Kan transfüzyonu


KAN TRANSFÜZYONU

Kan yada kan ürünlerinin (plazma,eritrosit,trombosit vb) tedavi

amacıyla intravenöz yolla dolaşıma verilmesidir.

KAN TRANSFÜZYONUNDA AMAÇ

• Kan kaybını yerine koymak,

• Kardiak debiyi arttırmak,

• Kan elemanlarını tamamlamak,

• Pıhtılaşma faktörlerini ve bağışıklık cisimlerini yerine koymak

• Hemopoetik organları uyarmaktır.

• Kan ve kan ürünleri transfüzyonu bir sıvı infüzyonu değil, bir
doku/organ transplantasyonudur.

• Alıcının, vericinin ve verilecek kan ürününün seçimi en önemli
aşamadır.

• Transfüzyon ciddi bir iştir.

• Kan transfüzyonunun erken ve geç mortalitesi 1/2000’dir.

• Hastanın gerçekten tranfüzyon ihtiyacının olup olmadığı,

• Hangi ürünün seçileceği,

• Ne kadar kullanılacağı

• Transfüzyondan beklenen yarar ve zararın ne olduğu

transfüzyon öncesi doğru cevaplanması gereken sorulardır.

KAN TRANSFÜZYON ENDİKASYONLARI

• Akut kan kaybı: Travma veya cerrahi nedeniyle gelişen akut kan kaybının
replase edilmesi tranfüzyon endikasyonudur.

• Normal kişide cerrahi kanama, kan volümünün %30’u veya daha fazla ise
transfüzyon gerekir.

• Oksijen taşıma kapasitesinin arttırılması: Anemi özellikle akut
olduğunda kanın oksijen kapasitesini düşürür. Akut anemi veya
büyük cerrahi girişimleri yapılacak hastalarda kanın oksijen taşıma
kapasitesini artırmak için tam kan veya tercihen eritrosit
süspansiyonu verilmelidir.

• Pıhtılaşma mekanizmasını düzenlemek: Bunun için tam kan veya
taze donmuş plazma verilir.

• Hipoproteinemiyi düzeltmek: KC hastaları, Nefrit, Ülseratif kolit,
Mide kanserlerinde kullanılır.

• Enfeksiyon hastalıkları septisemi, bakteriemi de gelişen eritrosit
yıkımı karşılamak için gerekebilir.

TAM KAN

• Tanım:Donörden alınıp işlem görmeksizin

kullanılan kandır.

• Hacim:450ml(+-%10)

• İçerik:Eritrosit,plazma,lökosit ve trombosit ile
pıhtılaşma faktörleri

• Ortalama hematokrit:%36-37

• Saklama:1-6 c de kan saklama dolaplarında

• Raf ömrü:35 gün

ERİTROSİT SÜSPANSİYONU

• Çiftli torbaya alınan tam kandan santrifüj ve
ekstraktör yardımıyla hazırlanan eritrosit
konsantresidir.Santrifüj sonrası eritrosit içerisinde
plazmanın ¼ ü bırakılır.

• Hacmi:250-350 ml

• İçerik:Eritrosit,plazma yada ek solüsyon, lökosit
ve trombosit

• Ortalama Hematokrit:% 70-80

• Saklama:2-6 c de kan saklama dolaplarında

• Raf ömrü:35 gün

YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU

• Devamlı akım hücre yıkama cihazları veya
manuel olarak serum fizyolojikle eritrositlerin
yıkanmasıyla elde edilen üründür.

• Hacmi: 180ml-200ml

• İçerik:Trombosit ve plazma proteinlerinin bir
kısmı, lökositlerin %70-80 i temizlenir, eritrositlerin
%10-20 si parçalanır.

• Ortalama hemotokrit:% 75

• Saklama:2-6 c de kan saklama dolaplarında

• Raf ömrü : 24 saat

TROMBOSİT SÜSPANSİYONU

• Alındıktan sonra en geç 6-8 saat
içerisinde kullanılmak üzere, tam kandan
ayrılan trombositten zengin plazmanın
yeniden santrifüj edilmesiyle elde edilir.

• Hacmi :50-70 ml

• İçerik:az miktarda eritrosit ve lökosit ile
50-70 ml otolog plazma içerir.

• Saklama:20-24 c de raf ömrü:6-8 saat

TAZE DONMUŞ PLAZMA

• Tam kanın 6-8 saat içinde, 2-6 c
de santrifüj edilmesi ile hazırlanan
taze plazmanın dondurulması ile
elde edilir.

• Hacmi:200-250ml

• İçerik:Koagülasyon faktörleri,
globülin ve albümin içerir.

• Saklama:Saklandığı ısıya göre
değişir.-30 c de 1 yıldır.

TRANSFÜZYONDAN ÖNCE YAPILMASI GEREKEN TESTLER

• 1. Alıcı ve verici kanlarının gruplarının tayini

• 2. Alıcı ve verici kanları arasında çapraz karşılaştırma

(crossmatching) (kan uygunluk testleri)

• Hala tüm dünyada en iyi merkezlerde ki transfüzyona bağlı
ölümlerin bile en önemli nedeni yanlış kan ürün kullanımlarından
kaynaklanmaktadır.

Transfüzyon öncesinde bu tip hataları önleyecek son kontrolü
yapmak kanı takan hemşirelerin en önemli görevidir.

Kan transfüzyonu öncesi hemşirelerin yapması gerekenler:

• Doktor Orderi olmadan transfüzyon işlemine başlanmamalıdır.

• Hasta kan verileceği konusunda yeterince bilgilendirilmelidir.

• Tedaviyi kabul veya red etmesi veya alternatif bir yaklaşımı
tercih etmesi konusunda aydınlatılmalıdır. Bu seçim tercihlerin yer
aldığı bilgilendirme formunda işaretlenmelidir.

• Bilgilendirme esnasında kan
transfüzyonunun gerekliliği ve
riskleri hastanın anlayabileceği bir
dilde kendisine aktarılmalı,
transfüzyona alternatif tedaviler
hakkındaki soruları
yanıtlanmalıdır.

• Hasta kan ürünlerinin
transfüzyonuna karşıysa bu
konudaki gerekçesi ve ayrıntıların
hasta dosyasına kaydedilmesi
doğru olacaktır.

• Hastanın veya hasta yakınlarının kan
transfüzyonu onam formunu imzalamadan
yani yazılı olarak onayı alınmadan kesinlikle
transfüzyon yapılmamalıdır. İmzalanan
formun bir nüshası hastaya verilir. Diğer
nüshası da hasta dosyasına konulur.

• Transfüzyon yapılacak damar yolu
önceden açılır, akım problemi olup olmadığı
kontrol edilir.

• Erişkinlerde eritrosit süspansiyon infüzyonu
için genellikle 20 numara(Pembe) ya da
daha kalın intraket seçilirken, çocuklarda 22
numara(Mavi) ve ince olanlar tercih
edilmemelidir. Bu ince iğne ile infüzyonlarda
akım problemi olabilir, infüzyon süresi
uzayacak ve basınç olduğu için hemoliz
artacaktır.

Kan torbasını oda ısısında 30dk. dan fazla
bekletmeyin.

30 dk dan fazla bekletilen kan kullanılmadığı
takdirde imha edilmelidir, transfüzyon
merkezine tekrar gönderilmez.

Gereksiz kan imhasını önlemek için
transfüzyon kararı kesinleşen hastalar için
transfüzyon merkezinden kan istenmeli, ihtiyaç
durumunda kullanılmak üzere kan istemi
yapılmamalı (ameliyat esnasında kanama
durumunda kullanılmak üzere istenip kanın
ameliyathanede bekletilmesi gibi)

Hastanın venine damla damla giren kan hemen ısındığı için
normal hızda verilen kanı ısıtmanız gerekmez.

Fazla miktarda kanın kısa sürede verildiği masif
transfüzyonlarda, tam kan değişimi yapılan hastalarda
transfüzyon öncesi kanı ısıtabilirsiniz.

Kanı ısıtmak için, radyatörün üstünde ya da sıcak suda
bekletme gibi, ısının kontrol edilemediği yöntemleri kesinlikle
kullanmayın

• Transfüzyon öncesinde son kontrolü
yapan ve kanı takan hemşirenin bir
başka hemşire eşliğinde mutlaka crossmatch kağıdını da kontrol etmesi
gerekir.

• Kan transfüzyon onam formunu ve
kan transfüzyon formunu 2 hemşire ile
kontrol edilir ve gerekli bilgiler yazılır.

• Hastaya verilecek kan üzerindeki adı,
soyadı, dosya numarası ve barkod
numarası diğer hemşire ile kontrol
edilir.

Kan transfüzyon takip formuna
kaydedilir.

• Hastanın transfüzyon işleminden önce vital bulguları alınır.

• En önemli bulgu ateştir.

• Ateşi yüksek olan hastalarda transfüzyon yapılmaz. Hastanın ateşi doktor İstemine
göre düşürüldükten sonra transfüzyona başlanır.

• Eğer ateşli bir hastaya kan verilirse kan transfüzyonun ilk alerji belirtisi olan ateş göz
ardı edilmiş olunur.

• Hastanın vital bulguları hemşire izlem formuna kan takip formuna kaydedilir.

Kanı diğer sıvıların verildiği yoldan vermeyin
transfüzyon için ikinci bir intravenöz yol açın.

Filtrenin etkin görev yapması ve kanın doğrudan
filtreye damlamasına bağlı hemoliz gelişmesini
önlemek için, setin filtre kısmını tümüyle kan ile
doldurun.

Kan transfüzyonu sırasında asepsi kurallarına
uyun. AIDS ve hepatit gibi kan aracılığı ile bulaşan
hastalıklardan korunmak amacıyla eldiven giyin
elinize kan bulaşırsa hemen yıkayın.

• Hastaya transfüzyon sırasında herhangi bir kaşıntı, solunum
sıkıntısı, çarpıntı huzursuzluk, döküntü olursa vakit kaybetmeden
haber vermesi söylenir. Böyle durumlarda kan transfüzyonu vakit
geçirmeden durdurulur ve kan transfüzyon merkezine incelenmek
üzere gönderilir.

• Hastanın bu durumu doktoruna bildirilir gerekli uygulamalar
yapılır.

• Olası reaksiyonları gözleyebilmek için transfüzyonun ilk 1
saatinde çok yavaş infüzyon ile kan verilir ve ilk 1 saatte 25-50 ml
kan verilmesi gerekir.

• Eğer reaksiyon izlenmezse infüzyon hızı planlanan şekilde
ayarlanmalı ve transfüzyon bitene kadar hasta alerji açısından sık
sık kontrol edilmelidir.

• Transfüzyonun 15. dakikasında tekrardan vital bulgu takibi
yapılır. Herhangi bir durum değişikliğinde transfüzyona ara verilir.

• Hasta özellikle ilk 30 dk içinde ciddi transfüzyon reaksiyonları
açısından yakından izlenmelidir. (nabız hızı, kan basıncı, solunum
hızı, ateş, cilt döküntüleri, idrar çıkışı).

Genellikle önerilen infüzyonun 1-3 saatte olması, 4 saati
geçmemesidir. Ancak kalp yetersizliği olan yada hemoglobin
düzeyi <5gr/dL olan olgularda 3-5 ml /kg 3-4 saatten uzun sürede
önerilmektedir. Açılan ve kullanılan bir kan ürünün 24 saat içinde
tüketilmesi önerilir.

Daha uzun kullanımda kontaminasyon riski vardır.

• Transfüzyon bitiminden hemen sonra ve 4 saat sonra bu veriler
açısından hasta bir kez daha incelenmelidir. Hastada yolunda
gitmeyen bulgu soruşturulmalıdır. Örneğin uyuşma kramp gibi
şikayetler sitrat toksisitesine ikincil gelişen hipokalseminin, bel ve sırt
ağrısı uygunsuz kan transfüzyonunun ilk bulgusu olabilir.

Kan ürünleri ile birlikte hastaya verilmesi uygun olan tek sıvı % 0,9
luk sodyum klorürdür. Bu sıvı dışında başka bir sıvı kan ürünleri ile
birlikte hastaya vermeyin. % 5 dextroz gibi solüsyonlar hemolize,
kalsiyum içeren solüsyonlarda sitratlı kanla beraber hortumda
koagülasyona neden olurlar.

Kan ürünlerine ilaç eklenmemelidir. Çünkü ilaçların pH ları
yüksek olabilir ve hemoliz gelişebilir. Herhangi bir reaksiyon
geliştiğinde ilaca mı transfüzyona mı bağlı olduğunu anlamak
mümkün olmayabilir.

• Hangi tip olursa olsun filtrelerin haznelerinde kan biriktiğinden ve
bu alanda bakteri üremesi için iyi bir ortam oluştuğundan, dört
saatten daha uzun transfüzyon pek önerilmemekte ya da
uygulanacaksa infüzyon setlerinin değişiminin uygun olacağı
belirtilmektedir.

Kan ve kan ürünlerinin kullanımı ve
sorunlar İmmünolojik transfüzyon
reaksiyonları sınıflarsak:

1. Hemolitik transfüzyon reaksiyonları

2. Transfüzyona bağlı hemolitik olmayan
ateş reaksiyonları

3. Ürtiker ve anafilaktik reaksiyonlar

4. Transfüzyon sonrası immünite
değişiklikleri

5. Transfüzyona bağlı graft versus host
hastalığıdır.

İmmünolojik olmayan transfüzyon reaksiyonları ise:

1. Hiperkalemi

2. Sitrat toksisitesi

3. Hipotermi

4. Dolaşım yüklenmesi

5. Post Transfüzyon Purpurası

6. TRALI (Transfüzyonla İlişkili Akciğer Hasarı)

7. Transfüzyona bağlı gelişen hemosiderozisdir.

Böyle bir tablo ile Yada şüphesi durumunda takip eden hemşire:

1. Hemen transfüzyonu durdurup ilgili hekime haber vermeli,

2. Hastaya serum fizyolojik takarak damar yolunun açık kalmasını
sağlamalı

3. Etiket, form ve uygunluk test kağıtlarını bir kez daha kontrol
ederek bu kağıtları saklamalı,

4. Hemen transfüzyon merkezini olaydan haberdar etmeli

5. Hastadan en kısa sürede bir kan örneği alarak olası testler için
hazır tutmalı

6. Kan torbası, infüzyon seti ve ilişkili etiket ve formları istendiğinde
transfüzyon merkezinine iletmek üzere saklamalı

7. Hastadan idrar ve kan örneği alarak biyokimyasal tetkikler için
ayırmalıdır.

• Ateş, her türlü kan komponentinin transfüzyonu sırasında ya da
hemen sonrasında belirgin bir neden olmaksızın vücut ısısının 1 C
dan daha fazla artması durumuna transfüzyona bağlı hemolitik
olmayan ateş reaksiyonu denilmektedir.

• Transfüzyonlarda en sık rastlanılan komplikasyonlardandır. Ateş
reaksiyonu olan olgularda transfüzyona ara vererek hastaya Dr.
İstemine göre parasetamol verilir, hasta rahatlatılır ve en geç 1
saat içinde transfüzyon tekrar başlatılır.

Kan komponentlerinin transfüzyonu sonucunda alerjik reaksiyonlar
da sık rastlanılan yan etkilerdendir. Genellikle kan
komponentlerinde bulunan plazmadaki proteinlere karşı gelişir.

En sık deri reaksiyonlar; ürtiker ve anjioödem şeklinde rastlanırken
nadiren hırıltılı solunum, nefes darlığı, yaygın ürtiker, obstrüktif
larenks ödemi, şok, aritmi bilinç kaybı gibi daha ağır tablolarla da
karşılaşılabilir.

En hafif şekilde bile olsa hemen transfüzyon durdurulmalı ve
tedavi planlanmalıdır. Lokal hafif lezyonlarda oral antihistaminik
verilmesi yeterlidir, ileri solunum sıkıntısı ve patolojilerinde
salbutamaol ve inhale yada intra venöz steroidler ve hatta
adrenalin (0,01mg/kg) tedaviye eklenmelidir.

Sonuç olarak

• Hastada gerçekten transfüzyon ihtiyacı var mı?,

• Eğer varsa gerek duyulan komponent hangisi?,

• Verilecek kan veya kan ürününün hastaya yararı ve

zararı göz önüne alınarak transfüzyona karar verilmelidir.