Birinci Dünya Savaşı`nın Sonuçları

BİRİNCİ DÜNYA
SAVAŞI’NIN
SONUÇLARI
İÇİNDEKİLER
• Osmanlı
Devleti’ni
Paylaşım
Antlaşmaları (Boğazlar, Londra,
Sykes Picot, St. Jean de Maurienne
Ant.)
• I. Dünya Savaşı’nın Sona Ermesi
ve Barış Antlaşmaları
• Birinci
Dünya
Savaşı’nın
Sonuçları
HEDEFLER
• Bu ünitede amaçlanan kazanımlar;
• Bu ünite sonucunda I. Dünya savaşı
sırasında Osmanlı Devleti'ni parçalama
girişimlerini öğreneceksiniz.
• I. Dünya savaşının sonuçlarının nelere
yol açtığını kavrayacaksınız.
BAYBURT ÜNİVERSİTESİ
UZAKTAN EĞİTİM MERKEZİ
ATATÜRK İLKELERİ VE
İNKILÂP TARİHİ
ÜNİTE
5
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları
1. OSMANLIYI PAYLAŞMAK İÇİN YAPILAN
GİZLİ ANTLAŞMALAR
Jeopolitik açıdan çok önemli bir konumda olan Osmanlı
Devleti’ni parçalamak için yapılan Gizli Antlaşmaların Yapılma
Sebepleri:
 Şark meselesini (Osmanlı ülkesini paylaşma meselesi) halletmek.
 İtilaf bloğunun birlik ve istikrarını sağlamak.
 Savaştan sonra Osmanlı Devleti’ni paylaşma konusunda
anlaşmazlığa düşmemek.
 İtalya’yı İtilaf bloğuna katmak.
 Rusya’yı İtilaf bloğunda tutmak.
1.1. Boğazlar Antlaşması (1915)
Osmanlıyı paylaşmak için yapılan ilk gizli antlaşmadır. (İngiliz–
Fransız–Rusya arasında) Boğazlar Rusya’ya verilecekti. Osmanlıların diğer
toprakları paylaşılacaktı.
Çanakkale Savaşı esnasında Rusya boğazlar konusunda
tedirginleşince; İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanan antlaşma ile
boğazlar ve çevresi Rusya’ya bırakılmıştır.
Antlaşmanın Önemi:
 Rusya’nın Almanya tarafına geçmesi önlendi.
 Gizli antlaşmalar başladı.
 İngiltere ve Fransa ilk defa Rusya’nın boğazlar konusundaki
isteklerini kabul etti.
1.2. Londra Antlaşması (1916)
İtilaf devletleri gruplarını güçlendirmek için İtalya’yı kendi yanlarında
savaşa sokmak istiyorlardı. Bu antlaşma İngiltere, Fransa ve İtalya arasında
imzalandı. İtalya’ya 12 Ada ve Antalya bırakıldığı gibi; İtalya’ya, Osmanlı
Devleti’nin Libya üzerindeki halifelik haklarının da kaldırılacağı vaat edildi.
Bu antlaşma sonucunda İtalya İtilaf bloğuna geçti.
Not: İtalya bu gizli antlaşma ile saf değiştirdi.
1.3. Petrograd Protokolü (1916)
Rusya’nın Sykes Picot Antlaşmasını tanıması için yapılmıştır. Bu
antlaşma Rusya, Fransa ve İngiltere arasında imzalandı. Rusya’ya, İngiltere
ve Fransa’nın Orta Doğu çıkarlarını kabul etmesine karşılık boğazlar
bölgesine ek olarak Trabzon’a kadar Doğu Karadeniz, Erzurum, Van ve
Bitlis verildi.
Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi
2
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları
1.4. Sykes Picot Antlaşması (1916)
Osmanlı Devleti’nin Ortadoğu topraklarının önemli kısmının yapıldığı
en önemli gizli antlaşmadır. Bu antlaşma İngiltere ile Fransa arasında
imzalanmıştır.
 Musul hariç, Irak İngiltere’ye bırakıldı.
 Adana, Antakya, Lübnan ve Suriye kıyıları Fransa’ya bırakıldı.
 Musul, Ürdün ve Suriye’nin bir kısmında Arap krallığının kurulması
ve bu devletin Fransa ile İngiltere’nin ortak denetiminde olması
kararlaştırıldı.
Not: Bu antlaşma ile Ortadoğu paylaştırılmıştır. Bu antlaşma
İtalya’nın savaşa girmesinden önce yapılmıştır.
1.5. Saint Jen De Morienne (1917)
Sykes Picot’un İtalya tarafından öğrenilmesinden sonra İtalya’ya bazı
bölgelerin verildiği antlaşmadır. İngiltere-İtalya arasında imzalandı.
İtalya’ya İzmir, Konya, Muğla verilecekti. Bu antlaşma sırasında Rusya’da
iç karışıklıklar çıkmıştı. Bu yüzden Rusya antlaşması onaylanmadı. Bunu
bahane edip İngiliz – Fransa anlaşmayı yürürlüğe koymadılar. Bu durum
İngiliz Fransa ile İtalya orasında anlaşmazlıklara yol açmıştır.
1.6. Mc Mahon Antlaşması (1916)
İngiliz – Hicaz Emiri Şerif Hüseyin orasında yapılmıştır. İngiliz Şerif
Hüseyin’e bağımsızlık sözü verdiğini gösteren antlaşmadır.
2. I. DÜNYA SAVAŞININ SONA ERMESİ
ABD, Almanya’nın savaşta üstün hale gelmesini istemiyordu. Bu
yüzden itilaf devletlerine silah yardımı yaptı. Almanlarda ABD gemisini
batırdı. ABD böylece savaşa girdi.
1918’de ABD başkanı Wilson savaşı sona erdirmek için ilkeler
yayınladı.(Wilson İlkeleri)
Not: ABD’nin Almanya’nın karşısında savaşa girmesi ile savaşın
kaderi değişti ve savaş sona erdi.
Not: I. Dünya Savaşının kaderini ABD’nin savaşa girmesi ve
Rusya’nın savaştan çekilmesi değiştirdi.
Not: ABD savaşa girer girmez Wilson ilkelerini yayınladı. Amacı
Avrupa’daki çıkarlarını korumak ve dünya kamuoyundaki yerini
sağlamlaştırmaktır.
Savaştan ilk çekilen Bulgaristan olmuştur. 29 Eylül 1918’de Selanik
Mütarekesi yapılmıştır. Bunun sonucunda Almanya – Osmanlı Devleti
bağlantısı kesilmiştir. Osmanlı da bu durumda ateşkes antlaşması yapmak
durumunda kalmıştır. 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi yapılmıştır.
Almanya da 11 Kasım 1918’de Rethandes Mütarekesi ile savaştan çekilmiş
I. Dünya savaşı sona ermiştir.
Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi
3
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları
2.1. Wilson İlkeleri
ABD barışçı görünümünü korumak ve Dünya’da söz sahibi olmak için
ve Avrupa’da kendisine karşı çıkabilecek bir gücün oluşmasını engellemek
için 14 maddelik ilkeleri yayınladı. Ve böylece yenilen devletler savaştan
çekilmeye başlamıştır. ABD Cumhurbaşkanı W. Wilson I. Dünya Savaşı
sonrasında yapılacak barışın esaslarını yayınladığı on dört ilke ile açıklamış,
İtilaf devletleri de ABD’yi yanlarında tutmak istediklerinden dolayı bu
ilkeleri kabul ettiklerini bildirmişlerdir.
Wilson İlkelerine göre
 Yenilen devletler savaş tazminatı ödemeyecek.
 Gizli Antlaşma yapılmayacak.
 Sömürgecilik yapılmayacak.
 Silahlanma yapılmayacak.
 Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) kurulacak. (Barışı sağlamak
için.)
 Boğazlar dünya ticaretine açık olacak.
 Her millete kendini yönetme hakkı verilecek.
 Türklerin çoğunlukta olduğu yerler Türklere bırakılacak.
 Karasuları dışındaki denizlerde tam serbestlik sağlanacak.
 Yenen devletler Toprak talep etmeyecek.
Not:
Wilson
ilkelerine
göre
Osmanlı
bölüneceği
anlaşılmaktadır.(Milliyet esasına göre)
Not: İtilaf devletleri ABD’nin desteğini sağlamak için bu ilkeleri
(Wilson) kabul etti. Çünkü amaçları Manda yönetimlerini kurmaktı.
Not: Dünyada sömürgeciliğe karşı fikri ilk kez Wilson çıkarmıştır.
Türkler uygulamıştır.
Not: Wilson ilkelerinin uygulanan tek maddesi Cemiyet-i Akvam’ın
kurulmasıdır.
2.2. Savaşı Bitiren Ateşkes Antlaşmaları
1-Bulgaristan
2-Osmanlı
3-Avusturya
4-Almanya




: (Selanik-29 Eylül 1918)
: (Mondros-30 Ekim 1918)
: (Villa gusti-3 Kasım-1918)
: (Redhandes-11Kasım-1918)
I. Dünya savaşının bitmesiyle;
Dünya haritası değişti, Almanya – Avustralya – Macaristan Osmanlı
ve Rusya dağıldı.
Yeni devletler kuruldu, Letonya, Macaristan, Çekoslovakya,
Litvanya, Polonya, Yugoslavya, Türkiye.
Sınırların çizilmesinde milliyetçilik ilkesine uyulmadı.
Avrupa Ekonomik olarak zayıfladı.
Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi
4
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları




İlk kez kimyasal silahlar, denizaltı ve tank bu savaşta kullanıldı.
En ağır antlaşma Almanya ile en hafif ise Bulgaristan’la yapıldı.
Savaş tazminatları “onarım ve tamirat” adı altında alınmıştır.
Milletler Cemiyeti kuruldu. Ama eşitsizlik ilkesi üzerine kuruldu.
Not: Sınırların çizilmesinde milliyetçilik ilkesinin uygulanmasında
azınlık sorunlarını doğurdu.
Not: Cumhuriyetçilik, Faşizm, Sosyalizm, akımları devlet
yönetiminde etkili oldu.
Not: I. Dünya harbinden en karlı çıkan devletler İngiltere’dir.
2.3. Barış Antlaşmaları
2.3.1. Versailles (Versay) Antlaşması (28 Haziran 1919)











Almanya ile imzalanmıştır.
Bazı Maddeleri:
Almanya Alses bölgesi ve Saar bölgesini Fransa’ya; deniz aşırı
bölgelerini İngiltere, Fransa, Belçika ve Japonya’ya bıraktı.
Danzig serbest bölge olarak kabul edildi.
Almanya Avusturya ile birleşmemeyi garanti etti.
Almanya Yugoslavya ve Çekoslovakya’yı tanıdı.
Askerlik mecburi olmaktan çıkarıldı.
Kiel Kanalı ve Alman nehirleri uluslararası hale getirildi.
Almanya ekonomik yükümlülüklere uyacağını ve savaş tazminatını
vereceğini kabul etti.
Önemi:
İngiltere ve Fransa en güçlü rakibinden kurtuldu.
Almanya uzun süre savaşamayacak hale getirildi.
Antlaşma hükümlerini uygun bulmayan Almanya II. Dünya
Savaşının çıkmasında etkili oldu.
Alman sömürgeleri İngiltere, Fransa, Belçika ve Japonya arasında
paylaşıldı.
2.3.2. Saint Germain (10 Eylül 1919)




Bu antlaşma Avusturya ile imzalanmıştır.
Bazı Maddeleri:
Avusturya Macaristan, Yugoslavya ve Çekoslovakya’yı tanıdı.
Almanya ile birleşmemeyi garanti etti.
Mağlubiyetin gerektirdiği yükümlülükleri kabul etti.
Avusturya’nın denizle bağlantısı kesildi.
Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi
5
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları
2.3.3. Neuilly Antlaşması (27 Kasım 1919)
Bu antlaşma Bulgaristan ile imzalanmıştır.
Bazı maddeleri:
 Bulgaristan Gümülcine ve Dedeağaç’ı Yunanistan’a; Dobruca’yı
Romanya’ya bıraktı.
 Mağlubiyetin getirdiği yükümlülükleri kabul etti.
 Ordu 25.000 ile sınırlandırıldı.
2.3.4. Trianon (Triyanon)Antlaşması (6 Haziran 1920)
Macaristan’daki rejim değişikliği nedeniyle bu antlaşmanın
imzalanması gecikmiştir. Macaristan bu antlaşma ile bağımsız bir devlet
olarak tanınmakla beraber denize çıkışı olmayan küçük bir devlet haline
gelmiştir.
Macaristan’a mağlup devlet muamelesi yapılmıştır.
2.4. I. Dünya Savaşının Genel Sonuçları












Avrupa’daki mevcut dengeler değişti.
Rakiplerini etkisiz hale getiren İngiltere ve Fransa en kazançlı
devletler olurken; galipler safında yer alan İtalya ve Rusya
hedefledikleri amaçlarına ulaşamamışlardır.
Osmanlı ve Avusturya-Macaristan imparatorluğu parçalanmış;
Çarlık Rusya’sı yıkılmıştır.
Türkiye, Macaristan, Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya, Letonya,
Litvanya ve Ukrayna gibi yeni devletler kurulmuştur.
Yugoslavya, Sırbistan, Karadağ, Bosna Hersek, Makedonya ve
Slovenya’nın birleşmesi sonucunda kurulmuştur.
Cemiyet-i Akvam kurulmuştur(1920).
Sömürgecilik yerini Manda ve Himayeye bırakmıştır.
Barış Antlaşmalarında milliyetçilik prensibine dikkat edilmemesi
azınlık sorununun ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
Merkezi imparatorlukların parçalanması sonucu Avrupa ve Orta
Doğu’da denge boşlukları ortaya çıkmıştır.
Komünizm, Faşizm, Nazizm gibi, demokratik olmayan, totaliter
rejimler ortaya çıkmıştır.
Sivil savunma düşüncesi ortaya çıkmış; böylece cephe gerisindeki
sivil halkın korunması amaçlanmıştır.
Barış Antlaşmaları devletlerin eşitliği ilkesine aykırı olduğu için
sürekli bir barış ortamı sağlanamamış, bu yüzden II. Dünya Savaşı
çıkmıştır.
Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi
6
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları
Özet
• Osmanlı Devleti'nin içinde yer aldığı İttifak grubu
özellikle ABD'nin savaşa girmesi ile değişen dengeler
sonucu Dünyanın gördüğü ilk büyük savaşta yenilmiştir.
• Savaş sürerken gizli antlaşmalarla -birbirlerine
güvenmeyen - İtilaf Devletleri savaş sonrasında
oluşacak tabloda toprak dağılımının nasıl olacağı
belirlemişlerdir. Bu antlaşmalarla özellikle Osmanlı
topraklarının paylaşıldığı görülmektedir.
• Wilson İlkeleri dünyaya barış getireceği umuduyla
ülkelerde sevinçle karşılanmış; ancak beklenen etkiyi
yapmamıştır.
• Savaşın sona ermesiyle dünya haritası değişmiş, yeni
yüzyılda siyasi, ekonomik ve toplumsal olarak önemli
sonuçlarla karşılaşılmıştır.
Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi
7
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları
Ünite Değerlendirme
Soruları
1. ABD Başkanı Wilson, savaşa girerken yayımlamış olduğu ilkelerinde;
savaş sonunda işgal yapılmayacağını
- yenik devletlerden savaş tazminatı alınmayacağını
- gizli paylaşım antlaşmalarının geçersiz olacağını
- dünya barışını sağlamak üzere Milletler Cemiyeti'nin kurulacağını
bildirmiştir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?
A) Ülke sınırlarının değişmeyeceği
B) Devletlerarası sorunların barışçıl yollarla çözülme ye çalışılacağı
C) Yapılmış olan gizli antlaşmaların iptal edileceği
D) Azınlık isyanlarının destekleneceği
E) Yenilen devletlere ekonomik yük getirilmeyeceği
2. I. Dünya Savaşı'ndan sonra, Osmanlı Devleti'ni savaşa sokan İttihat ve
Terakki üyeleri memleketi terk etmiş, bunun üzerine Ahmet İzzet Paşa
önderliğinde İttihatçı olmayan bir hükümet kurulmuştur. Bu hükümetle İtilaf
Devletleri arasında Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre;
I. 1. Dünya Savaşı'nın Osmanlı iç siyasetini etkilediği
II. Mondros Ateşkes Antlaşması'yla kesin barış ortamının sağlandığı
III. Osmanlı Devleti'nde demokratik gelişmeler olduğu yargılarından
hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) II ve III
3. Aşağıdaki gizli antlaşmalardan hangisinin imzalanmasıyla Ümmetçilik
fikrinin sona erdiği söylenebilir?
A) Mac Mahon Antlaşması
B) Londra Antlaşması
C) Sykes-Picot Antlaşması
D) Petrograd Antlaşması
E) Saint Jean de Maruinne Antlaşması
4. Wilson İlkeleri ile yenilen devletlerden toprak alınmayacağı
bildirilmesine rağmen 15 Mayıs 1919'da İzmir işgal edilmiştir. Bu durum
İtalya'nın küsmesine sebep olmuştur. Buna göre;
I. Wilson İlkeleri'nin uygulanmadığı
II. İzmir'in işgalinin Wilson İlkeleri'ne ters düştüğü
III. İtilaf Devletleri arasında görüş ayrılıkları olduğu
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I
B) I ve II
C) I ve III
D) II ve III
E) I, II ve III
Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi
8
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları
5. Osmanlı Devleti'nin, İtilaf Devletleri'nden ateşkes istemesinde Wilson
İlkeleri'nin tüm dünyada yarattığı olumlu hava son derece etkili olmuştur.
Buna göre Wilson İlkeleri'nin;
I. yenenler yenilenlerden savaş tazminatı ve toprak almayacak
II. her ulusa, çoğunlukta oldukları bölgede tam egemenlik hakkı verilecek
III. Boğazlar, tüm devletlerin ticaret gemilerine açık olacak maddelerinden
hangileri Osmanlı Devleti'nin ateşkes istemesinde etkili olmuştur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) I ve III
6. Dünyada Milletler Arası barışı tesis edecek bir kuruluştan bahseden ilk
belge aşağıdakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
Brest-Litowsk Antlaşması
Wilson İlkeleri
Amiral Bristol raporu
Paris Barış Konferansı
Sykes - Picot Antlaşması
7. Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya savaşının sonuçları arasında
gösterilemez?
A)
B)
C)
D)
E)
Yeni devletler kurulmuştur
Yeni rejimler ortaya çıkmıştır
İmparatorluklar yıkılmıştır
Birleşmiş Milletler kurulmuştur
Sömürgeciliğin yerini mandacılık almıştır.
8. Aşağıdaki devletlerden hangisi I. Dünya Savaşına katılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
E)
Almanya
Japonya
Polonya
ABD
Yunanistan
9. Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşına girmesinde etkili olan isim
aşağıdakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
II. Abdülhamit
Enver Paşa
V. Mehmet Reşat
Talat Paşa
Cemal Paşa
Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi
9
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları
10. Aşağıdaki Antlaşmalardan hangisi Osmanlı Devleti’nin Ortadoğu
toprakları üzerine yapılan en önemli gizli antlaşmadır?
A)
B)
C)
D)
E)
Londra Antlaşması
Petrograd Antlaşması
Sykes-Picot Antlaşması
Mc Mahon Antlaşması
Saint Jen De Morienne Antlaşması
CEVAPLAR
1
D
1
2
d
A
2
3
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
9
9
10
A
E
D
B
D
C
B
C
Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi
1
10
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK KAYNAKLAR
DOĞAN, Orhan, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Ankara 2010.
MÜJDECİ, Mustafa-URHAL, Ömer, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi,
Adalet Yay., Ankara 2010.
SELVİ, Haluk ve diğerleri, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Değişim Yay.,
İstanbul 2006.
SONYEL, Salahi R., Mustafa Kemal Atatürk ve Kurtuluş Savaşı C. I, TTK,
Ankara 2008.
Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi
11