuştur.
İlk sürümünün kullanışsızlığına karşın, bu işletim sisteminin özellikleri ve işlevselliği daha
sonra sürekli olarak gelişmiştir. Büyük reklam kampanyaları, Microsoft'un gündemdeki
işletim sistemi Windows 95 ile ilgilenirken, Windows NT' ye bir takım yeni özellikler ve
işlevler, gürültülü olmasa bile düzenli olarak eklenmiştir. Ağ yazılım uzmanları bu
ilerlemeyi ve her yeni ilerlemeyle birlikte gelen kazanımları da fark etmişler, ancak hiçbir
zaman Windows NT' yi ağ işletim sistemleri içinde bir lider olarak ilan etmeye hazır
olmamışlardır. Windows NT sürüm 4' ün gelişmesiyle bu durum değişmiştir.
Windows NT' nin 4. Sürümü, Windows 95' den gelen kullanımı kolay grafik
arabirimleri kendisiyle bütünleştirmesi, hem de farklı coğrafi konumlardaki kullanıcılarla
kurulacak bağlantı sorunlarına getirdiği çözümler açısından, ağ işletim sistemleri içinde
oldukça büyük bir gelişimi temsil etmektedir. Tüm kullanıcıların bağlantılarını yaptıktan
sonra da, bilginin paylaşımı için insanların çalışma biçimlerinde kökten değişiklikler
yapacak olan, yeni ve güçlü birtakım araçlar da sağlamaktadır.
Dahası, teknolojik mekanizmanın tümü, daha önce olduğundan çok daha kolay bir
biçimde denetlenmekte ve yapılandırılmaktadır. Windows NT Server' ın 4. Sürümü
zahmetsiz bir yönetime doğru adımdır. Windows NT ağı, genellikle istemci/sunucu
mimarisi olarak adlandırılan merkezleşmiş bir ağ işletim sistemini kullanır. Ağ işletim
sisteminin büyük bölümünün çalıştırıldığı merkezi bilgisayar, sunucu (server) olarak
adlandırılır. Sunucu tarafından yönetilen kaynakları kullanan bilgisayara ise istemci
(client) denir. Böylece bir ağdaki tüm bilgisayarlar, sunucu ya da istemci olarak
görevlendirilmişlerdir. Sunucular hizmet sağlar, istemciler de bu hizmetleri kullanırlar.
Her bilgisayar, bir işletim sistemi gerektirir. Ancak, bir ağ sunucusu ile bir ağ
istemcisinin gereksinimleri genellikle çok farklı olmaktadır. Bir sunucu, bir kişisel PC
işletim sistemi tarafından normal olarak kullanılan işlevlere ek olarak, şu işlemleri de
yönetmelidir ;





Uzak dosya sistemleri
Paylaşılan uygulamaların çalıştırılması
Paylaşılan ağ aygıtları için girdi ve çıktı
Ağ bağlantılı işlemlerin CPU zamanlaması
Ağ güvenliği
53
Ağ sunucusu, sunucuya özgü ek ağ işlevleri için tasarlanan bir işletim sistemini
kullanır. Bir sunucu düzinelerce ve hatta yüzlerce kullanıcı için yazdırma, dosya ve diğer
hizmetleri sağlamak zorunda olduğundan, bir ağ işletim sistemi güçlendirilmiş ve sağlam
olmak zorundadır. Birçok kullanıcı, işlerinin yapılması için sunucuya güvenir, bu nedenle
sık yinelenen sistem hatalarını ve hatta reboot yapmak zorunda kalmak istemez.
Bir ağ istemcisi, iş istasyonu işletim sistemini kullanır. Çünkü, istemci işletim
sistemi, sunucu işletim sistemi kadar dayanıklı olmak zorunda değildir. Bir iş
istasyonunun yeniden önyüklemesi, kullanıcı için sıkıntı yaratabilir ama bir başkasının
çalışmasını aksatmaz. Bir istemci için yerleşik bir güvenlik sistemi de gerekmez, çünkü
istemcinin güvenliği ağ işletim sistemi tarafından sağlanmaktadır. Bir Windows NT Server
ağındaki istemciler, MS-DOS, Microsoft Windows 3.1, Windows 95, Windows NT
Workstation, UNIX, Macintosh OS ve OS/2 gibi herhangi bir işletim sisteminde olduğu gibi
çalışırlar. Bununla birlikte, bir istemci işletim sistemi ne kadar gelişmiş olursa, güvenlik
ve bilgi paylaşımı alanlarında ağ işletim sistemiyle işbirliği de o kadar iyi olur.
Microsoft Windows NT, çok kullanıcılı sistemlerde, güvenlik, multitasking, istemci–
sunucu (client–server) modeli gibi konuları destekleyen bir işletim sistemidir. NT
Workstation ve NT Server olmak üzere iki çeşittir.
1. NT Server
NT Server önemli görevleri üstlenen güçlü bir ağ işletim sistemidir. NT Server ağ
yönetiminde gereksinim duyulan yardımcı ve yönetici programlara sahiptir. NT Server
işletim sisteminin en önemli özelliği istemci - sunucu (Client – Server) işletim modelidir.
NT Server işletim sistemiyle birlikte Microsoft, Backoffice stratejisini geliştirmiştir.
Backoffice, server programlarından oluşan bir program ailesidir.
2. NT Workstation
NT Workstation, yerel güvenliğe sahip olan bir işletim sistemidir. NT Workstation tek başına
güçlü bir işletim sistemi olarak kullanılabildiği gibi, eşler arası (peer to peer) ağ olarak da
kullanılabilir. NT Workstation aynı zamanda NT Server’ ın bir iş istasyonu olarak da
kullanılır.
Donanım Bağımsızlığı
54
Taşınabilirlik veya mimari bağımsızlık olarak da bilinen donanım bağımsızlığı, Windows
NT'nin yalnızca bir işlemci türü için tasarlanmadığı anlamına gelir. Gerçekte, ilk
gerçekleştirilişi, bir Reduced Instruction Set Computing –RISC yongası (chip) olan MIPS
R4000 üzerinedir. Windows NT Server' ın veya Windows NT Workstation' ın 4. Sürümünü şu
işlemcilere yüklenebilir ;
Intel 80486, Pentium, Pentium Pro ve üstü
DEC Alpha RISC
MIPS RISC
Power PC
İşlemciler iki sınıfa ayrılır. Bunlar;
CICS işlemciler: Intel 80386, 80486, Pentium ve bazı diğer güncel işlemciler. Bu
işlemciler çok sayıda makine kodu içerirler.
RISC işlemciler: 80’ li yıların ortasında geliştirilen bu işlemci tipinde, CICS
işlemcilerden farklı olarak daha az sayıda makine komutu bulunmakta ve bundan dolayı daha
kısa sürede işlem yapma ve komutları daha hızlı işleme yeteneklerine sahiptir.
Windows NT' nin belirli bir işlemci için yazılan parçaları, hardware absraction layer HAL
(donanım soyutlama katmanı) denilen, yazılımın küçük bir kısmına yalıtılmıştır. Microsoft'ta
çalışan mühendisler, işletim sistemini yeni bir yongaya taşımak için; C kodunu yeniden
derlemişler ve yeni bir HAL yazmışlardır. Bu, göründüğü kadar kolay değilse de, çok zor
olduğu da söylenemez. Sonuç, maliyet ile başarım arasında, özel durumunuza en uygun
dengeyi kuracak bir donanımı seçebilmektir.
Çoklu işlemciler için destek
Windows NT Server, simetrik çoklu işlemcili bilgisayarları da desteklemektedir.
Dört işlemcili bir bilgisayara yüklenebilir. Windows NT Workstation ikiden fazla işlemcisi
olmayan makinelerle sınırlanmıştır.
55
Çok görevlilik ve çoklu çalışma
Çok görevlilik, sizi birçok şeyin aynı anda olduğuna inandıran bir yanılsamadır. Gerçekte
olan, işlemcinin birçok görev arasında hızla geçiş yapmasıdır. Çok görevlilik, hızlı bir
bilgisayarda ve onu iyi kullanan (Windows 95) bir işletim sisteminde, birçok şeyin aynı anda
olduğu izlenimini veren oldukça inandırıcı bir yanılmasa yaratmaktadır. Windows NT, çok
görevliliği çok iyi kullanmakta ve her görevi diğerlerinden özenle ayırmaktadır. Bu, aksayan
bir programın tüm sistemi bozmasını önlemek için gereklidir. Çökmüş bir uygulama, diğer
görevleri veya sistemin kendisini etkilemeden kapatılabilir.
Bununla birlikte Windows NT, çoklu çalışmayı gerçekleştiren uygulamalardan da
yararlanabilir. Çoklu çalışma, bir uygulamanın çok sayıda yürütme yolunu iş parçacığı
(thread) kullanabildiği bir işlemdir. Çok işlemcili bir bilgisayarla işlem yaparken, iki iş
parçacığı aynı anda çalışabilir. Başka bir deyişle çoklu çalışma, çok görevliliğin yapar gibi
göründüğü şeyi gerçekte yapmaktadır.
NT dosya sistemi
NT File System (NTFS), Windows NT Server ve Windows NT Workstation ile
kullanılabilmesi için tasarlanmıştır. Söz konusu dosya sistemi, daha önceden çalışmış
olabileceğiniz File Allocation Table (FAT) veya VFAT sistemlerinden oldukça farklıdır ve bir
ağ ortamına çok daha iyi uyar. NTFS şu özellikleri içerir:
Boşluklar dahil 255 karaktere kadar dosya adları ve çoklu uzantılar için destek.
Kısa MS-DOS uyumlu dosya adlarının otomatik oluşumu.
Sıcak düzenleme özelliği. Kötü disk bölümündeki veri otomatik olarak iyi bir
bölüme taşınır ve kötü olan, hizmetten kaldırılır.
Dosya ve klasörler için izinler belirlemenizi sağlayan yerleşik güvenlik.
Disk hatası durumunda dosyaları geri yüklemek için kullanılabilecek günlük
dosyası biçimindeki hata toleransı.
Özet olarak, Microsoft Windows NT ( New Technology ), Microsoft’ un Windows
ailesinden pek çok alanda farklılık gösteren ve en iddialı işletim sistemidir. Windows NT
multi-thread ve çoğul-işlemli yeteneklere sahip bir işletim sistemidir. Bir server olarak
pek çok işi hiç duraklamaksızın yapabilir. Windows NT, Microsoft’ un “Her Yerde Ağ”
stratejisinden yola çıkan ve son noktayı koyan bir ağ işletim sistemidir. NT, Gigabyte’
larca dosyaları, birçok diski ve kaynağı aynı anda idare edebilen bir yapıya sahiptir. NT,
geriye uyumluluk olarak Windows programlarından çoğunu çalıştırabilir. NT ile beraber
56
gelen ekstra yönetim ve ağ izleme araçları sayesinde tüm ağı çok kolay bir şekilde
izleyebilirsiniz.
Dosya Güvenliği
Dosya güvenliğini sağlamanın iki yolu vardır:


Dosya erişimini denetlemek
Dosya bütünlüğünü korumak
Hem veri hem de belge dosyaları yapılandırılmış biçimde veri içerir, ancak belge
dosyaları genellikle insanlar tarafından okunabilirken, veri dosyaları bir program
tarafından yorumlanmalıdır.
Microsoft Windows NT Server sürüm 4 hem klasör hem de dosya düzeyinde erişimi
denetlemenize olanak sağlar. Böylece, bir klasöre tam erişimi olan biri, o klasördeki bir
dosyaya erişemeyebilir veya bunun tam tersi. Ancak bu sadece, NTFS dosya sistemini
seçmişseniz mümkün olabilir. Aslında,Windows NT' deki izinler, herhangi bir dosyaya
atanabilen bileşimlerdir. Kişisel dosya özellikleri şunlardır:
Read (Okuma)
(R)
Write (Yazma)
(W)
Execute (Çalıştırma) (E)
Delete (Silme)
(D)
Change Permissions (P)
Take Ownership
(O)
Ayrıca, yetkilendirilmemiş erişim denemelerini önleyecek şekilde hassas ve gizli dosyaları
denetlemek gerekir.
Program dosyaları
Program dosyaları ve onları içeren klasörler, hemen her zaman Read' e (yalnızca
okuma) ayarlanmalıdır. Çünkü, kullanıcılar nadiren yazmaya gerek duyacaklardır. Ayrıca
Read erişimi, kullanıcıların kasıtlı veya kasıtsız olarak dosyaların silinmesi, üzerine
yazmasını ya da virüs getirmesini önler. Bununla birlikte, bütün dosyaları Read' e
ayarlamak da yeterli değildir, çünkü bir klasöre Change Permissions erişimi olan bir
kullanıcı, klasördeki herhangi dosya için erişimi değiştirebilir.
Güvenlik
57
Windows NT server, yönetici tarafından herhangi bir ağ türü için yapılandırılabilen
birçok güvenlik özelliği içerir. Ağ üzerindeki bilgi değerlidir ve korunması gereklidir. Ağ ne
kadar büyük olursa, güvenlik de o denli önemli olur; sistem hataları ve kullanıcı sorunları
üreyebilir. Ağ, her kullanıcının verisini donanım ve yazılım hatalarından korumalı, yetkisiz
kullanıcıları dışarıda bırakıp yetkili kullanıcıları da yapmamaları gereken şeylerden uzak
tutmalıdır.
RAID desteği
Redundant Array of Inexpensive Disks -RAID teknolojisi, sabit sürücülerin hata
toleransını geliştirmektedir. Birçok durumda RAID olanağından yalnızca belirli bir
donanımı satın alarak yararlanabilirsiniz. Windows NT Server yalnızca SCSI donanımı ve
standart sabit sürücüler gerektiren bir RAID yazılım desteği sağlamaktadır.
Microsoft Internet Information Server
Windows NT Server, sürüm 4' ün ayrılmaz parçası olan Internet Information Server (IIS),
World Wide Web, ftp ve Gopher hizmetlerini kurup yönetmenize izin verir.
Microsoft Exchange
Microsoft Exchange, Internet postası ve Microsoft Mail'i uzlaştıran yerleşik bir ileti
merkezidir. İletilere katıştırılmış biçimde dosya gönderip alınabilir. Ağa Exchange Server' ı
ekleyerek, yerel ve dünya çapındaki ağlarla tam bir ileti ve bilgi paylaşım sistemi
yaratılabilir.
Windows NT Server İçin Donanım Gerekleri
Windows NT Server güçlü bir işletim sistemi olduğu için, doğal olarak güçlü bir
bilgisayarı gerektirir. Kimi sunucular daha fazla, kimileri ise daha az güçlü donanımlar
gerektirmektedir.
Aşağıdakiler, bir sunucu için temel donanım gerekleridir.
58

Bir Intel 80486/66 veya daha yükseği, bir Intel Pentium, Power PC, Digital Alpha
AXP veya MIPS R4x00 gibi bir desteklenmiş RISK işlemcisi. Windows NT Server
bilgisayarları en fazla 4 mikroişlemciye kadar destekler. Windows NT server ile
çalışan bir işlemci için en küçük değer 80486/25 olsa da, etki alanı denetçisi veya
dosya sunucusu rolündeki bir bilgisayarın en az bir Pentium mikroişlemcisi
olmalıdır. 80486/66, NT Server ile çalışan diğer herhangi bir bilgisayar için en
gerçekçi minimum değerdir.

Windows NT Server sistem dosyalarının bulunacağı bölmede en az 123 MB sabit
disk alanı. RISC tabanlı bilgisayarlar için, sabit sürücü bölmesi üzerinde en az 159
MB sabit disk alanı olmalıdır.


VGA ya da daha iyi bir ekran.
Ağ üzerinde yükleme yapmayan herhangi bir bilgisayar için, desteklenmiş bir CDROM sürücü. Intel x86 tabanlı bir bilgisayar için, desteklenmiş CD-ROM
sürücüsüne ek olarak bir 3.5 inç yüksek yoğunluklu disket sürücü.
x86 tabanlı bilgisayarlar için en az 12 MB RAM; 16 MB önerilen, 32MB ise en iyi
olandır. RISC tabanlı bilgisayarlar için en az 16 MB RAM; 32 MB olmalıdır.
Fare veya başka bir imleme aygıtı.
Desteklenmiş bir ağ kartı.



Desteklenmiş terimi, donanımın, Windows NT Server CD-ROM' unda bulunan
Windows NT 4.0 donanım uyumluluk listesinde bulunması anlamına gelir.
İyi Bir Parola Seçmenin Kuralları
İyi bir parola aşağıdaki özelliklere sahiptir :




Oturum açma adındaki karakterlerin bir rotasyonu değildir.
En azında iki alfabetik ve bir tane de alfabetik olmayan karakter içerir.
En az altı karakter uzunluğundadır.
Parola, kullanıcı adı ve baş harfleri, çocuklarının veya diğer belirgin kişi adlarının
baş harfleri veya bu tür verilerle kullanıcının doğum tarihi ve telefon numarası gibi
verilerin bileşimi de olmamalıdır.
NT Workstation ve NT Server Karşılaştırması
NT Workstation, yerel güvenliği (client security) ve üstün performansı ile özel
uygulamalar için geliştirilmiştir. Kısaca NT Workstation, istemci – sunucu (Client –
59
Server) modelinin client yapısını oluşturmak için imal edilmiştir. NT Server ise merkezi
sistem yönetimini üstlenen bir hizmet birimi yazılımıdır. Adından da anlaşılacağı gibi
istemci–sunucu modelinin server yapısını oluşturmak için yapılmıştır.
Kısaca farkları :
Maksimum Bağlantı : NT Workstation’ da yapılacak maksimum bağlantı sayısı 10’
dur. Fakat NT Server’ da sınırsız sayıda bağlantı yapılabilir.
Simetrik Çoklu İşleme : NT Workstation’ da 2 işlemci desteklenir. NT Server’ da
ise 4 işlemci desteklenir.
RAS (Remote Access Server) (Server’ a Uzaktan Erişim) : NT işletim sistemi
internet bağlantısıyla Server’ ın uzaktan kontrolüne imkan tanımaktadır . Server' a
uzaktan erişimin sayısı Workstation’ da 1’ dir .Fakat NT Server’ da aynı anda 256 tane
erişim yapabilir.
Dizin Çoğaltma : NT Workstation’ da alıcı olarak mümkündür. Server’ da ise hem
alıcı hem de verici olarak bu özellik mümkün hale getirilmiştir.
Domain (Bölge) Kontrolü : Workstation, domain kontrolünü desteklemez. Server
destekler.
Macintosh Hizmetleri : Workstation, Macintosh hizmetlerini desteklemezken,
Server bu hizmetleri destekler.
DFT (Disk Aksaklık Toleransı) : Workstation disk aksaklık toleransını desteklemez,
Server destekler.
Internet /Intranet : Workstation bu iki özelliği Peer Web
desteklerken , Server ise IIS , Front Page özellikleri ile destekler.
Servisi
olarak
60
NT İşletim Sisteminin Özellikleri
Çoklu Ortam : Intel 386 ve üzeri işlemcileri destekler. Power PC gibi RISC
(Reduced Instruction Set Computers) işlemcilerini destekler. Çoklu ortamı desteklemesi
yanında simetrik çok-işlemciliği(symmetric multiprocessing) destekler.
Çok görevlilik ve Çok İşlemlilik : Çok görevlilik (multitasking), çok sayıda
uygulamanın aynı anda çalışmasıdır. Bir uygulama çalışırken diğer uygulamaların da aynı
anda çalışması sağlanır. Bunun yanısıra bir uygulama parçacıklara(thread) bölünerek aynı
anda birden fazla işlem çalıştırır. Bu arada sisteme dahil olan diğer işlemciler de kullanılır.
Böylece uygulama çalıştırma konusunda hız sağlanır.
Güvenlik : Bir ağ yapısında güvenlik, o ağda bulunan bilgi kaynaklarının korunması
ile sağlanır. Bellekte ve sabit diskte bulunan verilerin, belli kullanıcı hakları ve izinleri ile
güvenliği sağlanır. Bu şekilde gerek dışarıdan, gerekse içeriden kaynaklanabilecek
saldırılar daha aza indirgenmiş olur.
Farklı Uygulamaları Destekleme : Microsoft Windows NT işletim sistemi, diğer
işletim sistemleri için yazılan uygulama gruplarını destekler. Bu uygulamalar; Ms-Dos,
Win 16, Win 32, OS/2, POSIX.
Bütünleştirilmiş Ağ Olanağı : NT işletim sistemi, gerekli ağ sürücülerine (network
drivers (NETBeui) ve protokollerine sahiptir. Bununla birlikte NT başka ağ yapılarını da
desteklemektedir. Bunlar; Banyan VINES, DEC PATHWORK, IBM LAN Server, IBM SNA,
LAN Manager, WFW, Novel Netware, Apple Talk, TCP/IP.
Gelişen Teknolojileri Kullanabilme : Microsoft Windows NT işletim sistemi,
günümüzde hızla gelişen donanım olanaklarını kullanabilme yönünden gelişmiş özelliklere
sahiptir.
Çoklu Bağlanma Olanakları : Windows NT İşletim Sistemi değişik bilgisayarlar
arasında bağlantı sağlar. NT NDIS uyumlu protokolleri destekler. Bunlar: TCP/IP, Netbeui,
DLC, Apple Talk, Nwlink.
İstemci Desteği : Windows NT işletim sistemi iş istasyonlarını destekler. MS-DOS,
Windows, Wfw, NT Workstation, OS/2, Novell Netware ve Macintosh (NT Server sadece).
61
Dosya Sistemi : NT işletim sistemi, diğer işletim sistemlerinin yanısıra FAT, HPFS,
NTFS ve CDFS dosya sistemlerini destekler.
WİNDOWS 2000
Windows NT İşletim Sisteminden sonra çıkmış ve daha gelişmiş, güçlü, güvenilir
ve Windows NT tabanlı bir işletim sistemidir. Güçlü ve sağlam sistem mimarisi, kendi
kendini onarma özelliğine sahip uygulamaları desteklemesi ve kapsamlı sistem, uygulama
ve sürücü koruması gibi özellikleri sayesinde kullanıcıların her zaman çalışır durumda
olmasına olanak verir.
Dizüstü bilgisayar desteği sayesinde, mükemmel bir mobil çözüm sunar. Tak ve
kullan, güç yönetimi özelliği ve çok sayıda aygıtı desteklemesinin yanı sıra entegre
güvenlik ve şifreleme işlevleri önemli ticari verileriniz için koruma sağlar.
Windows 2000, işletim sisteminin 64-bit sürümü Intel' in yeni nesil Itanium
çiplerine bir Windows işletim sistemi geliştirme yolunda önemli bir adım oldu. Intel ve
Microsoft yeni bilgisayarları Sun Microsystems ve diğer Unix sunucu yapımcılarından çok
büyük karlarla gelir sağlamak için iyi bir yol görüyor.
Dağıtım İşletim Sistemi sektöründe bir kilometre taşı sunduğu halde Şirket' in
sunucu stratejisi göründüğünden daha uzak. Windows 2000' in Veri Merkezi sürümü
sunucular için 32-bit Windows 2000, NT’ ye göre kuvvetlendirilmiş bir sürümüydü. Fakat
şimdi ortalarda yok. Bu Sürüm Windows 2000'in ilk sahneye çıkışından dört ay sonra
sunuldu ve bu sürüm Veri Merkezli uygulamalar için bir ay önce yeterliydi. Şimdi ise 25
Ekim 2001’ de yeni bir işletim sistemi olan Windows XP çıktı. 800 MHz hızında çalışacak
olan ilk Itanium işlemciler ileriki bir kaç ayda umuluyor. Bilgisayarların içerdiği çip (yonga
– CPU) bazı kaynaklara göre yılın sonuna doğru piyasaya çıkacak.
Gelişmiş Windows kullanıcı arayüzü, eşsiz Internet entegrasyonu ve kurulumu,
yönetimi ve sistem desteğini otomatikleştiren yeni teknolojisi ile daha kolay bir kullanım
sunar. Windows 2000 ikiye ayrılır.
1. Windows 2000 Server
62
Her ölçekten firmaya hitap eden çok amaçlı ağ işletim sistemidir. İnternet
Information Services 5.0, XML desteği ve entegre sanal ağ destekleri gibi yeni Web ve
iletişim hizmetleri sayesinde firmanızı Internet' e taşıyarak Internet' ten gerek müşteriler,
gerek ortaklar, gerekse tedarikçiler ile güvenilir bir şekilde iş yapmanın kolaylığını
yaşayın.
Active Directory, rehber hizmetinde bulunan politikalara dayalı yönetim araçları ile
tüm kullanıcıları, uygulamaları ve ağ kaynaklarını merkezi olarak yönetip ve kontrol
ederek sahip olma maliyetinizi düşürebilirsiniz.
Daha güvenilir olması, gelişmiş bellek yönetimi ve dinamik sistem yapılandırma
desteği gibi özellikleri ile sunucunun problemsiz şekilde uzun süre çalışabilmesine olanak
verir. 4 GB'a kadar RAM ile 4-işlemcili SMP desteği sağlar.
2. Windows 2000 Advanced Server
E-ticaret ve ticari uygulamalara yönelik işletim sistemidir. Windows 2000 Server'
ın tüm özelliklerine sahip olmanın yanı sıra aşağıdaki işlevlere sahiptir.
Trafiği sunucular arasında dağıtmak üzere, Ağ Yük Paylaşımı özelliğini kullanarak
en kapsamlı e-ticaret sitelerine yönelik Web sunucu çiftlikleri oluşturma ve yönetme
ayrıca, 2-sunuculu kümeleme altyapısı ile önemli Web uygulamaları ve hizmetlerinin
kullanım düzeyini artırma, sunucunun performansı ve ölçeklenebilme özelliğini artırmak
üzere kurumsal uygulamalar için 8-işlemcili SMP ve 8 GB' a kadar RAM desteği vardır.
WİNDOWS EXPERİENCE (Windows XP)
Windows, 3.1 sürümünden 95’ e geçişte olduğu gibi köklü bir değişim geçirdi.
Windows artık daha stabil, daha eğlenceli ve daha güvenli.
Microsoft’ un yeni işletim sistemi Windows XP kullanıcılara yeni bir dünyanın
kapısını aralayacak. İsimdeki XP kısaltması Türkçe karşılığı “Deneyim” olan Experience
sözcüğünü temsil ediyor. XP’ nin ilk olarak sadece 32 Bit’ lik Home Edition ve 32 ile 64 Bit
seçenekleri olan Professional versiyonları bulunmaktadır. Henüz piyasaya çıkış ismi kesin
63
olmayan 32 ve 64 Bit’ lik sunucu versiyonları ise halen Whistler kod ismi altında
çalışıyorlar.
Kullanıcılara yepyeni bir dünyanın kapılarını aralayan Windows XP Web bağlantıları
ile Microsoft’ un NET’ e giden yolunda en önemli adımı oluşturuyor. Zaten kullanıcı tabanlı
bir işletim sistemi olan Windows XP sunduğu bir çok yeni fonksiyon ve entegre araçlar ile,
çoğu zaman her hangi bir ticari programa gerek kalmadan kullanıcıların hemen hemen
tüm isteklerini karşılıyor.
Windows XP ile beraber Windows 2000’ den bilinen versiyonlara (Professional
Server, Advanced Server) yeni bir tane daha ekleniyor, Home Edition. Bu, şu ana kadar
ki Windows 9x/Me kullanıcılarına NT çekirdeğinin güvenliğini sunacak. Böylece, güvenli
NT çekirdeğinde oyunlar, çoklu ortam ve geniş bir donanım desteği yelpazesi ile, ev
kullanıcılarının tüm ihtiyaçları stabil bir ortamda karşılanacak. Microsoft, Windows XP ile
aynı temel platform üzerinde farklı kullanıcı gruplarının isteklerini en iyi şekilde
karşılamayı hedefliyor. Aslında Windows XP’ nin Home ve Professional Edition sürümleri
arasında oldukça büyük farklarda mevcuttur. Home Edition’ ın 64 Bit’ lik versiyonu
bulunmayacak ve SMP (Symetric Multi Processing) gibi özelliklere de sahip değil. Ayrıca
bu versiyonun bir Domain’ e bağlanamayacak olması da firmaların masa üstlerinde
Professional sürümünü kullanmalarını gerektirecek.
1. Windows XP Home Edition
Ev bilgisayarınızın olanaklarını keşfetme özgürlüğü sunmaktadır.

Hem Akıllı, Hem Basit
Windows XP Home Edition’ın akıllı tasarımı sayesinde bilgisayarınızdaki öğeleri kolayca
bulabilir ve kullanabilirsiniz.
Kişiselleştirilmiş Hoş Geldiniz Ekranı ve Hızlı Kullanıcı Değiştirme
Windows XP Home Edition sayesinde aile bilgisayarınızı sorunsuz bir şekilde
paylaşabilirsiniz. Kurma işlemi sırasında veya bu işlemden sonra Denetim Masası’nda her
kullanıcı için hesap oluşturabilirsiniz. Hoş geldiniz ekranı ve sistem ayarları her kullanıcı için
özelleştirilmiştir. Kullanıcılar parola belirleyerek kendi hesaplarını koruyabilmektedir; ayrıca,
Hızlı Kullanıcı Değiştirme özelliği sayesinde kullanıcılar kendi hesaplarını açıp kapatırken
diğer kullanıcıların uygulamalarını açık bırakabilmektedir.
64
Başlat Menüsü
Yeniden tasarlanan Başlat menüsü sık kullandığınız uygulamaları grup halinde
toplamakta ve kolay erişim olanağı sunmaktadır. En sık kullandığınız beş program önce
görüntülenmekte ve varsayılan elektronik postanız ve Web tarayıcınız her zaman
kullanılabilir durumda tutulmaktadır. Tek bir tıklamayla belgelerinize, yazıcılarınıza ve ağ
bağlantılarına erişebilirsiniz. Yine tek bir tıklamayla, sistem yapılandırma araçlarının
bulunduğu Yardım ve Destek Merkezi’ne ulaşabilirsiniz. Bunun yanı sıra, Başlat menüsünü
kendi gereksinimlerinize uyacak şekilde kişiselleştirebilirsiniz.
Dosya ve Klasör Yönetimi
Dosyaları ve klasörleri size anlamlı gelen şekilde düzenleyebilirsiniz. Pek çok
belgenizin küçük resim görüntülerini kullanarak klasörler arasında hızlı bir şekilde tarama
yapabilirsiniz.

Daha Fazlasını Yaşayın
Bilgisayarınızın sonsuz olanaklarını kullanın ve olmazsa olmazlarınızla bağlantı kurun:
aileniz ve dostlarınızı, işiniz, Internet ve sık kullandığınız aygıtlarınız.
Resimlerim
Dijital resimlerinizi daha önce olmadığı kadar kolay bir şekilde görüntüleyebilir ve
yönetebilirsiniz. Resimlerim klasörü resminizi birkaç şekilde görüntüleyebilmenizi
sağlamakta, resimlerinizi elektronik posta yoluyla arkadaşlarınızla paylaşmanızı olanaklı
hale getirmekte ve sevdiğiniz resimleri Web üzerinde yayınlamanızı kolaylaştırmaktadır.
Internet üzerinden baskı siparişi bile verebilirsiniz.
Yeni Fotoğraf Baskısı Sihirbazı
Windows XP içindeki Yeni Fotoğraf Baskısı Sihirbazı dijital bir kameradan veya
tarayıcıdan
aldığınız
fotoğrafları
biçimlendirebilmenizi
ve
basabilmenizi
kolaylaştırmaktadır. Fotoğraflarınız için yazıcıyı, kağıt türünü ve en iyi düzeni seçebilir,
65
baskı kalitesini artırabilir ve kağıt israfını önleyebilirsiniz. Windows XP aynı zamanda bir
Web hizmetinde baskı işi siparişi vermeyi hızlı ve kolay hale getirmektedir; filminizi ilgili
siteye bırakmanız ve bu kişilerin filmi sizin yerinize basması yeterlidir. Tüm işlem
sırasında masanızın başında olmanız gereklidir!
Web Yayıncılığı Sihirbazı
Web Yayıncılığı Sihirbazı sayesinde fotoğrafları, videoları ve ses kliplerini kendi
kişisel Web sayfanıza kolayca yayınlayabilir, arkadaşlarınızın, ailenizin veya
meslektaşlarınızın bunları görebilmesini ve dinleyebilmesini sağlayabilirsiniz.
Windows XP için Windows Media Player
Windows XP’ nin içindeki Windows Media™ Player for Windows XP sık kullanılan
tüm dijital ortam etkinliklerinizi tek ve kolay kullanılabilen bir uygulamayla bir araya
getiren ilk yürütücüdür. Artık videolarınızı ve DVD’ lerinizi izleyebilir, (CD, Windows Media
ve MP3 dosyaları dahil olmak üzere) müzik dinleyebilir, ortamınızı kişiselleştirilmiş çalma
listeleri halinde düzenleyebilir, yaklaşık 3,000 Internet radyo istasyonunu dinleyebilir,
taşınabilir cihazınıza müzik aktarabilir veya diğer çözümlerden 700 kat daha hızlı şekilde
özel CD’ler oluşturabilirsiniz; üstelik bu işlerin hepsini PC’ nizde tek bir yerden
yapabilirsiniz. Kendi dokunuzu, renklerinizi, tasarımlarınızı ve özelliklerinizi seçerek
yürütücünüzün görünümünü kişiselleştirebilirsiniz.
Entegre DVD Video Oynatma özelliği ve Zengin Ortam Bilgisi
Windows Media™ Player for Windows XP otomatik parça tanıma, gelişmiş ortam
bilgileri ve sansür denetimi özellikleri dahil olmak üzere tam kapsamlı DVD desteği sunan
ilk ortam yürütücüsüdür. Sadece Windows Media™ Player for Windows XP binlerce öğe
içeren bir veritabanından kapak resmi, bölüm listesi ve diğer öğeleri sunabilir.
Tam Ekran Video Oynatma Denetimleri
Windows Media™ Player for Windows XP, Windows Ortam Videosu ve DVD-tabanlı
video içeriği de dahil olmak üzere desteklenen tüm video türleri için entegre, tam ekran
66
video denetimleri sunan ilk ortam yürütücüsüdür. Ekranın pürüzsüz görünmesini
sağlayacak şekilde tasarlanan bu denetim düğmeleri sayesinde bir tıklamayla görüntüyü
karartabilir ve açabilirsiniz.
CD Kaydetme
Windows Media™ Player for Windows XP Windows XP’ nin yerleşik CD kaydetme
olanaklarını kullanarak Kaydedilebilir (CD-R) veya Yeniden Yazılabilir (CD-RW) CD
sürücünüzden en üst düzeyde yararlanabilmenizi sağlamaktadır. CD’leri diğer paket
çözümlere göre 700 kat daha hızlı kaydedebilir ve tüm taşınabilir aygıtlarınıza tek
pencereden ulaşabilirsiniz. Gelişmiş kullanım düzeyi ve aygıt desteği sayesinde müziği ve
video görüntülerini geniş bir yelpazedeki taşınabilir aygıtlara daha önce hiç olmadığı
kadar kolay bir şekilde alabilir, yönetebilir ve aktarabilirsiniz.
Müzik Dosyalarım
Windows XP dijital müzik dosyalarınızı bilgisayarınızda kolayca bulabilmenizi,
düzenleyebilmenizi ve çalabilmenizi sağlamaktadır. Tüm dosyalarınızı ‘Müzik Dosyalarım’
klasöründe saklayabilir, her öğeyi sanatçı, albüm, yayınlandığı yıl, şarkı numarası, şarkı
uzunluğu ölçütlerine göre düzenleyebilir ve görüntüleyebilirsiniz. Sanatçı klasörleri ilgili
sanatçının kaç CD’sine sahip olduğunuz göstermektedir; ayrıca, CD’lerinizin çoğunun kapak
resmini de görüntüleyebilirsiniz. Bunun yanı sıra, Windows Media™ Player for Windows
XP’ nin artık işletim sisteminin ayrılmaz parçası olması nedeniyle, klasördeki tüm şarkıları
çalma, çevrimiçi olarak müzik alışverişi yapma veya ses CD’sine müzik kopyalama gibi
müzikle ilgili işleri Müzik Dosyalarım klasöründen yapabilirsiniz.
Windows Film Yapımı
Kendi filminizi çekebilirsiniz. Her zaman düşlediğiniz müzik videosunu
oluşturabilirsiniz. Bebeğinizin ilk adımlarını filme alabilir ve filminizi başka bir şehirde
oturan büyük anneyle ve büyük babayla birkaç dakika içinde paylaşabilirsiniz. Windows
Film Yapımı ile çok daha fazlasını gerçekleştirebilirsiniz. Video filminizi hemen çekebilir,
en sevdiğiniz klipleri seçebilir, bunları düzenleyebilir, sesli anlatım veya müzik bile
ekleyebilirsiniz. Şaheserinizi tamamladıktan sonra elektronik posta veya Web yoluyla
arkadaşlarınızla ve ailenizle paylaşabilirsiniz.
Ağ Kurma Sihirbazı
67
Artık daha önceden olmadığı kadar kolay bir şekilde kendi ev ağınızı kurabilir,
yazıcıları, dosyaları ve Internet bağlantılarını paylaşabilirsiniz.
Internet Bağlantısı Paylaşma
Evinizdeki birden çok bilgisayarın aynı geniş bant bağlantıyı veya çevirmeli
bağlantıyı kullanarak aynı anda Internet’e erişebilmesini sağlamaktadır. Windows XP
Home Edition çevirmeli bağlantınızı uzaktan kesme seçeneği sunmaktadır; böylece
telefon hattınızı kullanabilir ve sonra yeniden bağlantı kurabilirsiniz.
Internet Explorer
Internet Explorer Internet Explorer 6 ödüllü Internet Explorer teknolojilerinin
gelecekteki ana güncelleştirmesidir. Bu teknoloji en özel, güvenilir ve esnek Internet
tarama deneyimini sunmaktadır. Internet Explorer 6 içerdiği yeni ve gelişmiş özelliklerle
bir yandan günlük işlerinizi basitleştirirken diğer yandan Web üzerinde kişisel bilgilerinizin
gizliliğinin korunmasını sağlamaktadır. Internet Explorer’ın en yeni sürümü üstün Web
tarama güvenilirliği ve hata derleme hizmetleri seçeneği sunmaktadır. Internet Explorer
6, medya dosyalarını çalma ve otomatik resim boyutlandırma gibi yeni tarayıcı özellikleri
sayesinde Web’i istediğiniz gibi inceleme olanağı sunmaktadır.

Daha Önce Olmadığı Kadar Güvenilir
Güvenilirlik, güvenlik ve gizlilik özelliklerine sahip olan Windows XP Home Edition
ev kullanıcıları için şimdiye dek tasarlanmış en sağlam işletim sistemidir.
Uzaktan Yardım
Uzaktan Yardım’ı kullanarak bilgisayarınızın denetimini teknik sorunlarınızı
çözebilecek bir arkadaşınıza veya teknik görevliye devredebilirsiniz; bu kişinin evinize
gelmesi gerekmez. Siz izin verdikten sonra, diğer kişi bilgisayarınızı ağ üzerinden,
uzaktan denetleyebilir. Yardıma ihtiyaç duyarsanız, elektronik postayla veya anında
mesaj yoluyla bir arkadaşınızdan veya bir uzmandan yardım isteyebilirsiniz. Uzaktan
Yardım kullanımı ile ilgili talimatlar davetle birlikte gönderilmektedir; ayrıca alıcının bu
daveti yanıtlaması gereken süreyi sınırlayabilirsiniz. Ek güvenlik sağlamak için alıcının
bilgisayarınıza bağlanmadan önce bir parola girmesini sağlayabilirsiniz.
68
Internet Bağlantısı Güvenlik Duvarı
Internet’e bağlı olduğunuz sırada bilgisayarınızı erişim ihlallerine karşı korur.
Windows XP Home Edition sizi Internet üzerindeki saldırılara karşı her zaman korur.
Sistemi Geri Yükleme
Sistem hatası veya başka bir önemli sorun oluşursa, Sistemi Geri Yükleme
özelliğini kullanarak bilgisayarınızı normal olarak çalıştığı önceki durumuna geri
getirebilirsiniz. Sistemi Geri Yükleme özelliği kolay tanımlanabilen geri yükleme
noktalarını otomatik olarak oluşturur ve sistemin belirli bir saatteki veya tarihteki haline
geri yükleyebilmenizi sağlar. Sistemi Geri Yükleme özelliği verileri veya belge dosyalarını
eski haline getirmez, dolayısıyla geri yükleme işlemi sırasında çalışmalarınız, göz atma
tarihçeniz ve sık kullanılan dosyalarınız bile kaybolmaz.
Sürücü İmzalama
Sürücüler dijital kamera ve yazıcı gibi aygıtların Windows XP Home Edition’la veri
alışverişi yapabilmesini sağlamaktadır. Bazı yazıcılar bilgisayarın dengesiz hale gelmesine
neden olabilir. Microsoft bu durumu önlemek için sürücülerin kendi yüksek kalite
standartlarına
uygunluğunu
sağlamakta
ve
sürücülerin
Microsoft
tarafından
“imzalanmasını” veya onaylanmasını olanaklı hale getirmektedir.

Windows XP’ nin Üstünlükleri
Windows XP Home Edition ev kullanıcıları için şimdiye dek üretilmiş en iyi Windows sürümüdür.
Windows XP’ yi Windows 95’ le, Windows 98’ le ve Windows Me’ yle karşılaştırın.
Windows XP Home Edition Karşılaştırması
Hem akıllı hem de basit bir işletim sistemi olan Windows® XP Home Edition
dostlarınızdan Internet’e kadar sizin için önemli herkesle ve her şeyle her zaman bağlantı
kurabilmenizi sağlamaktadır. Windows XP Home Edition sahip olduğu yeni Windows
altyapısıyla ev işletim sistemi alanında şimdiye kadar görülmemiş bir güvenilirlik ve
sağlamlık düzeyi sunmaktadır.
69
Windows XP Home Edition’ ın özelliklerini Windows 95, Windows 98 Second Edition ve
Windows Millennium Edition’ ın özellikleriyle karşılaştırırsanız, Windows XP Home
Edition’ ın bilgisayarınıza sunduğu üstün özellikleri göreceksiniz.
X : Dahil edilen özellik,
O : Kısmen desteklenen özellik,
- : Yok olan özellik
HEM DAHA AKILLI, HEM DAHA BASİT
Özellik
Kişiselleştirilmiş
Hoş Geldiniz
Ekranı
Hızlı Kullanıcı
Değiştirme
Özelliği
Başlat Menüsü
İşe Duyarlı
Tasarım
Arama Kılavuzu
Dosya Yönetimi
Müzik
Dosyalarım
Özelliğin Tanımı
Aile üyeleri ve arkadaşlar aynı bilgisayarı
daha kolay bir şekilde paylaşabilir. Aile
üyeleri Kurma işlemi sırasında veya bu
işlemden sonra Denetim Masası’nı
kullanarak kendi hesaplarını
özelleştirebilir ve kendi parolalarıyla her
hesabı güvenli hale getirebilir.
Bir bilgisayarı paylaşan aile üyelerinin
veya arkadaşların birbirlerinin
uygulamalarını kapatmadan kendi
hesaplarına ulaşabilmelerini sağlar.
Programlarınızı düzenler.
Bilgisayarınızdaki dosyalara, klasörlere
ve programlara ulaşmanın birincil
yöntemidir.
YENİ - Windows XP Home Edition
gelişmiş bir Başlat Menüsü sunmaktadır.
Başlat menüsü artık sık kullandığınız
dosyalarınızı ve uygulamalarınızı bir
arada gruplaştırabilir; böylece bu
uygulamalara ve dosyalara daha hızlı ve
kolay şekilde ulaşabilirsiniz.
Yaptığınız işle ilgili Windows
seçeneklerini görüntüleyebilmenizi
sağlar. Örneğin, bir Word belgesi
oluşturuyorsanız, dinamik bir menü kes,
yapıştır ve kopyala gibi ilgili işleri
görüntüler.
İstediğiniz yardım türünü tanımları ve
yaptığınız işle ilgili arama bilgilerini
getirir.
Dosyalari size anlamli gelecek sekilde
düzenleyebilirsiniz. Önemli dosyalarinizin
küçük resimleri sayesinde klasörlerinizi
kolayca tarayabilirsiniz.
Müzik dosyalarını bir klasörde liste
halinde görüntüler ve dosyaları çağırma,
ekleme, sıralama ve silme gibi temel
yönetim işlemlerini gerçekleştirir.
Windows
9x
Windows
ME
Windows XP
Home
Edition
-
-
X
-
-
X
O
X
O
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
O
X
YENİ – Gelişmiş özelliklere sahip olan
Müzik Dosyalarım işlevi küçük resimlerin
albüm şeklinde görüntülenebilmesini
70
sağlayarak klasör düzenleme işlemini
geliştirmektedir. Yaptığınız işe duyarlı
olan bu araç sayesinde artık çok daha
verimli bir şekilde çalışacaksınız.
Fotoğrafların listesini bir klasörde
görüntüler ve resim dosyalarını ekleme,
sıralama ve silme gibi temel yönetim
işlemlerini gerçekleştirir.
YENİ– Artık aşağıdakileri yapabilirsiniz:
• Doğrudan Internet üzerinden baskı işi
siparişi verebilirsiniz.
• Doğrudan Kamera ve Tarayıcı
Sihirbazına bağlanabilirsiniz.
Resimlerim
• Resimleri slayt gösterisi halinde
görüntüleyebilirsiniz.
-
O
X
• Internet üzerinde resim
yayınlayabilirsiniz.
• Elektronik postayla kolayca
dağıtabilmek için resimleri
sıkıştırabilirsiniz.
• Basılan resimleri en iyi duruma
getirerek yüksek kaliteli fotoğraf
kağıdından en iyi şekilde
faydalanabilirsiniz.
BAĞLANTI KURUN VE BİLGİSAYARINIZIN KEYFİNİ SÜRÜN
Özellik
Ağ Kurma
Sihirbazı
Internet
Bağlantısı
Paylaşma
Web Yayıncılığı
Sihirbazı
Tarayıcı ve
Kamera
Sihirbazı
Özelliğin Tanımı
Kendi ev ağ sisteminizi kurmanızı şimdiye
dek olmadığı ölçüde kolaylaştıran bu
özellik sayesinde evinizdeki tüm
bilgisayarlar yazıcıları, aygıtları, dosyaları
ve Internet bağlantılarını paylaşabilecek.
Evinizdeki birden çok bilgisayarın aynı
geniş bant bağlantıyı veya çevirmeli
bağlantıyı kullanarak aynı anda Internet’e
erişebilmesini sağlar.
YENİ – Windows XP Home Edition
çevirmeli bağlantınızı uzaktan kesme
seçeneği sunmaktadır; böylece telefon
hattınızı kullanabilir ve sonra yeniden
bağlantı kurabilirsiniz.
Web Yayıncılığı Sihirbazı sizi Web
üzerinde resim yayınlama süreci boyunca
yönlendirir ve resimlerinizi başkalarıyla
paylaşabilmenizi sağlar.
Tarayıcı ve Kamera Sihirbazı Size
aşağıdaki konularda yardımcı olur:
Windows
9x
Windows
ME
Windows XP
Home
Edition
-
X
X
O
O
X
-
-
X
X
X
X
71
Düz ekran tarayıcıdan gelen tek bir resmi
tarayabilirsiniz.
Tarayıcıdan gelen resimleri tarayıcı
aktivitesine göre tarayabilirsiniz.
Birden çok resmi tarayabilirsiniz.
Tarayıcıdan gelen birden çok sayfa içeren
belgeleri veya resimleri tek bir resim
dosyası halinde tarayabilirsiniz.
Internet
üzerinden
Fotoğraf Baskısı
Siparişi
Internet
Explorer
Tarayıcıdan gelen birden çok sayfa içeren
belgeleri veya resimleri farklı resim
dosyaları halinde tarayabilirsiniz.
Dijital resimlerinizi Resimlerim klasörü
aracılığıyla Internet üzerinden sipariş
edebilmenizi ve resimlerinizin kapınıza
teslim edilmesini sağlamaktadır.
Internet Explorer 6 ödüllü Internet
Explorer teknolojilerinin gelecekteki ana
güncelleştirmesidir. Bu teknoloji en özel,
güvenilir ve esnek Internet tarama
deneyimini sunmaktadır. Internet
Explorer 6 içerdiği yeni ve gelişmiş
özelliklerle bir yandan günlük işlerinizi
basitleştirirken diğer yandan Web
üzerinde kişisel bilgilerinizin gizliliğinin
korunmasını sağlamaktadır. Internet
Explorer’ın en yeni sürümü üstün Web
tarama güvenilirliği ve hata derleme
hizmetleri seçeneği sunmaktadır.
Internet Explorer 6, ortam çalma ve
otomatik resim boyutlandırma gibi yeni
tarayıcı özellikleri sayesinde Web’i
istediğiniz gibi inceleme olanağı
sunmaktadır.
-
-
X
O
O
X
Windows
9x
Windows
ME
Windows XP
Home
Edition
-
-
X
GÜVENİLİR WINDOWS ALTYAPISI
Özellik
Yeni Windows
Altyapısı
Özelliğin Tanımı
Yerleşik Yeni Windows Altyapısı Tanıdık
ve daha güvenilir bir işletim sistemi
sunmaktadır. Microsoft, Windows XP
Home Edition’da müşterilerine sunduğu
işletim sistemlerinin en iyi özellikleri
Windows 2000 altyapısının gücüyle,
güvenliğiyle ve güvenilirliğiyle
birleştirmektedir.
72
Windows deneyiminizde her türlü
yardımı “tek bir noktadan” alabilmenizi
sağlamaktadır.
Yardım ve
Destek Merkezi
Uzaktan Yardım
YENİ – Yardım ve Destek Merkezi önceki
Windows sürümlerinden tanıdığınız (Ara,
Dizin ve Sık Kullanılanlar gibi) özellikleri
World Wide Web içeriğiyle birleştirerek
gerek duyduğunuz yardımı gerek
duyduğunuz anda alabilmenizi
kolaylaştırmaktadır. Yardım ve destek
Merkezi’ndeki içerik sorunuzu
yanıtlamıyorsa, merkezi kullanarak bir
arkadaşınıza, destek topluluğuna veya
profesyonel bir yardım merkezine
bağlanabilirsiniz. Bunun yanı sıra
Bilgisayar Bilgilerim ve Sistem Geri
Yükleme gibi araçları kullanarak sık
rastlanan sorunları tanımlayabilir ve
giderebilirsiniz.
Herhangi bir arkadaşınızdan, ailenizin
üyelerinden veya destek
profesyonelinden güvenli bir şekilde
masaüstü yardımı isteyebilmenizi ve
karşılaştığınız sorunları kolayca
çözebilmenizi sağlamaktadır.
Yeni aygıt sürücüleri ve uyumluluk
güncelleştirmeleri sağlar, böylece hem
aygıtlarınız hem de uygulamalarınız için
daha fazla desteğe sahip olabilirsiniz.
O
-
X
X
X
-
YENİ – Windows Güncelleştirmesi’nden
yüklenen güncelleştirmeler bilgisayardaki
Windows
Güncelleştirmesi tüm kullanıcılara bir kerede
O
O
X
Internet
Bağlantısı
Güvenlik Duvarı
üzerinden
Fotoğraf Baskısı
Siparişi
-
-
X
-
O
X
Sistemi Geri
Yükleme

uygulanabilir. Windows Güncelleştirmesi
artık Windows XP Home Edition içindeki
Yardım ve Destek Merkezi’yle entegre
durumdadır. Bunun yanı sıra, Aygıt
Yöneticisi yeni bir aygıt taktığınızda yeni
sürücüler için Windows Güncelleştirmesi
arar.
Internet’e bağlı olduğunuz sırada
bilgisayarınızı yetkisiz erişime karşı
korur. Artık Windows XP Home Edition’ın
sizi Internet üzerindeki istenmeyen
saldırılara karşı koruyacağından emin
olabilirsiniz.
Bir sorun oluştuğunda, kişisel veri
dosyalarınızda herhangi bir kayba neden
olmadan bilgisayarı bir önceki duruma
geri getirir. Sistemi Geri Yükleme sistem
dosyasındaki değişiklikleri etkin olarak
izler ve bu değişiklikler yapılmadan
önceki sürümleri geri yükleyebilmenizi
sağlar.
Windows XP Home Edition Sistem Gereksinimleri
Windows XP Home Edition çalıştırmak için neler gerektiğini öğrenin.
73
Microsoft Windows XP Home Edition kullanabilmeniz için aşağıdakiler gereklidir:
300 MHz veya üstü işlemci hızına sahip PC; minimum 233 MHz gereklidir;* Intel
Pentium/Celeron ürün ailesi, AMD K6/Athlon/Duron ürün ailesi veya bunlarla uyumlu bir
işlemci önerilmektedir
128 MB veya üstü RAM (minimum 64MB desteklenmektedir; performans düşebilir ve bazı
özellikler çalışmayabilir)
1.5 GB kullanılabilir sabit disk alanı*
Super VGA (800 x 600) veya üstü çözünürlükte video bağdaştırıcısı ve monitör
CD-ROM veya DVD sürücüsü
Klavye ve DVD kod çözücü kartı veya DVD kod çözücü yazılımı ve özel kullanım için
uygun aygıtlar.
Belirli Windows XP özelliklerinin kullanılabilmesi için aşağıdaki öğeler veya hizmetler
gereklidir Internet erişimi için:
• Bazı Internet işlevleri için Internet erişimi, Microsoft. NET Passport hesabı ve servis
sağlayıcıya ayrıca ücret ödenmesi gereklidir; şehir içi ve/veya şehirlerarası telefon görüşmesi
ücreti ödenebilir
- 14.4 Kbps veya daha yüksek hızda modem
Ağ Bağlantısı İçin
• Bağlanmak istediğiniz yerel alan, geniş alan, kablosuz veya ev ağı türü için uygun ağ
bağdaştırıcısı, uygun ağ altyapısına erişim; üçüncü şahıslara ait ağ sistemlerine erişim
için ek ücret gerekebilir
Her iki tarafın anında mesajlaşabilmesi, ses ve video konferansı yapabilmesi ve uygulama
paylaşabilmesi için aşağıdakiler gereklidir:
• Microsoft .NET Passport hesabı ve Internet erişimi
Her iki tarafın ses ve video konferansı yapabilmesi için aşağıdakiler gereklidir:
74
• 33.6 Kbps veya daha yüksek hızda modem veya ağ bağlantısı
• Mikrofon ve ses kartı, hoparlör veya kulaklık
Her iki tarafın video konferansı yapabilmesi için aşağıdakiler gereklidir:
• Video konferansı kamerası
• Windows XP
Her iki tarafın uygulama paylaşabilmeleri için aşağıdakiler gereklidir:
• 33.6 Kbps veya daha yüksek hızda veya bir Ağ bağlantısı
• Windows XP
Uzaktan yardım için:
• Her iki tarafın da Windows XP çalıştırması ve ağ bağlantısına sahip olması gereklidir
Ses için:
• Ses kartı ve hoparlör ya da kulaklık
DVD video oynatmak için:
• DVD sürücüsü ve DVD kod çözücü kartı veya DVD kod çözücü yazılımı
• 8 MB video RAM
Windows Film Yapımı için:
• Video görüntüsü yakalama özelliği için uygun dijital veya analog video yakalama aygıtı
gereklidir
• 400 MHz veya üstü işlemciye sahip dijital video kamera görüntü yakalama aygıtı
• Sisteminizin yapılandırma ayarlarına ve kurmayı tercih ettiğiniz uygulamalara ve
özelliklere bağlı olarak gerçek gereksinimler farklılık gösterebilmektedir. Ağ üzerinden
kurma işlemi için ek kullanılabilir sabit disk alanı gereklidir.
75
Windows XP Home Edition' ı kullanmak için 10 sebep.
Windows XP’ yi kullanmak için çok sebep var, ilk onunu incelersek;
1. Hızlı Kullanıcı Geçişi
Tek bir bilgisayarı ailenizdeki herkesle paylaşmak ister misiniz? Artık, diğerlerinin
uygulamalarını kapatmak veya bilgisayarı yeniden başlatmak gerekmeden her biriniz
kendi hesaplarınıza erişebilirsiniz.
2. Basitleştirilmiş Yeni Görsel Tasarım
Windows XP' nin temiz ve sade tasarımı, sık kullandığınız özellikleri öne ve ortaya
taşıyarak bunlara hızla ulaşabilmenizi sağlamaktadır.
3. Windows Media Player for Windows XP
Windows Media Player for Windows XP, DVD' izlemek, müzik düzenlemek, CD' ye yazmak
ve daha fazlası için basit ve kolay kullanılabilir bir ortam sağlar.
4. Windows Messenger
Windows Messenger arkadaşlarınızla ve ailenizle gerçek zamanlı olarak iletişim kurmanın
kolay bir yoludur. Kimin çevrimiçi olduğunu görebilir ve mükemmel performans ve her
zamankinden daha üstün kaliteyle yazılı ileti, ses veya video ile iletişim kurmayı
seçebilirsiniz.
5. Windows Movie Maker
Windows Movie Maker, dijital video kamera veya analog kamerayla çekilen ev filmlerini
kaydetmenizi, düzenlemenizi ve paylaşmanızı sağlar.
6. Resimlerim
Resimlerim, dijital fotoğraflarınız üzerinde çalışacağınız yerdir. Burada, resimlerinizi
düzenleyebilir, ön izleme yapabilir, hatta baskı için bir Web hizmeti üzerinden sipariş
verebilirsiniz.
76
7. Internet Explorer 6
Internet Explorer 6, Web tarama görevlerini basitleştirmek, güvenilirliği arttırmak ve
kişisel bilgilerinizi gizli tutmada yardımcı olmak için yeni ve daha iyi özellikler içerir.
8. Uzaktan Yardım
Uzaktan Yardım, bir işlemi göstermesi veya bir sorunu çözmede yardımcı olması için, kendisi
de Windows XP çalıştıran bir arkadaşınıza veya destek uzmanına bilgisayarınızı uzaktan
denetleme izni vermenizi sağlar.
9. Sistem Geri Yükleme
Sistem Geri Yükleme, bilgisayarınızda bir sorun olması durumunda veri kaybetmeden
sisteminizi önceki durumuna geri yükleyebilmeniz için, sistem dosyası değişikliklerini
etkin olarak izler.
10. Ağ Kurulum Sihirbazı
Ağ Kurulum Sihirbazı, kendi ev ağınızı kurmayı, her zamankinden daha kolay hale getirir;
böylece evinizdeki tüm bilgisayarlar, yazıcıları, aygıtları, dosyaları ve Internet bağlantısını
paylaşabilirler.
Windows XP Professional
Windows XP Professional işinizde daha verimli çalışabilmek için gerek duyduğunuz
esnekliği sunmaktadır.

İşinizde Verimi Artırın
Gerekli öğeleri daha hızlı bir şekilde bulun ve kurun; daha akıllı çalışın ve daha fazla iş
yapın.
77
Yeni Görsel Tasarım
Windows XP Professional bir yandan Windows 2000’in temel tasarımını korurken
diğer yandan yeni kullanıcı arayüzüyle sık yapılan işleri birleştirerek basitleştirmekte ve
bilgisayarınızda gezinebilmeniz için yeni görsel ipuçları sunmaktadır. Bir düğmeyi
tıklayarak, güncelleştirilmiş arayüz veya klasik Windows 2000 arayüzü arasında seçim
yapabilirsiniz.
Başlat Menüsü
Yeniden tasarlanan Başlat menüsü sık kullandığınız uygulamaları gruplara ayırarak erişim
kolaylığı sağlamaktadır. Önce sık kullandığınız beş program görüntülenmekte, varsayılan
elektronik postanız ve Web tarayıcınız her zaman elinizin altında bulunmaktadır. Tek bir
tıklamayla belgelerinize, yazıcılara ve ağ bağlantılarına erişebilirsiniz. Yine tek bir tıklamayla
Yardım ve Destek alabilir, sisteminizi yapılandırmak için gerekli araçlara ulaşabilirsiniz.
Başlat menüsünü kendi gereksinimlerinize uyacak şekilde kişiselleştirebilirsiniz.
Görev Çubuğunu Gruplara Ayırma
Görev çubuğunu gruplara ayırarak temiz ve düzenli tutabilir, böylece zaman
kazanabilir ve istediğiniz öğelere hemen ulaşabilirsiniz. Açık dosyalar uygulama türüne
göre gruplara ayrılmaktadır. Örneğin, birden çok Word belgesi açıksa, bu belgeler tek bir
görev çubuğu düğmesi altında görüntülenecektir; belgeleri bu görev çubuğu düğmesi ile
aynı anda döşeyebilir, basamaklandırabilir veya simge durumuna küçültebilirsiniz.
Belgelerim
Yaptığınız işle ilgili Windows seçeneklerini görebilirsiniz. Örneğin, bir Powerpoint
sunusuna eriştiğinizde, dinamik bir menüde kes, yapıştır, kopyala, yazdır, elektronik
postayla gönder veya bu dosyayı Web’de yayınla gibi ilgili işler liste halinde
gösterilmektedir. Dosyalarınızı küçük resimler veya (dosya adı, boyutu, türü veya
değişiklik tarihi gibi) gruplar halinde görüntüleyebilirsiniz.
Birden çok görev yapma
78
Windows XP Professional kapsamlı 32-bit mimari kullanmaktadır; bu mimari
Windows’un önceki sürümlerine göre, aynı anda, daha çok sayıda program
çalıştırabilmenizi ve çok iş gerçekleştirebilmenizi sağlamaktadır.
Web üzerinde Kolayca Bilgi Yayınlayabilme Olanağı
Bir sihirbaz şirketinizin intranet'inde hızlı bir şekilde dosya ve klasör yayınlayabilmenizi
sağlamaktadır.
Gelişmiş Dosya İlişkileri Özelliği
Dosya ilişkisi başka bir uygulama tarafından dağıtılan bilinmeyen bir belgeyi
açmak kafa karıştırıcı olabilmektedir. Dosya ilişkisi yeni yüklenen bir uygulama tarafından
alınırsa, Windows XP Professional sizi uyararak bu karışıklığı ortadan kaldırmaktadır. Bir
dosya ilişkisi bozulduğunda, sihirbazı çalıştırarak dosya ilişkisini onarabilirsiniz.
Entegre CD Kaydetme Özelliği
Windows XP Professional Kaydedilebilir (CD-R) veya Yeniden Yazılabilir (CD-RW)
CD sürücülerinde CD kaydetmek için entegre destek sunmaktadır. Verilerinizi CD’de
saklamak artık diskette saklamak kadar kolay hale gelmektedir; hiçbir üçüncü şahıs
çözümüne gerek kalmamaktadır.
DualView
Birden çok ekranla çalışarak verimini artırabilirsiniz. DualView ile tek ekran
bağdaştırıcısına bağlı iki monitörde tek bir bilgisayar masaüstü görüntülenebilmektedir;
bir başka deyişle, bilgisayarınıza iki monitör bağlayabilirisiniz. Kullanıcı dizüstü
bilgisayarında hem dahili LCD ekranı hem de harici monitörü kullanabilmektedir.
Masaüstü ortamları için bu işlevi destekleyen çok farklı yüksek kapasiteli ekran
bağdaştırıcısı bulunmaktadır.
79
Sorun Gidericiler
Windows XP Professional işlevlerini kendi başınıza yapılandırarak, geliştirerek ve
bu işlevlerle ilgili sorunları çözerek zaman kazanabilir ve daha verimli çalışabilirsiniz.

Her Zaman, Her Yerden Bağlantı Kurun
Nerede
olursanız
olun,
meslektaşlarınızla
uygulamalarınıza ulaşın ve Internet’e bağlanın.
bağlantı
kurun,
dosyalarınıza
ve
Sizi Internet’e, meslektaşlarınıza, müşterilerinize, dosyalarınıza ve uygulamalarınıza
bağlayan Windows XP Professional ulaşmak istediğiniz her şeye işyerinizin uzağındayken
bile ulaşabilmenizi sağlamaktadır. Windows XP Professional dizüstü bilgisayarlar için
oluşturulan en gelişmiş işletim sistemi olduğu için yolculuk sırasında da işyerinizin
rahatlığında çalışabilirsiniz. Windows XP Professional içindeki yeni, gerçek zamanlı
haberleşme özellikleri sizi elektronik postanın ötesine taşımakta ve size uzaktan çalışma
konusunda daha fazla seçenek sunmaktadır.
Tüm Verilerinize ve Uygulamalarınıza Uzaktan Erişim Olanağı
Ağ Bağlantıları
Ağ Bağlantıları klasörü bilgisayarınızla Internet, bir ağ sistemi veya başka bir bilgisayar
arasındaki bağlantılara kolay bir şekilde ulaşabilmenizi sağlamaktadır. Ağ Bağlantıları
sayesinde işyerinizdeyken veya uzak bir konumdayken ağ kaynaklarına ve işlevlerine
erişim sağlayabilirsiniz. Bağlantılarınızı Ağ Bağlantıları klasörünün içinden oluşturabilir,
yapılandırabilir, saklayabilir ve izleyebilirsiniz.
Uzak Masaüstü
Uzak Masaüstü özelliği Microsoft’un Remote Desktop Protocole’ünü (RDP) kullanarak
masaüstü bilgisayarınızda sanal bir oturum oluşturmanızı sağlamaktadır. Uzak Masaüstü
sayesinde çevirmeli bağlantı veya Sanal Özel Ağ (VPN) bağlantısı dahil olmak üzere her
türlü ağ bağlantısından kendi masaüstü bilgisayarınızda saklanan verilere ve
uygulamalara ulaşabilirsiniz.
80
Gelişmiş Dizüstü Desteği
Çevrimdışı Dosyalar ve Klasörler
Çevrimdışı durumdayken de aynen çevrimiçi durumdaki gibi belgelerinizde çalışabilirsiniz.
Ağ bağlantısını keserken gerekli ağ dosyalarını ve klasörlerini belirleyebilirsiniz. Windows
XP Professional sayesinde çevrimdışı klasörler şifreli hale getirilmekte ve yüksek güvenlik
düzeyi sağlanmaktadır.
Çevrimdışı Görüntüleme
Internet’e
belirleyebilirsiniz.
bağlı
değilken
kullanmak
istediğiniz
önemli
Web
sayfalarını
Zaman Uyumu Yöneticisi
Çevrimdışı dosyalarınızı ve klasörlerinizi ağdaki dosyalarla ve klasörlerle
karşılaştırabilir ve güncelleştirebilirsiniz. Çevrimdışı çalışmayı tamamlayıp, yeniden
bağlandığınızda, değişiklikleriniz ağdaki dosyalara da yansıtılmakta, böylece en güncel
kopyanın her zaman kullanılabilir olması sağlanmaktadır.
Gelişmiş Güç Yönetimi
Windows XP Professional işlemcinin durumunu izlediği için kullanılan güç miktarını
azaltarak pil ömrünü uzatmaktadır. Bunun yanı sıra, kalan güç miktarı konusunda daha
kesin veri sağlamakta ve sistemin aniden kapanmasını önlemektedir. Windows XP
Professional, pil bitmeye yaklaşınca sistemin uyanmasını sağlamakta ve güç kesilmeden
önce devam eden işlerinizi kaydetmenizi olanaklı hale getirmektedir.
81
Uyku
Uyku modu pil gücünden tasarruf sağlamakta ve sistemin hizmet dışı kaldığı süreyi
kısaltmaktadır. Belirli bir süre sonra veya istendiğinde, Windows XP Professional belleği
diske kaydedecek ve gücü kesecektir. Güç geri geldiğinde, tüm uygulamalarınız aynen
bıraktığınız şekilde yeniden açılmaktadır.
Çalışır Durumda Takabilme Olanağı
Windows XP Professional donanım yapılandırmanızı değiştirmeden veya sisteminizi
yeniden başlatmadan taşınabilir bilgisayarınızı takabilmenizi ve sökebilmenizi
sağlamaktadır.
Gelişmiş Yapılandırma ve Güç Arayüzü (ACPI)
ACPI en son güç yönetimi ve tak ve kullan desteğini sunmaktadır.
Yeni Gerçek Zamanlı Haberleşme Olanakları
Gelişmiş Çevrimiçi Konferans Olanağı
NetMeeting 3.1 konferans yazılımı gibi uygulamalar Windows XP Professional
içindeki gelişmiş ses ve video akışından yararlanabilecektir; bu özellikler çevrimiçi eğitim,
konferans görüşmeleri ve video konferans olanaklarını artırmaktadır.

Sağlam Temel
82
Gerek duyduğunuz güvenilirliğe, uyuma, güvenliğe ve gelişmiş Yardım ve Destek
seçeneklerine sahip olun.
Windows 2000’nin gücü kanıtlanmış kod tabanını temel alan Windows XP Professional
verilerinizin güvenliğini ve bilgilerinizin gizliliğini korumak için yeni özellikler sunmaktadır.
Günümüzün pek çok donanımıyla ve yazılımıyla uyumlu olan bu işletim sistemi en son
yeniliklerden yararlanmaya hazır durumdadır. Windows XP Professional sağlam altyapısı
ve çığır açan yeni özellikleriyle iş gününüz sona erdiğinde bile çalışmayı bırakmayacak.
Üstün Güvenilirlik
Windows XP Professional 32-bit bilgiişlem mimarisine ve tamamen korumalı bellek
modeline sahip Windows 2000’in gücü kanıtlanmış kod yapısını temel almaktadır. Bu
nedenle, Windows XP Professional tüm iş kullanıcıları için şu anda piyasada bulunan en
güvenilir sürümdür.
Sistemi Geri Yükle
Sistemi Geri Yükle özelliği sayesinde kullanıcılar ve yöneticiler sistem hatasıyla veya başka
bir önemli sorunla karşılaştıklarında, veri kaybetmeden bilgisayarı eski durumuna geri
getirebilmektedir. Sistemi Geri Yükle özelliği kolayca tanımlanabilen geri yükleme
noktalarını otomatik olarak oluşturmakta ve böylece sistemi önceki durumuna geri
getirebilmenizi sağlamaktadır. Sistemi Geri Yükle özelliği kullanıcı verilerini veya belge
dosyalarını eski durumuna getirmemektedir, dolayısıyla geri yükleme işlemi kullanıcıların
çalışmalarını, postalarını veya geçmiş ve sık kullanılanlar klasörlerinin içeriğini
değiştirmemektedir
Aygıt Sürücüsü Geri Yükleme
Belirli türlerdeki yeni aygıt sürücüleri yüklendiğinde, Windows XP Professional
önceden yüklenen sürücünün bir kopyasını saklamakta ve sorun oluştuğunda bu kopyayı
geri yükleyebilmektedir.
Gelişmiş Aygıt Sürücüsü Onaylayıcısı
XP
Windows 2000’de ilk kez kullanılan aygıt sürücüsü tanıyıcısını temel alan Windows
Professional sürümü aygıt sürücüleri için çok daha zorlu sınama işlemleri
83
gerçekleştirmektedir. Windows XP Professional sınamalarını geçen aygıt sürücüleri
pazarda bulunan en güçlü sürücüler olacak ve üstün sistem dengesi sağlayacaktır
Yüksek Güvenlik ve Gizlilik
Internet Bağlantısı Güvenlik Duvarı
Windows XP Professional bilgisayarınızı sık rastlanan Internet saldırılarına karşı koruyan bir
güvenlik duvarı istemcisi sunmaktadır.
Çok Kullanıcı Desteğine Sahip Dosya Sistemi Şifreleme (EFS) Özelliği
EFS her dosyayı rasgele oluşturulan bir anahtarla şifreli hale getirerek kötü niyetli
kullanıcılara ve veri hırsızlığına karşı yüksek koruma sağlamaktadır.
Üstün Uyumluluk Olanağı
Yüksek Uygulama Uyumluluğu
Windows 2000 Professional’da çalışmayan yüzlerce uygulama Windows XP Professional’da
çalışabilmektedir. Bir uygulama Windows XP Professional tarafından yerel düzeyde
desteklenmiyorsa, siz veya sistem yöneticinizi bu uygulamanın Windows NT 4.0 veya
Windows 95/98/Me uyumluluk modunda çalışmasını sağlayabilir ve programın herhangi
bir performans kaybı olmadan doğru çalışabilmesini olanaklı hale getirebilirsiniz. Yeni
işletim sistemi için güncelleştirilen programlara ait güncelleştirme dosyaları Windows
Güncelleştirme Web sitesinde bulunacaktır.
En Son Donanım Standartları için Destek
Windows XP Professional en yeni donanım standartlarını desteklemektedir. DVD
disklerini okumayı sağlayan en son UDF 2.01 standardını desteklemektedir. Bunun yanı sıra
DVD-RAM sürücülerinin FAT32 dosya sistemiyle biçimlendirilmesini de desteklemektedir.
DirectX 8 API desteği dahil edilecektir; Windows XP Professional, Kızılötesi Bağlantı
(IrDA), Evrensel Seri Veriyolu (USB), IEEE 1394 olarak bilinen yüksek hızlı veriyolu
standartlarını desteklemektedir.
84
Kolay Yardım ve Destek Alabilme Olanağı
Gelişmiş Yardım ve Destek Hizmetleri
Windows sürümlerinden tanıdığı (Ara, Dizin ve Sık Kullanılanlar gibi) özellikleri
World Wide Web içeriğiyle birleştirerek kullanıcıların gerek duydukları yardıma gerek
duydukları anda ulaşabilmesini sağlamaktadır. Yardım ve Destek Merkezindeki içerik
sorunuzu yanıtlamıyorsa, yine bu merkezi kullanarak bir arkadaşınıza, destek topluluğuna
veya profesyonele ulaşarak yardım alabilirsiniz. Ayrıca, Bilgisayar Bilgilerim ve Sistemi
Geri Yükle gibi araçları kullanarak sık rastlanan sorunları teşhis edebilir ve
düzeltebilirsiniz.
Uzaktan Yardım
Uzaktan Yardım’ı kullanarak bilgisayarınızın kontrolünü uzman bir meslektaşınıza veya bir
sistem yöneticisine devredebilirsiniz; bu kişi masanıza gelmeden teknik sorunlarınızı
çözebilir. Siz izin verdikten sonra ilgili kişi bilgisayarınızı ağ üzerinden kontrol
edebilmektedir. Yardım istiyorsanız, elektronik davetiye göndermeniz yeterlidir. Uzaktan
Yardım kullanımı ile ilgili talimatlar davetiyeyle birlikte otomatik olarak gönderilmektedir;
alıcının yanıtlaması gereken süreyi sınırlayabilirsiniz. Güvenliği artırmak için alıcının
bilgisayarınıza bağlanırken parola kullanmasını isteyebilirsiniz.
Otomatik Güncelleştirmeler
Windows XP Professional kullanıcı Internet’e bağlıyken kullanıcının onayını alarak
art alanda önemli sistem ve güvenlik dosyalarının güncelleştirilmiş sürümlerini
yüklemektedir. Bu karşıdan yükleme işlemleri Internet üzerindeki gezintinizi aksatmayacak
şekilde tasarlanmıştır; karşıdan yükleme işlemi tamamlanmadan bağlantı kesilirse, bağlantı
yeniden sağlandığında güncelleştirme işlemi otomatik olarak devam etmektedir.
Güncelleştirme dosyası yüklendikten sonra izniniz olmadan yüklenmemektedir.
Gelişmiş Windows Güncelleştirmesi
Windows XP Professional için pazara sürülen uygulama uyumu güncelleştirmeleri, yeni aygıt
sürücüleri ve diğer güncelleştirmeler Windows Güncelleştirmesi Web sitesinden elde
edilecektir. (Kullanıcılar otomatik güncelleştirme yapmamayı seçtikleri takdirde, bu sitede
önemli sistem ve güvenlik dosyalarının güncelleştirilmiş sürümlerine ulaşabilecektir.)
85
Dinamik Güncelleştirme Ayarı
Windows XP Professional, en iyi yükleme deneyimini elde edebilmeniz amacıyla Kur işlemi
sırasında işletim sistemine en son güncelleştirmeleri yüklemenizi sağlayacaktır. Dosya
yükleme işleminden önce, Windows XP Professional önemli sistem güncelleştirmeleri için
Web’de arama yapmakta ve güncelleştirme dosyalarını yüklemektedir.

Windows XP Professional Özellikleri
Windows XP Professional’daki özellikler tek bir masaüstünde veya tüm ağ boyunca
iş için en iyi masaüstü işletim sistemini sunmaktadır.
Microsoft Windows XP Professional işletim sistemine, terfi etmenin neden en doğru
seçenek olduğunu göstermektedir. Bir yandan Windows 2000 Professional’ ın standartlara
uygun güvenlik, yönetilebilirlik ve güvenilirlik gibi güçlü özelliklerini, diğer yandan
Windows 98’in ve Windows Me’ nin Tak ve Kullan, basitleştirilmiş kullanıcı arayüzü ve yeni
destek hizmetleri gibi benzersiz iş olanaklarını temel alan Windows XP Professional en iyi iş
masaüstü işletim sistemidir. İşletmenizde Windows XP Professional’ ı tek bir bilgisayarda
kullansanız da, dünya çapında bir ağ üzerinde kullansanız da bu yeni işletim sistemi
bilgiişlem gücünü artırmakta ve masaüstü bilgisayarların toplam elde etme maliyetini
düşürmektedir.

Windows XP Professional Karşılaştırma Kılavuzu
Windows XP Professional size her iki dünyada da en iyisini sunmaktadır: Windows 2000 kod
tabanının kanıtlanmış güvenilirliği artmış bir işletim sistemidir.
Microsoft Windows XP Professional işletim sistemine terfi etmenin neden en doğru
seçenek olduğunu göstermektedir. Windows 2000 Professional’ ın güçlü özelliklerini ve
Windows 98’in benzersiz iş kapasitesini temel alan Windows XP Professional en iyi iş
masaüstü işletim sistemidir.

Windows XP Professional Sistem Gereksinimleri
86
Microsoft Windows XP Professional’ ı kullanabilmeniz için aşağıdakiler gereklidir:
• 300 MHz veya üstü işlemciye sahip PC önerilmektedir; minimum 233 MHz gereklidir (tek
veya çift işlemcili sistem);* Intel Pentium/Celeron ailesi veya AMD K6/Athlon/Duron ailesi
veya uyumlu işlemci önerilmektedir • 128 MB veya üstü RAM önerilmektedir (minimum
64MB desteklenmektedir; performans düşebilir ve bazı özellikler kullanılmayabilir)
• 1.5 GB kullanılabilir sabit disk alanı*
• Super VGA (800 × 600) veya daha yüksek çözünürlüğe sahip video bağdaştırıcısı ve
monitör
• CD-ROM veya DVD sürücüsü
• Klavye ve Microsoft Mouse veya uyumlu işaretçi aygıtı
Belirli Windows XP özelliklerini kullanabilmek için ek öğeler veya hizmetler gereklidir .
Internet erişimi için:
Bazı Internet işlevleri için Internet erişimi, bir Microsoft. NET Passport hesabı ve servis
sağlayıcıya ek ücret ödenmesi gerekebilir; şehir içi ve/veya şehirlerarası telefon tarifesi
geçerli olabilir
14.4 Kbps veya daha hızlı modem
Ağ için:
Bağlanmak istediğiniz yerel alan, geniş alan, kablosuz ve ev ağ sistemi türü için uygun ağ
bağdaştırıcısı ve uygun ağ altyapısına erişim; üçüncü şahıs ağlarına erişim için ek ücret
ödenmesi gerekebilir
Anında mesajlaşma, ses ve video konferansı ve uygulama paylaşma için her iki tarafta da aşağıdakilerin
bulunması gereklidir:
Microsoft .NET Passport hesabı ve Internet erişimi veya Exchange 2000 Server anında
mesajlaşma hesabı ve ağ erişimi (bazı yapılandırmalar için ek bileşenlerin yüklenmesi
gerekebilir)
Ses ve video konferansı için her iki tarafta da aşağıdakiler bulunmalıdır:
87
• 33.6 Kbps veya daha hızlı modem veya ağı bağlantısı
• Mikrofon ve ses kartı, hoparlörler veya kulaklık
Video konferansı için her iki tarafta da aşağıdakiler bulunmalıdır:
• Video konferansı kamerası
• Windows XP
Uygulama paylaşabilmeleri için her iki tarafta da aşağıdakiler bulunmalıdır:
• 33.6 Kbps veya daha hızlı modem veya ağ bağlantısı
• Windows XP
Uzaktan yardım için:
Her iki taraf da Windows XP çalıştırmalı ve ağa bağlı olmalıdır
Uzak masaüstü için:
Windows 95 veya üstü işletim sistemini çalıştıran bir bilgisayar ve iki bilgisayar
arasında ağ bağlantısı
Ses için:
Ses kartı, hoparlörler ve kulaklık
DVD video oynatmak için:
• DVD sürücüsü ve DVD kod çözücü kartı veya DVD kod çözücü yazılım
• 8 MB video RAM
Windows Movie Maker için:
• Video yakalama özelliği uygun dijital veya analog video yakalama aygıtı
gerektirmektedir
88
• Video kamera görüntü yakalama işlemi için 400 MHz veya üstü işlemci
• Sistem yapılandırmanıza ve yüklemeyi seçtiğiniz uygulamalara ve özelliklere bağlı olarak
gerçek gereksinimler değişebilir. Ağ üzerinden yükleme işlemlerinde ek kullanılabilir sabit
disk alanı gerekebilir.

Windows XP Teknik Genel Bakış
Windows XP içindeki yeni özelliklere teknik açıdan genel olarak göz atın. Yeni
teknolojiler ve özellikler sayesinde nasıl kolay iş yapıldığını, bilgi paylaşıldığını, masaüstü
yönetildiğini, yolculuk sırasında mobil bilgisayarla nasıl verimli çalışıldığını, nasıl destek ve
yardım alındığını ve diğer bilgiişlem işlerinin nasıl yapıldığını öğrenin.
Giriş
Windows XP, Microsoft Windows’un Windows 2000 ve Windows Millennium’un
ötesindeki sürümüdür. Bir yandan Windows 2000’in standartlara uygun güvenlik,
yönetilebilirlik ve güvenilirlik gibi güçlü özelliklerini, diğer yandan Windows 98’in ve
Windows Me’nin Tak ve Kullan, basitleştirilmiş kullanıcı arayüzü ve yeni destek hizmetleri
gibi benzersiz iş olanaklarını temel alan Windows XP Professional şimdiye dek pazara
sunulan en iyi Windows sürümüdür.
Bu iş raporu Windows XP içindeki yeniliklere kapsamlı bir genel bakış sunmaktadır. Yeni
teknolojiler ve özellikler sayesinde nasıl kolay iş yapıldığı, bilgi paylaşıldığı, masaüstü
yönetildiği, yolculuk sırasında mobil bilgisayarla nasıl verimli çalışıldığı, nasıl destek ve
yardım alındığı ve diğer bilgiişlem işlerinin nasıl yapıldığı anlatılmaktadır.
Gelişmiş Windows 2000 kod tabanını temel alan Windows XP ev kullanıcıları ve iş
kullanıcıları için iki farklı sürümde sunulmaktadır: Windows XP Home Edition ve Windows
XP Professional. Aksi belirtilmediği sürece, bu iş raporu işletim sisteminin her iki sürümünde
de bulunan teknolojileri ve özellikleri ele almaktadır.
Bu iş raporu aşağıdaki konular hakkında genel bakış sağlamaktadır:
• Akıllı Kullanıcı Arayüzü
• Kapsamlı Dijital Ortam Desteği
89
• Kapsamlı Uygulama ve Aygıt Uyumu
• Gelişmiş Dosya ve Yazdırma Hizmetleri
• Gelişmiş Ağ ve Haberleşme
• Entegre Yardım ve Destek Hizmetleri
• Gelişmiş Mobil Bilgisayar Kullanımı
• Gelişmiş Güvenilirlik Özellikleri
• Üstün Güvenlik Koruması
• Yönetim Kolaylığı, 64-Bit Desteği ve .NET
• İleri: Akıllı Kullanıcı Arayüzü

Windows XP 64-Bit Edition ve Intel Itanium İşlemci: Teknik İş İstasyonu
Kullanıcıları Platformu
Windows XP 64-Bit Edition yüksek belleğe ve kayan nokta performansına gerek
duyan uzman, teknik iş istasyonu kullanıcılarının gereksinimlerini karşılamaktadır. Bu
sistemin teknik profesyonellerin ihtiyaç duyduğu hızı nasıl sunduğunu inceleyin.
Windows XP Sürümleri
Windows Versiyonu
XP Home
XP Professional
XP 64 Bit Edition
Maksimum Bellek
4 (GB)
4 (GB)
16 (GB)
Max CPU Desteği
1
2
16
Şimdiki karşılığı
Windows 9x/Me
Windows 2000 Pro
-
Windows XP Proffesional Seçmek İçin En İyi 10 Neden
1. Windows Messenger
Windows Messenger, bilgisayarınızla gerçek zamanlı iletişim ve işbirliğinin kolay yoludur.
Kişilerin çevrimiçi durumlarını görebilir ve onlarla yazı, ses veya görüntü yoluyla, daha iyi
performans ve daha yüksek kalitede iletişim kurmayı seçebilirsiniz.
90
2. Uzak Masaüstü
Uzak Masaüstü, işyerinizde değilken bile tüm veri ve uygulamalarınıza erişim imkanı vererek,
sanal bir oturum oluşturmanıza ve masaüstü bilgisayarınızı Windows 95 veya daha sonraki bir
sürüm kullanan bir bilgisayardan kullanmanıza olanak verir.
3. Kablosuz Ağ Desteği
Kablosuz Ağ Desteği, kablosuz ağlar için performansta iyileşme sağladığı gibi güvenli erişim
için destek de sağlar.
4. Uzaktan Yardım
Uzaktan Yardım, kendisi de Windows XP kullanan bir arkadaşınızın veya Bilgi Teknolojisi
uzmanının, bir işlemi size göstermek veya bir sorunu gidermenize yardımcı olmak için
bilgisayarınızı uzaktan denetlemesine olanak verir.
5. İlke Tabanlı Masaüstü Yönetimi
İlke tabanlı Masaüstü Yönetimi (Intellimirror® teknolojileri), Bilgi Teknolojisi yöneticileri
için masaüstü ve kullanıcı yönetimini basitleştirerek, grup ilkelerine ve gezici kullanıcı
profillerine olanak verir.
6. Birden Çok Dil Desteği
Birçok farklı dilde kolayca belge oluşturun, okuyun ve düzenleyin.
7. İkili Görünüm
Tek bir bilgisayarın masaüstü, tek bir ekran bağdaştırıcı tarafından çalıştırılan iki
monitörde görüntülenebilir (özellikle dizüstü bilgisayar kullanıcıları için yararlı bir özellik).
8. Şifreleme Dosya Sistemi
Şifreleme Dosya Sistemi, dosyaları rasgele üretilen bir anahtarla saydam olarak
şifreleyerek bilgisayar korsanları ve veri hırsızlığına karşı üst düzeyde koruma sağlar.
9. Kullanıcı Durumu Geçiş Aracı
91
Kullanıcı Durumu Geçiş Aracı, veri ve ayarlarınızı eski bir bilgisayardan yeni bir
bilgisayara geçirebilir.
10. Yeni Görev Tabanlı Görsel Tasarım
En sık kullandığınız görevlere, daha kolay anlaşılır bir tasarım ve yeni görsel ipuçları
sayesinde hızlı bir şekilde ulaşın.

Windows XP Sürümünüzü Seçin
Sizin için doğru seçim Windows XP'nin hangi sürümüdür?
Ev için
İş için
İş için
Windows XP Home Edition
Windows XP Professional
Windows XP 64-Bit Edition
• Yeni görsel tasarım, genel görevleri
etkin bir şekilde yerine getirmeyi
kolaylaştırır
Windows XP Home Edition'ın tüm bu Windows XP Professional'ın temel
faydalarının yanı sıra:
öğelerinin yanı sıra:
• Dijital fotoğraf özellikleri, resimleri
edinmenize, düzenlemenize ve
paylaşmanıza olanak verir
• En yüksek kalitede dijital müziği
bulmak, yüklemek, saklamak ve
kayıttan çalmak için tümü bir arada
müzik aracı
• PC'nizde video oluşturmak,
paylaşmak ve kullanmak için
gereksinim duyduğunuz her şey
• Kolay bilgisayar paylaşımı ve ev ağı
• Hızlı ileti, ses veya video sohbetleri
ve işbirliği için en son iletişim aracı
• İşle ilgili verilerinizi korumak için
dosya ve klasörlerinizi
şifreleyebilme yeteneğini içeren
daha sıkı güvenlik
• En karmaşık teknik hesaplama
görevlerinde en yüksek düzeyde
performans ve ölçeklenebilirlik
• Çevrimdışı çalışabilme veya
bilgisayarınıza uzaktan erişim için
birinci sınıf mobil destek
• Intel Itanium işlemci ailesine
dayanarak ek bellek, artırılmış bellek
g/ç hızları ve üstün kayan nokta
yetenekleri
• Yüksek performanslı çok işlemcili
sistemler için yerleşik destek
• Gelişmiş dijital içerik oluşturma için
en iyi platform
• Microsoft Windows Servers ve
yönetim çözümleri ile birlikte
çalışabilen tasarım
• Bilgisayar destekli mekanik tasarım ve
çözümlemede en iyi platform
• Dünya üzerinde başka kişilerle,
verilen herhangi bir dilde çalışarak
verimli bir şekilde iletişim kurma
• Mali çözümleme ve veri
çözümlemede en iyi platform
• Sorunları giderme veya bir
uzmandan yardım almaya yönelik
araçlar
• Sisteminizi iyi ve çalışır durumda
tutmak için en güvenilir ve güvenli
işletim sistemi
92
Download