Kan ürünleri

advertisement
KAN ÜRÜNLERİ
TRANSFÜZYON PRENSİPLERİ
ve
KOMPLİKASYONLARI
Doç. Dr. Fevzi Altuntaş
Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi
Hematoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi
11 Mart 2008
Kayseri
Kan nedir? Ne iş yapar?
• Kan vücutta dolaşan bir sıvıdır.
• Dokulara oksijen ve besin desteği taşır ve
dokulardan da atık ürünleri alır ve akciğerden
CO2 atılmasına aracılık eder.
• Kan çeşitli ürünlerden oluşur.
• Dolaşımdaki kan “Tam Kan” olarak
adlandırılır.
• Tam Kan= eritrosit ve plazmadan oluşur.
– Diğer kan ürünleri ise bunlardan elde edilir.
Eritrosit (RBC) nedir?
• Kandaki hücrelerin çoğunluğu
eritrositlerdir.
• RBC hemoglobin içerir.
• Hb kana kırmızı rengi veren bir proteindir.
• RBC temel rolü; oksijen taşıyarak
organların hasar görmesini engellemektir.
Platelet (trombosit) nedir?
• Trombositler (PLT) vücutta bulunan renksiz,
düzensiz şekildeki cisimciklerdir.
• PLT’lerin primer fonksiyonu yaralanan damar
duvarında agregat oluşturarak kanamayı
önlemektir/durdurmaktır.
• Kan pıhtılaşmasına ilave olarak PLT’ler,
inflamasyon ve yara iyileşmesine de katkıda
bulunurlar.
Beyaz kan hücreleri (lokosit) nedir?
• Beyaz kan hücreleri (WBC= lokosit) vücutta
dolaşan bakteri ve virüslere karşı koruyucu
fonksiyonları olan hücrelerdir.
• Farklı tiplerde WBC’ler vardır:
– Granülositler, makrofajlar ve lenfositler.
– Lenfositler immün savunmaya yardım ederler.
• Ayrıca, WBC bazı virüs ve bakterileri de
taşıyarak hastalık etkenini bulaştırabilirler.
Plazma nedir?
• Plazma bir protein-tuz solusyonudur. Diğer
kan komponentleri için taşıma mediumu
görevi yapar.
– RBC, WBC ve PLT plazmada bulunur.
• Plazma %90’ını sudan oluşan berrak renkli bir
sıvıdır.
• Plazma pıhtılaşmaya, infeksiyonla savaşa, kan
basıncının idamesine ve immuniteye yardım
eder. İlave olarak, minerallerde içerir (sodyum
ve potasyum).
RBC, WBC ve PLT
Ne kadar kan hacmine sahibiz ?
• Ortalama, bir erişkin dolaşımında yaklaşık 5 litre
kana sahiptir.
• Total kan volümü vücut kitlesi ile hesaplanır.
Kategori
mL/kg
Kan volümü
Erişkin Erkek
70 mL/kg
90 kg = 6300 mL
Erişkin Bayan
70 mL/kg
60 kg = 4200 mL
Çocuk
80 mL/kg
30 kg = 2400 mL
Yeni doğan bebek
85-90 mL/kg
3 kg = 255-270 mL
KAN GRUP ANTİJENLERİ
• Günümüzde, insanda 29 kan grubu sistemini içine alan
600’den fazla kan grubu antijeni serolojik olarak
tanımlanmıştır.
• Karbonhidrat yapısında antijenler=
• ABH (ABO), Lewis, P ve I
• Protein yapısında antijenler=
• Rh, MNS, Kell, Lutheran, Kidd, Duffy, Xg
• Biyokimyasal yapısı halen bilinmeyenler=
• Diego, Colton, Er
Major kan grupları nelerdir?
Kan grubu
Insidans (%)
Beyaz ırk
O
45
A
40
B
11
AB
4
Rh(D) Pozitif
85
Rh(D) Negatif
15
Kan nasıl verilir (donasyon)?
• Vericinin sağlığı değerlendirilir ve vücut ısısı
ve Hb düzeyi ölçülür.
• Hemşire intravenöz bir iğne aracılığıyla bir
plastik torbaya kanı toplar.
• Donasyon hız yaklaşık 10-12 dakikadır.
• Donasyon için kullanılan tüm aletler
dispozıbldır. Sadece bir donör için kullanılır
ve ondan sonra atılırlar.
Donör Testleri
anti-HIV1/2
ABO/Rh
HBsAg
Antikor tarama (IAT)
anti-HBc
anti-HCV
Sifilis antikorları (VDRL)
Kan vericisi (donorü)
Kim kan verebilir ?
Yaş:
17. – 71. yaş (düzenli donor)
17. – 61. yaş (ilk kez donor)
Vucut ağırlığı:
En az 50 kg
Hemoglobin/Htk:
≥12.5 gr/dL and ≥ 38%
Donasyon sıklığı:
RBC için 56 gün
Sağlık durumu:
Sağlıklı görünümde ve kendini iyi hissediyor.
Tarama:
Donasyon zamanında bir çok sorudan oluşan
donor değerlendirmesini geçmek zorunda:
Eğer donor
 Diş muayenesi olmuşsa:
 Nezle, grip veya boğaz ağrısı:
 Kulak deldirme/ vücut dövme :
Donor beklemek zorunda
Viziteden 3 gün sonra
tam iyileşecek
6 ay
Donasyon Sıklığı
– Tam kan veya aferez RBC: 56 gün
– Çift doz aferez RBC: 112 gün
– Platelet: 2 gün, haftada 2’yi ve yılda 24 kez
geçmemeli
– Plazma: 28 gün
– Erkekler yılda 4, kadınlar 3 kez Tam Kan
verebilir
Transfüzyon öncesi testler
Kan Komponentleri
Düşük
Devirde
Santrifüj
Tam
Kan
500 mL
250 mL
PLT zengin
PLT zengin
Plazma
Plazma
RBC
1-6oC
Yüksek
Devirde
250 mL
Santrifüj
TDP
-18oC
Platelet
20-24oC
50 mL
4oC
çözünme
Kriyo
-18oC
15 mL
200 mL
KPP
-18oC
Kan Komponentleri
Kan Komponentleri
hazırlama
Tam Kan
•
Taze tam kan= Vericiden alınan tam kanın saklama dolabına girmeden 6-8 saat
içinde hastaya verilmesidir.
•
Tam kan: 1-6C’de 35-42 gün saklanır (koruyucu solüsyona bağlı olarak).
•
Hacim: 450-500 ml
•
İçerik:
– RBC: 200 ml
– Plazma:250 ml
– WBC (10e9) ve PLT
– Antikoagülan (63 ml)
•
Endikasyon: Pediatri hastalarda Exchange, açık kalp cerrahi operasyonları, fazla
miktar kanama (total kan volümünün %30 üzeri)
ERİTROSİT
SÜSPANSİYONU
Eritrosit süspansiyonu
• Saklama:
– +2/+6 ºC arasında, alarmlı, ısı kontrollü,
onaylı bir kan merkezi dolabında saklanmalı
• Saklama süresi 21–42 gün arasında değişir
• İnfeksiyon riski:
– Sterilize edilmediğinden plazma ya da hücrelerde
bulunabilecek HIV 1/2, HBV, HCV, diğer hepatit
virüsleri, sifiliz, malarya ve Chagas
hastalığını tarayan rutin testlerle
saptanamayan herhangi bir ajanın bulaşı
mümkündür
Eritrosit süspansiyonu
• Uygulama prensipleri:
– ABO ve Rh uygun olmalı
– Transfüzyon öncesi CM testi yapılmalı
– Buzdolabından çıkarıldıktan sonra 30 dk
içerisinde transfüzyona başlanmalı
– Kan torbasına asla herhangi bir tıbbi ilaç
eklenmemeli
– Transfüzyon 4 saat içinde bitirilmeli
– 1Ü RBC süspansiyonu= Htk % 3, Hb 1g/dL arttırır
Eritrosit süspansiyonu
• Derin ve semptomatik anemisi olan hastaların
tedavisinde
– Eritrosit süspansiyonu tercih edilmeli
• Tam kan kullanılmamalı
– Hb seviyeleri temel alınarak transfüzyon yapılmamalı
– Hb değeri 10 gr/dL üzerinde olan olguların çoğunda
transfüzyon ihtiyacı olmazken, 7 gr/dL ve altında olan
olguların ise büyük kısmı transfüzyona gereksinim duyarlar
– Kan yapımı için temel yapı taşları olan demir, vitamin B12 ve
folik asit eksikliği varsa mutlaka yerine konmalı
Yıkanmış Eritrosit Süspansiyonu
•
Tanım=
– Steril SF ile yıkanarak plazma, trombosit ve lökositlerinin önemli
oranda uzaklaştırılmış RBC süspansiyonu
•
Amaç=
– Plazma, trombosit ve lökositleri önemli oranda uzaklaştırmak
• Lökositlerin %70–95’i uzaklaştırılmakta
• %3–30 oranında eritrosit kaybı olmakta
•
Endikasyon:
– Ig A eksikliği
– Anafilaksi veya ciddi alerjik reaksiyon
– T-Aktivasyon sendromu
Transfüze edilen lökositlerin istenmeyen olası etkileri





Alloimmünizasyon
o Febril non-hemolitik transfüzyon reaksiyonları (FNHTR)
o Trombosit transfüzyonuna refrakterlik
o Graft rejeksiyonu
o Eritrosit yaşam süresinde kısalma
Graft-vs-host hastalığı (GVHH)
Transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı (TRALI)
İmmünmodülasyon
o GVHH
o Virus aktivasyonu (örnek: HIV–1)
o Bakteriyel infeksiyon
o T ve NK hücre fonksiyonlarında immunsupresyon
o Malignite nüksü
İnfeksiyöz hastalık
o Sitomegalovirus (CMV)
o İnsan T lenfotropik virus (HTLV–I/II)
o Epstein-Barr virus (EBV)
o Toxoplazma Gondii
o Yersina Enterokolitika
Lökosit Azaltma
•
Filtrasyon yöntemi tercih edilir
– Lökositler %99,9 (4-log) oranında arındırılabilir
– <5x106 (ABD) veya <1x106 lökosit (AB)
– Depolama öncesi uygulanan filtrasyon işlemi;
• Lökositlerden salınan sitokinlerin birikimi de önlenebilir
• Yatak başı uygulanan filtrasyon işlemine göre daha etkin
•
Endikasyon:
– Kronik transfüzyon gereksinimi olan hastalar
• Aplastik anemi, hemoglobinopati, hematolojik malignite vb
– En az iki ve üzerinde belgelenmiş FNHTR tespit edilen hastalar
– Hematopoetik kök hücre ve solid organ nakli adayları
– CMV (-) hastalar
Lökosit azaltılması istenen durumlar
1.
Kök hücre alıcıları: Kemik iliği veya periferik kan
2.
Akut lösemiler
3.
Kronik lösemiler
4.
Aplastik anemi
5.
Konjenital trombosit fonksiyon bozuklukları
6.
Konjenital immün yetmezlik sendromları
7.
Kök hücre nakli yapılmasının söz konusu olabileceği
hematolojik malignite, solid tümör, ciddi aplastik anemi,
hemoglobinopati hastaları
HANGİ Kan Ürünlerini ?
NEDEN Işınlatmalıyım ?
• Amaç:
– Transfüzyonla ilişkili GVHH önlemek
 Işınlanması gereken ürünler:
 Tam kan
 RBC süspansiyonu
 Trombosit süspansiyonu
 Granülosit süspansiyonu
 Işınlanması gerekmeyen ürünler:
 TDP ve KRİYO
Işınlanmış kan ürünü kullanımı










Allogeneik kök hücre alıcıları
o Hazırlama rejiminden–nakil sonrası 6 ay veya kronik GVHH yokluğunda
lenfosit sayısı >1x109/L olana kadar
Allogeneik kök hücre vericileri
Otolog kök hücre nakli hastaları
o Kök hücre toplanmasında 7 gün önce-nakil sonrası 3 aya kadar
HLA uygun vericilerden alınan kan ürünü
1. veya 2. derece akrabalardan alınan kan ürünü
Hematolojik malignite (akut lösemiler, kronik lösemiler, MDS)
Hodgkin hastalığı
o Tedavinin her hangi bir aşamasında
Pürin analogları ile tedavi edilen hastalar
o Fludarabin vb tedavinin herhangi bir aşamasında
Konjenital immün yetmezlik hastaları
İntauterin transfüzyonlar
TROMBOSİT
SÜSPANSİYONU
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• Trombosit transfüzyonunda belirleyici
özellikler;
– 1) Hastanın trombosit sayısı
– 2) Hastanın klinik tablosu
– 3) Kanama varlığı
– 4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel
durumu
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• 1) Hastanın trombosit sayısı
– Trombosit sayısı= 20109/L’nin üstünde
• Spontan kanama riski düşük
– Trombosit sayısı= 10109/L’nin altında
• Spontan ciddi düzeyde kanamalar
– Trombosit sayısı= 5109/L’nin altında
• Spontan öldürücü kanamalar
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• Trombosit transfüzyonunda belirleyici
özellikler;
– 1) Hastanın trombosit sayısı
– 2) Hastanın klinik tablosu
– 3) Kanama varlığı
– 4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel
durumu
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• 2) Hastanın klinik
tablosu= Risk faktörleri
– Yüksek ateş
– İnfeksiyon
– Sepsis
– İlaçlar (amfoterisin,
vankomisin, ATG, INF)
– Eşlik eden başka
kanama bozukluğu, DIK
– Ağır mukozit
• Risk faktörleri bulunmayan
hastalarda:
– Eşik değer= 10109/L
• Risk faktörleri bulunan
hastalarda:
– Eşik değer= 20109/L
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• 2) Hastanın klinik tablosu=
• Uygulanacak cerrahi veya invaziv işlem:
– İntrakraniyal girişim
– Göz gibi hassas bölgelere müdahale
» PLT = 100 109/L’nin üzerine çıkarılmalı
– Major cerrahi
» PLT = 50 109/L’nin üzerine çıkarılmalı
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• Trombosit transfüzyonunda belirleyici
özellikler;
– 1) Hastanın trombosit sayısı
– 2) Hastanın klinik tablosu
– 3) Kanama varlığı
– 4) Hasta trombositlerinin
fonksiyonel durumu
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• 3) Aktif kanama varlığı=
9
– PLT = 5010 /L
üzeri
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• Trombosit transfüzyonunda belirleyici
özellikler;
– 1) Hastanın trombosit sayısı
– 2) Hastanın klinik tablosu
– 3) Kanama varlığı
– 4) Hasta trombositlerinin
fonksiyonel durumu
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• 4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel
durumu;
• Aplastik anemilerde eşik değer =
– 5-10109/L
• İmmun trombositopeni=
– <5 109/L bile fonksiyonel
TROMBOSİT ENDİKASYONLARI
•
1. Trombositopeni:
– Kanaması veya pıhtılaşma bozukluğu yoksa PLT<10.000/mm3
– Kanaması olmayan fakat Pıhtılaşma bozukluğu olanlarda
PLT<20.000/mm3
– Kanaması olan, DIK gelişen, cerrahi bir işlem uygulanacak hastalarda
PLT<50.000/mm3
– Göz veya beyin ameliyatı yapılacak hastalarda PLT<100.000/mm3
– Masif kan transfüzyonu yapılan olgularda PLT <30.000/mm3
•
2. Trombositopati:
– Kanaması olan
• Konjenital trombosit fonksiyon bozukluğu
• İlaçlar (aspirin, tiklodipin vs)
• Kardiak by-pass
• Karaciğer ve böbrek yetmezliği
TROMBOSİT
KONTRENDİKASYONLARI
– Ciddi kanama yoksa (SSS kanaması):
• TTP
• HIT
Kontrendikedir
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• Random donör trombosit
süspansiyonu=
– Bir ünite tam kandan
santrifüjleme yöntemi ile
hazırlanırlar
• Aferez trombosit süspansiyonu=
– Bir donörden aferez işlemi 3 x
1011 ve üzerinde trombosit
içeren ürün toplanmasıdır
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• Ünite:
– Tek donör ünitesi: ~ 5–6 x1010 trombosit içerir
– 4-6 donörden havuzlanmış ünite: ~ 3 x1010 trombosit
içerir
• İnfeksiyon riski:
– Bakteriyel kontaminasyon riski yüksektir
• Havuzlanmışlarsa risk daha da artar (%1)
• Saklama:
– +20–24ºC’de ajitasyonda/ yatay sallanarak 5 güne kadar
– Daha uzun süreli saklama bakteriyel proliferasyon ve
septisemi riskini artırır
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
• Dozaj:
– Terapötik doz = 1 ünite/10 kg (~ 4–6 ünite) (1 aferez ünitesi)
– Bir ünite = trombosit sayısını 5–10 109/L arttırmalı
– Havuzlanmış bir ünite veya aferez ürünü= 20–40 x109/L
arttırmalı
• Uygulama prensipleri:
– ABO ve Rh uygun trombosit süspansiyonu verilmeli
– Transfüzyon öncesi çapraz karşılaştırma testi gerekmez
– Trombositler asla buzdolabına konmamalı
– Havuzlanmışlarsa 4 saat içerisinde kullanılmalı
– 30 dakika -1 saat içinde infüze edilmeli
Aferez trombosit süspansiyonları
Hacim
(mL)
Trombosit
Sayısı
(x1011)
Lökosit
Sayısı
(x106)
pH
150–300
3 x1011
<5 x106 (ABD) 6.8–7.4
<1 x106 (AB)
Isı (°C)
Raf
ömrü
(gün)
20-24°C
sürekli,
hafifçe,
Ajitatörde
sallama
5 gün
Aferez trombosit süspansiyonları
• 1) HLA immünizasyonu nedeniyle random donör
trombosit süspansiyonlarına yanıtsız olan hastalarda
– HLA veya cross-match uygun aferez trombosit
süspansiyonları önerilmektedir
• 2) Yoğun trombosit transfüzyonuna gereksinim duyulan
hasta gruplarında
• Fazla sayıda donöre maruziyeti önlemek için
• Transfüzyon ile bulaşan hastalıklardan korumak için
yaygın olarak aferez trombosit süspansiyonları kullanılmaktadır
Aferez vs. Random trombosit süspansiyonları
• Alloimmünizasyon sıklığı
• Uzun dönem trombosit desteği gereken
hastalarda transfüzyon sıklığı
• Etkinlik
Bakımından anlamlı farklılık göstermemektedir.
Trombosit refrakterliği
• Trombosit transfüzyonuna yetersiz yanıt;
– A) İmmün nedenler;
• Trombosit antijenlerine veya HLA karşı yönelmiş olan
alloantikorlar
– B) İmmün olmayan nedenler;
• Mikroanjiyopatik hemolitik anemi
• DIK
• Koagulopati
• Splenomegali
• Yüksek Ateş
• İnfeksiyon
• İlaçlar (amfoterisin, vankomisin, ATG, INF)
Trombosit refrakterliği
• A) Alloimmünizasyon olasılığı yüksek=
– Transfüzyondan sonra ilk 1 saat CCI değeri=
• <7.5–10x109/L ise
• B) Non-immün refrakterlik=
– Transfüzyondan sonra ilk 1 saat CCI değeri=
• >7.5–10x109/L fakat
– Transfüzyondan 24 saat sonra CCI değeri=
• <4.5x109/L
– Bu hastalar daha yüksek doz veya daha sık
aralıklarla trombosit transfüzyonu yapılmasından
fayda görebilir
Trombosit refrakterliği
• Ülkemizde refrakter olguların tedavisi zorluk
oluşturmaktadır:
– Çünkü:
•
•
•
•
Düzenli donasyonda bulunan kişi sayısı az
Verici kayıtları düzenli değil
Verici HLA kayıtları yok
Cross-match çalışmaları uzun zaman almakta (veya
yapılmamakta!)
• Bu nedenle ÖNLEYİCİ GİRİŞİMLER çok daha
önemlidir=
– Riskli hastalarda lökosit filtreleri ile lökosit
azaltılmış trombosit süspansiyonları kullanılmalı
TAZE DONMUŞ
PLAZMA
Taze donmuş plazma
• İçerik:
– 400 mg fibrinojen
– 1 IU/mL pıhtılaşma faktörleri
– Diğer plazma bileşenleri
• Endikasyon:
– Multipl pıhtılaşma faktör eksiklikleri
• Kronik karaciğer hastalığı
• Kumadin aşırı dozu
• Masif transfüzyon
• Yaygın damar içi pıhtılaşma sendromu
– Trombotik trombositopenik purpura (TTP)
Taze donmuş plazma
• Dozaj: 10–20 mL/kg
• Uygulama prensipleri:
– ABO uyumu olmalı
– Rh uyumu aranmaz
– Transfüzyon öncesi çapraz karşılaştırma testi gerekmez
– Kullanılmadan önce plazma eritici cihazlar ile 30–37°C
arasında eritilmeli
– Eritildikten sonra 6 saat içinde kullanılmalı (Labil pıhtılaşma
faktörleri hızla parçalanır)
– Çözündükten sonra +2 ile +6ºC arasında 24 saat saklanabilir
– Isıtılan plazma tekrar dondurulup kullanılmamalı
– Işınlama ve filtrasyon önerilmez
Taze Donmuş Plazma:
Kullanılmaması Gereken Durumlar
• Volüm genişletmek amacıyla
• Yalnızca uzamış PT/aPTT değerlerini düzeltmek amacıyla
• Heparin etkisini tersine çevirmek
• Spesifik faktör konsantrelerinin varlığında (FVIII ve FIX)
• Nütrisyonel destek amacıyla
• Kardiyopulmoner bypass sonrası profilaktik amaçla
• Protein kaybını yerine koymak amacıyla
• AT-3 eksikliği durumunda (spesifik konsantresi var)
KULLANILMAMALIDIR!
KRİYOPRESİPİTAT
Kriyopresipitat
• İçerik:
– Fibrinojen: ~ 200 mg/torba
– FVIII: ~ 100 Ü/torba
– vWF: ~ 100 IU/torba
– FXIII: ~ 50 IU /torba
• Endikasyon:
– Hipofibrinojenemi/ Disfibrinojenemi
– FVIII eksikliği
– FXIII eksikliği
– Von Willebrand hastalığı
– Üremik trombositopati
Kriyopresipitat
• Dozaj: 1 torba/10 kg
• Uygulama:
– ABO uygun ürün kullanılmalı
– Rh uyumu aranmaz
– Transfüzyon öncesi çapraz karşılaştırma testi gerekmez
– 37°C’de plazma çözücülerde çözdürülür
– Eritildikten sonra 6 saat içinde infüze edilmeli
– Havuzlanmış ise 4 saat içinde kullanılmalı
– Isıtılan ürün tekrar dondurulup kullanılmamalı
– Işınlama ve filtrasyon önerilmez
GRANÜLOSİT SÜSPANSİYONU
Granülosit süspansiyonu
•
Tanım:
– Tek bir donörden aferez ile hazırlanan > 1 x 1010 granülosit
süspansiyonudur
•
İçerik:
– Değişik miktarda lenfosit, trombosit ve eritrosit de içerir
•
Saklama:
– 20-24°C’de 24 saat saklanabilirler
•
Endikasyon:
– Gram negatif sepsisi (mantar infeksiyonu) olduğu gösterilmiş +
– Mutlak nötropenik (nötrofil sayısı <500/l) +
– Antibiyotik ve diğer tedavilere yanıt alınamamış +
– Kemik iliğinde hipoplazi ve Kİ fonksiyonlarının geri dönüş şansı olan
hastalar
Granülosit süspansiyonu
• Dozaj ve tedavi süresi:
– En az 4 gün, >1-4
x 1010 granülosit transfüzyonu
>
• Uygulama prensipleri:
– ABO ve Rh uygun ürün kullanılmalı
– Transfüzyon öncesi eritrosit uygunluk testleri
yapılmalı
– Işınlanarak verilmeli
– Standart 170 µ’luk kan filtresi kullanılmalı
– Mümkün olduğu kadar çabuk transfüze edilmeli
(<6 saat)
ÖLÜM VEYA CİDDİ
KOMPLİKASYON NEDENLERİ
Akut transfüzyon
reaksiyonları
Post transfüzyon
purpura
Akut akciğer hasarı
Transfüzyonla geçen
infeksiyonlar
Gecikmiş
transfüzyon
reaksiyonları
Yanlış transfüzyon
Williamson; BMJ 1999
DİKKAT !
• Kan ürünü ile birlikte verilen formda
–
–
–
–
–
Ünite numarası
Komponentin adı, son kullanma tarihi
Alıcının adı-soyadı ve dosya numarası
Alıcı ve vericinin ABO ve Rh grupları
Karşılaştırma sonuçları bulunmalı
• Hata  Ölüm
• Doğru hasta, doğru etiket, doğru ürün
• Kan ürünü ile beraber mutlaka “cross-match”
kağıdının kontrol edilmesi
Kan ürününü kan merkezinden aldım.
Ne kadar sürede kullanmalıyım?
• RBC/ Tam kan:
– Oda ısısında = 4 saat içinde
– Buzdolabında = 24 saat içinde
• Trombosit süspansiyonu:
– Oda ısısında = 5 günde
• Granülosit süspansiyonu:
– Oda ısısında = 24 saat içinde
• TDP/KRİYO:
– Oda ısısında = 4 saat içinde
– Buzdolabında = 24 saat içinde
DİKKAT!
Transfüzyon Öncesi Kan Torbasının Kontrolü
ÖNEMLİ
Transfüzyon öncesi mutlaka gözle kontrol
edilmeli:
•
Kaçak, pıhtı, hemoliz varlığı
yönünden kontrol edilmeli
– Sızıntı olan, hemoliz gözlenen, içinde
büyük partiküller veya pıhtı olan
ürünler kullanılmamalı
•
Renk değişimi olan ürünler
kullanılmamalı
– Eritrosit süspansiyonu koyu-kırmızı,
trombosit sarı-açık çilek, granulosit
koyu-pembe renginde olmalı
Kan ürünleri depolama özellikleri
Ürün
RBC/tam kan
Dondurulmuş RBC
Yıkanmış RBC
PLT
WBC
TDP
CRYO
Depolama
35 gün (CPDA-1)
42 gün (additive solüsyonla), 1-6ºC
-65ºC’de 10 yıl
Çözündükten sonra 24 saat
1-6ºC’de 24 saat
20-24ºC’de 5 gün
20-24ºC’de 24 saat
-18ºC’de 1yıl
Çözündükten sonra 1-6 ºC’de 6 saat
-18ºC’de 1 yıl, çözündükten sonra
20-24ºC’de 6 saat, havuzlanmışsa 4 saat
Kan Komponentleri ile birlikte
HANGİ ÜRÜNLER VEREBİLİRİM ?
•
Kan Komponentleri ile birlikte verilebilecek
sıvılar:
– %0.9 NaCl
– ABO uyumlu plazma
– %5 albumin
•
Kan Komponentleri ile birlikte verilmemesi
– 5% dekstroz
– Ringer laktat
– İntravenöz ilaçlar
gereken sıvılar:
Kan Komponentlerinin Verilme Hızı ve Şekli
• Bakteriyel kontaminasyon riski nedeniyle
– Eritrosit ve Granülosit = 1 - 2 saat
– Trombosit = 0.5 - 1 saat
– Plazma = 4 saat içinde infuze edilmelidir
• Yavaş verilmesi gereken durumlarda=
– Pediatrik torbalara bölünerek en geç 4 saat içinde verilmeli
• Kan pıhtıları ve diğer birikmiş parçaların uzaklaştırılması için
170 μ’luk standart kan filtreleri kullanılmalı
• Vital bulgular transfüzyondan önce, 15. dk ve 60 dk da bir
ölçülmeli
KAN ÜRÜNÜ NE ZAMAN ISITILMALIDIR ?
1. Bebeklerde exchange transfüzyon
2. 15 mL/kg/saat üzerinde transfüzyon yapılan çocuklar
3. >50 mL/kg/saatten hızlı ve fazla sayıda transfüzyon
gereksini olan erişkinler
4. Masif transfüzyon
– Kc transplantasyon operasyonu
5. Soğuk aglütinin hastalığı
6. Kriyoglobulinemi
ISITILMIŞ KAN ÜRÜNÜ
•
Amaç:
– Hızlı verilen çok sayıda soğuk kanın kardiak arrest riskini önlemek
•
Uygun kan ısıtıcıları kullanılmalı
– Isının moniterize edildiği su banyosuna monte edilmiş sarmal plastik
tüpler
– Düz plastik kan torbası temasda olan elektrikle ısıtılmış tablalar
•
DİKKAT !!!
– Musluk suyu altında, hasta yatağında, hasta yakınının vücudunda veya
kalorifer üzerinde ısıtılmamalı
– Sıcak suda immersiyon ile ısıtılmamalı
– Mikrodalgada ısıtılmamalı
TRANSFÜZYON
REAKSİYONLARI
WHO- AKUT TRANSFÜZYON
REAKSİYONLARI
• Tanım=
• Transfüzyon
sırasında veya ilk 24 saat içinde izlenen yan
etkiler
Hafif
Orta
• Ürtiker - FNHTR
Ciddi
- Akut hemoliz
- Bakteriyel kontaminasyon
- Sıvı yüklenmesi
- Anaflaksi
- TRALI
Transfüzyona bağlı ölüm nedenleri
– ~%15 Bakteriyel kontaminasyon
• %75 PLT
• %25 RBC
– ~ %14 Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu
– ~ %13 TRALI
(FDA 2005 verileri)
AKUT HEMOLİTİK
TRANSFÜZYON REAKSİYONU
Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu
• Tanım=
• Nakledilen RBC’lerin immün aracılıklı yıkımıdır
• Sebep=
• En sık *AB0 uygunsuz kan transfüzyonu (anti-A,
anti-B)
• anti-kell gibi ABO dışı diğer potent antikorlar
• Nadiren, transfüzyonla birlikte uygunsuz sıvıların
verilmesi
• Mortalite: ~ %10-20
• ABY, DIK, Şok
KLİNİK
Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu-
• Transfüzyona başlanmasından hemen sonra
• Ani gelişen
– Anksiyete, ateş, titreme, sırt ağrısı,
bulantı/kusma, başta dolgunluk hissi, yüzde
kızarma, ekstremitelerde karıncalanma hissi, yan
ağrısı, bronkospazm, nefes darlığı, siyanoz,
takikardi ve hipotansiyon (ŞOK)
• Operasyonda sırasında
– Aşırı kanama ve yaygın sızıntı
– Açıklanamayan hipotansiyon ve takikardi
Akut Hemolitik transfüzyon reaksiyonu- Laboratuar
•
•
•
•
İntravasküler hemoliz bulguları:
 Serum LDH = artma
 Serum haptoglobin = azalma
 İnd. Bil = artma
 Plazma serbest Hb= Hemoglobulinemi
 İdrar Hb= Hbüri/ Hemosiderinüri (+)
Akut DIK bulguları:
– aPTT/ PT = yükselme
– Fibrinojen = azalma
– D-Dimer = artma
– Trombositopeni
İmmun hemoliz bulguları:
– DAT (+)
– IAT +/ABY bulguları:
– BUN/Cr= artma
– Oliguri/anüri
Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu
şüphesi var: NE YAPMALIYIM ?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Hemen transfüzyona son verilmeli
Doğru hastaya doğru ünitenin verildiği kontrol edilmeli (kayıt/ünite kontrol)
Hastadan idrar örneği ve hem hasta hem de verilen kandan yeterli miktarda kan
örneği alınmalı
Kültür için laboratuara kan örneği gönderilmeli
Hemoliz varlığını belirlemek için testler yapılmalı
•
Hb/ PLT sayımı, LDH, bilirubin ve Haptoglobin düzeyi
•
Coombs testi
•
Plazma ve idrarda Hb tayini
Koagülasyon testleri çalışılmalı (erken dönemde normal)
•
aPTT/ PT, fibrinojen düzeyi, FYÜ (D-dimer)
Kan merkezine kan örneği gönderilmeli
•
Verilen üniteden ABO tip tayini
•
Donor üniteden antikor tarama
•
Verilen ünit ile alıcı serumunun (transfüzyon sonrası serum) cross-match
•
DAT
Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu Gelişti
NASIL TEDAVİ EDEBİLİRİM ?
1.
Transfüzyona hemen son verilmeli (Reaksiyonun şiddeti; doz bağımlıdır)
2.
Bol sıvı ve diüretik verilerek ABY önlenmeye çalışılır
•
3.
Furosemid veya mannitol
Bikarbonat: verilerek idrarın alkali yapılması (idrar pH >7.0), hemoglobinin
asit hematin şeklinde distal tübe çökmesini önleyebilir
4.
Koagülopati gelişmiş ise tedavi edilmelidir: PLT, TDP/KRİYO
5.
Ağır olgularda yüksek doz steroid, oksijen, dopamin gerekebilir
6.
ABY durumunda: Hemofiltrasyon ve hemodiyaliz
7.
Son çare olarak RCE ile uyumsuz eritrositlerin sayısı azaltılabilir
Febril
Non- Hemolitik
Transfüzyon Reaksiyonları
(FNHTR)
FNHTR
- Tanım=
• Transfüzyon sırasında veya birkaç saat içinde (0.5-2 saat)
titremeyi takiben ortaya çıkan yüksek ateş (≥1°C)
- Sebep=
- Trombosit, lökosit antijenleri ve plazma proteinlerine karşı
gelişen immün reaksiyonlar ve TNF, IL-1, IL-6, PGE2 gibi
sitokin artışı
- Tanı= Ateş yapan diğer nedenlerin dışlanması ile konur
- Hemoliz
- Bakteriyel kontaminasyon
- TRALI
Transfüzyon sırasında ateş gelişti
NE YAPMALIYIM ?
1.
Aksi ispat edilene kadar transfüzyon reaksiyonu olarak kabul edilmeli
2.
Transfüzyona ara verilmeli
3.
Öncelikle ateş nedeni sorgulanmalı
•
4.
FNHTR, akut hemoliz, bakteriyel kontaminasyon, akut akciğer hasarı
Transfüzyona devam etmeden önce hemolitik reaksiyon ve bakteriyel
kontaminasyon olasılığından mutlaka uzaklaşmak gerekli
5.
Başka bir neden düşünülüyorsa ileri tetkik yapılmalıdır ve transfüzyon
devam edilmemeli
FNHTR : Nasıl
tedavi edebilirim?
• Antipiretikler
• Asetaminofen, NSAİİ vb
• Aspirin kullanılabilir
• Trombositopenik hastalarda kullanılmamalı
• Şiddetli reaksiyonlarda transfüzyon durdurulmalı
• Aşırı titreme olursa meperidin verilebilir
• Anti-Histaminikler KULLANILMAMALIDIR
FNHTR: Nasıl önleyebilirim?
•Kan ürünündeki lökosit azaltılması
• 2 den fazla FNHTR gözlenen kişilere sonraki transfüzyonda
lökositten fakir kan ürünleri verilmeli
• Depolama öncesi filtrasyon (in-line): lökositlerin sitokin
üretmeden önce üründen uzaklaştırılmasını sağlar
• Aferez yöntemi ile elde edilen lokosit azaltılmış ürün kullanımı
• Buffy coat yöntemi ile hazırlanan kan ürünü kullanımı
•Lökosit sayısı az ve dolayısıyla sitokin üretimi de azdır
Bakteriyel Kontaminasyon
(SEPSİS)
Transfüzyonla ilişkili bakteriyel sepsis
TANI
– Transfüzyonu takiben 4 saat içinde aşağıdaki bulgu ve
belirtilerin varlığı:
• Ateş= ≥ 39°C (≥ 2 °C artması)
• Takikardi= 120/dk yada 40/dk artış
• Kramp/katılık
• Bulantı-kusma
• Takipne = 28/dk
• Bel ağrısı
• Sistolik KB azalması yada artması (30 mmHg ↓ yada ↑)
Bakteriyel Kontaminasyon Şüphesi Var:
NE YAPMALIYIM?
• Transfüzyon hemen durdurulmalı
• Kan ürününü bakteri yönünden kontrol
edilmeli
– Kan torbasının dış görünüşü
– Mikroskobik inceleme (Gram boyama)
– Ph/Glukoz tayini
• Kan kültürü alınmalı
• Acil tedavi başlanmalı
– Geniş spektrumlu IV antibiyotik
Bakteriyel kontaminasyon
NASIL ÖNLENEBİLİR?
1.
Donasyon kurallarına uyulması
2.
Saklama ısısının optimizasyonu
3.
Saklama zamanının sınırlandırılması
4.
Üniversal lökosit redüksiyonu
5.
Endikasyonunda ürün kullanmak
6.
Eritrosit ve trombosit için transfüzyon hedeflerini azaltmak
7.
Aferez ürünleri kullanmak
8.
Bakteri tespit sistemlerinin kullanılması
9.
Patojen inaktivasyon yöntemleri
Transfüzyonla İlişkili
Akut Akciğer Hasarı
(TRALI)
Transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı
•Klinik:
•Transfüzyondan sonraki ilk 6 saat içinde ani gelişen
dispne, takipne, ateş ve siyanoza, hipotansiyon ve
akciğerlerde yaygın infiltratif görünüm eşlik eder
Mortalite = %5-25
• Sebep:
•Vericinin plazmasında bulunan HLA veya granülosit
spesifik antijenlere karşı antikorlardır (Lökoaglütininler)
•Predispozan klinik durum
•Kan ürünü transfüzyonu (Plazma içeren)
•Antijen antikor etkileşimi
•Pulmoner endotelyal aktivasyon ve Nötrofil sekestrasyon
Transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı
(TRALI)
•
Aglütine
olmuş
lökositlerin
pulmoner dolaşımda sekestre
olması ve takiben kompleman
sisteminin aktive olmasına bağlı
olarak gelişen akut akciğer
hasarı
• Radyolojik
olarak
pulmoner ödemi taklit
eden infiltrasyon dikkati
çeker
TRALI
(Konsensus tanımı- 1994 )
1. Akut başlangıç
2. Hipoksemi
– PaO2/FIO2 < 300 mm Hg veya
– Oda havası solurken oksijen satürasyonu <
%90
3. Akciğer grafisinde bilateral infiltrasyon
4. Dolaşım yüklenmesine ait bulgu olmaması
Transfüzyonla ilişkili akciğer hasarı
(NHLBI çalışma grubuna göre tanım)
• Transfüzyon öncesi TRALI
bulguları olmayan hastada:
– Transfüzyon sonrası 6
saat içinde TRALI
bulguları gelişmesi
ve
– Bir veya daha fazla
TRALI risk faktörü
bulunması
•
• TRALI risk faktörleri:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ağır sepsis
Şok
Multipl travma
Yanık
Akut pankreatit
Kardiyopulmoner bypass
İlaç zehirlenmeleri
Septik şokta risk % 40’lara varabilirken kardiyopulmoner
bypass ile birliktelik % 2 civarındadır
Akut akciğer hasarı: Tedavi
• Pulmoner ödem ve hipoksiye yönelik
destekleyici önlemler alınmalı
– Solunum desteği ve oksijen
– Kan gazlarının yakın takibi
– Ağır olgularda mekanik ventilasyon
• %70 olguda ihtiyaç var
• Bu hastalar yüksek doz steroidden yarar
görebilirler
ANAFLAKTİK
ve
ALERJİK reaksiyonlar
Anaflaksi
• Nadir, hayatı tehdit eden akut komplikasyondur
• Sebep=
• Ig A eksikliği olan kişilere IgA içeren kan ürünü verilmesidir
• Klinik=
• Anaflaksi transfüzyon başladıktan çok kısa bir süre sonra başlar
• Birkaç ml plazma verilince dahi görülebilir
• Ateş genellikle yoktur
•Tedavi=
• İnfüzyona son verilmeli
• ACİL anaflaksi tedavisi yapılmalı: adrenalin, antihistaminik, steroid
• Korunma=
• Yıkanmış kan ürünü kullanılmalı
• IgA eksikliği olan kişiden kan ürünü kullanılmalı
Alerjik reaksiyon (ürtiker)
• Sebep= Plazma proteinlerine karşı reaksiyon sonucu gelişir
• Plazma ve trombosit süspansiyonunda daha sıktır
• Klinik=
•Döküntü ve kaşıntı ile karakterizedir: ATEŞ yoktur
• Tedavi=
• Antihistaminik
• Transfüzyonun kesilmesine gerek yoktur
• Önleme=
• Tekrarlayan vakalarda transfüzyon öncesi anti-histaminik
verilmelidir
Graft versus host hastalığı
Kanda bulunan “T lenfositler” bu reaksiyona neden olabilir.
Yaklaşık 1/750.000 transfüzyonda görülebilir.
Genelde 4-30 gün içinde gelişir: Ateş, ciltte eritem, karaciğer
ve böbrek yetmezliği, pansitopeni gözlenebilir. Çoğunlukla
ölümcül seyreder.
HLA uygun akrabalardan yapılan transfüzyonlarda daha
sıktır.
Korunma: Böyle bir risk taşıyan alıcılara (İmmün yetmezlik,
lösemi, hodgkin, yenidoğan, 1. derece akraba) verilen kan ürünleri
ışınlanmalıdır.
Post transfüzyon purpura
 Sebep: trombositlere karşı gelişmiş antikorlar olaydan
sorumludur.
 Transfüzyondan 5-12 gün sonra görülür.
Trombositopeni, kanama ve purpuralarla kendini gösterir.
Tedavi: Trombosit transfüzyonu genelde etkisizdir.
IV İmmünglobülin, Plazma değişimi, steroid
Korunma: Sonraki transfüzyonlarda lökositten fakir ürünler
transfüze edilir.
HEMOSİDEROZİS
• Transfüze edilen her ünite eritrosit 150-250 mg kadar demir
içerir (1 ml eritrosit 1 mg demir içerir).
• Hemosiderozis kronik transfüzyon gerektiren talasemi ve orak
hücreli anemi gibi hastalarda ortaya çıkar. Genelde 20 ünite
transfüzyon sonrası oluşmaya başlar.
• Demir parankimal dokularda (karaciğer, böbrek, kalp gibi)
birikerek organ fonksiyon eksikliğine neden olur.
• Bu hastalarda hemosiderozis başlamadan önce demiri
bağlayacak şelatör ilaçlar (desferoksamin, deferipron)
kullanılmalıdır.
İNFEKSİYON ETKENLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Sitomegalovirüs (CMV)
HTLV-1
HTLV-2
Parvovirüs B19
Epstein-Barr virüs
Hepatit-A
Hepatit B
Delta antijeni
Hepatit C
Hepatit G (GB virüs C)
HIV
•
•
•
•
Yersinia enterocolitica
Salmonella
Brusella
Stafilokoklar
•
•
•
•
•
•
•
•
Klebsiella
Serratia
Sifiliz
Lyme hastalığı
Malarya
Chagas hastalığı
Babesiozis
Toksoplazmozis
•
v-CJD, deli dana hastalığı
faltuntas@hotmail.com
Download