00 BSB9 onsoz icindekiler_Mizanpaj 1

advertisement
2
CANLILAR DÜNYASI
Sayfa No
CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ HÜCRE
BÖLÜM–1 HÜCRE ZARI VE
MADDE GEÇİŞİ . . . . . . . . . . . . . . .89
Hücre Zarından Madde Geçişleri . . . . . . . . . .89
Sayfa No
CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ
VE SINIFLANDIRILMASI
BÖLÜM–3 CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI VE
PROKARYOT CANLILAR . . . . . .145
Pasif Taşıma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
Sınıflandırmanın Önemi ve Sınıflandırma
Birimleri
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
Aktif Taşıma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
Prokaryot Canlılar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
Endositoz
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Bakteriler Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
Ekzositoz
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Hücre Duvarı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Arkeler Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148
Mini Sınavlar (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149
Konu Testleri (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
Mini Sınavlar (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
Konu Testleri (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
BÖLÜM–2 HÜCRE ORGANELLERİ
BÖLÜM–4 ÖKARYOT CANLILAR VE
VE ÇEŞİTLERİ . . . . . . . . . . . . . . .113
VİRÜSLER . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
Hücre Organelleri ve Çeşitleri . . . . . . . . . . . .113
Protista Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
Çekirdek
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115
Mantarlar Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168
Hücrelerin Karşılaştırılması . . . . . . . . . . . . . .115
Bitkiler Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168
Mini Sınavlar (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
Hayvanlar Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
Konu Testleri (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
Virüsler
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172
Mini Sınavlar (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . .135
Karbonhidrat
HÜCRE–DIfi
SIVI
Glikoprotein
Hücre
iskeletinin
filamentleri
Kolesterol
Yüzey
İç
Konu Testleri (1 – 6) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . .197
CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ HÜCRE
HÜCRE ZARI VE MADDE GEÇİŞİ
1
KONU ÖZETI
¡ Hücre zarı, hücrenin içini çevresinden ayıran bir yapı olup, hücre ile çevresi arasındaki madde alış verişini düzenler.
Karbonhidrat yan zinciri
¡ Hücre zarı ile ilgili geçerli olan model Singer ve Nicholson tarafından 1972 yıllında oluşturulmuştur. Akıcı mozaik zar modeli olarak adlandırılan bu model
sabit olmayıp, hareketli yapıdadır.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
BÖLÜM
¡ Hücre zarı lipit, protein ve karbonhidrat moleküllerinden meydana gelmiştir. Zardaki glikoprotein ve glikolipit moleküllerinin farklı dağılımı ve sayısı hücrenin özgüllüğünü sağlar.
Hidrofilik
bölge
Hidrofobik
bölge
¡ Hücre zarı canlı ve seçici geçirgendir. Hücre zarından küçük moleküller büyük
moleküllere göre, nötr maddeler iyonlara göre, negatif iyonlar pozitif iyonlara
göre, yağda çözünen maddeler çözünmeyenlere göre, yağı çözen maddeler
çözmeyenlere göre daha kolay geçer.
Hidrofilik
bölge
Fosfolipid
Proteinler
Plazma zar›n›n yap›s›.
Hücre Zarından Madde Geçişleri
Hücre zar›ndan madde tafl›n›m›
Küçük moleküllerin
tafl›n›m›
Pasif taflıma
Aktif taflıma
Ekzositoz
Pinositoz
Çok
yoğun
Hücre
zarı
Az
yoğun
Basit difüzyon
Endositoz
Fagositoz
Hücre dışı
Hücre içi
Büyük moleküllerin
tafl›n›m›
Difüzyon
Ozmoz
Basit difüzyon
Kolaylaflt›r›lm›fl
difüzyon
A. Pasif Taşıma:
¡ Bir molekülün derişiminin fazla olduğu ortamdan az olduğu ortama doğru kendi
kinetik enerjisini kullanarak geçmesine pasif taşıma denir. Bu olay sırasında
ATP harcanmaz. Bu yüzden canlı ve cansız tüm hücrelerde görülebilir. Pasif taşıma difüzyon ve ozmoz olmak üzere iki farklı biçimde gerçekleşir.
89
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
¡ Hücre zarından küçük moleküller pasif ya da aktif taşıma ile büyük moleküller
ise endositoz ya da ekzositoz ile geçer.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
1. Difüzyon:
¡ Bir çözeltideki çözünen moleküllerin derişimlerinin fazla olduğu ortamdan az olduğu ortama doğru yayılmasına difüzyon denir. Kandaki oksijenin doku hücrelerine geçmesi ve şekerin çay içinde erimesi difüzyona örnek olarak verilebilir.
¡ Oksijen, karbondioksit ve alkol gibi maddelerin taşıyıcı bir proteine ihtiyaç duymadan, fosfolipit tabaka üzerinden kendiliğinden geçmesine basit difüzyon
denir. Glikoz, fruktoz ve amino asit gibi moleküllerin taşıyıcı bir protein yardımıyla derişimlerinin çok olduğu ortamdan az olduğu ortama ATP harcanmadan
geçişine ise kolaylaştırılmış difüzyon denir.
Kolaylaştırılmış difüzyon
2. Ozmoz:
¡ Suyun yarı geçirgen bir zar aracılığı ile derişimin düşük olduğu ortamdan derişimin yüksek olduğu ortama doğru geçişine ozmoz denir.
¡ Hücreler bulundukları ortamın derişimine göre su alır ya da verirler. Hücreye
göre derişimi yüksek olan çözeltilere hipertonik çözelti, hücreye göre derişimi
düşük olan çözeltilere hipotonik çözelti, derişimi hücreyle eşit olan çözeltilere
ise izotonik çözelti denir.
% 0,2 tuz
% 0,2 tuz
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
‹zotonik çözelti
Doku s›v›s›
Hücre zar›
MT
ADP + P
F
M
M
Hipertonik çözelti
% 0,2 tuz
% 0,1 tuz
Hipotonik çözelti
Sitoplazma
ATP
E
% 0,2 tuz
% 0,3 tuz
T
M maddesinin aktif taşıma ile hücre içine
alınması: Şemadaki T, taşıyıcı proteini; E ve
F ise taşıma olayında kullanılan enzimleri
göstermektedir. Taşıma sırasında ATP harcanır.
¡ Ozmoz sonucu hücrelerde plazmoliz ve deplazmoliz olayları gerçekleşir. Hipertonik çözeltiye bırakılan hücrenin su kaybederek büzülmesine plazmoliz
denir. Plazmolize uğramış bir hücrenin su alarak eski konumuna dönmesine deplazmoliz denir.
¡ Hücrelerde plazmoliz ve deplazmoliz olayları gerçekleşirken turgor basıncı ve
ozmotik basınç ortaya çıkar. Hücreye giren fazla suyun hücre zarına yaptığı basınca turgor basıncı denir. Artan turgor basıncı sonucu hayvan hücrelerinin
patlaması ise hemoliz olarak adlandırılır.
¡ Hücre içindeki çözünmüş maddelerin oluşturduğu su alma isteğine ozmotik basınç denir. Hücrelerdeki ozmotik ve turgor basıncı ters orantılı olarak değişip,
aralarındaki fark emme kuvveti olarak adlandırılır.
Emme kuvveti = Ozmotik basınç – Turgor basıncı
B. Aktif Taşıma
¡ Zardan geçebilecek yoğunlukta olan bir molekülün derişiminin az olduğu kısımdan çok olduğu kısıma doğru ATP harcanarak taşınmasına aktif taşıma
denir.
¡ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Taşıma işleminde enzimler ve taşıyıcı proteinler görev alır.
90
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
ATP
Difüzyon
Kolaylaştırılmış
difüzyon
Aktif taşıma
Küçük moleküllerin hücre zarından geçiş biçimleri
C. Endositoz:
¡ Bu yöntemle büyük moleküllü katı maddelerin alınması fagositoz, büyük moleküllü sıvı maddelerin alınması ise pinositoz olarak adlandırılır.
¡ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Taşıma sırasında hücre zarının yüzey alanı
azalır.
D. Ekzositoz:
¡ Hücrede oluşan büyük moleküllerin hücre dışına atılmasına ekzositoz denir.
¡ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Taşıma sırasında hücre zarının yüzey alanı
artar.
Hücre Duvarı
¡ Bitki, bakteri ve mantar hücrelerinde bulunur. Bitkilerdeki selüloz, bakterilerdeki
peptidoglikan, mantarlardaki ise kitin yapılıdır.
¡ Bitkilerin hücre çeperi cansız olup seçici geçirgen özellik göstermez. Üzerinde
madde alış verişine olanak sağlayan geçit (plazmadesma) adı verilen bölgeler bulunur.
91
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
¡ Hücre zarından geçemeyen büyük moleküllerin koful oluşturularak hücre içine
alınmasına endositoz denir.
Mini Sınav
3.
1.
Hücrenin madde
deriflimi
I
N
II
IV
III
t1
t3
t4
Zaman
Bir hayvan hücresindeki madde derişiminin zamana bağlı değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir. N hücrenin normal
madde derişimi olduğuna göre, verilen zaman dilimlerinde
hücrenin bekletildiği çözelti çeşitlerini (hipotonik, izotonik, hipertonik) yazınız.
V
Akıcı mozaik zar modeline ait yukarıdaki şemada, numaralandırılmış kısımların isimlerini yazınız.
I. .........................................................................................
t1: .............................
t3: .............................
II. .........................................................................................
t2: .............................
t4: .............................
III. .........................................................................................
IV. .........................................................................................
V. .........................................................................................
4.
Aşağıda tek sıralı (I) ve çift sıralı fosfolipit (II) tabakalarının
suyla olan etkileşimleri verilmiştir.
Fosfolipit
Pa
sif
t a fl› m a
A k t if t a fl ›
ma
SU
I
Hidrofobik
kuyruk
Hidrofilik
bafl
SU
II
Bu şemalara göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) Hidrofobik ve hidrofilik kavramlarını açıklayınız.
1. Moleküller derişimlerinin az olduğu ortamdan çok olduğu
ortama doğru taşınırlar.
2. Molekül geçişi sırasında iki ortam arasındaki derişim farkı
azalır.
3. Canlılığını kaybeden hücrelerde gerçekleşebilir.
4. Monomer taşınımını sağlarken, polimer taşınımında
görev yapamaz.
5. İki ortam arasında bulunan derişim farkının devam etmesini sağlar.
6. Hücre zarında bulunan taşıyıcı proteinler ATP harcanmasıyla şekil değiştirir.
i. Hidrofobik: ...................................................................
ii. Hidrofilik: ......................................................................
b) Fosfolipitlerin hidrofobik ve hidrofilik olan kısımlarını yazınız.
............................................................................................
............................................................................................
c) Hücre zarının çift sıralı fosfolipit olduğu bilindiğine göre, C
ve D vitaminlerinden hangisinin bu tabakadan geçebileceğini nedeni ile beraber yazınız.
............................................................................................
7. Madde derişimine bağlı olarak aynı maddenin hem hücre
içine hem de hücre dışına doğru taşınmasını sağlar.
............................................................................................
8. Hücrelerin izotonik ortamdan madde almasını sağlar.
............................................................................................
93
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
Aşağıda pasif ve aktif taşımaya ait bazı özellikler verilmiştir.
Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.
SU
Fosfolipit
HAVA
2.
t2
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
11 12 1
2
10
3
9
4
8
7 6 5
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
5.
Hücre zarının seçici geçirgen özelliği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız.
7.
Aşağıda monomer yapıdaki R maddesinin taşınımı şematize
edilmiştir.
I
II
III
1. Pozitif iyonlar negatif iyonlara göre hücre zarından
ATP
RT
daha kolay geçer.
ADP + P
2. A, D, E ve K vitaminleri B ve C vitaminlerine göre
E
hücre zarından daha kolay geçer.
F
R
R
T
3. Yağda çözünen maddeler hücre zarından geçebilirken,
suda çözünen maddeler hücre zarından geçemez.
Bu şemayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
4. Hücre zarında bulunan glikolipit ve glikoprotein molekülleri hücre zarının özgüllüğünü sağlar.
a) Şemadaki numaralandırılmış bölgeleri yazınız.
5. Nötr moleküllerin hücre zarından geçiş hızı, iyonik moI. ...................................................................
leküllere göre daha fazladır.
6. Molekülün büyüklüğü arttıkça, hücre zarından geçiş
II. ...................................................................
hızı da artar.
III. ...................................................................
b) R maddesi hangi taşıma biçimi ile hücre zarından geçmiştir?
............................................................................................
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
6.
Aşağıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinin B koluna iyot
çözeltisi, A koluna sükraz enzimi ilave edilip bir süre bekleniyor.
c) Taşıma sırasında işlev gören E, T ve F moleküllerini tanımlayınız.
E : ...................................................................
T : ..................................................................
A
%10 niflasta
B
%10 sükroz
F : ..................................................................
8.
Yar› geçirgen zar
Bu süreçte gerçekleşen olaylar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi
yazınız.
1. B kolundan A koluna glikoz ve fruktoz geçer.
2. Su geçişine bağlı olarak A kolundaki sıvı seviyesi yükselir.
3. A kolundaki sıvı mavi renge doğru döner.
4. Deneyin sonunda B kolundaki sıvıda sükraz bulunurken, sükroz bulunmaz.
5. A kolunda enzim – substrat kompleksi oluşamaz.
94
Bitki hücreleri ile ilgili aşağıda verilen olaylardan turgor basıncını artıranların yanındaki kutucuğa (3) , turgor basıncını
azaltanların yanındaki kutucuğa (X) işaretini koyunuz.
1. Hücrenin, ozmotik basıncı yüksek olan bir ortama konulması
2. Hücrenin, sitoplazmasındaki çözünmüş maddeleri dış
ortama atması
3. Hücredeki ribozom ve mitokondri gibi organellerin faaliyetlerinin artması
4. Hücrenin, madde derişimi sitoplazmasına göre daha
az olan bir çözeltide bekletilmesi
5. Hücreye verilen ışık miktarının artırılması ile fotosentez
olayının hızlandırılması
6. Suyun ozmozla hücre içine girmesi
Mini Sınav
1.
Aşağıdaki grafikte bir hücrenin sitoplazma ve bulunduğu çözeltideki beş farklı maddenin derişimleri verilmiştir.
Deriflim
3.
Tabloda verilen anahtar kelimeleri kullanarak bitki hücrelerindeki su alış verişine ait aşağıdaki metni tamamlayınız.
: Sitoplazmadaki deriflim
3 turgor
3 plazmoliz
3 hipertonik
: Çözeltideki deriflim
3 hipotonik
3 ozmotik
3 deplazmoliz
Bitki hücreleri ........................ bir ortama konulursa su kaybe-
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
11 12
2
10
3
9
4
8
7 6 5
der ve hücre zarı hücre duvarından uzaklaşır. Bu olay
Glikoz Ya€ asiti
B vitamini
Laktoz
........................ olarak adlandırılıp, sitoplazmanın hücrenin or-
Glikojen
tasına
Grafiğe göre, ilgili hücrenin bu maddelerden hangilerini aktif
taşıma, hangilerini pasif taşıma ile alabileceğini yazınız.
doğru
toplanmasına
neden
olur.
Bu
hücre
...................... bir ortama konulursa su olarak eski haline
döner. Bu olay ........................ olarak adlandırılıp, hücre zarı
a) Aktif taşıma ile alınabilecek maddeler:
ve çeperi arasındaki mesafenin azalmasına neden olur. Nor-
.....................................................................
mal haline dönen bitki hücresi saf suya konulursa aşırı su ala-
b) Pasif taşıma ile alınabilecek maddeler:
rak ........................ durumuna geçer ve ........................basıncı
......................................................................
2.
azalır.
Aşağıda aktif taşımanın en bilinen örneklerinden biri olan sodyum – potasyum pompası şematize edilmiştir.
4.
Na+
Na+
1
Pi
Na+
Na+
ADP
Na+
ATP
Na+
Pi
K+
Pi
6
Na+
Pi
S‹TOPLAZMA
K+
3
Na+
K+
Pi
K+
K+
4
K+
5
Sağlıklı bir insanın hipofiz bezi tarafından salgılanan adrenokortikotropik hormon (ACTH) kan yoluyla bütün dokulara taşınmasına rağmen, sadece böbrek üstü bezinin korteks
kısmını uyararak hormon salgılanmasına neden olur. Bu durumu hücre zarının yapısına bağlı olarak açıklayınız.
............................................................................................
Şemadaki numaralandırılmış basamaklarda meydana gelen
olayları yazınız.
............................................................................................
............................................................................................
1. ............................................................................................
............................................................................................
2. ............................................................................................
3. ............................................................................................
4. ............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
5. ............................................................................................
............................................................................................
6. ............................................................................................
............................................................................................
95
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
2
Na+
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
5.
Aşağıdaki şemada X, Y ve Z moleküllerinin hücre zarından
geçişi numaralandırılarak gösterilmiştir.
7.
: X molekülü
: Y molekülü
: Z molekülü
Bir havuç bitkisinin kökünden izole edilen özdeş hücreler derişimleri birbirinden farklı olan, I, II, III ve IV numaralı sıvı ortamlara konulup eşit süreli olarak bekletiliyor. Bu süreçte bitki
hücrelerinde meydana gelen değişimler aşağıdaki şekillerde
gösterilmiştir.
Boflluklar
Koful
Sitoplazma
I
Koful
Sitoplazma
ATP
II
I. S›v› ortam› – Turgor
III
II. S›v› ortam› – Plazmoliz
Boflluklar
Bu şemaya göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
a) Numaralandırılmış taşıma biçimlerinin isimlerini yazınız.
Koful
I. ...................................................................
Sitoplazma
II. ...................................................................
III. S›v› ortam› – Turgor
Koful
Sitoplazma
IV. S›v› ortam› – Plazmoliz
III. ...................................................................
Buna göre bu sıvı ortamlar ve hücre özsuyunun (V) derişimlerini çoktan aza doğru sıralayınız.
b) Sıcaklığın sürekli artırılması hangi taşıma biçimlerini
olumsuz etkiler? Nedenini açıklayınız.
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
............................................................................................
............................................................................................
8.
Aşağıda derişimi %X olan A hücresinin, derişimi %Y olan
B çözeltisinde bekletilmesi sonucu geçirdiği değişim olayı gösterilmiştir.
c) Bu taşıma biçimlerinden hangileri hücre içi ve dışı arasındaki yoğunluk farkının azalmasına neden olur?
............................................................................................
A hücresi
B çözeltisi
6.
Memeli bir canlıdan izole edilen K, L ve M hücrelerinin derişimleri sırasıyla %10, %20 ve %30ʼdur. Başlangıçta bulundukları ortamla ozmotik denge halinde olan bu hücreler t1
anında L hücresiyle izotonik bir ortama konulup eşit süreli
olarak bekletiliyor. Bu süreçte K, L ve M hücrelerinin su yoğunluklarında meydana gelen değişimleri aşağıdaki grafik
üzerinde gösteriniz.
K hücresi
L hücresi
M hücresi
Su yo€unlu€u
Buna göre aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki
kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi
yazınız.
1. B çözeltisi A hücresine göre hipertoniktir.
2. A hücresi B çözeltisinde plazmolize uğramıştır.
3. A hücresinin çözünen madde/su oranı azalmıştır.
4. Deneyin başlangıcında X değeri Y değerinden yüksektir.
5. A hücresinde selüloz yapılı bir çeper yoktur.
t1
96
Zaman
6. Deneyin sonunda B çözeltisinin madde derişimi azalmıştır.
Mini Sınav
1.
3.
Tafl›ma s›ras›nda ATP
Aşağıdaki tabloyu kullanarak endositoz ve ekzositoz olaylarını karşılaştırınız.
harcan›r m›?
Evet
Özellik
Hay›r
Endositoz
Ekzositoz
Taşıma yönü
Hücreye al›nan madde
polimer yap›l› m›d›r?
Tafl›nan madde su
mudur?
Evet
Evet
(Hücre içine / Hücre dışına)
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
11 12
10
3
9
4
8
7 6 5
Taşınan molekül
(Polimer/ Monomer)
Hay›r
Hay›r
Gerçekleştiği hücre çeşidi
(Bitki / Hayvan)
I. tafl›ma
biçimi
II. tafl›ma
biçimi
III. tafl›ma
biçimi
IV. tafl›ma
biçimi
Hücrenin yüzey alanı
(Artar/ Azalır)
Enerji harcanımı
Yukarıda hücre zarındaki taşıma biçimlerini bulmak için sorulan üç soru verilmiştir. Bu sorulara verilen cevapları takip ederek I, II, III ve IV numaralı taşıma biçimlerini yazınız.
(Var / Yok)
I. taşıma biçimi : ................................................................
II. taşıma biçimi: .................................................................
4.
Glikoz derişimleri eşit olan üç hücrenin konuldukları K, L ve
M çözeltilerinin derişimleri aşağıda verilmiştir.
IV. taşıma biçimi: .................................................................
% 1 glikoz
% 5 glikoz
% 9 glikoz
% 5 glikoz
% 5 glikoz
% 5 glikoz
K çözeltisi
L çözeltisi
M çözeltisi
2.
A hücresi
B hücresi
C hücresi
Buna göre, aşağıdaki soruları cevaplayınız.
Musluk
suyu
Tuzlu
su
a) Deneyin başlangıcındaki A, B ve C hücrelerinin emme
kuvvetlerini büyükten küçüğe doğru sıralayınız.
..........................................................................................
1. bitki
2. bitki
İki saksı bitkisinden birincisi musluk suyuyla, ikincisi ise tuzlu
suyla düzenli aralıklarla sulanıyor. Birinci bitkinin normal olarak geliştiği gözlenirken, ikinci bitkinin bir süre sonra öldüğü
gözleniyor. Bu durumun nedenini açıklayınız.
................................................................................................
................................................................................................
b) Hangi hücreler bulundukları çözeltiden glikoz almak için
ATP harcamak zorundadır?
.........................................................................................
c) Hangi hücrelerde turgor basıncı artar?
.........................................................................................
d) Hangi çözeltiler hücreye göre hipertoniktir?
................................................................................................
.........................................................................................
................................................................................................
e) Deney süresince hangi hücrelerin ozmotik basıncı artar?
................................................................................................
................................................................................................
.........................................................................................
97
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
III. taşıma biçimi: .................................................................
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
5.
Daire biçimindeki bir cam boru saf su ile doldurulup hücre zarı
ve hücre çeperi ile A, B ve C bölmelerine ayrılarak aşağıdaki
deney düzeneği elde ediliyor.
7.
Aşağıda hücre zarı ve hücre çeperine ait bazı özellikler verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.
Hü
A
c re
z ar ›
H ü c re ç e p
e ri
B
Hücre zar›
Hücre çeperi
1. Seçici geçirgen özelliği ile madde alış verişini denetleme
2. Prokaryot ve ökaryot yapılı tüm hücrelerde bulunma
3. Üzerinde bulunan geçitler ile polimer maddelerin geçişini
sağlama
C
4. Bakteri, mantar ve bitki hücrelerinde bulunma
A bölmesine laktoz molekülleri ve laktaz enzimi, B bölmesine sükroz molekülleri, C bölmesine amino asitler konulup
35ºCʼde hidroliz olaylarının tamamlanması bekleniyor. Bu sürenin sonunda A, B ve C bölmelerinde bulunan molekül çeşitlerini yazınız.
A bölmesi → ............................................................................
5. Selüloz, pektin ve lignin gibi molekülleri içerme
6. Enzimatik aktiviteler gerçekleştirebilme
8.
Aşağıdaki A sutünunda hücrede meydana gelen madde taşınımları, B sütununda ise bunlara ait bazı örnekler verilmiştir. Uygun eşleştirmeleri yapınız.
A
B bölmesi → .............................................................................
C bölmesi → ............................................................................
........ 1. Basit difüzyon
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
........
6.
Hücre zar›
Zar proteinleri
+
‹nsan hücresi
Hibrit hücre
Hücre zarının yapısı ile ilgili araştırmalar yapan bir araştırmacı
fare ve insandan izole ettiği hücreleri aynı ortama koyarak bir
saat beklemiştir. Bu sürenin sonunda yukarıdaki durumu gözlemleyen araştırmacı zar proteinleri ile ilgili hangi sonuca ulaşmıştır?
........ 3. Ozmoz
c. Oksijenli solunum sonucu
oluşan karbondioksitin fosfolipit
tabakadan hücre dışına çıkması
........ 4. Aktif taşıma
d. Soluk borusunda bulunan
goblet hücrelerinin ürettiği mukusu hücre dışına göndermesi
........ 5. Fagositoz
e. Kan yoluyla taşınan hormonların hücre zarında oluşan cepler yardımıyla hücreye geçmesi
........ 6. Pinositoz
f. Tatlı su alginin, yaşadığı ortamdan 1000 kat daha fazla
K+ bulundurması
........ 7. Ekzositoz
g. Hayvan hücrelerinin amino
asitleri zardaki taşıyıcı proteinleri kullanarak çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru
taşıması
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
98
a. Suyun yarı geçirgen bir zar
aracılığı ile derişimin düşük olduğu ortamdan derişimin yüksek olduğu ortama doğru geçişi
b. Akyuvarların mikroorganiz2. Kolaylaştırılmış
maları yalancı ayak oluşturarak
difüzyon
hücreye alması
1 saat
sonra
proteinler
kar›fl›r
Fare hücresi
B
Mini Sınav
1.
Numaralandırılmış kutucuklarda hücre zarındaki taşınma bi-
2.
çimlerinden bazıları verilmiştir.
hücre d›fl›
ortam
sitoplazma
Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.
X
1. Ozmoz
2. Endositoz
3. Aktif taşıma
4. Basit difüzyon
5. Kolaylaştırılmış
difüzyon
6. Ekzositoz
Y
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
11 12
10
9
4
8
7 6 5
kesecik
Ökaryot bir hücrede madde taşınımını sağlayan X ve Y olayları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki
kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi
yazınız.
a) Polimer maddelerin hücre zarından geçmesini sağlayan
taşıma biçimleri hangileridir?
............................................................................................
1. X olayını gerçekleştiren hücrelerde bol miktarda golgi
cisimciği bulunur.
b) ATP harcanmadan gerçekleşen taşıma biçimleri hangi-
2. Çeper bulunduran hücrelerde X olayı gerçekleşmezken, Y olayı gerçekleşebilir.
leridir?
sine neden olur.
............................................................................................
4. Y olayı sonucu oluşan kesecikler lizozom organeli ile
birleşerek sindirim kofulunu oluşturur.
c) Hayvan hücrelerinde gerçekleştiği halde bitki hücrelerinde
5. Canlılığını yitiren hücrelerde Y olayı dururken, X olayı
gerçekleşemeyen taşıma biçimleri hangileridir?
gerçekleşebilir.
............................................................................................
d) Molekülleri derişimi düşük olduğu kısımdan yüksek olduğu kısıma doğru ATP harcayarak taşıyan taşıma biçimleri hangileridir?
............................................................................................
6. Prokaryot yapılı hücrelerde X olayı gerçekleşemez.
3.
%10 sükroz içeren üç bağırsak torba aşağıda belirtilen çözelti çeşitlerine aynı zamanda konulup eşit süreli olarak bekletiliyor.
t1
t2
t3
e) Hücre zarında çift yönlü gerçekleşebilen taşıma biçimleri
hangileridir?
............................................................................................
Hipotonik
çözelti
‹zotonik
çözelti
Hipertonik
çözelti
Bu sürenin sonunda iplerdeki gerilme kuvvetini az olandan
çok olana doğru sıralayınız.
............................................................................................
99
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
3. X ve Y olayları hücre zarının yüzey alanının değişme-
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
4.
Aşağıdaki grafiklerde tatlı suda yaşayan tek hücreli bir canlı
olan paramesyumun hücre içinde (a) ve yaşadığı ortamda
(b) bulunan bazı maddelerin derişimleri verilmiştir.
Glikoz deriflimleri
6.
Tuz deriflimleri
Bir bitki hücresinin derişimi bilinmeyen bir çözeltiye konulması
sonucu ozmotik ve turgor basınçlarında meydana gelen değişimler aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Bas›nç
6x
: Ozmotik bas›nç
: Turgor bas›nc›
3x
2x
x
a
b
a
Zaman
t1
b
Grafikteki değişimlere göre aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız.
Grafiklerdeki verilere göre aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız.
1. Hücre hipotonik bir çözeltide bekletilmiştir.
1. Paramesyum yaşadığı ortamdaki glikozu alabilmek için
ATP harcamak zorundadır.
2. Hücrenin emme kuvveti azalmıştır.
2. Paramesyum kendine göre daha yoğun bir ortamda
bulunduğundan kontraktil kofulları faaliyet göstermez.
3. Merkezi kofulun hacmi arttığından hücre zarı hücre çe-
3. Ortamdaki tuz difüzyonla paramesyum hücresine girebilir.
4. Hücrenin turgor ve ozmotik basınçları doğru orantılı
4. Paramesyum glikozu alabilmek için yalancı ayak oluşturmak zorundadır.
5. Hücrede su kaybına bağlı olarak plazmoliz olayı ger-
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
5. Paramesyum canlılığını kaybederse sitoplazma ve yaşadığı ortamdaki glikoz ve tuz derişimleri eşitlenir.
perine yaklaşmıştır.
olarak değişir.
çekleşmiştir.
7.
Aşağıda glikoz (
) molekülünün hücre zarındaki taşınımı
gösterilmiştir.
6. Paramesyum kendine göre hipotonik olan bir ortamda
yaşamaktadır.
5.
A
B
Niflasta
+
‹yot çözeltisi
Yar› geçirgen zar
Yukarıdaki deney düzeneğini hazırlayan bir öğrenci B kolunun mavi renkli, A kolunun renksiz olduğunu gözlemliyor. Bu
öğrenci karbonhidrat yapıda olmadığı bilinen X ve Y maddelerinden Xʼi A koluna, Yʼyi B koluna eklediği zaman her
iki kolda da kırmızı rengin oluştuğunu gözlemliyor. Buna göre
X ve Y maddelerini yazınız (İyot nişasta ile mavi, benedikt çözeltisi glikozla kırmızı renk oluşturur).
X : ..........................................................................................
Bu şemaya göre aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y”
harfi yazınız.
1. Glikozun taşınımı kolaylaştırılmış difüzyon ile gerçekleşmiştir.
2. Taşıma sırasında ATP harcanmış ve enzim kullanılmıştır.
3. Taşınımına bağlı olarak hücre içi ve dışı arasındaki glikozun derişim farkı artar.
4. İlgili taşıma biçimi ökaryot hücrelerde gerçekleşebilirken, prokaryot hücrelerde gerçekleşemez.
5. Glikozun taşınımı protein kanallardan ya da fosfolipit
Y : ..........................................................................................
100
tabaka üzerinden gerçekleşebilir.
Mini Sınav
1.
Hücre zarındaki proteinlerin birçok işlevi bulunmaktadır. Aşa-
2.
ğıda verilen şekilleri kullanarak, zar proteinlerinin işlevlerini örnekteki gibi açıklayınız.
Aşağıda pasif taşıma çeşitleri olan basit difüzyon ve kolaylaştırılmış difüzyona ait bazı özellikler verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.
if ü z y o n
K ola
y l a fl t › r›l m › fl
d if
üz
n
a)
it d
yo
s
Ba
b)
(a)
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
11 12
10
9
8
7 6 5
(b)
ATP
1. Taşıyıcı proteinler madde ya da iyonların zardan geçmesine yardım eder.
Enzimatik aktivite: Zardaki
baz› proteinler enzim olarak
ifl görür ve baz› metabolik
aktiviteleri gerçeklefltirir.
2. Maddelerin taşınımı sırasında ATP harcanmaz.
3. Kanda çözünmüş olarak taşınan oksijen gibi moleküllerin
doku hücrelerine geçmesini sağlar.
4. Zardan geçebilecek büyüklükte olan moleküllerin derişimlerinin fazla olduğu ortamdan az olduğu ortama doğru
taşınmasını sağlar.
c)
5. Taşınacak maddeler enzimler yardımıyla taşıyıcı proteinlere bağlanır.
d)
3.
A çözeltisi
(%20 laktoz)
B hücresi
(%10 laktoz)
Metabolik etkinliğini kaybetmiş olan B hücresi kendine göre
hipertonik olan A çözeltisine konulup bir süre bekleniyor.
e)
f)
Bu süreçte gerçekleşen olaylarla ilgili aşağıdaki ifadelerden
doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız.
1. B hücresinin ozmotik basıncı artar.
2. A çözeltisinin derişimi azalır.
3. Ozmoz olayı hücre dışına doğru, difüzyon olayı hücre
içine doğru gerçekleşir.
4. B hücresi artan turgor basıncı sonucu hemolize uğrar.
5. B hücresinin laktoz miktarı değişmezken, laktoz derişimi artar.
6. B hücresinin emme kuvveti azalır.
101
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
6. Moleküller hücre zarındaki fosfolipit tabakadan sitoplazmaya geçer.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
4.
Bir öğrenci havuç bitkisinin kökünden aldığı eşit ağırlıktaki dört
parçayı derişimlerini bilmediği eşit hacimli K, L, M, N çözeltilerinde 1 saat boyunca bekletiyor. Havuç parçalarının ağırlıklarındaki değişimleri takip ederek aşağıdaki grafikleri çiziyor.
Havuç parças›n›n
a€›rl›€›
5.
Ba€›rsak torba
– %20 ya€
Havuç parças›n›n
a€›rl›€›
A çözeltisi
– %10 niflasta
– 5 mL benedikt çözeltisi
1
K çözeltisi
Zaman
(saat)
Havuç parças›n›n
a€›rl›€›
1
L çözeltisi
Zaman
(saat)
Yukarıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinde,
Havuç parças›n›n
a€›rl›€›
• t1 anında A çözeltisine 5 ml iyot,
• t2 anında A çözeltisine amilaz ve maltaz enzimleri,
• t3 anında bağırsak torbaya safra suyu
ilave edilip bir süre bekleniyor.
1
M çözeltisi
Zaman
(saat)
1
N çözeltisi
Zaman
(saat)
Bu süreçle ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
(Nişasta iyotla mavi, benedikt çözeltisi glikozla kırmızı renk
oluşturur; safra suyu yağı yağ damlacıklarına parçalar).
a) Deneyde kullanılan çözeltileri derişimlerini çok olandan
az olana doğru sıralayınız.
a) t1 – t2 zaman aralığında A çözeltisinin rengi nedir?
............................................................................................
............................................................................................
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
b) Deneyin bitiminde bağırsak torbada hangi moleküller bulunur?
b) Havuç parçalarının içine konuldukları çözelti çeşitlerini yazınız.
............................................................................................
¡
K çözeltisi : ..............................................................
¡
L çözeltisi : ...............................................................
¡
M çözeltisi : ...............................................................
c) t2 – t3 zaman aralığında bağırsak torbada hangi renk
gözlenir?
............................................................................................
¡
N çözeltisi : ................................................................
c) Havuç parçalarında kütle değişimine neden olan taşınma
biçimini yazınız.
............................................................................................
............................................................................................
Sağlıklı bir insandan alınan kan örneği santrifüj edilerek alyuvar hücreleri izole ediliyor. Bu hücreler hipertonik bir çözeltide
bir süre bekletildikten sonra saf suya bırakılıyor. Bu süreçte
gerçekleşen ozmoz olayına bağlı olarak alyuvar hücresinde
meydana gelen olayları sırasıyla yazınız.
............................................................................................
.................................................................................................
............................................................................................
6.
.................................................................................................
102
1.
Hücre zarının yapısında aşağıdaki moleküllerden hangisi
bulunamaz?
A) Fosfolipit
B) Glikoprotein
D) Kolesterol
4.
Aşağıdaki moleküllerden hangisi difüzyon ile hücre zarından geçemez?
A) Demir
C) Selüloz
B) Amino asit
D) Vitamin
E) Glikolipit
C) Karbondioksit
E) Laktoz
2.
5.
Ozmotik denge halinde bulunan bir hayvan hücresi t1 anında
hipertonik bir çözeltiye bırakılıyor.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
TEST – 1
Bu süreçle ilgili hücrenin su miktarındaki değişim aşağıdaki grafiklerden hangisinde verilmiştir?
A)
B)
Su miktar›
C)
Su miktar›
Su miktar›
ATP
I
II
t1
III
I, II ve III numaralarla gösterilen taşıma biçimleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
3.
Su miktar›
t1
Zaman
Basit difüzyon
Fagositoz
Aktif taşıma
Ekzositoz
C) Basit difüzyon
Aktif taşıma
D) Basit difüzyon
Kolaylaştırılmış
difüzyon
Basit difüzyon
Kolaylaştırılmış
difüzyon
Aktif taşıma
6.
hücre d›fl›
ortam
sitoplazma
Aktif taşıma
X
Y
kesecik
Ozmoz olayı ile ilgili,
I. Suyun yarı geçirgen zar aracılığı ile derişimin düşük olduğu ortamdan yüksek olduğu ortama doğru geçmesidir.
II. Canlı hücrelerde gerçekleşirken, cansız hücrelerde gerçekleşmez.
Yukarıdaki şemada gösterilen X ve Y taşıma biçimlerinde,
I. besin kofulu oluşumu,
II. zar yüzey alanının değişmesi,
III. monomer madde taşınımı,
III. İki ortam arasındaki derişim farkının azalmasına neden
olur.
IV. tek yönlü gerçekleşme
yargılarından hangileri yanlıştır?
özelliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız I
D) II ve III
B) Yalnız II
Zaman
III
A) Kolaylaştırılmış
difüzyon
B) Ozmoz
E) Kolaylaştırılmış
difüzyon
Zaman
C) I ve II
E) II ve III
A) I ve II
B) I ve IV
D) I, II ve IV
C) II ve IV
E) II, III ve IV
103
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
II
t1
t1
Zaman
E)
Su miktar›
Yukarıda üç farklı molekülün hücre zarından geçişi şematize
edilmiştir.
I
t1
Zaman
D)
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
7.
Aşağıdaki grafikte bir hücrenin ozmotik basıncının zamana
bağlı değişimi gösterilmiştir.
10. Sitoplazmasında kloroplast bulunan bir hücrede,
I. hemoliz,
Ozmotik
bas›nç
II. fagositoz,
III. ekzositoz,
N
IV. aktif taşıma
II
I
olaylarından hangileri gerçekleşmez?
Zaman
III
A) I ve II
(N: Ozmotik dengeyi göstermektedir.)
II
III
C) II ve IV
D) I, II ve III
Grafikteki değişimlerin gerçekleşebilmesi için hücrenin I,
II ve III numaralı zaman aralıklarında aşağıdaki ortamlardan hangisinde bulunması gerekir?
I
B) I ve III
E) II, III ve IV
11. Aşağıdakilerden hangisi bitki hücrelerinde bulunan hücre
duvarının özelliklerinden birisi değildir?
A)
Hipotonik
İzotonik
Hipertonik
B)
İzotonik
Hipotonik
Hipertonik
A) Hücre dayanıklılık kazandırma
C)
Hipertonik
İzotonik
Hipotonik
B) Hücre zarının dışında bulunma
D)
İzotonik
Hipertonik
Hipotonik
C) Seçici geçirgen özellikte olma
E)
Hipertonik
Hipotonik
İzotonik
D) Selüloz yapılı olma
E) Plazmodesma olarak adlandırılan geçitlere sahip olma
8.
Aktif taşıma ve kolaylaştırılmış difüzyon olaylarında,
I. taşınım sırasında ATP harcanımı,
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
II. zardaki taşıyıcı protein ve enzimlerin görev yapması,
III. monomerlerin derişimin az olduğu tarafa doğru taşınması
A) Kan yoluyla taşınan hormonların hücre içine alınımı
özelliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
D) l ve III
12. Aşağıdaki taşınma biçimlerinden hangisinde ATP tüketimi gerçekleşemez?
B) Goblet hücrelerinin mukus salgılaması
C) I ve II
C) Akyuvar hücrelerinin mikropları yutması
E) II ve III
D) Amip hücresinin solunum için gerekli oksijeni alması
E) İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi
9.
Birbirinden farklı üç bitki hücresinden,
– X hücresi izotonik,
13. Hipertonik tuz çözeltisine bırakılan üç farklı hücrenin tuz derişimlerinde meydana gelen değişimler aşağıdaki grafiklerde
verilmiştir.
– Y hücresi hipertonik,
– Z hücresi hipotonik,
çözeltilere bırakılıp eşit süreli bekletiliyor.
Tuz deriflimi
Tuz deriflimi
Tuz deriflimi
Bu süreçle ilgili,
I. X hücresinin yoğunluğu değişmez.
III. Z hücresinin turgor basıncı azalır.
B) I ve II
D) II ve III
104
1) C
2) D
A) Yalnız III
C) I ve III
E) I, II ve III
3) B
4) E
II
Zaman
III
Zaman
Grafiklere göre hangi hücrelerin canlı olduğu kesin olarak söylenir?
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız II
Zaman
I
II. Y hücresinin ozmotik basıncı artar.
5) C
B) I ve II
D) II ve III
6) C
7) C
8) A
9) B
10) A
C) I ve III
E) I, II ve III
11) C
12) D
13) D
1.
S.J Singer ve G. Nicholson tarafından 1972 yılında oluşturulan “akıcı – mozaik zar modeli” ile ilgili,
4.
Aşağıdaki grafikte farklı ortamlarda bulunan bir hayvan hücresinin ozmotik basıncında meydana gelen değişimler gösterilmiştir.
I. İki sıralı fosfolipit tabakası içerir.
Ozmotik bas›nç
II. Glikoprotein ve glikolipit moleküllerinin farklı dağılımı ve
sayısı hücrenin özgünlüğünü sağlar.
III. Protein molekülleri zarın dış yüzeyinde bulunurken, iç yüzeyinde bulunmaz.
N
IV. Karbonhidrat molekülleri protein ya da yağlara bağlı olarak bulunur.
t1
t2
t3
t4
t5
(N: Ozmotik dengeyi göstermektedir).
yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve II
B) I ve IV
D) I, II ve IV
2.
C) II ve III
Grafiğe göre,
E) I, II, III ve IV
I. Hücre t1 ve t5ʼte hipertonik ortamda bekletilmiştir.
II. Hücre t1ʼde ortama su vermiş, t2ʼde ise ortamdan su almıştır.
Bas›nç
III. Hücre t4ʼte plazmoliz, t5ʼte ise deplazmolize uğramıştır.
Emme kuvveti
Ozm
otik
bas
›nç
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız II
›nc›
as
or b
B) Yalnız III
D) I ve III
g
Tur
Zaman
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
TEST – 2
C) I ve II
E) I, II ve III
Zaman
5.
Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Grafiğe göre,
A) X hücresindeki su yoğunluğu çözeltideki su yoğunluğundan fazladır.
I. Hücre hipertonik ortamda bekletilmektedir.
II. Turgor basıncı ve ozmotik basıncın eşit olduğu noktada
emme kuvveti maksimumdur.
B) Y hücresindeki glikoz yoğunluğu %25ʼden fazladır.
III. Emme kuvveti ozmotik basınç ile doğru, turgor basıncı ile
ters orantılı olarak değişir.
C) X hücresi kendinden daha yoğun bir ortama bırakılmıştır.
yargılarından hangileri doğrudur?
E) Y hücresinin sitoplazmasındaki glikoz yoğunluğu %25ʼden
daha azdır.
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) I ve III
3.
İçerisinde %25ʼlik glikoz çözeltisi bulunan bir kaba ayrı ayrı
X ve Y hücreleri konuluyor. Bir süre sonra X hücresinin şiştiği, Y hücresinin ise büzüldüğü gözleniyor.
D) Y hücresi kaptan aktif taşımayla glikoz almıştır.
C) I ve II
E) II ve III
6.
Hücre zarından geçebilen,
Basit difüzyon olayının hızı,
I. sodyum,
I. ortamın sıcaklığı,
II. su,
II. molekül büyüklüğü,
III. klor
III. ATP miktarı,
IV. yoğunluk farkı
moleküllerinin geçiş hızları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
faktörlerinden hangilerine bağlı olarak değişebilir?
A) I > II > III
A) I ve II
B) II > I > III
D) III > I > II
C) II > III > I
E) III > II > I
B) III ve IV
D) II, III ve IV
C) I, II ve IV
E) I, II, III ve IV
105
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
Yukarıdaki grafikte bir hayvan hücresinin emme kuvveti, turgor
basıncı ve ozmotik basıncında meydana gelen değişimler verilmiştir.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
7.
11. Bir bitkiye ait olan X, Y, Z hücrelerinin yoğunlukları sırasıyla
%10, %20 ve %30ʼdur. Bu hücreler Y hücresi ile izotonik olan
ortamlara ayrı ayrı bırakılıp eşit süreli olarak bekleniyor.
Hipertonik ortama bırakılan bir bitki hücresinde,
I. koful hacminde artma,
II. zarın çeperden uzaklaşması,
Bu sürenin sonunda bu hücrelerin zar ve çeperleri arasındaki mesafenin değişimi aşağıdakilerden hangisinde
verilmiştir?
III. sitoplazma derişiminin azalması
değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenir?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
D) II ve III
8.
C) I ve II
X
E) I, II ve III
Aşağıdakilerden hangisi bir canlının ökaryot hücre yapısında olduğunu kanıtlar?
Y
Z
A)
Azalır
Değişmez
Artar
B)
Değişmez
Azalır
Artar
C)
Artar
Azalır
Değişmez
D)
Artar
Değişmez
Azalır
E)
Değişmez
Artar
Azalır
12. Aşağıda glikoz moleküllerinin hücre içine alınımı şematize
edilmiştir.
A) Oksijenli solunum ile ATP üretme
B) Hücre zarının dışında hücre duvarı bulundurma
Glikoz
C) Ekzositoz ile sindirim enzimi salgılama
Tafl›y›c› polen
D) Kendine özgü organik madde üretimini gerçekleştirme
E) Fagositoz ile organik besin alma
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
Bu taşıma biçimi ile ilgili,
9.
I. Maddelerin derişimlerinin düşük olduğu tarafa doğru taşınmasını sağlar.
%10 glikoz içeren bir çözeltiye bırakılan üç farklı hücreden,
II. Glikozu taşıyan protein amino asit taşınımında da görev
alabilir.
• X hücresinin plazmolize uğradığı,
• Y hücresinin hacminin değişmediği,
III. Taşınım
uğrar.
• Z hücresinin turgor durumuna geçtiği
gözleniyor.
Buna göre, bu üç hücrenin başlangıçtaki yoğunluklarının
çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde
verilmiştir?
sırasında taşıyıcı protein şekil değişikliğine
IV. Basit difüzyon olarak adlandırılan bu olayda enzimler
görev yapmaz.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) I ve III
A) Z > Y > X
B) X = Z > Y
B) I ve IV
D) I, II ve III
D) Y > X > Z
C) II ve III
C) X > Y > Z
E) I, III ve IV
E) Z > X > Y
13. Hücre zarındaki proteinler aşağıdaki işlevlerden hangisini
gerçekleştiremez?
A) Aynı dokuya ait hücrelerin birbirini tanıması
10. Ökaryot bir hücrede gerçekleşen aşağıdaki taşıma biçimlerinden hangisinde ATP harcanmaz?
A) Pinositoz
B) Aktif taşıma
D) Fagositoz
106
1) D
2) B
C) Ozmoz
4) C
5) E
C) Hücre zarına gelen hormon gibi moleküllerin tanınması
D) Aktif taşıma için gerekli olan ATPʼnin sentezlenmesi
E) Ekzositoz
3) C
B) Oluşturdukları kanallarla madde taşınımının sağlanması
E) Komşu hücrelerin birbirine tutunması
6) C
7) A
8) E
9) A
10) C
11) D
12) A
13) D
1.
Hücre zarının seçici geçirgen özelliği ile ilgili,
4.
I. pozitif iyonlar negatif iyonlara,
Ba€›rsak torba
II. küçük moleküller büyük moleküllere,
Saf su
Niflasta çözeltisi
+
Glikoz çözeltisi
III. yağda çözünmeyen vitaminler çözünenlere,
IV. nötr maddeler iyonlara göre
A kab›
daha kolay geçer.
İfadelerinden hangileri doğru değildir?
A) I ve II
B) I ve III
D) II ve IV
İçinde bir miktar nişasta ve glikoz çözeltisi bulunan bağırsak
torba saf suyla dolu olan A kabına şekilde gösterildiği gibi bırakılıyor. Saf suya 10 ml iyot damlatılıp 15 dakika boyunca
bekleniyor.
C) I ve IV
E) III ve IV
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
TEST – 3
Bu süreçle ilgili,
I. A kabından bağırsak torbaya su geçişi gerçekleşir.
II. Glikoz molekülleri difüzyonla A kabına geçer.
III. A kabındaki sıvı mavi – mor renge dönüşür.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
(Nişasta + iyot
2.
mavi–mor renk)
A) Yalnız II
B) I ve II
D) II ve III
B kab›
5.
Özdeş yapılı iki hücre derişimleri bilinmeyen iki farklı çözeltiye konulduğunda yukarıdaki değişimler gözlenmiştir.
Buna göre,
I. B kabındaki çözelti hücreye göre hipertoniktir.
A) X – Y – Z
III. Hücre A kabındaki çözeltiye göre hipotoniktir.
D) II ve III
B) X – Z – Y
D) Z – Y – X
ifadelerinden hangileri doğrudur?
B) Yalnız III
Farklı yoğunluklara sahip X, Y ve Z hücreleri eşit yoğunluktaki çözeltilere bırakılıyor. Bir süre sonra Z hücresinin turgor
basıncının arttığı, X hücresinin plazmolize uğradığı görülürken, Y hücresinde herhangi bir değişikliğin olmadığı görülüyor.
Buna göre bu hücrelerin başlangıç yoğunluklarının çoktan aza doğru sıralanışı nasıl olmalıdır?
II. A kabındaki çözeltiden hücreye ozmozla su geçişi olmuştur.
A) Yalnız II
E) I, II ve III
C) Y – X – Z
E) Z – X – Y
C) I ve II
E) I, II ve III
6.
Hücre içi sodyum yoğunluğu %0,1 olan bir sinir hücresi,
I. %0,2 sodyum,
II. %0,05 sodyum,
III. %0,1 sodyum
3.
Bir hayvan hücresinde madde taşınımını sağlayan aşağıdaki yöntemlerden hangisi tek yönlü olarak gerçekleşir?
A) Fagositoz
B) Basit difüzyon
C) Aktif taşıma
D) Ozmoz
E) Kolaylaştırılmış difüzyon
içeren çözeltilerden hangilerine konulduğunda sadece
aktif taşıma ile sodyum alabilir?
A) Yalnız II
D) II ve III
B) I ve II
C) I ve III
E) I, II ve III
107
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
A kab›
C) I ve III
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
7.
HÜCRE DIŞI
SIVI
9.
SİTOPLAZMA
Aşağıdaki grafik bir bitki hücresinin değişik zamanlardaki ozmotik ve turgor basıncını göstermektedir.
Yalancı
ayak
: Ozmotik bas›nç
: Turgor bas›nc›
t1
Besin ya da
başka bir partikül
t2
t3
t4
Buna göre, bu bitki hücresinde ozmotik ve turgor basınç
durumlarıyla ilgili olarak aşağıdaki yorumlardan hangisi
yapılamaz?
Besin
kofulu
A) t3 zamanında saf suya bırakılırsa su emme kuvveti en
fazla olur.
Yukarıdaki şematize edilen taşınım biçimi ile ilgili,
I. Hücre zarının yüzey alanında azalmaya neden olur.
B) t3 zamanında çözünmüş madde yoğunluğu, t1 zamanına
göre daha fazladır.
II. Bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak gerçekleşir.
III. Polimer maddelerin hücre dışına atılımını sağlar.
C) t4 zamanında emme kuvveti sıfırdır.
IV. ATP harcanımı ile canlı hücrelerde gerçekleşir.
D) t2 zamanında saf suya bırakılırsa plazmoliz gerçekleşir.
E) t1 zamanında turgor basıncı, t4 zamanından azdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve II
B) I ve IV
D) I, II ve IV
C) II ve III
E) II, III ve IV
10. Hücrede madde taşınımına ait,
a. ATP harcanımı,
b. hücre zarının yüzey alanının değişmesi,
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
c. monomer maddelerin taşınımını sağlama
özelliklerinin,
I. aktif taşıma,
8.
İçlerinde aynı miktarda saf su bulunan üç deney tüpüne aynı
miktar ve çeşitte boya damlatılmıştır. Belirli bir süre sonra
deney tüplerindeki boya moleküllerinin dağılımının aşağıdaki
şekillerde olduğu gibi gerçekleştiği görülmüştür.
II. fagositoz,
III. kolaylaştırılmış difüzyon
taşınma biçimleri ile eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
a
A
B
C
Boya moleküllerinin deney tüpleri içindeki dağılımlarının
farklı olması,
b
c
A)
I ve II
I ve II
I ve III
B)
I, II ve III
II ve III
I ve II
C)
I ve II
II
I ve III
D)
I ve III
I
II
E)
II ve III
I ve II
II ve III
I. deney tüplerindeki su sıcaklıklarının,
II. kullanılan boya moleküllerinin çeşidinin,
III. kaplarda bulunan saf su miktarının
özelliklerinden hangilerinin farklı olması ile açıklanabilir?
(
→ Boya molekülleri)
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
108
11. Aşağıdaki taşıma biçimlerinden hangisi hücre içine doğru
gerçekleşemez?
A) Ozmoz
C) Yalnız III
E) I ve III
1) B
2) C
3) A
B) Aktif taşıma
D) Difüzyon
4) B
5) D
6) D
7) B
8) A
9) D
10) C
C) Pinositoz
E) Ekzositoz
11) E
1.
Aşağıdaki şemada A maddesinin aktif taşınımı gösterilmiştir.
4.
%20 sükroz içeren eşit ağırlıktaki üç bağırsak torbadan,
I.si %30 sükroz,
II.si %10 sükroz,
ATP
AB
III.sü %40 sükroz
ADP + P
C
içeren ortamlara konularak eşit süreli olarak bekleniyor.
D
Bu süre içinde bağırsak torbaların ağırlıklarında meydana
gelen değişimler aşağıdaki grafiklerden hangisinde verilmiştir?
A
A
B
Bu şemaya göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?
A)
B)
Ba€ırsak torbanın
a€ırlı€ı
A) A maddesi derişimi az olan taraftan çok olan tarafa doğru
taşınmıştır.
C)
Ba€ırsak torbanın
a€ırlı€ı
III
I
D) A maddesi ATP harcanarak hücreye alınmıştır.
II
I
II
I
III
Zaman
Zaman
D)
E) B molekülü hücre zarında görev yapan taşıyıcı proteindir.
Ba€ırsak torbanın
a€ırlı€ı
II
B) C ve D molekülleri peptit bağı içerir.
C) Hücrenin canlılığını kaybetmesi sonucu A maddesinin taşınım yönü değişir.
III
Zaman
E)
Ba€ırsak torbanın
a€ırlı€ı
Ba€ırsak torbanın
a€ırlı€ı
II
III
I
İnsan kanından izole edilen bir alyuvar hücresi hipertonik ortamda bir süre bekletildikten sonra saf suya bırakılıyor.
I
III
II
Zaman
Zaman
Bu süreçte alyuvar hücresinde meydana gelen olaylar
aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Plazmoliz – Deplazmoliz – Hemoliz
B) Deplazmoliz – Hemoliz –Plazmoliz
C) Plazmoliz –Hemoliz – Deplazmoliz
D) Deplazmoliz – Plazmoliz – Hemoliz
E) Hemoliz – Plazmoliz – Deplazmoliz
5.
I. akyuvarların bakterileri yutması,
II. saprofit bakterilerin sindirim enzimlerini hücre dışına salgılaması,
3.
Hipofiz bezinden salgılanan tiroit uyarıcı hormon (TSH), kanla
tüm vücuda dağıldığı halde sadece ilgili hedef hücreleri tarafından tanınıp hücre içine alınır.
Bu durum hücre zarındaki,
III. denizlerde yaşayan balıkların kanlarına geçen tuzu deniz
suyuna bırakması
Yukarıda meydana gelen olayların gerçekleşmesini sağlayan taşıma biçimleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
I. glikoprotein,
I
II
III
II. fosfolipit,
A)
Aktif taşıma
Pinositoz
Difüzyon
III. kolesterol
B)
Pinositoz
Fagositoz
Ekzositoz
moleküllerinden hangilerinin farklılığından kaynaklanır?
C)
Fagositoz
Pinositoz
Aktif taşıma
A) Yalnız I
D)
Fagositoz
Ekzositoz
Aktif taşıma
E)
Aktif taşıma
Ekzositoz
Difüzyon
D) I ve III
B) Yalnız II
C) I ve II
E) II ve III
109
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
2.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
TEST – 4
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
6.
Amip hücresinin fagositoz ile aldığı X molekülü,
9.
I. solunum,
II. sindirim,
fieker
molekülleri
III. protein sentezi
olaylarından hangilerinde doğrudan substrat olarak kullanılabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
Seçici
geçirgen zar A kolu
A′ kolu
B kolu
C) I ve II
B′ kolu
fiekil – 2
fiekil – 1
Farklı derişimdeki iki şeker çözeltisi seçici geçirgen bir zar ile
ayrılarak şekil 1ʼdeki deney düzeneğinde, bir süre sonra şekil
2ʼde gösterilen değişim meydana gelmiştir.
E) I, II ve III
Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?
A) Su molekülleri ozmoz ile A kolundan B koluna geçmiştir.
B) Seçici geçirgen zar şeker moleküllerinin geçişine izin vermemiştir.
7.
Deriflim
C) A′ ve B′ kolları arasındaki derişim farkı, A ve B kolları arasındaki derişim farkından fazladır.
: Hücre içi
D) B ve B′ kollarındaki şeker molekülü sayısı aynıdır.
: Hücre d›fl›
E) B kolundaki çözeltinin ozmotik basıncı A kolundaki çözeltiden fazladır.
K
Cl
Mg
Mineral
çeflidi
Na
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
Yukarıdaki grafikte “Nitella” bitkisinin hücrelerinde ve yaşadığı
ortamda bulunan bazı minerallerin derişimleri gösterilmiştir.
Bu bitkinin metabolik faaliyetlerinin durması sonucunda
hangi minerallerin difüzyonla hücre dışına çıkması beklenir?
A) Yalnız K
B) Mg ve Na
C) K ve Na
10.
D) CI, Mg ve Na
E) K, CI ve Mg
Koful
8.
Hayvansal bir hücrede gerçekleşen aşağıdaki olaylardan
hangisi hücrenin canlı olduğunu kanıtlar?
Sitoplazma
Makromolekül
Yukarıdaki olayı gerçekleştiren bir hücreyle ilgili,
I. Prokaryot hücre yapısındadır.
A) Kendinden daha yoğun ortama bırakıldığında su kaybederek büzülmesi
II. Metabolik aktiviteye sahiptir.
B) İzotonik bir çözeltide bulunan glikoz moleküllerini hücre
içine alması
III. Kloroplast organeli içeremez.
IV. Hücre çeperi içerir.
C) Yapısındaki minerallerin difüzyonla hücre dışına çıkması
yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur?
D) Saf suya bırakıldığında aşırı miktarda su alarak patlaması
A) Yalnız I
E) Kendinden daha yoğun glikoz içeren bir çözeltiden glikoz
alması
110
1) D
2) A
3) A
4) E
5) D
B) Yalnız II
D) II ve IV
6) B
7) C
8) B
9) C
C) I ve III
E) I, II ve IV
10) B
1.
3.
Bir amip hücresi yalancı ayaklarını,
I. hareket,
X hücresi
Y hücresi
M çözeltisi
N çözeltisi
II. boşaltım,
III. beslenme
olaylarından hangileri gerçekleştirmek için kullanabilir?
Glikoz yoğunlukları aynı olan X ve Y hücreleri, yoğunlukları
bilinmeyen M ve N çözeltilerine konulup eşit süreli olarak
bekletiliyor. Bu süreçte X hücresinin sadece difüzyon, Y
hücresinin ise önce difüzyon sonra aktif taşıma ile glikoz aldığı
belirleniyor.
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
TEST – 5
Buna göre,
I. Deney başlangıcında N çözeltisinin glikoz yoğunluğu X
hücresinden daha fazladır.
4.
Bas›nç
X
II. X hücresinde metabolik aktivite görülmezken Y hücresinde görülür.
Emme kuvveti
Y
III. Deney sonunda Y hücresinin glikoz yoğunluğu X hücresinden çoktur.
yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur?
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız III
t1
t0
C) I ve II
Zaman
t2
Grafiğe göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Hücre başlangıçta hipertonik ortama konulmuştur.
B) X bitki hücresinin turgor basıncını, Y ise ozmotik basıncını göstermektedir.
C) t2 anında hücrenin yoğunluğu t0 anındaki yoğunluğuna
eşittir.
D) t0 – t1 zaman aralığında hücrenin yoğunluğu giderek artmıştır.
E) t1 – t2 zaman aralığında hücrenin koful hacmi giderek artmıştır.
2.
Aktif taşıma ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru
değildir?
5.
Aktif taşıma olayında görev yapan enzimler,
A) Maddelerin derişimin fazla olduğu tarafa doğru taşınmasını sağlar.
II. hücre zarı,
B) Canlı olan tüm hücrelerde gerçekleşebilir.
III. hücreler arası sıvı
C) Taşınım sırasında zardaki taşıyıcı proteinler ve enzimler
görev yapar.
kısımlarından hangilerinde bulunur?
D) Hücrelerin çevreleri ile polimer madde alış verişini sağlar.
A) Yalnız II
E) Gerçekleşmesi sırasında ATP hidroliz edilir.
I. sitoplazma,
D) II ve III
B) Yalnız III
C) I ve II
E) I, II ve III
111
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
Yukarıdaki grafikte t0 – t1 ve t1 – t2 zaman aralıklarında yoğunlukları farklı ortamlarda eşit süreli bekletilen bir bitki hücresinin turgor basıncı, ozmotik basıncı ve emme kuvvetinde
meydana gelen değişimler gösterilmiştir.
E) I, II ve III
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
6.
Bitkisel bir hücrenin üç ayrı ortama konulması sonucunda turgor basıncında meydana gelen değişimler aşağıdaki grafikte
gösterilmiştir.
9.
Glikoz deriflimi
: Hücre içi
: Hücre d›fl›
Turgor bas›nc›
t1
X
Y
Ortam
Z
Yukarıdaki grafikte bir bakteri hücresinin hücre içi ve hücre dışındaki glikoz derişiminin zamana bağlı değişimi verilmiştir.
Grafiğe göre,
Grafiğe göre bakteri hücresi ile ilgili,
I. Hücrenin ozmotik basıncı Y ortamında artmış, Z ortamında azalmıştır.
I. t2ʼde fagositoz ile aldığı nişasta moleküllerinin hidrolizini
gerçekleştirmiştir.
II. X ve Z ortamlarında bekletilen hücre ozmozla su almıştır.
II. t2ʼde hücre dışındaki glikozu aktif taşıma ile hücre içine
almıştır.
III. Y ortamı hücreye göre hipertoniktir.
III. t1ʼde hücre içi ve hücre dışı arasındaki yoğunluk farkını
korumak için ATP harcamıştır.
yorumlarından hangileri yapılabilir?
A) Yalnız III
B) I ve II
D) II ve III
yargılarından hangileri doğrudur?
C) I ve III
A) Yalnız II
E) I, II ve III
B) I ve II
D) II ve III
7.
Ortam
t2
C) I ve III
E) I, II ve III
10. Hipotonik çözeltiye bırakılan bir bitki hücresinde,
Özdeş yapıdaki üç hücreden,
Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
– X hipertonik çözeltiye,
I. turgor basıncı,
– Y hipotonik çözeltiye,
II. emme kuvveti,
– Z izotonik çözeltiye
III. ozmotik basınç
niceliklerinden hangilerinin azalması beklenir?
bırakılıp eşit süreli olarak bekletildiğinde,
A) Yalnız I
I. X hücresinin turgor basıncının artması,
B) Yalnız III
D) I ve III
II. Y hücresinin ozmotik basıncının azalması,
C) I ve II
E) II ve III
III. Z hücresinde plazmoliz olayının gerçekleşmesi
durumlarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
8.
11.
C) I ve II
E) II ve III
Hücre zarındaki madde taşınımı ile ilgili aşağıdaki olaylardan hangisinin aksaması hücreye madde alınımının düzensizleşmesine neden olmaz?
A hücresi
B hücresi
Hipertonik
çözelti
Hipotonik
çözelti
Yukarıdaki gibi hazırlanan bir deney düzeneğinde A ve B
hücrelerinde meydana gelen değişimler ile ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Aktif taşıma
A) A hücresi hemolize uğrar.
B) Ekzositoz
B) B hücresinin derişimi azalır.
C) Fagositoz
C) A hücresinin ozmotik basıncı azalır.
D) Kolaylaştırılmış difüzyon
D) B hücresi ozmozla su kaybeder.
E) Pinositoz
E) A hücresi deplazmolize uğrar.
112
1) A
2) D
3) D
4) B
5) A
6) E
7) B
8) B
9) D
10) E
11) B
CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ HÜCRE
2
KONU ÖZETI
Hayvan hücresi
Hücre Organelleri ve Çeşitleri:
Virüs
Çekirdek
¡ Ökaryot hücreler hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç temel kısımdan oluşurlar.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
BÖLÜM
HÜCRE ORGANELLERİ VE
ÇEŞİTLERİ
Sitoplazma:
¡ Hücre içinin çekirdek dışında kalan kısmına sitoplazma denir.
Bakteri
Virüs, bakteri ve ökaryot bir hücrenin büyüklüklerinin karşılaştırılması
¡ Sitoplazma organeller ve bunların içinde yer aldığı yarı akışkan bir sıvı olan sitozolden oluşur. Bu sıvının büyük bir kısmı su, geri kalanı ise bu sıvı içinde çözünmüş olarak bulunan organik ve inorganik maddelerden meydana gelir.
Ribozom:
¡ Protein sentezinin gerçekleştiği organeldir.
¡ Ribozomal RNA (rRNA) ve proteinden oluştuğu için nükleoprotein yapıdadır.
¡ Serbest olarak sitoplazma, mitokondri ve kloroplastta; bağlı olarak endoplazmik retikulum ve çekirdek zarında bulunur.
Düz ER
Çekirdek zar›
Endoplazmik Retikulum:
¡ Ökaryot hücrelerin çekirdek zarı ile hücre zarı arasında uzanan kanalcık ve borucuklar sistemidir. Hücre içi madde taşınımında görev alır.
Çekirdek
Granüllü ER
Kesecik
Golgi
cisimciği
Lizozom
Plazma zar›
Koful
Hücre organelleri arasındaki ilişkiyi gösteren
şema
¡ Zarı üzerinde ribozom bulunduranları granüllü endoplazmik retikulum, ribozom
bulundurmayanları granülsüz endoplazmik retikulum olarak adlandırılır.
¡ Granüllü endoplazmik retikulumun miktarı, protein üretimi fazla olan hücrelerde
çoktur. Ribozomda üretilen proteinleri işlenmesi için golgi cisimciğine taşır.
¡ Granülsüz endoplazmik retikulum daha çok lipit ve karbonhidrat sentezinde
görev alır. Kas hücrelerinde kalsiyum depolar.
Golgi Cisimciği:
¡ Zarla çevrili disk şeklinde üst üste dizilmiş yassı keselerden oluşur.
¡ E. Rʼden gelen protein, karbonhidrat ve lipit yapılı molekülleri işleyerek, kesecikler halinde gitmesi gereken bölgelere gönderir. Enzim ve hormon salgılayan
hücrelerde bol miktarda bulunur.
113
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
¡ Zarsız bir organel olduğundan ökaryot ve prokaryot hücrelerde ortak olarak bulunur.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
Lizozom:
¡ Sindirim enzimlerini içeren zarla çevrili keseciklerdir.
Ifl›k enerjisi
¡ Üretiminde sırasıyla ribozom, endoplazmik retikulum ve golgi organelleri görev
yapar.
¡ Görevi fagositoz ya da pinositoz ile alınan polimer besinlerin hücre içinde sindirimini gerçekleştirmektir.
EKOS‹STEM
¡ Ölü ya da yaşlanan hücrelerin lizozomları patlar. Serbest kalan enzimlerin hücreyi parçalamasına otoliz denir.
Kloroplastlardaki
fotosentez
CO2 + H2O
Mitokondrideki
hücre solunumu
Organik
+ O2
moleküller
Mitokondri:
¡ Oksijenli solunumla hücrenin metabolik faaliyetleri için gerekli olan ATPʼ yi üretir. Bu nedenle hücrenin elektrik santrali olarak kabul edilir.
C6H12O6 + 6O 2 " 6CO2 + 6H2O + 38ATP + ısı
Birçok hücresel ifl için güç sa€lar
¡ Biri dışta diğeri içte olmak üzere çift katlı bir zarla çevrilidir. İç zarı kıvrımlı bir yapada olup krista olarak adlandırılır. Kıvrımları arasında matriks adı verilen bir
sıvı bulunur.
Is› enerjisi
¡ Matrikste mitokondriye özgü DNA, RNA ribozom ve solunum enzimleri bulunur.
ATP
Mitokondri ve kloroplast organelleri arasındaki etkileşim.
¡ Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde, çekirdek DNAʼsının kontrolünde bölünerek
sayısını artırabilir.
Plastitler:
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
¡ Bitki ve alglerde bulunan organellerdir. Yapı ve görevlerine göre üç grupta incelenirler.
a – Kloroplast:
¡ Fotosentez ile bitkinin ihtiyacı olan organik besinleri sentezler.
6CO 2 + 6H 2O
Klorofil
Iflık enerjisi
C6H12O6 + 6O 2
¡ Çift katlı bir zar ile çevrilidir. İçini dolduran renksiz ara maddeye stroma adı verilir. Bu sıvının içinde DNA, RNA, ribozom ve fotosentez enzimleri bulunur.
¡ Üçüncü zar sistemi olan tilakoitler üst üste dizilerek granumları oluşturur. Tilakoit zarın üzerinde klorofil pigmentleri bulunduğundan granumlar yeşil renklidir.
¡ Kendine özgü DNAʼsı olduğundan çekirdek DNAʼsının kontrolünde bölünerek
sayısını artırabilir.
¡ Bitkinin yaprak ve otsu gövde gibi kısımlarında bulunurken, kök ve odunsu
gövde gibi kısımlarında bulunmaz.
b – Kromoplast:
¡ Bitkilerde yeşil hariç, diğer renkleri veren pigmentlerdir. Ksantofil (sarı), likopen
(kırmızı) ve karoten (turuncu) pigmentleri kromoplastlarda bulunur.
c – Lökoplast:
¡ Renksiz plastitlerdir. Daha çok bitkinin kök, tohum ve toprak altı gövdesi gibi
depo organlarının hücrelerinde bulunur. Nişasta, protein ve yağ gibi organik besinleri depolar.
114
Sentriyol çifti
¡ Tek katlı zarla çevrili içi sıvı dolu keseciklerdir. Yapı ve işlevine göre üç grupta
incelenir.
Kardefl
kromatitler
¡ Kontraktil koful, tatlı sularda yaşayan tek hücreli ökaryot canlılarda (amip, öglena ve paramesyum gibi) bulunur. Hücreye giren fazla suyu hücre dışına pompalar.
¡ Besin kofulu, endositoz sonucu oluşur. Hücre içinde lizozomla birleşerek sindirim kofullarını oluşturur.
¡ Merkezi koful, bitki hücrelerinde bulunur. Turgor basıncının ayarlanması, bazı
maddelerin geçici olarak depolanması gibi olaylarda görev yapar.
Mitoz bölünme sırasında sentrozomlar arasında iğ iplikleri oluşur.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
Koful:
Sentrozom
Sentrozom:
¡ Hayvan hücrelerinde (olgun alyuvar, sinir ve yumurta hücresi hariç) ve ilkel yapılı bitki hücrelerinde bulunurken, gelişmiş yapılı bitki hücrelerinde bulunmaz.
¡ Bir sentrozom bir çift sentriyol içerir. Bu yapılar hücre bölünmesi öncesinde eşlenerek, hücrenin zıt kutuplarına doğru hareket eder ve aralarında iğ iplikleri
oluşur.
Hücre İskeleti:
¡ Protein yapılı bir ağ olup hücrenin şeklinin korunması ve hareketinin sağlanması gibi olaylarda görev yapar.
Çekirdek:
¡ Ökaryot hücrelerin kalıtım ve yönetim merkezidir. Bölünme, büyüme ve onarım
gibi metabolik olaylar çekirdek tarafından denetlenir.
¡ Bölünme halinde olmayan bir hücrenin çekirdeği çekirdek zarı, çekirdekçik, çekirdek plazması (karyoplazma) ve kromatin olmak üzere dört farklı kısımdan
oluşur.
Hücrelerin karşılaştırılması:
¡ Ökaryot hücrelerde DNA çekirdekte yer alırken, prokaryot hücrelerde DNAʼyı
sitoplazmadan ayıran bir zar yoktur. Ayrıca ökaryot hücrelerde zarlı organeller
bulunurken, prokaryot hücrelerde zarlı organeller bulunmaz.
¡ Endosimbiyozis hipotezi ökaryot hücrelerde bulunan mitokondri ve kloroplast
organellerinin oluşumunu açıklamaya çalışmaktadır. Bu hipoteze göre oksijenli
solunum yapan mor bakterinin ökaryot bir hücreye girip yaşama birliği oluşturmasıyla mitokondri organeli oluşmuştur. Kloroplast organeli ise benzer bir şekilde fotosentez yapabilen siyanobakterilerin ökaryot bir hücreye girmesi sonucu
meydana gelmiştir.
¡ Koloniler bir hücreden çok hücreli canlılara geçişi simgeleyen hücre kümeleridir. Volvoks, pandorina ve eudorina gibi koloni çeşitleri bulunur.
115
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
¡ Hücre iskeleti mikrotübül, mikrofilament ve ara filament olarak adlandırılan üç tip
liften oluşur.
Mini Sınav
Aşağıda farklı hücrelerde bulunan bazı yapılar verilmiştir.
Venn diyagramı üzerinde bu yapıların bulunduğu hücre çeşitlerini karşılaştırınız.
P
1.
k
ro
a ry
Ö k a ry o t h ü
ot h ü c re
3.
cr e
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
11 12 1
2
10
3
9
4
8
7 6 5
Tatlı sularda yaşayan Volvoks kolonisinin tek hücreli canlılar
ile çok hücreli canlılar arasında geçiş formu olarak kabul edilmesinin nedenini araştırarak yazınız.
1. Plazma zarı
5. Mezozom
2. Kloroplast
6. Ribozom
............................................................................................
3. Lizozom
7. Çekirdek
............................................................................................
4. Hücre duvarı
8. Mitokondri
............................................................................................
............................................................................................
2.
............................................................................................
............................................................................................
Ifl›k enerjisi
EKOS‹STEM
............................................................................................
CO2 + H2O
Mitokondrideki
hücre solunumu
Organik + O
2
moleküller
ATP
4.
Kan şekerinin düşürülmesinde görev yapan insülin hormonu
pankreasın langerhans adacıklarında üretilerek kana verilir.
Bu süreçte gerçekleşen aşağıdaki olayları kutucuk numaralarını kullanarak sıralayınız.
Birçok hücresel ifl için güç sa€lar
Is› enerjisi
Yukarıdaki şemada görev alan kloroplast ve mitokondri organelleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden kloroplasta özgü olanların yanına “K”, mitokondriye özgü olanların yanına “M”, her
ikisi içinde geçerli olanların yanına “O” harfi yazınız.
1. Işık enerjisi kullanarak inorganik molekülleri organik
maddelere dönüştürme
2. Kendine ait nükleik asit, ribozom ve ETS içerme
3. Biri düz diğeri kıvrımlı olan iki zar tabakası ile çevrili
olma
4. Ökaryot yapılı ototrof ve heterotrof hücrelerde bulunabilme
Yemekten sonra kan
flekerinin yükselmesi
sonucu pankreas
hücrelerinin uyar›lmas›
‹nsülin hormonunun
golgi cisimci€inde
paketlenmesi
1
2
‹nsülinin granüllü
endoplazmik retikulum
ile golgi cisimci€ine
tafl›nmas›
3
Salg› keseci€inin hücre
zar› ile birleflmesi
sonucu insülinin kana
geçmesi
Genetik flifreye göre
ribozom organelinde
insülinin sentezlenmesi
4
5. Gerekli durumlarda kendini eşleyerek sayısını artırma
6. Halkasal yapıda çift zincirden oluşan DNA içerme
5
7. Ürettiği ATPʼyi sadece kendine ait metabolik etkinliklerde kullanma
8. Güneş ışığını soğurabilecek pigmentlere sahip olma
117
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
............................................................................................
Kloroplastlardaki
fotosentez
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
5.
I
Uzun süreli
ıfl›k uygulamas›
Renksiz
II
Klorofilin yap›s›n›n
bozulmas›
Yeflil
Memelilerin olgun alyuvarları gibi aşırı özelleşmiş hücreler
III
hariç, oksijenli solunum yapan tüm ökaryot hücrelerde
Sarı
........................ organeli bulunur. Bu organel ........................
Yukarıda plastitlerin birbirine dönüşümü şematize edilmiştir.
Verilen bilgilere göre I, II ve III numaralı plastit çeşitlerini yazınız.
zarla çevrilidir. ...................... olarak adlandırılan zar oldukça
I. ..........................................................................................
ile ATP sentezlenir. Bu organelin iç kısmında ........................
kıvrımlı bir yapıya sahiptir. Bu kıvrımlarda bulunan
........................ elemanları aracılığı ile oksidatif fosforilasyon
adı verilen bir sıvı bulunur. Bu sıvının içinde halkasal yapılı bir
II. .........................................................................................
........................ molekülü, RNA ve ribozom bulunur.
III. ..........................................................................................
9.
6.
V
I
Endoplazmik retikulum ile ilgili aşağıda verilen özelliklerden
granüllü endoplazmik retikuluma ait olanların yanındaki kutucuğa “A”, granülsüz endoplazmik retikuluma ait olanların yanıdaki kutucuğa “B” harfi yazınız.
VI
II
VII
1. Kas hücrelerinde kalsiyum depolar.
VIII
2. Zarı üzerinde ribozom bulundurur.
III
3. Karaciğer hücrelerinde işlevini tamamlayan ilaçları parçalar.
IV
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
4. Pankreas gibi salgı yapan hücrelerde bol miktarda bulunur.
5. Hayvan hücrelerinde glikozun fazlasını glikojen olarak
depolar.
6. Yağ sentezi yapan deri hücrelerin bol miktarda bulunur.
7.
Bir bilim insanı bitki hücrelerinden izole ettiği mitokondri (l),
ribozom (n), lökoplast (s), golgi cisimciği (l) ve endoplazmik retikulum (∼) organellerini beş farklı deney tüpüne aşağıdaki gibi koymuştur.
Bitkisel bir hücreye ait numaralandırılmış yapılarla ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların
yanına “Y” harfi yazınız.
1. I nolu yapı prokaryot hücrelerde bulunmaz.
2. II nolu yapı üzerinde ribozom organeli bulunur.
3. Hücredeki tüm metabolik aktivitelerde, III nolu yapının
ürettiği ATP kullanılır.
4. IV nolu yapı canlı olup, seçici geçirgen özelliğe sahiptir.
I
II
III
IV
V
Bu deney tüplerine DNA ayıracı eklenmesi durumunda hangi
deney tüplerinde renk değişiminin olması beklenir?
.................................................................................................
8.
Tablodaki anahtar kelimeleri kullanarak aşağıdaki metni tamamlayınız.
118
3 DNA
3 matriks
3 çift
3 krista
3 ETS
3 mitokondri
5. V nolu yapı lipit ve karbonhidrat sentezi yapan hücrelerde daha fazla bulunur.
6. İlgili hücrenin yaşlanması durumunda VII nolu yapıda
kalınlaşma görülebilir.
7. VII nolu yapı hiç kesintiye uğramadan hücre zarını
çevreler.
8. VIII nolu yapı bitkinin canlı olan tüm hücrelerinde bulunur.
Mini Sınav
1.
Kanser tedavisinde kullanılan yöntemlerden biri de kemoterapidir. Bu tedavide kullanılan ilaçlardan bir grubu sentrozom
organelini işlevsiz hale getirir. Bu durumun kanser tedavisinde
nasıl bir yarar sağladığını açıklayınız.
3.
II
I
............................................................................................
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
11 12
2
10
3
9
4
8
7 6 5
............................................................................................
............................................................................................
Yukarıda bazı kısımları numaralandırılarak verilen kloroplast
organeli ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
............................................................................................
a) Bu organelde gerçekleşen fotosentez olayının tepkimesini yazınız.
............................................................................................
...........................................................................................
............................................................................................
b) Hangi âlemlerde yer alan canlılarda bu organel bulunabilir.
............................................................................................
............................................................................................
c) Numaralandırılmış kısımların isimlerini yazınız.
I. .....................................................................................
2.
3 çekirdek zarı
3 protein
3 endoplazmik retikulum
3 polizom
3 kloroplast
3 peptit
3 rRNA
3 mitokondri
............................................................................................
..........................................................................................
............................................................................................
Tabloda verilen anahtar kelimeleri kullanarak ribozom organeli ile ilgili aşağıdaki metni tamamlayınız.
Ribozom ........................ ve ........................ den yapılmış zar-
..........................................................................................
4.
Aşağıda bir bitki hücresinde glikoprotein moleküllerinin üretimi ve hücre zarının yapısına katılması şematize edilmiştir.
sız bir organeldir. Bu organelde amino asitler arasında
I
Glikoz
moleküllerinin sentezi gerçekleşir. Ribozomlar sitoplazmada
II
Protein
tek tek bulunabileceği gibi, protein sentezinin hızlı olduğu hüc-
Bu olay sırasında görev yapan numaralandırılmış organelleri
yazınız.
...................... bağları oluşturularak canlıya özgü olan protein
III
IV
Glikoprotein
Hücre zarı
relerde yan yana dizilerek ........................ ları da oluşturabilirler. Ayrıca ribozomlar serbest olarak ........................ ve
........................
organellerinin
içinde
bulunduğu
gibi
I. ..........................................................................................
II. ..........................................................................................
........................ ve ........................ üzerinde bağlı olarakta bu-
III. ..........................................................................................
lunur.
IV. ..........................................................................................
119
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
II. .....................................................................................
d) I nolu kısmın yeşil renkli görülmesinin nedenini yazınız.
Lizozom organellerinin parçalanması ile elde edilen özüt, aşağıdaki deney tüplerine ayrı ayrı ilave ediliyor ve hidroliz reaksiyonları tamamlanıncaya kadar bekleniyor.
7.
Mitokondri
DNA
Sitoplazma
n
ma
Za
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
5.
Atasal
prokaryot
Özüt
Özüt
Mor bakteri
Plazma zar›
Endoplazmik
retikulum
Mitokondri Plastit
Çekirdek
Özüt
Çekirde€i ve
iç zar sistemi
olan hücre
– Nötr ya€
– Amino asit
– Vitamin
A
– Gliserol
– Niflasta
– Maltoz
B
– Ya€ asiti
– Protein
– Laktoz
C
Atasal
heterotrof
ökaryot
Plazma zar›n›n
katlanmas›
Çekirdek
zar›
Siyanobakteri
Atasal
fotosentetik
ökaryot
Ökaryot hücrelerin ortaya çıkmasını açıklayan yukarıdaki modele göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
Bu sürenin sonunda A, B ve C tüplerinde bulunan organik
molekülleri yazınız.
a) Çekirdek zarı nasıl oluşmuştur?
A tüpü : ..................................................................................
...........................................................................................
B tüpü : ...................................................................................
...........................................................................................
C tüpü : ...................................................................................
b) Mitokondri organeli nasıl oluşmuştur?
............................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
c) Kloroplast organeli nasıl oluşmuştur?
............................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
6.
Aşağıda I numaralı sütunda hücre çekirdeğine ait bazı yapılar, II numaralı sütunda ise bu yapılarla ilgili bazı özellikler verilmiştir. Uygun eşleştirmeleri yapınız.
I
120
II
........
1. Kromatin
a. Bölünme sırasında kromatin
ipliklerin kısalıp, yoğunlaşması ile oluşur.
........
2. Çekirdek zarı
b. İçinde protein, enzim, mineral ve nükleik asitler bulunan
çekirdek sıvısıdır.
........
3. Kromozom
c. Ribozomal RNAʼnın sentezlendiği çekirdek bölümüdür.
........
4. Çekirdekçik
d. Proteinlerle organize olmuş
ipliksi yapıdaki DNAʼdır.
........
5. Karyoplazma
e. Üzerinde protein yapısında
olan porlar bulunur.
8.
I
II
III
Yukarıdaki organelleri bulunduğu canlı türü sayısına göre çoktan aza doğru sıralayınız.
............................................................................................
Mini Sınav
1.
3.
X
A
B
Y
Yukarıda ökaryot bir hücrede bulunan A ve B organelleri arasındaki madde alış verişi şematize edilmiştir. Bu organeller ile
X ve Y maddeleri için aşağıda yapılan eşleştirmelerden
Yukarıda mozaik virüsü tarafından enfekte edilen tütün yapraklarında oluşan benekler gösterilmiştir. Bu virüs, zarı geçerek bir tütün hücresini enfekte ettikten hemen sonra yeni
oluşan virüsler başka zarları geçmek zorunda kalmaksızın,
yapraktaki tüm hücrelere yayılırlar. Bu durumun nasıl gerçekleştiğini araştırarak yazınız.
.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
11 12
10
3
9
4
8
7 6 5
doğru olanların yanına “3”, yanlış olanların yanına “X” işaretini koyunuz.
A organeli
........ 1. Ribozom
...............................................................................................
........
................................................................................................
2. Golgi
cisimciği
B organeli
X maddesi
Y maddesi
Kloroplast Su
Amino asit
Lizozom
ATP
Enzim
........ 3. Kloroplast Lökoplast Glikoz
Nişasta
........ 4. Lizozom
Gliserol
................................................................................................
Ribozom
........ 5. Mitokondri Kloroplast
2.
Kloroplast
Lökoplast
Kromoplast
........
I
II
6. Granülsüz Golgi
E.R
cisimciği
Enzim
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
................................................................................................
KarbondiokOksijen
sit
Protein
Selüloz
III
Bitki hücrelerinde bulunan plastit çeşitleri ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) Bir havucun kök hücrelerinde hangi plastitler bulunur?
..........................................................................................
b) Hangi plastitlerde nükleik asit bulunur?
.........................................................................................
c) Hangi plastitlerde güneş ışığı yardımıyla organik besin
sentezi gerçekleşir?
.........................................................................................
d) Fasulye tohumunda protein, ayçiçeği tohumunda yağ depolayan plastit çeşitleri hangileridir?
4.
Hücrelerdeki yıpranan organeller lizozom enzimleri tarafından
parçalanır.
Bu
durumun hücreye sağladığı
faydaları yazınız.
...............................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
...............................................................................................
.........................................................................................
121
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
7.
5.
Golgi cisimciği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların
yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.
Merkezi
koful
Kontraktil
koful
Besin
kofulu
1. Hücre zarının yapısına katılan glikoprotein, glikolipit ve
lipoprotein gibi moleküllerin sentezinde görev yapar.
A
B
C
2. Salgı yapan prokaryot ve ökaryot hücrelerde bol miktarda bulunur.
Yukarıda verilen koful çeşitleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi
yazınız.
3. Granüllü endoplazmik retikulumdan ayrılan yassı keseciklerden oluşur.
4. Lizozom organelinin oluşumunda görev yapar.
1. A yapısı bitki hücrelerinde turgor basıncının ayarlan-
5. Ürettiği tüm maddeleri ekzositoz ile hücre dışına gönderir.
masını sağlar.
2. B yapısı tatlı sularda yaşayan prokaryot ve ökaryot ya-
6. Kendine özgü DNAʼsı sayesinde bölünerek sayısını
artırır.
pılı hücrelerde bulunur.
7. Keselerinin sayısı doku tipine ve metabolik faaliyetlere
göre değişir.
3. C yapısı hayvan hücrelerinde endositoz sonucu oluşur.
8. Hücrede genellikle çekirdeğe ve endoplazmik retikuluma yakın yerde bulunur.
4. A ve B yapıları sürekli, C yapısı ise geçici kofullara
örnektir.
5. A yapısında bulunan antosiyanin gibi pigmentler, içindeki sıvının asit ya da baz oluşuna göre renk değiştirebilir.
8.
10
1
6. A ve B kofulları çift katlı zarla çevrili iken, C kofulu zar-
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
sızdır.
2
9
7. B yapısı enerji harcayarak hücreye giren suyun fazlasını dışarıya atarak hücrenin patlamasını engeller.
3
8. A yapısı genç bitki hücrelerinde büyük, yaşlı bitki hücrelerinde ise küçüktür.
8
6.
Hücresel organellere ait aşağıdaki kavramları açıklayınız.
7
4
„ Polizom : ............................................................................
6
5
.................................................................................................
„ Otoliz : ...............................................................................
Hayvan hücresine ait yukarıdaki şemada numaralandırılmış
kısımların isimlerini yazınız.
................................................................................................
1. .............................
6. ..............................
„ Granum : ............................................................................
2. .............................
7. .............................
.................................................................................................
3. .............................
8. .............................
„ Sisterne : ............................................................................
4. .............................
9. ..............................
................................................................................................
5. .............................
10. ..............................
122
1.
Amipin hücre dışında bulunan polimer bir besini alıp sindir-
3.
mesi sırasında gerçekleşen aşağıdaki olayları kutucuk numaralarını kullanarak sıralayınız.
Besin kofulu ile
lizozomun
birleflmesi
1
Amipin yalanc›
ayak oluflturmas›
2
Oluflan
monomerlerin
sitozole geçmesi
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
Mini Sınav
11 12
10
9
4
8
7 6 5
Mitokondri organeli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.
3
1. Oksijenli solunum yapan tüm hücrelerde bulunur.
Fagositoz ile
besin kofulunun
oluflmas›
4
Sindirilemeyen
organik at›klar›n
ekzositozla
at›lmas›
5
Lizozom
enzimlerinin
polimeri yap›
tafllar›na
parçalamas›
2. Hücre dışına çıkarıldığında metabolik faaliyetlerini
devam ettirebilir.
3. İç zarının yüzey alanı, dış zarından daha fazladır.
4. Enerji ihtiyacı fazla olan sinir, karaciğer ve kas gibi hücrelerde sayısı diğer hücrelere göre daha çoktur.
6
5. DNAʼsının fiziksel ve kimyasal etkiler ile bozulması
hücre metabolizmasının hızlanmasına neden olur.
2.
Bir hücredeki lizozomlardan birkaç tanesi parçalanırsa hücre
zarar görmez. Ancak bir hücredeki lizozomların tamamı parçalanırsa hücre kendi kendini sindirir (otoliz). Bu durumun nedenini araştırarak yazınız.
............................................................................................
4.
İnsan hücreleri ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) ATP sentezinin gerçekleştiği hücresel yapılar hangileridir?
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
.....................................................................................…
b) Nükleoprotein yapıda olan hücresel yapılar hangileridir?
.....................................................................................…
c) Eşlenerek sayısını artırabilen organeller hangileridir?
............................................................................................
.....................................................................................…
............................................................................................
d) Lizozom organelinin oluşumunda görev yapan organelleri sırasıyla yazınız.
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
.....................................................................................…
e) Hücre iskeletini oluşturan lif tiplerini yazınız.
.....................................................................................…
123
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
6. Kendine özgü olan DNAʼsı ve ribozomları matriks sıvısında bulunur.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
5.
Rus biyolog C. Mereschkovsky tarafından oluşturulan endosimbiyotik hipoteze göre ökaryot hücrelerde bulunan mitokondri ve kloroplast organelleri prokaryot hücrelerden köken
almaktadır. Mitokondri ve kloroplasta ait bu görüşü destekleyen üç özellik yazınız.
7.
Aşağıda ökaryot bir hücrede gerçekleşen metabolik olaylara
ait grafikler verilmiştir. Grafiklerin altına metabolik olayın gerçekleştiği organel çeşitlerini yazınız.
Glikoz
Oksijen
Su
1. ............................................................................................
Selüloz
............................................................................................
I. …………………
2. ............................................................................................
Glikoz
Karbondioksit
II. …………………
Klorofil
Protein
III. …………………
Gliserol ve
ya€ asiti
............................................................................................
3. ............................................................................................
Niflasta
IV. …………………
............................................................................................
Oksijen
V. …………………
Nötr
ya€
VI. …………………
............................................................................................
6.
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
Aşağıda ökaryot yapılı hücrelerde gerçekleşen bazı metabolik olaylar verilmiştir.
Venn diyagramı üzerinde bu metabolik olayların gerçekleştiği
hücre çeşitlerini karşılaştırınız.
tk
Bi
i hü
cr e s i
H a yv a n h ü c
res
i
8.
Numaralandırılmış kutucuklarda canlıların toplandığı altı âlem
verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları
cevaplayınız.
1. Bakteri
2. Arke
3. Protista
4. Mantar
5. Bitki
6. Hayvan
a) Hangi âlemlerde bulunan canlılar prokaryot hücre yapısındadır?
............................................................................................
1. Kloroplast organelinde üretilen glikozun bir kısmının lökoplastlarda nişasta olarak depolanması.
2. Ribozomda üretilen organik moleküllerin granüllü endoplazmik retikulum ile golgi cisimciğine taşınması.
b) Hangi âlemlerde bulunan canlılarda mitokondri organeli
bulunur?
............................................................................................
3. Hipotonik ortama konulan bir hücrenin su olarak patlaması.
c) Hangi âlemlerde bulunan canlıların ototrof türleri bulunur?
4. Mitokondride üretilen ATPʼnin hücre zarında gerçekleşen
aktif taşıma olayında kullanılması.
............................................................................................
5. Golgi cisimciğinde üretilen selüloz moleküllerinin hücrenin ortasında birikmesi ile sitoplazma bölünmesinin gerçekleşmesi.
6. İhtiyaç duyulan inorganik maddelerin dış ortamdan hazır
olarak alınması.
7. Hücre bölünmesi öncesinde kendini eşleyen sentriyollerin
bölünme başladığında kromozomların hareketini sağlayan mikrotübülleri oluşturması.
124
d) Hangi âlemlerde bulunan canlıların kitin yapılı hücre duvarları bulunur?
............................................................................................
e) Hangi âlemlerde kloroplast organelini içeren hücre çeşitleri bulunabilir?
............................................................................................
1.
Aşağıdaki canlı gruplarından hangisinde çekirdek ve zarlı
organeller bulunmaz?
A) Protista
B) Bitkiler
5.
Aşağıda bir bitki hücresinin zarında bulunan glikoprotein molekülünün üretimi verilmiştir.
C) Hayvanlar
D) Mantarlar
Protein
I
E) Arkeler
III
Amino asit
II
2.
Hücre teorisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru
değildir?
Glikoprotein
Glikoz
Şemadaki numaralandırılmış organeller aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Tüm metabolik faaliyetler hücrenin sitoplazmasında gerçekleşir.
I
B) Bütün canlılar bir ya da daha fazla hücreden oluşmuştur.
A)
C) Yeni hücreler var olan hücrelerin bölünmesi sonucunda
meydana gelir.
B)
D) Hücreler canlıların yapısal ve işlevsel birimleridir.
C)
E) İçerdikleri kalıtım materyallerini ana hücreden yavru hücreye aktarırlar.
D)
E)
3.
IV
II
III
IV
Kloroplast Ribozom
Endoplazmik
Golgi cisimciği
retikulum
Mitokondri Kloroplast Golgi cisimciği Endoplazmik
retikulum
Ribozom Kloroplast Endoplazmik
Golgi cisimciği
retikulum
Kloroplast Ribozom Lizozom
Endoplazmik
retikulum
Ribozom Kloroplast Golgi cisimciği Lizozom
A) Katabolik tepkimeleri gerçekleştirir.
B) Sitoplazmadan oksijen alır.
6.
Aşağıdaki tepkimelerden hangisini gerçekleştiren organel çeşidi tüm canlılarda ortak olarak bulunur?
D) İnorganik maddeleri organik maddeye çevirir.
A) 6CO 2 + 6H 2O $ C6H12O6 + 6O2
E) Sitoplazma pHʼının düşmesine neden olur.
B) Ya€ + 3H2O $ 1Gliserol + 3 Ya€ asiti
C) ^nh Amino asit $ Protein + ^n - 1h H 2O
D) C6H12O6 $ 2C 2H5OH + 2CO 2 + 2ATP
4.
Kloroplast organeline ait,
E) ^nh Glikoz $ Niflasta + ^n - 1h H 2O
I. yassı keseciklerin üst üste dizilmesi ile oluşan yapı,
II. iç kısmı dolduran renksiz ara madde,
III. klorofil pigmentinin üzerinde bulunduğu zar yapısı
kısımlarının adlandırılması aşağıdakilerden hangisinde
doğru olarak verilmiştir?
I
II
III
7.
Lizozom organelinin oluşumunda,
I. ribozom,
A)
Granum
Stroma
Tilakoit
II. golgi cisimciği,
B)
Stroma
Granum
Tilakoit
III. endoplazmik retikulum
C)
Tilakoit
Stroma
Granum
organelleri hangi sıra ile görev yapar?
D)
Granum
Tilakoit
Stroma
A) I – II – III
E)
Tilakoit
Granum
Stroma
B) I – III – II
D) III – I – II
C) II – III – I
E) III – II – I
125
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
Mitokondri organeli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
yanlıştır?
C) Ürettiği ATP hücredeki bazı organellerin faaliyeti sırasında
harcanır.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
TEST – 1
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
8.
11. Mitokondri ve kloroplast organellerinin,
Ökaryot bir hücrede gerçekleşen,
I. kasılma için gerekli olan kalsiyumun depolanması,
I. halkasal yapıda DNA içermeleri,
II. ribozomda üretilen proteinlerin golgi cisimciğine taşınması
II. iğ ipliği oluşturmadan bölünmeleri,
III. ihtiyaç duyulan lipit ve karbonhidratların üretilmesi
metabolik aktivitelerinin granüllü ve granülsüz endoplazmik retikulum ile eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Granüllü endoplazmik
retikulum
III. ribozom büyüklüklerinin 70S olması
özelliklerinden hangileri bu organellerin bakterilerden
köken aldığını savunan endosimbiyozis hipotezini destekler?
A) Yalnız I
Granülsüz endoplazmik
retikulum
A)
I ve II
I ve III
B)
II
I ve III
C)
II ve III
I ve III
D)
I ve II
III
E)
I ve III
II ve III
B) Yalnız III
D) II ve III
E) I, II ve III
12. Üç farklı hücreye ait bazı özellikler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Hücre
çeşidi Ribozom
9.
C) I ve II
Hücre metabolizmasına ait olan,
Organeller
Hücre duvarı
Çekirdek
Kloroplast
X
Var
Var
Var
Var
Y
Var
Var
Yok
Yok
Z
Var
Yok
Var
Yok
I. mitokondride oksijenli solunum,
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
II. ribozomda protein sentezi,
III. kloroplastta fotosentez
Tabloya göre,
tepkimelerinin gerçekleştiği hücrelerin sayısına göre çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
I. Y hücresi prokaryot yapıdadır.
II. X hücresi fotosentetik bir canlıya aittir.
III. Z hücresi X hücresinden daha gelişmiştir.
A) I – II – III
B) I – III – II
D) II – III – I
C) II – I – III
IV. Z hücresi hayvanlar âleminde bulunan bir canlıya aittir.
E) III – II – I
yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur?
A) I ve II
B) I ve III
D) I, II ve III
C) II ve IV
E) I, II, III ve IV
10. Bir hücreli canlılardan çok hücreli canlılara geçiş formu
olarak oluşan,
13. Canlıların tamamında aşağıdaki metabolik olaylardan
hangisi ortak olarak gerçekleşir?
I. pandorina,
II. volvoks,
A) Oksijenli solunum ile ATP üretimi
III. eudorina
B) Bölünme öncesinde sentriyol eşlenmesi
kolonilerinin hangilerinde hücreler arası iş bölümü görülür?
C) Genetik şifreye göre protein sentezi
D) Besin sentezi sırasında oksijen üretimi
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
126
1) E
2) A
C) Yalnız III
E) Hücrede üretilen makromoleküllerin ekzositoz ile hücre dışına atılması
E) I ve III
3) D
4) A
5) C
6) C
7) B
8) B
9) C
10) B
11) E
12) A
13) C
1.
Ribozom organeli ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır
5.
Aşağıda bir bitki hücresinde ait bazı organellerin aynı anda
yapılan ölçümleri ile elde edilen aktivitelerin oranları verilmiştir.
A) Amino asitleri peptit bağı ile bağlayarak protein sentezini
gerçekleştirir.
Aktivite
oran›
: Ribozom
: Kloroplast
B) Protein sentezinin hızlı olduğu hücrelerde yan yana gelerek polizomları oluşturur.
: Mitokondri
: Golgi cisimci€i
C) Ökaryot hücrelerin sitoplazmasında bulunanları prokaryot
hücrelerde bulunanlara göre daha büyüktür.
Organel çeflidi
D) Nükleoprotein yapıda olduğundan gerekli durumlarda bölünerek sayısını artırabilir.
Grafiğe göre bu hücre ile ilgili aşağıdaki yorumlardan
hangisi yanlıştır?
E) Biri büyük diğeri küçük olarak adlandırılan iki alt birimden
oluşur.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
TEST – 2
A) Ürettiği oksijen miktarı tükettiğinden fazladır.
B) Grafik aydınlık ortamda yapılan ölçümler sonucu çizilmiştir.
2.
C) Anabolik tepkimeleri katabolik tepkimelerinden hızlıdır.
Lizozom aktivitesi artan bir hayvan hücresinin sitoplazmasında meydana gelen değişimlerle ilgili,
Monomer
miktarı
Su
miktarı
Yo€unluk
Zaman
Zaman
I
D) İlgili hücre bitkinin toprak üstünde bulunan organlarından
birine aittir.
E) Ürettiği proteinlerin büyük bir kısmını hücre dışına salgılamıştır.
Zaman
II
6.
III
A) Yalnız II
B) I ve II
D) II ve III
3.
A) Mitokondri
C) I ve III
C) Golgi cisimciği
A) Oksijen tüketimi
B) ATP sentezi
C) DNA eşlenmesi
D) Karbondioksit tüketimi
E) İnorganik madde oluşumu
D) Lizozom
E) Çekirdek
E) I, II ve III
Mitokondri organelinde aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşemez?
B) Sentrozom
7.
Farklı hücrelerde bulunan bazı kofulların özellikleri aşağıda
verilmiştir.
I. Paramesyum gibi tatlı sularda yaşayan tek hücreli canlılarda hücreye giren fazla suyun ATP harcanarak atılmasını sağlar.
II. Bitki hücrelerinden bulunup, hücre içi ozmotik basıncın
ayarlanmasında görev alır.
III. Amip gibi bazı tek hücreli canlılarda ve bazı hayvansal
hücrelerde endositoz sonucu oluşur.
Bu özelliklerin ait olduğu koful çeşitleri aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?
4.
Yaşlanmakta olan bir bitki hücresinde aşağıdaki niceliklerden hangisinin değişmesi beklenmez?
A) Hücre duvarının kalınlığı
B) Merkezi kofulun hacmi
C) Çekirdekte bulunan kromozom sayısı
D) Sitoplazma miktarı
E) Organellerin hücre zarına olan yakınlığı
Merkezi koful
Besin kofulu
Kontraktil koful
A)
I
II
III
B)
II
I
III
C)
II
III
I
D)
III
I
II
E)
III
II
I
127
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
grafiklerinden hangileri çizilebilir?
Yaşlılığa bağlı olarak tükürük salgısının azalması hangi
organelin etkinliğinin azalması ile açıklanabilir?
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
8.
Omurgalı bir hayvanın sistem elemanları ile ökaryot bir hücrenin organelleri arasında görev bakımından benzerlik görülür.
12. Bitki hücrelerinde,
I. besin monomerlerinin oksijen yardımıyla parçalanarak
ATP üretimi,
Bu benzerlikler ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden
hangisi doğru değildir?
II. genetik şifreye göre protein sentezi,
A) Beyin → Çekirdek
III. suyun parçalanması sonucunda oksijenin açığa çıkması
B) Damar → Endoplazmik retikulum
olaylarının gerçekleştiği hücresel yapılar aşağıdakilerden
hangisinde verilmiştir?
C) Hipofiz bezi → Golgi cisimciği
D) Mide → Sentrozom
E) Deri → Hücre zarı
9.
I
II
III
A)
Mitokondri
Ribozom
Kloroplast
B)
Sitoplazma
Ribozom
Kloroplast
C)
Ribozom
Kloroplast
Mitokondri
D)
Ribozom
Mitokondri
Kloroplast
E)
Sitoplazma
Ribozom
Mitokondri
Aşağıdaki organellerden hangisinde DNA molekülü bulunur?
A) Ribozom
B) Golgi cisimciği
C) Plastit
D) Endoplazmik retikulum
E) Lizozom
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
13. Kloroplast ve mitokondri organelleri için,
10. Tek hücreli ve çok hücreli canlılar arasında geçiş formu
olarak gösterilen volvoks kolonisiyle ilgili,
I. çift zarla çevrili olma,
I. Tüm hücrelerinin işlevleri birbirleriyle aynıdır.
II. ihtiyaç duyduğu enzimleri sentezleyebilme,
II. Hücreler jelatinimsi bir madde ile birarada kalır.
III. ökaryot yapılı tüm hücrelerde bulunma,
IV. hücre DNAʼsının kontrolünde çoğalma
III. Dokulaşmanın görüldüğü ilk canlı grubudur.
IV. Bazı hücreleri fotosentez ile besin üretir.
özelliklerinden hangileri ortaktır?
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) I ve II
A) I ve II
B) I ve IV
D) II ve IV
B) I ve III
D) I, II ve IV
C) II ve III
C) II ve III
E) I, II, III ve IV
E) III ve IV
11. Bitki ve hayvan hücreleri,
I. depoladıkları karbonhidrat çeşidi,
14. Bir insanın kas dokusuna ait olan çizgili ve düz kas hücrelerinde aşağıdakilerden hangisi farklı olamaz?
II. ihtiyaç duydukları besini elde etme yöntemi,
III. sitoplazmada bulunan organel çeşitleri,
A) Kullanılan oksijen miktarı
IV. bölünme öncesinde DNAʼnın eşlenme mekanizması
B) Kromozom sayısı
özelliklerinden hangilerine bakılarak ayırt edilebilir?
A) I ve III
B) II ve IV
D) II, III ve IV
128
1) D
2) E
C) Sitoplazma miktarı
C) I, II ve lII
D) İçerdikleri protein çeşidi
E) Mitokondri sayısı
E) I, II, III ve IV
3) D
4) C
5) E
6) C
7) C
8) D
9) C
10) D
11) C
12) A
13) D
14) B
1.
Ökaryot bir hücreye ait olan,
5.
a. granüllü endoplazmik retikulum,
Aşağıdaki şemada bir bitki hücresinde bulunan üç farklı organel arasındaki ilişki şematize edilmiştir.
b. lizozom,
X
c. golgi cisimciği,
1
organelleri ile ilgili,
2
I. a organelinden kopan parçalar c organelini oluşturur.
Glikoprotein
4
X organelinin inorganik maddeleri organik maddelere çevirdiği bilindiğine göre numaralı moleküller ile ilgili,
III. a, b ve c organellerinin yapısında DNA ve RNA bulunmaz.
I. 1 fotosentez sonucu üretilen amino asit molekülüdür.
II. 2 numaralı molekül inorganik yapılı olamaz.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
B) Yalnız II
Z
Y
II. aʼda üretilen enzimler c organelinde paketlenir ve b organeli oluşur.
A) Yalnız I
3
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
TEST – 3
III. 3 numaralı molekül glikozit bağı içerir.
C) I ve II
IV. 4 numaralı molekül genetik şifreye göre üretilir.
D) II ve III
E) I, II ve III
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) I ve II
2.
D) II ve IV
Farklı canlılarda gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi lizozom etkinliği ile gerçekleşmez?
A) Görev yapamayan mitokondrilerin parçalanması
6.
E) III ve IV
Kolonilere ait,
II. özelleşmiş hücrelere sahip olma,
C) Fruktoz gibi monomerlerin yapı taşlarına parçalanması
III. her hücrenin solunum yapması,
D) Kanserleşmiş hücrelerin belirlenerek yok edilmesi
IV. hücreleri arasında sitoplazmik uzantılara sahip olma
I. zarlı organeller içerme,
Ökaryot bir hücreye ait olan aşağıdaki yapı ya da organellerden hangisi ribozom içermez?
A) Mitokondri
B) Golgi cisimciği
C) Sitoplazma
D) Kloroplast
Bir plastit çeşidi olan kromoplast ile ilgili,
7.
Volvoks
Pandorina
A)
I ve II
II ve IV
B)
II ve IV
I ve III
C)
I, II ve IV
I, III ve IV
D)
I, III ve IV
II, III ve IV
E)
I, II, III ve IV
I, III ve IV
Bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan golgi cisimcikleri,
I. Bitkinin toprak altı organlarında bulunamaz.
I. hücre zarının yapısına katılan glikolipit ve glikoprotein,
II. Kloroplast organelinin farklılaşması sonucu oluşabilir.
II. hücre bölünmesinde görev yapan iğ iplikleri,
III. Bitkilerde yeşil dışındaki diğer renkleri veren pigmentleri
içerir.
III. hücre duvarının yapısına katılan selüloz
ifadelerinden hangileri doğru değildir?
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
C) I ve II
E) II ve III
moleküllerinden hangilerinin üretimini ortak olarak gerçekleştirilebilir?
A) Yalnız I
D) II ve III
B) I ve II
C) I ve III
E) I, II ve III
129
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
özelliklerinden volvoks ve pandorina kolonilerine ait olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
E) Granüllü endoplazmik retikulum
4.
C) I ve IV
B) Kurbağa larvalarının başkalaşım sırasında kuyruklarının
kopması
E) İnsanın embriyonik gelişimi sırasında parmak arasındaki
perdelerin yok olması
3.
B) I ve III
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
8.
Aşağıda ökaryot hücrelerde meydana gelen metabolik faaliyetlerden bazıları verilmiştir.
12. Aşağıda üç farklı organelde eş zamanlı olarak yapılan analiz
sonuçları gösterilmiştir.
I. 6CO 2 + 6H 2O $ C6H12O6 + 6O2
Analiz
Glikoz Glikoprotein
no
II. ^nh Amino asit $ Protein + ^n - 1h H 2O
III. C6H12O6 + 6O 2 $ 6CO2 + 6H2O + 38 ATP
Bu metabolik faaliyetlerin gerçekleştiği organeller için
aşağıdaki özelliklerden hangisi ortaktır?
Analiz
Amino asit Protein
no
1
%6
%1
1
%3
% 10
2
%5
%2
2
%4
%9
3
%4
%3
3
%5
%8
X organeli
A) İhtiyaç durumunda eşlenerek sayısını artırma
B) Protein, karbonhidrat ve yağlardan meydana gelen bir
zarla çevrili olma
Y organeli
Analiz
Oksijen Karbondioksit
no
C) Prokaryot yapıya sahip hücrelerde de bulunma
1
%4
% 0,1
D) Metabolik aktivitelerini enzimler denetiminde gerçekleştirme
2
%3
% 0,2
E) Hücrenin ihtiyacı olan ATP moleküllerini sentezleyebilme
3
%2
% 0,3
Z organeli
Bu verilere göre X, Y ve Z organelleri ile ilgili,
9.
I. Y organeli prokaryot ve ökaryot yapılı tüm hücrelerde bulunur.
Hücrelerde, hücre zarı ile çekirdek zarı arasında uzanan
kanalcık ve borucuklar sistemi olan endoplazmik retikulum organeli ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
III. Y organelinin oluşumunda X organeli görev yapar.
A) Salgı yapan hücrelerin tamamında bulunur.
IV. Z organelinde üretilen ATP X organelinde kullanılamaz.
II. X, Y ve Z organelleri aynı hücrede bulunabilir.
B) Bazı koful tiplerinin oluşumunda görev alır.
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
ifadelerinden hangileri doğrudur?
C) DNA içermediğinden bölünerek sayısını artıramaz.
A) I ve III
D) Hücre içinde madde taşınımında görev alır.
B) II ve III
D) I, II ve III
E) Zarları üzerinde ribozom bulunup bulunmamasına göre sınıflandırılır.
C) II ve IV
E) II, III ve IV
10. Aşağıdaki terimlerden hangisi kloroplast organeli ile ilgili
değildir?
A) Tilakoit zar
B) Stroma
D) Matriks
C) Klorofil
13. Aşağıda bitki hücrelerinde gerçekleşen bazı metabolik olaylar verilmiştir.
E) Granum
CO2 + H2O
I
II
11. Bir bitkinin mitokondri organelinde gerçekleşen,
Glikoz
I. oksijen tüketimi,
Glikoz
II. ATP üretimi,
IV
III. nükleotit tüketimi
III
Niflasta
olaylarından hangileri aynı bitkinin kloroplast organelinde
hem gündüz hem de gece gerçekleşebilir?
Numaralandırılmış basamaklarda görev yapan enzim çeşitlerinden hangileri hayvan hücrelerinde de sentezlenir?
A) Yalnız I
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
130
1) D
C) Yalnız III
D) II ve III
E) Il ve III
2) C
3) B
4) A
B) Yalnız III
5) C
6) E
7) A
8) D
9) A
10) D
11) C
C) I ve IV
E) I, III ve IV
12) B
13) C
1.
Aşağıda iki farklı bitkideki renk değişimleri verilmiştir.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
TEST – 4
4.
X
– Ham iken yeşil olan domatesler olgunlaştığında kırmızı
renkli olmuştur.
– Güneş ışığı altında bekletilen patateslerin yüzeyi yeşil
renge dönüşmüştür.
Y
Buna göre, bu bitkilerdeki renk değişimine aşağıdaki dönüşümlerden hangisi neden olmuştur?
Z
Domates
A) Lökoplast → Kloroplast
Patates
Kloroplast → Kromoplast
Hücre
zarı
B) Kloroplast → Kromoplast Lökoplast → Kromoplast
C) Kloroplast → Kromoplast Lökoplast → Kloroplast
D) Kromoplast→ Kloroplast
Lökoplast → Kloroplast
E) Kromoplast → Lökoplast
Kloroplast → Lökoplast
‹nsülin
Yukarıdaki şemada pankreas hücrelerinde üretilen insülin hormonunun kana verilmesi özetlenmiştir.
2.
– Zarla çevrili organellere sahip olma.
Bu şema ile ilgili,
– Birden fazla hücreden oluşma.
I. X kısmı hücre içi madde taşınımında görev yapan endoplazmik retikulumdur.
– Hücreleri arasında iş bölümünün görülmesi.
– Farklı görevlere sahip dokuları içerme.
III. Z yapısı hücre zarı ile birleşerek ekzositoz olayını gerçekleştirir.
I. volvoks,
II. bakteri,
III. pandorina,
yargılarından hangileri doğrudur?
IV. hayvan
A) Yalnız I
organizmalarından hangilerinde görülür?
A) Yalnız I
B) Yalnız IV
D) I ve IV
3.
B) I ve II
D) II ve III
C) I ve III
E) I, II ve III
C) I ve II
E) III ve IV
5.
Ökaryot bir hücrenin çekirdeğinde aşağıdaki yapılardan
hangisi bulunmaz?
A) Kromatin
Hücre iskeleti mikrofilament, mikrotübül ve ara filament olmak
üzere üç temel lif çeşidinden oluşur.
B) Nükleotit
D) Mitokondri
C) RNA
E) Çekirdekçik
Bu lif çeşitleri ile ilgili,
I. Ara filamentler hücre şeklinin korunması ve sitoplazmik
organellerin sabitlenmesinde görev alır.
II. Mikrotübüller aktin adı verilen proteinlerin üst üste dizilmesi ile oluşup kas liflerinin hareketini sağlar.
III. Mikrofilamentler mitoz bölünme sırasında kromozomlara
tutunarak birbirlerinden uzaklaşmasında görev alır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız l
D) I ve II
B) Yalnız II
6.
Tatlı sularda yaşayan ve tek hücreli bir organizma olan
öglenada aşağıdaki organel çiftlerinden hangisinin yetersiz çalışması sonucunda aşırı su alımına bağlı olarak
hücre patlayabilir?
A) Mitokondri – Kontraktil koful
B) Golgi – Lizozom
C) Kloroplast – Mitokondri
C) Yalnız III
E) I, II ve III
D) Kontraktil koful – Ribozom
E) Ribozom – Golgi
131
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
II. Y organelinin üzerinde bulunan ribozomlarda protein
sentezi gerçekleşir.
Yukarıda verilen özelliklerin tamamı,
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
7.
Bitkisel bir hücrenin mitokondri organelinde üretilen ATP
molekülleri, aşağıdaki metabolik aktivitelerden hangisinde kullanılamaz?
11. Bir bitki hücresinde selüloz sentezini gerçekleştiren organel ile ilgili,
I. ATP üretimi gerçekleştirir.
A) Ribozom organelindeki protein sentezi
II. Hayvan hücresinde de bulunur.
B) Fotosentez için gerekli karbondioksitin alınımı
lII. DNA ve RNA içerir.
C) Hipotonik ortamdan hücre içine potasyum alınımı
yargılarından hangileri doğrudur?
D) Bölünme öncesinde DNAʼnın eşlenmesi
A) Yalnız II
E) Golgi organelinde glikoprotein üretimi
B) Yalnız lII
D) I ve III
8.
C) I ve II
E) I, II ve III
Bir hayvan hücresinde ribozom organelinin metabolik etkinliğini gerçekleştirebilmesi için hücrede aşağıdaki yapılardan hangisinin bulunması zorunlu değildir?
A) Enzim
B) ATP
D) RNA
C) Amino asit
12. Bir insan hücresinde bulunan,
E) Glikoz
a. ribozom,
b. golgi cisimciği,
c. mitokondri
organellerinde,
I. karbondioksit üretimi,
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
II. ATP tüketimi,
III. DNA eşlenmesi
9.
Karanlık ortamda bulunan bir bitki hücresinde aşağıdaki
metabolik olaylardan hangisi gerçekleşemez?
olaylarından hangileri gerçekleşir?
a
A) Glikozun nişastaya dönüşümü
B) Mitoz bölünme ile yeni hücrelerin oluşumu
C) Elektron taşıma sisteminde ATP üretimi
D) İnorganik maddelerin organik maddeye dönüşümü
E) Genetik şifreye göre protein sentezi
10. 20. yüzyılın başlarında Rus biyolog C. Mereschkvosky tarafından oluşturulan endosimbiyozis hipotezi aşağıdaki
sorulardan hangisine cevap bulmaya çalışmaktadır?
b
c
A)
II
III
I ve III
B)
II ve III
I ve III
I, II ve III
C)
I
II
II ve III
D)
II
II
I, II ve III
E)
III
I
I ve II
13. Aşağıdaki organel çeşitlerinden hangisi karşısındaki
maddeyi kullanamaz?
A) İlk hücre nasıl oluşmuştur?
A) Ribozom – Amino asit
B) Simbiyozis yaşam biçimi nasıl ortaya çıkmıştır?
B) Endoplazmik retikulum – Gliserol ve yağ asiti
C) Mitokondri ve kloroplast organelleri nasıl oluşmuştur?
C) Lökoplast – Glikoz
D) Koloni oluşumu nasıl gerçekleşmiştir?
D) Kloroplast – Karbondioksit
E) Hangi olay canlıların sudan karaya geçişini sağlamıştır?
E) Sentrozom – Nişasta
132
1) C
2) B
3) A
4) C
5) D
6) A
7) B
8) E
9) D
10) C
11) A
12) D
13) E
1.
CO2 + H2O
I
Glikoz
Özümleme niflastas›
4.
Aşağıdaki tabloda K, L ve M olarak verilen hücresel yapılardan biri ribozom diğeri mitokondri diğeri ise kloroplasttır.
III
Glikoz
II
Depo
niflastas›
Hücre türü
Glikoz
Bitki metabolizmasına ait yukarıdaki şemada numaralı
tepkimelerin tamamlandığı hücre organelleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
I
II
Lökoplast
Kromoplast
Mitokondri
B)
Ribozom
Kloroplast
Lizozom
C)
Kloroplast
Lökoplast
Mitokondri
D)
Ribozom
Mitokondri
Kloroplast
E)
Kloroplast
Kromoplast
Lizozom
L
X
–
+
–
Y
+
+
+
Z
–
+
+
Tablodaki verilere göre,
I. X hücresi prokaryot, L organeli ribozomdur.
II. Y hücresi ökaryot, M organeli kloroplasttır.
III. Z hücresi ökaryot, K mitokondridir.
ifadelerinden hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) II ve III
5.
C) I ve III
E) I, lI ve III
Aşağıda bir bitki hücresinde bulunan zarlı bir organelin faaliyetine bağlı olarak hücredeki oksijen ve karbondioksit miktarlarında meydana gelen değişimler verilmiştir.
Madde
miktar›
Lizozomlardaki enzimler,
I. fagositoz ile alınan besin,
Oksijen miktar›
II. hasar görmüş organel,
Karbondioksit miktar›
III. aktif taşıma ile alınan madde
Zaman
yapılarından hangilerini parçalayabilme yeteneğine sahiptir?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) Il ve III
Grafikteki değişimlere göre zarlı organel ile ilgili,
C) I ve III
I. Fotosentez yapan tüm hücrelerde bulunur.
II. Kendine ait DNA ve RNAʼsı vardır.
E) I, II ve III
III. İçerdiği klorofil pigmentinden dolayı yeşil renklidir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) I ve III
3.
Bazı organellere ait alt birimler sitoplazmada ayrı ayrı bulunur. Bu birimler sadece organel metabolik bir etkinliği gerçekleştireceği zaman birleşir.
6.
E) II ve III
Tek hücreli bir canlının hücre dışında bulunan polimer bir
besini alıp, kullanması sürecinde gerçekleşen aşağıdaki
olaylardan hangisi en son gerçekleşir?
Aşağıdaki organellerden hangisi yukarıda bahsedilen duruma örnek olarak verilebilir?
A) Besin kofulunun lizozom ile birleşmesi
A) Mitokondri
C) Ribozom
C) Fagositoz ile besinin alınımı
B) Golgi cisimciği
D) Endoplazmik retikulum
E) Sentrozom
C) I ve II
B) Oluşan monomerlerin sitoplazmaya geçmesi
D) Sindirim kofulunda hidroliz tepkimelerinin gerçekleşmesi
E) Hücre zarında dışarıya doğru yalancı ayakların uzaması
133
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
2.
M
(+ : organel var, organel yok)
III
A)
Hücresel yapı
K
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
TEST – 5
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
7.
Ökaryot bir hücreye ait yapılar ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi doğru değildir?
A) Sentrozom
→ Hücre bölünmesi sırasında hayvan hücrelerinde iğ ipliklerinin üretimini sağlar.
B) Hücre zarı
→ Hücrenin kontrollü bir biçimde madde
alış verişinde görevlidir.
C) Ribozom
→ Proteinlerin yapıtaşı olan amino asitlerin
üretimini sağlar.
D) Hücre iskeleti → Hücrenin şeklinin korunması ve hareketinin sağlanması gibi olaylarda görev alır.
10. Ökaryot bir hücreden izole edilen bir doku parçasına ait
aşağıdaki özelliklerden hangisi ilgili hücrenin bitkisel olmadığını kanıtlar?
A) Aktif taşıma ile mineral alması
B) İğ ipliklerinin kromozomlara bağlanması
C) Bol miktarda mitokondri içermesi
D) Plastitlerce zengin olması
E) Karbonhidratların fazlasını glikojene dönüştürmesi
→ Bitki hücrelerinde glikozun fazlasını nişasta olarak depolar.
E) Lökoplast
11. Volvoks kolonisine ait hücrelerin tamamında,
I. kendine özgü organik madde sentezi,
8.
II. besin monomerlerinin parçalanması ile ATP üretimi,
Tiroit bezinde, kalsitonin hormonunun üretilip kana verilmesi sırasında,
III. inorganik maddelerin organik maddeye dönüştürülmesi
IV. sahip olduğu kamçılar ile yer değiştirmesi
I. golgi cisimciği,
olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir?
II. endoplazmik retikulum,
A) I ve II
III. hücre zarı,
B) II ve IV
D) I, lI ve III
IV. ribozom
C) III ve IV
E) II, III ve IV
yapıları hangi sıra ile görev yapar?
Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
A) II – IV – I – III
B) IV – I – II – III
C) II – IV – III – I
D) lV – II – lII – I
E) IV – II – I – lII
12. Bir hayvanın karaciğer ve yağ dokularından alınan hücrelerin toplam DNA miktarlarının aynı olmaması,
I. çekirdek,
9.
II. ribozom,
Bitkisel bir hücrenin üç farklı organelinde meydana gelen metabolik faaliyetler sonucunda bazı maddelerin miktarlarında
meydana gelen değişimler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir.
Su
miktarı
Niflasta
miktar›
III. mitokondri,
IV. kloroplast
yapılarından hangilerinin hücrelerdeki sayılarının farklı olmasıyla açıklanabilir?
Oksijen
miktar›
A) Yalnız I
Zaman
Zaman
K organeli
L organeli
B) Yalnız III
D) III ve IV
Zaman
C) I ve II
E) I, III ve IV
M organeli
Grafiklerdeki değişimlere göre,
13. Aşağıdaki hücre çeşitlerinden hangisinde kloroplast ve
mitokondri organelleri beraber bulunabilir?
I. K zarlı bir organeldir.
II. M organeli mitokondridir.
A) İnsanın karaciğer hücresi
III. L organeli sadece ışıklı ortamda görev yapar.
B) Bitkinin yaprak hücresi
yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
D) II ve III
134
1) C
C) Fotosentetik bakteri
C) I ve II
D) Mantar hücresi
E) I, lI ve lII
2) B
3) C
4) A
5) E
E) Terliksi hayvan
6) B
7) C
8) E
9) A
10) E
11) A
12) B
13) B
(1981–ÖYS)
(1982–ÖYS)
4.
Bulundukları ortamla ozmotik denge halinde bulunan
hücreler bir süre sonra içlerindeki glikoz moleküllerini nişasta taneciklerine dönüştürdüklerinde aşağıdakilerden
hangisinin olması beklenir?
Amip zarından geçebilen bütün maddeler, bir amipin iç ve
dış çevresinde sürekli olarak aynı konsantrasyonda bulunursa bu amipte aşağıdakilerden hangisinin görülmesi
beklenir?
A) Turgor durumuna geçmesi
A) Şişme
B) Fazla basınçtan ölmeleri
B) Küçülme
C) Hücrelerin büyümeleri
C) Hayatsal olayların durması
D) Dış ortama su vermeleri
D) Aktivitenin artması
E) Ozmotik dengenin bozulmaması
E) Ozmotik basıncın artması
(1982–ÖYS)
5.
Aşağıdakilerden hangisi, bitkisel ve hayvansal hücrelerin
ikisinde de bulunur?
A) Klorofil
2.
(1981–ÖYS)
B) Plastit
D) Hücre duvarı
C) Büyük koful
E) Hücre zarı
Aşağıdaki yapılardan hangisinin, karşısındaki olayla ilişkisi yoktur?
A) Ribozom – Protein sentezi
B) Kloroplast – Fotosentez
(1983–ÖYS)
6.
C) Mitokondri – Fermantasyon
Aşağıdakilerden hangisinin hücrelerinde büyük kofullara
rastlanır?
D) Çekirdek – Mitoz bölünme
E) Hücre zarı – Osmoz
A) Kambiyum
B) Sürgen doku
D) Soğan zarı
E) Bitkisel dirim konisi
(1984–ÖSS)
7.
3.
C) Odun boruları
Öglenanın bir organelinin içeriği üçer dakika arayla analiz edilmiş ve sonuçlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
(1982–ÖYS)
Nötr kırmızı ile boyanmış olan bira mayası süspansiyonu süzgeç kağıdından süzüldüğünde, hücrelerden ayrılan sıvıda
renk verici maddenin hiç kalmadığı görülmüştür.
Analiz sonucu
Analiz
Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) Bira mayası zarlarının geçirgen olması
B) Boya moleküllerinin küçük olması
Nişasta
Glikoz
1
% 96
%4
2
% 22
% 78
3
%8
% 92
C) Difüzyonla boyanın hücre içine girmesi
Bu organelin görevi nedir?
D) Hücrenin aktif taşınma ile boyayı içine alması
A) Sindirim
B) Solunum
E) Boya moleküllerinin hareket halinde olması
C) Fermantasyon
D) Boşaltım
E) Fotosentez
1) D
2) C
3) D
4) C
5) E
6) D
7) A
135
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
1.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
(1984–ÖSS)
8.
10.
Terliksi hayvan kültürüne, kongo kırmızısı ile boyanmış bira
mayası süspansiyonu konuyor. Terliksi hayvanların önce kırmızı renge boyanan besin kofullarının bir iki dakika sonra mavileştiği gözleniyor.
(1984–ÖSS)
Su kaybetmekte olan bir bitki hücresi mikroskopla gözlendiğinde, bir hayvan hücresine göre daha az küçüktür.
Bunun nedeni, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hücre zarının esnek olmaması
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin meydana geldiğine
kanıttır?
B) Kofulların büyük olması
C) Hücre zarlarında porların bulunması
(Kongo kırmızısı bazik ortamda kırmızı, asitli ortamda mavi
renk alır).
D) Hücre çeperinin selüloz olması
E) Sitoplazmanın fazla su tutması
A) Glikojenin glikoza yakılmasına
B) Yağların sentezlenmesine
C) Sakkarozun parçalanmasına
D) Proteinlerin sindirimine
11.
E) Selülozun basit birimlere ayrılmasına
(1984–ÖYS)
Hayvan ve bitki hücrelerinde görülen mitoz bölünme, aşağıdaki olayların hangisinde birbirinden farklılık gösterir?
A) Kromozomların kalınlaşmasında
B) DNAʼnın eşlenmesinde
C) Sitoplazmasının bölünmesinde
D) Kromatitlerin ayrılmasında
E) Kromozomların dizilmesinde
(1984–ÖSS)
9.
Cam
kavanoz
Su
12.
(1986–ÖSS)
Saf su dolu kabın içine bir bağırsak parçası daldırılıyor. Bağırsak parçasının içinde, M maddesi ile M maddesini parçalayan bir enzim bulunuyor. Bir gün sonra kaptaki su
inceleniyor ve içinde sadece X maddesi bulunduğu belirtiliyor.
Ba€ırsak
Niflasta çözeltisi ile
dolu ba€ırsak + %80’lik
glikoz çözeltisinden
20 damla
X maddesi
Bir cam kavanozdaki suyun her 50 mlʼsine 5 ml iyot çözeltisi damlatılıyor. İçinde nişasta çözeltisiyle 20 damla %80ʼlik
glikoz çözeltisi bulunan bir bağırsak parçası bu kavanoza daldırılıyor.
Bir süre sonra bu deney kabında aşağıdaki değişikliklerden hangisinin olması beklenir?
M maddesi, M maddesini
parçalayan enzim
Ba€ırsak
Su
Bu gözlemlere dayanarak, aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) X maddesi M enzimi ile parçalanır.
A) Bağırsak dışındaki suyun maviye boyanması
B) M maddesi bağırsak içerisinde yıkılır.
B) Nişasta moleküllerinin bağırsak dışına çıkması
C) X maddesi M maddesinin yapıtaşıdır.
C) Bağırsak içinde su konsantrasyonunun azalması
D) X maddesi bağırsak duvarını geçme özelliği taşır.
D) Bağırsak dışındaki su konsantrasyonunun çoğalması
E) M maddesinin molekül yapısı, X maddesininkinden büyüktür.
E) İyot moleküllerinin bağırsak içine girmesi
136
8) D
9) E
10) D
11) C
12) A
(1986–ÖYS)
15.
I
II
MT
M
E
(1987–ÖSS)
III
Bir canlının, aynı tip hücrelerden oluşmuş bir dokusunda
bulunan iki hücresi arasında, aşağıdakilerden hangisi
farklı olabilir?
ATP
A) Kromozomlarının sayısı
F
DP + P
T
B) Genlerinin sayısı
C) Protein moleküllerinin yapısı
M
D) Sitoplazmalarının miktarı
E) Enzimlerinin çeşidi
Aktif taşımanın şekildeki gibi olduğu varsayılmaktadır. M, taşınan maddeyi; T, taşıyıcı maddeyi; E ve F, enzimleri göstermektedir.
I, II ve III ile gösterilen yerler aşağıdakilerden hangisini
temsil etmektedir?
I
II
A) Hücreler arası sıvı Hücre zarı
B) Hücre zarı
III
Sitoplazma
Komşu hücre Sitoplazma
C) Hücreler arası sıvı Sitoplazma
Komşu hücre
D) Sitoplazma
Hücre zarı
Hücreler arası sıvı
E) Sitoplazma
Komşu hücre Hücre zarı
16.
(1987–ÖYS)
Mikroskopta incelenmekte olan alyuvarların bulunduğu
ortama aşağıdakilerden hangisinin verilmesi, onların hemolizine (şişerek parçalanmasına) neden olur?
A) Karbonhidratları parçalama özelliğindeki bir maddenin
B) Arı suyun
C) Pıhtılaşmayı hızlandırıcı bir maddenin
D) Tuz çözeltisinin
E) Glikoz çözeltisinin
14.
(1987–ÖSS)
17.
Tatlı sularda yaşayan bazı bir hücrelilerdeki kontraktil kofulların (vurgan) temel işlevi aşağıdakilerden hangisidir?
(1988–ÖSS)
Gelişmiş organizasyonlu tipik bir bitki hücresinde aşağıdakilerin hangisinde verilenlerin her ikisi de bulunur?
A) Karbondioksitin dışarı atılmasını sağlama
B) Canlının suda hareket etmesini sağlama
A) Kromoplast ve sentrozom
C) Fazla suyu difüzyonun tersi yönünde boşaltma
B) Ribozom ve mitokondri
D) Madensel artıkların atılmasını sağlama
C) Pinositoz cebi ve selüloz çeper
E) Sindirim atıklarının atılmasını sağlama
D) Lignin ve vurgan koful
E) Glikojen ve lökoplast
13) A
14) C
15) D
16) B
17) B
137
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
13.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
(1989–ÖSS)
18.
(1993–ÖYS)
21.
Aşağıdakilerden hangisi, çok hücreli bir canlıdan alınmış
ve mantar hücresi olmadığı belirlenmiş klorofilsiz bir hücrenin, bitki hücresi olup olmadığını kesin olarak gösterir?
Bir enzimin, hücrede sentezinin başlamasından dışarıya
salgılanmasına kadar geçen olaylarda, aşağıdaki yapı ve
organellerden hangisinin doğrudan işlevi yoktur?
A) Hücre zarının geçirgen olması
A) Ribozom
B) Hücrede lizozom bulunması
B) Endoplazmik retikulum
C) Hücrede nişasta bulunması
C) Hücre zarı
D) Sitoplazmadaki karbondioksit miktarının çok bulunması
D) Lizozom
E) Hücrenin oksijen kullanması
E) Golgi aygıtı
(1994–ÖSS)
22.
Canlıların tümünde
I. Enzim kullanabilme
II. Mitokondriye sahip olma
III. Nükleotidlere sahip olma
özelliklerinden hangileri bulunur?
(1991–ÖYS)
19.
A) Yalnız I
İnsanda alyuvarlara dönüşecek olan genç hücrelerde, hemoglobinin yapısında bulunan “globin” molekülü, bu hücrelerin aşağıdaki organellerinin hangisinde sentezlenir?
A) Çekirdek zarı
C) Lizozom
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) I ve III
B) Ribozom
D) Çekirdekçik
(1994–ÖSS)
23.
E) Mitokondri
Bir hücrenin bir molekülü pasif taşıma (difüzyon) ile içine
alamamasının nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A)
B)
C)
D)
E)
Hücrede ATP miktarının az olması
Hücrede ilgili enzimin bulunmaması
Molekülün hücre içindeki derişiminin az olması
Molekülün suda çözünebilir olması
Molekülün yapısının büyük olması
(1992–ÖYS)
20.
24.
Bir hücrenin zar yapısına katılacak olan, glikolipid molekülünün oluşabilmesi için, aşağıdakilerden hangisi zorunlu değildir?
(1994–ÖYS)
Havuç bitkisinin kökünde;
I. Kloroplast
A) Aktivasyon enerjisi olarak ATP kullanılması
II. Kromoplast
B) Enzim sistemlerinin bulunması
III. Lökoplast
C) DNAʼnın protein sentezini yönetmesi
isimli plastitlerden hangileri bulunur?
D) Hücresel solunumun oksijenli olarak yapılması
A) Yalnız I
E) Hücrede bazı metal iyonlarının bulunması
B) Yalnız II
D) I ve III
138
18) C
19) B
20) D
21) D
22) E
23) E
C) I ve II
E) II ve III
24) E
(1994–ÖYS)
28.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
25.
(1996–ÖSS)
Canlıdan alınan bir dokunun, canlılığını bir süre koruyabilmesi için, aşağıdaki ortamların hangisinde saklanması
gerekir?
Fotosentez yapan bir bakteride,
A) Arı suda
III. Sentrozom
B) Glikojen içeren suda
IV. Çekirdekçik
I. Ribozom
II. Klorofil
C) Protein içeren suda
oluşumlarından hangileri bulunur?
D) İzotonik tuz çözeltisinde
A) I ve II
E) Alkol çözeltisinde
B) I ve III
D) II ve IV
26.
C) II ve III
E) III ve IV
(1995–ÖSS)
Suda çözünmeyen bir boya maddesi mikroskopta incelenmekte olan bir terliksi hayvanın bulunduğu ortama eklenmiştir.
29.
Bir süre sonra, terliksi hayvanda boyanın,
I. Boşaltım kofullarıyla dış ortama atılması
(1996–ÖSS)
Bir bitki hücresi, yoğunlukları birbirinden farklı olan, I, II, III, IV
numaralı sıvı ortamlarına, her seferinde normal durumuna
dönmesi sağlandıktan sonra konulduğunda gözlenen plazmoliz ve turgor durumlarındaki farklar aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
II. Besin kofuluna alınması
III. Difüzyonla dış ortama atılması
IV. Sitoplazmanın her yerine yayılması
olaylarından hangileri gerçekleşir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
Boflluklar
C) I ve IV
Hücre
özsuyu
Sitoplazma
Hücre
özsuyu
E) II ve IV
Sitoplazma
I. S›v› ortam› – Turgor
II. S›v› ortam› – Plazmoliz
Boflluklar
27.
(1995–ÖSS)
Hücre
özsuyu
Hücre
özsuyu
Canlılarda görülen,
Sitoplazma
Sitoplazma
I. DNAʼsını eşleyerek kendine benzer organizmalar meydana getirme
III. S›v› ortam› – Turgor
II. Aldığı besini kendine özgü moleküller haline getirme
IV. S›v› ortam› – Plazmoliz
Aşağıdakilerin hangisinde bu sıvı ortamları hücre özsuyunun yoğunluğuna göre, az yoğundan çok yoğuna
doğru sıralanmıştır?
III. Hücredeki büyük organik molekülleri basit moleküllere ayrıştırma
olaylarından hangileri hem çok hücreli organizmaların her
bir hücresinde hem de bir hücreli organizmalarda gerçekleşir?
A) I < III < Hücre özsuyu < IV < II
A) Yalnız I
D) III < I < Hücre özsuyu < IV < II
D) II ve III
B) Yalnız II
B) I < III < Hücre özsuyu < II < IV
C) II < IV < Hücre özsuyu < I < III
C) I ve II
E) IV < II < Hücre özsuyu < III < I
E) I, II ve III
25) D
26) B
27) D
28) A
29) B
139
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
(1996–ÖSS)
30.
33.
(1997–ÖSS)
Aşağıdakilerden hangisi, hücrelerde birim zamanda üretilen ATP miktarı ile doğrudan ilişkili değildir?
Tatlı sularda normal koşullarda yaşayan, kontraktil kofullu ökaryot bir hücrelide,
I. ATP üretiminin azalması
A) Lizozom
II. Hücre içi madde derişiminin artması
B) Sıcaklık
D) Glikoz
C) Mitokondri
E) Enzim
III. Sindirim artıklarının kofullarda birikmesi
durumlarından hangileri, hücrenin aşırı su alarak patlamasına neden olamaz?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
34.
(1997–ÖYS)
C) Yalnız III
Aşağıda verilenlerden hangisi, kloroplast ve mitokondri
organellerinde görülen ortak özelliklerden biri değildir?
E) II ve III
A) Çift zara sahip olma
B) Bağımsız çoğalabilme
C) Kendine özgü yönetici moleküllere sahip olma
D) ATP sentezleyebilme
E) Suyu ayrıştırabilme
(1996–ÖYS)
31.
Bitki köklerindeki emici tüyler ile çözünmüş madensel
tuzların bulunduğu toprak sıvısı arasında, yoğunluk farkının olmaması halinde, bitkinin topraktan madde alabilmesini aşağıdakilerden hangisi sağlar?
A)
B)
C)
D)
E)
35.
Osmoz
Kök basıncı
Difüzyon
Odun borularının kılcallığı
Aktif taşıma
(1998–ÖYS)
Hücrelerinde;
I. Polimerleri sindirebilme
II. Temel amino asitleri sentezleyebilme
III. Kromatitleri sentromerle bağlı tutabilme
IV. Polisakkarit sentezleyebilme
şeklindeki özelliklerden hangilerine sahip olma, çok hücreli bitki ve hayvanların ortak özellikleri arasındadır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) II ve III
(1997–ÖSS)
32.
D) I, II ve IV
E) I, III ve IV
Birim molekülleri (monomerleri) geçirebilen bir bağırsak zarı,
içine su, glikoz, protein, nişasta ve amino asit konulup bağlanmış ve izotonik tuz çözeltisi içinde bir süre bekletilmiştir.
Bu sürenin sonunda,
36.
I. glikoz,
(1999–ÖSS İPTAL)
II. protein,
Tatlı su ortamında yaşayan bir hücreli organizmalar,
III. nişasta,
I. Solunum ürünü karbondioksitin dış çevreye atılması
IV. amino asit,
II. Enzimlerin sentezlenmesi
V. çözünmüş tuz
III. Dış çevrede iç çevreden daha az bulunan bazı minerallerin dışarıdan alınması
moleküllerinden, bulunduğu ortamdan diğerine difüzyonla geçebilenler aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilmiştir?
olaylarından hangilerini gerçekleştirebilmek için ATP
enerjisi kullanmak zorundadırlar?
A) I, II ve III
A) Yalnız I
B) I, III ve V
D) II, III ve IV
140
C) I, IV ve V
E) II, IV ve V
30) C
31) E
B) Yalnız II
D) I ve III
32) C
33) A
34) E
35) E
C) I ve II
E) II ve III
36) E
40.
Belirli bir tür tatlı su alginde yaşadığı ortamda bulunandan
1000 kat fazla K+ bulunmaktadır.
(2004–ÖSS)
Bir osmoz deneyinde, bir patates yumrusundan alınan eşit
ağırlıktaki dört parça, ayrı ayrı olarak, içinde eşit hacimde,
ancak farklı derişimde tuz çözeltileri bulunan I, II, III, IV numaralı ölçekli kaplara konmuş ve kapların ağzı kapatılmıştır.
Bu dört ortamda bulunan patates parçalarının ağırlıklarında t
süresince saptanan değişmeler aşağıdaki grafiklerde gösterilmiştir.
Bu tatlı su algiyle ilgili olarak,
I. K+ dengesinin korunmasında ATP harcanır.
II. K+ dengesinin korunmasında ilgili enzimler işlev görür.
III. Algin canlılığını kaybetmesiyle K+ difüzyona uğrar.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) II ve III
Patates parçasının
a€ırlı€ı
C) I ve III
E) I, II ve III
I.ortam
Zaman
t
Patates parçasının
a€ırlı€ı
(2003–ÖSS)
38.
III.ortam
t
Zaman
II.ortam
t
Zaman
Patates parçasının
a€ırlı€ı
IV.ortam
t
Zaman
Bu grafiklere göre, deneyde kullanılan ortamların, derişimi en az olandan en çok olana doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?
Bir hücrede oksijenli solunum, protein sentezi, fotosentez
olaylarının tümünün gerçekleşebilmesi için bu hücrede,
I.
II.
III.
IV.
Patates parçasının
a€ırlı€ı
ribozom
kloroplast
mitokondri
sentrozom
A) I, III, II, IV
C) III, I, IV, II
B) II, I, IV, III
D) III, IV, II, I
E) IV, II, III, I
organellerinden hangilerinin bulunması zorunludur?
A) I ve II
B) II ve III
D) I, III ve IV
C) I, II ve III
E) II, III ve IV
41.
(2004–ÖSS)
39.
Hücrede gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi, enerji
kullanılan bir metabolizma olayı değildir?
Aşağıdakilerden hangisi, insanda hücre zarında yer alan
protein moleküllerinin işlevlerinden biri değildir?
A)
B)
C)
D)
E)
A) Karbondioksit difüzyonu
Hücre için özgül olan hormonlara cevap verme
ATP sentezleme
Hücre içine alınacak maddeleri seçme
Diğer hücrelerle ilişki kurma
Komşu hücreleri tanıma
37) E
(2005–ÖSS)
B) Glikozdan glikojenin oluşturulması
C) ADPʼnin ATPʼye dönüştürülmesi
D) Klorofil taşıyan bir hücrede glikoz oluşması
E) Hücre zarında yıpranmış bölümlerin moleküler yapılarının
yenilenmesi
38) C
39) B
40) B
41) A
141
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
(2002–ÖSS)
37.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
(2005–ÖSS)
42.
(2007–ÖSS Fen – 1)
45.
Aşağıdaki tabloda I, II, III, IV olarak numaralandırılan bakteri, mantar, bitki ve hayvan hücrelerinin bazı yapısal özellikleriyle ilgili bilgiler verilmiştir.
Glukoz çözeltisi
+ niflasta
‹yot çözeltisi
M kolu
N kolu
Hücresel yapılar
Hücreler
Kloroplast
Çekirdek zarı
Hücre duvar ya
da hücre çeperi
I
Yok
Var
Var
II
Var
Var
Var
III
Yok
Var
Yok
IV
Yok
Yok
Var
Ba€ırsak zarı
U şeklindeki bir borunun M ve N kolları bir bağırsak zarıyla
şekildeki gibi ayrılmıştır. M koluna glukoz çözeltisiyle nişasta,
N koluna ise iyot çözeltisi konmuştur. (İyot nişasta ayracıdır
ve nişasta taneciklerini maviye boyar).
Buna göre, I, II, III, IV numaralı hücrelerin ait olduğu canlılar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Bakteri
Mantar
Bitki
Hayvan
A)
I
II
IV
III
B)
II
III
II
IV
C)
III
IV
I
II
D)
IV
I
II
III
E)
IV
II
III
I
Bu deneyin sonunda aşağıdakilerden hangisi beklenmez?
A)
B)
C)
D)
E)
M kolunda çözelti yoğunluğunun değişmesi
M kolunda nişasta miktarının aynı kalması
N kolunda sıvı renginin maviye dönüşmesi
N kolunda iyot yoğunluğunun azalması
Kollardaki glukoz yoğunluğunun eşitlenmesi
(2006–ÖSS Fen – 1)
43.
Aşağıdakilerden hangisi turgor basıncı yüksek olan bir
bitki hücresinin turgor basıncının azalmasını sağlar?
A) Hücrenin izotonik bir ortama konması
B) Hücrenin, sitoplazmasındaki çözünmüş maddeleri dış ortama atması
46.
(2008–ÖSS Fen – 1)
C) Hücrenin hipotonik bir ortama konması
Hücre zarından madde alışverişiyle ilgili olarak,
D) Hücrenin, ozmotik basıncı yüksek bir ortama konması
I. moleküllerin, derişimlerinin az olduğu ortamdan çok olduğu ortama taşınması,
II. hücredeki büyük moleküllü atık maddelerin dışarı atılması,
III. difüzyonla alınamayacak kadar büyük moleküllerin hücre
içine alınması,
IV. suyun hipotonik ortamdan hücre içine geçmesi,
V. moleküllerin kolaylaştırılmış difüzyonla hücre içine alınması
E) Hücrenin ATP kullanarak suyu içine alması
(2006–ÖSS FEN –1)
44.
Normal çevre koşullarında, bitkilerin kloroplastlarında
aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez?
A) Enzimlerin kullanılması
B) ATP üretimi
C) DNAʼnın eşlenmesi
D) Organik madde üretimi
olaylarından hangilerinin gerçekleştirilmesi için
enerjisi kullanılır?
A) I ve V
D) I, III ve IV
E) Yağ depolanması
142
B) II ve IV
42) D
43) D
44) E
45) C
46) C
C) I, II ve III
E) II, III ve V
ATP
(2008–ÖSS Fen–2)
49.
ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI
47.
(2010–YGS/ Fen)
Hücre zarının,
Endosimbiyotik hipotez, ökaryotlardaki mitokondri ve kloroplast organellerinin, prokaryotlardan köken aldığını savunur.
I. elektrik yüklü olması,
II. zar lipitlerinin iki tabakalı dizilmesi,
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi “Endosimbiyotik Hipotez”i desteklemek amacıyla kullanılamaz?
III. zar lipitlerinin hareket hâlinde olması,
IV. yüzey proteinlerine karbonhidratların eklenmesi
A) Mitokondri ve kloroplastların halkasal DNA ya sahip olmaları
özelliklerinden hangileri özgüllüğünü sağlar?
A) Yalnız I
B) Mitokondri ve kloroplastların çoğalma şeklinin bakterilerinkine benzerlik göstermesi
B) Yalnız IV
D) II ve III
C) I ve III
E) III ve IV
C) Prokaryotlarla ökaryotların protein sentezinde aynı aminoasitleri kullanmaları
D) Mitokondri ve kloroplast ribozomlarının, prokaryotların ribozomlarına benzerlik göstermesi
E) Günümüzde bir hücreli ökaryot canlılarda simbiyotik olarak yaşayan prokaryot canlıların bulunabilmesi
48.
50.
(2009–ÖSS Fen–1)
(2010–LYS2/BİYO)
Bir hücrenin,
Ökaryotik bir hücrede, salgılanmak üzere sentezlenen bir
protein aşağıdaki yollardan hangisini izler?
I. ribozom,
II. hücre duvarı,
A) Golgi aygıtı – Granülsüz endoplazmik retikulum – Hücre
zarı
III. mitokondri
B) Golgi aygıtı – Granüllü endoplazmik retikulum – Hücre zarı
yapılarından hangilerine sahip olması ökaryot hücre olduğuna karar vermek için kullanılabilir?
C) Granüllü endoplazmik retikulum – Hücre zarı – Golgi aygıtı
A) Yalnız I
D) I ve II
D) Granüllü endoplazmik retikulum – Golgi aygıtı – Hücre zarı
B) Yalnız II
C) Yalnız III
E) II ve III
E) Granülsüz endoplazmik retikulum – Golgi aygıtı – Hücre
zarı
47) C
48) D
49) B
50) C
143
ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası
Mini Sınav Çözümleri
Bölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
Bölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
Mini Sınav
1.
1
I. Glikoprotein
Mini Sınav
1.
a) Aktif taşıma ile alınabilecek maddeler: Glikoz ve B vitamini
b) Pasif taşıma ile alınabilecek maddeler: Yağ asiti
2.
1) Sitoplazmadaki Na+ zarda kendine özgü proteine bağlanır.
2) ATP harcanması ile zardaki protein şekil değişikliğine
uğrar.
3) Şekil değiştiren protein Na+ʼu hücre dışına bırakır.
4) Na+ʼu bırakan taşıyıcı protein hücre dışındaki K+ʼa bağlanır ve K+ʼun bağlanması proteinin yapısındaki fosfat
grubunun ayrılmasını kolaylaştırır.
5) Fosfatını kaybeden taşıyıcı protein başlangıçtaki şekline
geri döner.
6) Taşıyıcı proteinden ayrılan K+ hücre içine girer.
3.
Bitki hücrelerindeki su alış verişine ait olan metindeki boşluklara gelecek anahtar kelimeler sırasıyla; hipertonik, plazmoliz, hipotonik, deplazmoliz, turgor ve ozmotik şeklinde
olmalıdır.
4.
Hücre zarının bir bileşeni olan glikoprotein molekülleri hücrelerin birbirini tanımasında, hücre zarının seçici geçirgenliğinde
ve hormonların hücreye alınmasında görevlidir. ACTH ile ilgili glikoproteinler (reseptör) sadece böbrek üstü bezinin korteks kısmındaki hücrelerin zarlarında bulunduğundan, bu
hormon sadece bu bölgede etkili olur.
5.
a) I: Basit difüzyon
II: Kolaylaştırılmış difüzyon
III: Aktif taşıma
b) Sıcaklığın sürekli artırılması II ve III numaralı taşıma biçimlerini olumsuz etkiler. Çünkü bu taşınımlar sırasında
kullanılan enzim ve taşıyıcı proteinler yüksek sıcaklıkta
denatüre olur ve görev yapamaz.
c) I ve II
II. Fosfolipit
III. Kolesterol
IV. Glikolipit
V. Protein
2.
s
Pa
if ta
2, 3
3.
A k t if t a fl ›
fl› m a
4, 7
2
ma
1, 5, 6, 8
t1: Hipertonik
t2: Hipotonik
t3: İzotonik
t4: Hipotonik
4.
a) İ: Hidrofobik: Suyu sevmeyen kısımdır. Suya temas
etmez.
İİ: Hidrofilik: Suyu seven kısımdır. Suya temas eder.
b) Fosfolipitlerin gliserol başları hidrofilik, yağ asitlerinden
oluşan kuyrukları ise hidrofobiktir.
c) D vitamini yağda çözündüğü için fosfolipit tabakasından
geçebilir. C vitamini suda çözündüğü ve iki fosfolipit tabaka arasında su bulundamadığı için, fosfolipit tabakasından geçemez.
5.
1) Y,
2) D,
3) Y,
4) D,
5) D,
6.
1) Y,
2) Y,
3) D,
4) Y,
5) D
7.
6) Y
a) I: Doku sıvısı
II: Hücre zarı
6.
III: Sitoplazma
Su yo€unlu€u
K hücresi
L hücresi
M hücresi
b) Aktif taşıma
c) E: Taşınacak maddenin (R) taşıyıcı proteine (T) bağlanmasını sağlayan enzim
T: R maddesini taşıyan protein
F: Taşınan maddenin taşıyıcı proteinden ayrılmasını sağlayan enzim
8.
1) X,
226
2) ✔,
3) ✔,
4) ✔,
5) X,
6) ✔
Zaman
t1
7.
II > IV > V > I > III
8.
1) D,
2) D,
3) Y,
4) Y,
5) D,
6) D
ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası
Mini Sınav Çözümleri
Bölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
Bölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
Mini Sınav
1.
3
I. taşıma biçimi: Endositoz
II. taşıma biçimi: Aktif taşıma
III. taşıma biçimi: Ozmoz
IV. taşıma biçimi: Difüzyon
Mini Sınav
1.
4
a) 2 ve 6
b) 1, 4 ve 5
c) 2
2.
Bitkilerin kök hücreleri ozmotik basıçları sayesinde topraktan
aldıkları su ve mineralleri ksilem boruları ile yapraklara taşırlar. Yaprak hücreleri bu suyu fotosentezde kullanarak organik
besinleri üretir ve bitki canlılığını devam ettirir. Birinci bitki bu
işlemleri yapabildiği için canlı kalmıştır. İkinci bitkinin toprağına dökülen tuzlu su, toprağın ozmotik basıncını artıdığından, bitki köklerindeki su ozmozla toprağa geçer. Su
kaybeden bitki fotosentez yapamadığı için bir süre sonra ölür.
3.
Özellik
Endositoz
Ekzositoz
d) 3
e) 1, 3, 4 ve 5
2.
1) D,
2) Y,
3) D,
4) D,
5) Y,
6) Y
3.
t3 < t2 < t1
4.
1) D,
2) Y,
3) Y,
4) Y,
5) D,
6) D
5.
X: Benedict çözeltisi
Taşıma yönü
Hücre içine Hücre dışına
(Hücere içine/Hücre dışına)
Taşıma molekül
(Polimer / Monomer)
Gerçekleştiği hücre çeşidi
(Bitki / Hayvan)
Hücrenin yüzey alanı
(Artar / Azalır)
Enerji harcanımı
(Var / Yok)
Polimer
Polimer
Hayvan
Bitki ve hayvan
Azalır
Artar
Var
Var
4.
a) A > B > C
5.
A bölmesi: Glikoz, galaktoz, laktaz ve amino asit
b) A ve B
c) A
d) M
e) C
B bölmesi: Glikoz, galaktoz, sükroz ve amino asit
Y: Nişastayı monomerlerine sindiren enzimler
C bölmesi: Glikoz, galaktoz, sükroz ve amino asit
6.
Bir saat sonra fare ve insana ait hücrelerin proteinlerin karışık
hale gelmesi, proteinlerin hücre zarındaki konumlarının sabit
olmadığını kanıtlar. Proteinler hücre zarında hareket edebilmektedir. Bu durum “akıcı – mozoik” zar modelinin akıcı özelliğini gösterir.
7.
Hü
c re
1, 2, 6
8.
1) c,
2) g,
H ü c re ç e p
z ar ›
3) a,
4
4) f,
1) D,
2) D,
3) D,
4) Y,
5) Y
7.
1) Y,
2) D,
3) D,
4) Y,
5) Y
e ri
3, 5
5) b,
6.
6) e,
7) d
227
ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası
Mini Sınav Çözümleri
Bölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi
Bölüm 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
Mini Sınav
b) Taşıma: Zar proteinleri bazı moleküllerin aktif ve pasif taşıma ile geçişini sağlar.
Mini Sınav
1.
P
1.
5
k
ro
a ry
c) Sinyal iletimi: Bazı proteinler hormon gibi molekülleri tanıyıp, mesajları hücre içine iletir.
Ö k a ry o t h ü
ot h ü c re
5
1, 4, 6
1
cr e
2, 3, 7, 8
d) Hücreler arası bağlantı: Komşu hücrelerin birbirine tutunmasını sağlar.
e) Hücrelerin birbirini tanıması: Zarda bulunan glikoproteinler komşu hücrelerin birbirini tanımasını sağlar.
2.
f) Hücre iskeleti ve hücre dışı iskelete bağlanma: Bu proteinler hücrenin şeklinin korunmasını sağlar.
2.
it d
if ü z y o n
4.
y l a fl t › r›l m › fl
d if
1) D,
2) D,
2, 4
3) Y,
1, 5
4) Y,
5) D,
2) O,
8) K
3) M,
4) M,
5) O,
6) O
3.
Volvoks kolonisinde üreme, fotosentez ve hareket gibi olaylardan sorumlu özelleşmiş hücre kümeleri bulunur. Hücreleri
arasında iş bölümü (özelleşme) görüldüğü için tek hücreli ve
çok hücreli canlılar arasında geçiş formu olarak kabul edilir.
4.
2–5–3–1–4
5.
I: Lökoplast
üz
n
3, 6
3.
K ola
yo
s
Ba
1) K,
7) K,
6) Y
a) M > N > K > L
II: Kloroplast
b)• K çözeltisi: İzotonik
III: Kromoplast
• L çözeltisi : Hipotonik
• M çözeltisi: Hipertonik
6.
1) B,
c) Havuç parçalarında kütle değişimine neden olan taşıma biçimi ozmozdur. L parçasının ağırlığı ozmozla su aldığı için artmış, M ve N parçalarının ağırlıkları ozmozla su kaybettikleri
için azalmıştır.
7.
I ve III
a) Mavi
8.
Verilen metindeki boşluklarara gelecek anahtar kelimeler sırasıyla; mitokondri, çift, krista, ETS, matriks ve DNA şeklinde
olmalıdır.
9.
1) D,
7) Y,
• N çözeltisi: Hipertonik
5.
b) Yağ damlacıkları, safra suyu, glikoz, iyot ve benedikt çözeltisi
2) A,
3) B,
4) A,
5) B,
6) B
c) Kırmızı
6.
Plazmoliz → Deplazmoliz → Turgor → Hemoliz
228
2) Y,
8) Y
3) Y,
4) D,
5) D,
6) D
ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası
Mini Sınav Çözümleri
Bölüm 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
Bölüm 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
Mini Sınav
1.
2
Hücre bölünmesi sırasında sentrozom organeli tarafından üretilen mikrotübüller kromozomların ayrılarak zıt kutuplara hareket etmesini sağlar. Kemoterapide kullanılan ilaçların bir
kısmı sentrozomu işlevsiz hale getirerek, mikrotübül oluşumunu engeller. Böylece kanserli hücrelerin bölünmesi durdurulmuş olur.
Mini Sınav
1.
2.
3
Bir bitki hücresine giren mozaik virüsünün üremesi ile oluşan
yeni virüsler, hücre duvarında bulunan plazmodesmalar (geçitler) aracılığı ile komşu hücrelere geçebilir.
a) II ve III
b) I, II ve III
2.
3.
Ribozom organeli ile ilgili olan metindeki boşluklara gelecek
anahtar kelimeler sırasıyla; rRNA, protein, peptit, polizom, mitokondri, kloroplast, çekirdek zarı ve endoplazmik retikulum
şeklinde olmalıdır.
a) 6CO 2 + 6H 2 O
Klorofil
Ifl›k enerjisi
c) I
d) II
3.
1) ✔,
4.
Lizozomlar yıpranan organelleri küçük bir sitozol parçası ile
beraber yutarlar. Lizozom enzimleri yuttukları organelin etrafındaki zar ile içindeki polimerleri parçalayarak organik monomerleri açığa çıkarırlar. Böylece bu moleküllerin hücre
tarafından tekrar kullanımını sağlamış olurlar.
5.
1) D,
2) Y,
7) D,
8) Y,
2) X,
3) X,
4) X,
5) ✔,
6) X
Glikoz + 6O 2
b) Protista ve bitkiler
c) I: Granum
II: Stroma
d) Granumda klorofil pigmenti bulunur. Bu pigment mavi ve
kırmızı ışığı emerken, yeşil ışığı büyük oranda yansıtır.
Bu nedenle granum yeşil renkli görünür.
4.
I Kloroplast
3) D,
4) D,
5) D,
6) Y
II Ribozom
III Granüllü endoplazmik retikulum
5.
IV Golgi cisimciği
★ Polizom: Protein sentezinin hızlı olduğu hücrelerde bir
çok ribozomun yan yana dizilmesi ile oluşan yapıya denir.
A tüpü: Gliserol, yağ asiti, amino asit, vitamin ve enzim
★ Otoliz: Yaşlanan ya da ölen hücrelerde lizozomların zarlarının parçalanması ile hücrenin kendi kendini sindirmesi
olayıdır.
6.
B tüpü: Glikoz, gliserol ve enzim
★ Granum: Kloroplast organelinde bulunan tilakoit zarların
üst üste dizilmesi ile oluşan yeşil renkli yapıya denir.
C tüpü: Glikoz, galaktoz, amino asit, yağ asiti ve enzim
6.
7.
1→ d
2→e
3→a
4→c
5→b
a) Hücre zarının içeriye doğru yaptığı katlanmalar kalıtım
materyalini çevreleyerek çekirdek zarını oluşturmuştur.
b) Ökaryot bir hücrenin oksijenli solunum yapan mor bir bakteri yutması ve ortak bir yaşama birliği oluşturması sonucu mitokondri organeli oluşmuştur.
c) Ökaryot bir hücrenin fotosentez yapan siyanobakteriyi
yutması ve ortak bir yaşama birliği oluşturması sonucu
kloroplast organeli oluşmuştur.
8.
I – II – III
★ Sisterne: Golgi cisimciğini oluşturan yassılaşmış zarsı
keseciklerdir.
7.
1) D,
7) D,
8.
2) Y,
3) Y,
4) D,
5) Y,
6) Y
8) D,
1. Granülsüz E.R
6. Mitokondri
2. Granüllü E.R
7. Hücre zarı
3. Sentrozom
8. Golgi cisimciği
4. Hücre iskeleti
9. Ribozom
5. Lizozom
10. Çekirdek
229
ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası
Mini Sınav Çözümleri
6.
Bölüm 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri
Mini Sınav
tk
Bi
4
i hü
1, 5
1.
Lizozom enzimleri pHʼı 5 olan asidik ortamda faaliyet gösterir. Bir kaç lizozomun parçalanması ile serbest kalan enzimler nötral
pHʼtaki (pH = 7) sitoplazmada etkinlik
gösteremez. Bir hücredeki lizozomların tamamının parçalanması durumunda sitoplazmanın pH değeri düşeceği için etkinlik gösteren enzimler hücreyi parçalar.
8.
3.
4.
1) Y,
2) Y,
3) D,
4) D,
5) Y,
6) D,
a) Sitoplazma ve mitokondri
b) Ribozom ve kromozom
c) Mitokondri ve sentrozom
d) Ribozom, granüllü endoplazmik retikulum, golgi cisimciği
e) Mikrotübül, mikrofilament, ara filament
5.
2, 4, 6
res
i
3, 7
2–4–1–6–3–5
7.
2.
H a yv a n h ü c
cr e s i
1) Mitokondri ve kloroplastlarda bakteri gibi halkasal DNA
bulunur.
2) Mitokondri ve kloroplast organelleri, bakteriler gibi iğ ipliği
oluşturmadan bölünür.
3) Ökaryot hücrelerin ribozomları büyüktür (80S).
Mitokondri, kloroplast ve bakteri ribozomları küçüktür
(70S).
230
I. Golgi cisimciği
IV. Lökoplast
II. Mitokondri
V. Kloroplast
III. Ribozom
VI. Granülsüz E.R
a) 1 ve 2
b) 3, 4, 5 ve 6
d) 4
e) 3 ve 5
c) 1, 2, 3 ve 5
Download