Üstün Yeteneklilerde Sosyal Duygusal Geli*im
advertisement
Üstün Yeteneklilerde REHBERLİK • Üstün yetenekli çocuklar; – Akademik – Psikososyal – Kariyer planlama alanlarında rehberlik hizmetlerine ihtiyaç duyarlar. • Normal yaşıtlarına oranla duygusal ihtiyaçları fazla bireylerdir. • İlköğretim!!! • Üstün yeteneklilerin bilişsel kapasitelerine uygun olmayan eğitim hizmetleri bireylerin psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilmektedir. Çünkü; – İlgilerini çekecek problemler – Hayal güçlerini ve yaratıcılıklarını destekleyecek etkinlikler önemlidir. Fakat okullarda bu tarz uygulamalara ne kadar yer veriliyor? • Psikososyal gelişimlerini desteklemek için ; – – – – – Güçlü oldukları özellikleri ön plana çıkarmak Yapabildiklerine odaklanmak Karar verme seçeneklerini kullanmak Gerektiğinde geri çekilebilmek Destek almak ve vermek Bunlar sağlıklı kişilik oluşturmaları açısından önemlidir. • Kariyer planlaması için ise normal çocuklarda lise ya da üniversitede planlama yapılırken bu çocuklarda çok daha erken yaşlarda başlamalıdır. • Bu sebeple; – Karar verme mekanizmalarını güçlendirecek – Potansiyelini geliştirecek ve – kim olduğunu fark ettirecek danışmanlık hizmeti verilmelidir. Örnek: Üstün yetenekli bir çocuğun ifadesi… “… gelecekteki kariyerime baktığımda, bulutlar oldukça kalınlaşıyor. Yapmak ve olmak istediğim o kadar ok şey var ki. Ve ben hepsini denemek istiyorum. Problem ise nereden başlamam gerektiği. Bir fizik tedavi uzmanı, bir dış muhabir, bir psikiyatr, bir antropolog, bir casus ve bir sosyal hizmet görevlisi olmak istiyorum…” Ve DEĞERLER eğitimi… • Sadeve bilgi değil milli bilinç, toplumsal fayda vb. bilgilendirme önemli – Hastane, huzurevi, yetiştirme yurtları (sevgi, merhamet, empati) – Hayatını insanlığın hizmetine adamış insanların yaşam öyküleri – ***sergilenen davranışlar (model alma) Ve ÖĞRETMENLERİ… • Onar da üstün zekalı mı olmalı??? • Öğretim görevi dışında bireyselleştirilmiş eğitim programları hazırlamalı (yük fazla) • Ayrıca; – – – – – – – – Alan uzmanı Bilişsel, duygusal ve sosyal özellikleri hakkında bilgili Müfredat faklılaştırma becerisi Üst düzey düşünmeyi teşvik edici İletişim bec. Bireysel farklılıklar Mizah Etik değerlere saygılı olmalıdır. • Ancak Öğretmenler yeterli değil (BİLSEM) – Hizmet içi eğitim – Amerika’da yaz kursları ve sertifika programları • • • • Süper Cumartesi Zenginleştirilmiş öğrenme programı Renzulli’nin zenginleştirme programı Yaz zenginleştirme çalıştayı BİLSEM e öğretmen alımı • Genel olarak akademik başarı – Kişilik özellikleri – İletişim becerileri ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN ÖĞRETMENLERİNE ÖNERİLER Öğrenci üstün yetenekli olduğu için beklentiler yükseltilmemeli, öğrencinin kendisini baskı altında görmesine izin verilmemelidir. Öğrenciye sınıf içinde arkadaşlarından farklı davranılmamalı, diğer öğrencilere verilen sorumluluklar bu öğrencilere de verilmelidir. Bazen sınıf etkinliklerinin yeterince uyarıcı olmaması nedeniyle üstün yetenekliler, sınıf çalışmalarına karşı istekli ve ilgili olmayabilir. Bunu önlemek için ders müfredatına ek olarak, proje geliştirme gibi yaratıcılık ve zekâyı öne çıkarıcı ve geliştirici çalışmalar bütün sınıf düzeyinde yaptırılmalıdır. Sınıf içi etkinliklerde üstün yetenekli öğrencilerin liderlik özelliklerinden faydalanılmalı; çalışmaları, grupları ve sınıf oyunlarını yönetmelerine fırsat tanınmalıdır. Aile ile irtibata geçilmeli, öğrenciye sınıf genelinden farklı olarak verilen ödev, araştırma ve proje gibi çalışmalarda ailenin desteği alınmalıdır. • Sınıfta bu öğrencilere daha zor soruların sorulması, yeni fikirler üretmelerine fırsat tanınması gerekir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus, yanıt vermede diğer çocuklara öncelik verilmesinin üstün yetenekli çocukları dersten ve okuldan soğutabileceğini unutmamak gerektiğidir. • İlgilendikleri alanlarda proje çalışmaları yapmasına ve sınıf arkadaşlarına sunarak paylaşmasına olanak tanımalıdır. Uygulaması hemen pratik olmayan ya da hemen olası görülmeyen yaratıcı fikirlerini dinlememek, ertelemek ya da ret etmek çocuğun zihinsel kapasitesini geliştirmesini engeller. ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN ÖĞRETMENLERİNE ÖNERİLER Ve AİLELER… • Hiç kuşkusuz en büyük sorumluluk onların… • Çalışma becerilerinin öğretimi (benim zekam bana yeter) – Ev-okul işbirliği – Bireysel özellikleri hakkında okulu bilgilendirme – Hızlandırma, sınıf atlama vb uygun karar vermek Okul öncesi dönem ve aileler… • Gelişimin en hızlı olduğu dönem (ev ortamı) – SORU SORMAK; MERAK • Her şey hakkında bilgi • İlgi alanlarının değişimi • Sadece özel bir konuya odaklanmak – Anlayabileceği bilişsel seviyeyi aşmayın – Nasihat ve uyarı yenine bağımsız seçim – Mükemmeliyetçi olma İlkokul dönemi ve aileler… • • • • • • • • • • Karşılaştırma ve zıtlık Faklı yolla gruplama Düşünme becerileri: eğer ise … Farklı oyuncaklar: Tahmin, zeka oyunları Karışıp değişen hayvanlar: kendine özgü tasarım Eğitici bilgisayar oyunları Kendi süper kahramanını yaratmak İpucu ile resim tamamlama Sanat ve müzik zevki Paralarla oyun Ergenlik dönemi ve aileler… • Kimlik çözümleme ve kariyer • Demokratik ev ortamı • Tutarsız davranışlar • Sert olumsuz tavır • Aşırı korumacı yaklaşım Ailelere öneriler • • • • • • • • Meraklarının giderilmesi İyi dinleyici Eş zamanlı olmayan gelişimin farkında olun Çift işlevli sosyal etkileşim Her alanda üstünlük gösterilemeyeceği gerçeği Çalışma alışkanlıkları Tutarlı disiplin Tepkilerine duyarlı olun • Sordukları sorulara verilen cevaplar onları tatmin etmeyebilir ya da yaşları gereği anlamlandıramayacağı sorular sorabilirler (inanç, cinsellik vb). Sordukları sorular gerçekten sizi zorlamışsa kendinize ve çocuğunuza karşı dürüst olmalısınız. Çocuğun anlayabileceği düzeye uygun olarak cevap öncesi bir ön hazırlık yapmanız faydalı olacaktır. Örneğin: “Bu gerçekten iyi bir soruydu, bazı yetişkinler de bu soruyu sormakta, ancak verilebilecek net bir cevap yok. Bu konuda sen ne düşünüyorsun?” gibi cümleler kurabilirsiniz. Anne ve babalarının her zaman yapması gereken hususlar: • Çocuklarınızı nasıl destekleyebileceğinizi mutlaka öğrenin, • Aile olarak onları benimseyin, değerli olarak görün, • Birlikte etkinlikler yapın, potansiyellerini geliştirmek için fırsatlar oluşturun, • Farklı problem çözme stratejileri geliştirmesini teşvik edin, • Akıllarına ilk geleni söylemeleri yerine, onların düşünerek hareket etmelerine yardımcı olun, • Beklentilerinizin baskısı altında bırakmayın, • Kendisini tanımasına fırsat verin, Ailelerin en çok zorlandıkları alanlar… • eğitim materyallerini karşılamada zorlanma • zaman ayıramama • sosyal yaşamın kısıtlanması • aynı özelliklere sahip akranları ile birlikte olmasını sağlayamama • sosyal etkinliklere katılımını sağlayamama • destek olamama • yorucu ve yıpratıcı • rehberlik etmede yetersizlik Öğretmen sorunu Arkadaş ve çevre sorunu KARDEŞ sorunu Dünyada özel yeteneklilerin ailelerine yönelik çalışmalar • • • • • • • VANGSG Cametot Rise Parents Support group Gifted support network Ballart Parents Network Borondara Gifted Network Victorian Association for gifted and talented children WOGI (Working on Gifted Issues) Triple-p (Positive Parenting Program)… Üstün yeteneklilerin yaşamlarında etkili olan kişilerin özellikleri; • • • • Zeka ve yetenek için değil gerçekten sevenler Duygularını koşulsuz kabul edenler Onlara zaman ayıranlar Başarılarının yanında göstermiş oldukları çabayı da takdir edenler • Öğrenmenin önemli olduğuna inananlar • Özgüvenlerini destekleyenler • Hayallerinin peşinde koşmaları için teşvik edenler… • Eğer sizin sınıfınıza üstün yetenekli bir öğrenci gelirse….
