2011-2012 12.Sınıf Coğrafya Kitabı Tüm Cevapları

2011-2012 12.Sınıf Coğrafya Kitabı Tüm Cevapları
COĞRAFYA 12 SAYFA 20 ÖLÇME DEĞERLENDİRME SORULARI
1.Sera etkisi nedir ? Açıklayınız.
Güneş ışınlarının yeryüzüne çarpıp ısı enerjisi haline dönüşmesi sırasında, bu enerjinin
uzaya yayılmasını önleyen ve bir manto gibi görev yapan, karbon dioksit, tozlar, su
buharı, partiküller v.s. maddelerin ısıyı abzorbe ederek, dünyanın giderek ısınmasına
sebep olduğu olaydır. sera gazları: H2O, CH4, NO2, CFC gibi sera etkisini oluşturan
gazlardır.
2.Sumatra'nın Toba Dağı'nda 73 bin yıl önce meydana gelen volkanizmanın sonuçları
nelerdir?
Sumatra'daki Toba Dağı yaklaşık 73.000 yıl önce patlamış ve atmosfere yoğun bir
şekilde kül ve gaz yayılmıştır. Patlamanın şiddetiyle gökyüzünün karardığı ve bölgede
sıcaklık değerlerinin önemli ölçüde azaldığı görülmüştür. Bu nedenle iklimin Buzul
Çağı'ndaki duruma döndüğü tahmin edilmektedir. Günümüzde o bölgede patlamadan
geriye kalan 5-10 cm kalınlığında kül tabakası mevcuttur.
3.Fosil yakıt kullanımındaki artış, doğal sistemleri nasıl etkilemektedir?
Fosil yakıtların çevre kirlenmesindeki etkisi çok fazladır ve doğal sistemleri olumsuz
etkilemektedir.Fosil yakıtların kullanılmasıyla ortaya çıkan gazların atmosferdeki
oranının artması asit yağmurlarına neden olacak ve içilebilir su kaynakları
azalacaktır.Ayrıca fosil yakıtların üretilmesi ve dağıtılması esnasında da çevre kirliği
artmaktadır.Fosil yakıt kullanımındaki artış ,atmosferdeki karbondioksit, metan ve
azotoksit gazlarının oranının artmasına ve sera etkisini artırarak dünyanın normalden
fazla ısınmasına (küresel ısınmaya) neden olmaktadır. Küresel ısınmanın sonucu olarak,
tatlı su kaynaklarının azalması, gıda üretimi koşullarındaki genel değişiklikler ve seller,
fırtınalar, sıcak dalgaları ve kuraklık nedeniyle ölümlerde yaşanacak artış gibi
potansiyel tehlikeler gündeme gelecektir.Bu durum en çok, hızlı iklim değişimine karşı
hazırlık yapamayan yoksul ülkeleri etkileyecektir.Yaşam alanlarının hızlı değişimine
ayak uyduramayan birçok bitki ve hayvan türünün nesli yok olacaktır. Dünya Sağlık
Örgütü'nün verilerine göre, sıtma ve yetersiz beslenme gibi nedenlerden milyonlarca
kişi ölümle yüz yüze gelecektir.
4.Küresel ısınmaya yol açan karbon gazlarının atmosferdeki artışını azaltmak için
neler yapılmalıdır?
Fosil yakıtların, enerji üretiminde kullanımına sınırlama getirilmelidir.Doğayla dost
enerji(hidroelektrik, jeotermal, güneş, rüzgar,dalga) kaynaklarının kullanımı
arttırılmalıdır. Ayrıca daha az enerji tüketen cihaz ve araçlar geliştirilmeli, enerji daha
verimli kullanılmalı ve enerji tasarrufu için gerekli önlemler alınmalıdır.
5.Alp Dağları'nın uzantısı kuzey ve güney doğrultusunda olsaydı bu durum
Avrupa'daki ulaşım sistemini nasıl etkilerdi ?
Alp Dağları'nın uzantısı kuzey ve güney doğrultusunda olsaydı kara ve demiryolu
ulaşım hatları da kuzey güney doğrultusunda olacak ve kuzey güney doğrultusunda
ulaşım kolaylaşacaktı.
6.Önceki jeolojik devirlerde çok uzun zaman diliminde meydana gelen iklim
değişikliği günümüzde neden çok kısa bir zamanda gerçekleşmektedir?
İnsanlarının sayısının ve insan faaliyetlerinin artması ve özellikle sanayi devriminden
sonra meydana gelen fosil yakıtların kullanımındaki artış iklim değişikliklerinin kısa bir
sürede gerçekleşmesine imkan tanımaktadır.İnsan faaliyetleri klimatolojik süreçleri
olumsuz yönde etkileyerek iklim değişimlerini hızlandırmaktadır.
7.Küresel ısınma bitki ve hayvan topluluklarını nasıl etkilemiştir? Örneklerle
açıklayınız.
Küresel ısınma bitki ve hayvan türlerinin sayısının azalmasına,yaşam alanlarının
değişmesine, yaşamlarının değişmesine(adaptasyon süreci) ve bazı türlerin neslinin
tükenmesine neden olmaktadır.Kanada’nın kuzeyinde yaşayan karibuların sayısı
1989’da 2001’e 178.000’den 123.000 düşmüştür.Bu durumun nedeni ısınma nedeniyle
bahar aylarının erken başlayıp erken sona ermesi nedeniyle karibu yavrularının kışı
geçirmeye yeterli ağırlığa ulaşmadan bitkilerin kurumasıdır.Küresel ısınma nedeniyle
Alaska’daki ladin ağaçları zarar görmektedir. Avrupa'da 35 yerli kelebek üzerinde
yapılan bir araştırma, bu türlerin yaklaşık üçte ikisinin son 20-30 yılda yayılım
alanlarını 30 ile 240 km kuzeye kaydırdığını ortaya çıkardı. Avrupa'daki pek çok bitki
50 yıl öncesine göre bir hafta erken çiçek açıyor ve sonbaharda yapraklarını beş gün
önce döküyor. İngiltere'de kuşlar 20. yüzyıl ortalarına oranla ortalama 9 gün erken
kuluçkaya yatıyor, kurbağalar ise 7 hafta erken çiftleşiyor. Kuzey Amerika'da ağaç
kırlangıçları 25 yıl öncesine göre ilkbaharda kuzeye 12 gün erken göç ediyor.
8.Sellerin doğal süreçlere olan etkisini örneklerle açıklayınız.
Seller sonucunda can ve mal kayıpları yaşanmaktadır.Seller sonucunda ekili alanlar
zarar görmekte,salgın hastalık tehlikesi ortaya çıkmaktadır.Selin etkilediği yerlerdeki
ekosistemlerde değişiklik olmakta bitki ve hayvan türleri bundan olumsuz
etkilenmektedir.Selin etkilediği alanlarda çatlakların ve oyukların oluşması ve bunun
sonucu olarak yamaçlarda çökmeler(kütle hareketleri)dir.Büyük miktardaki toprak
başka yerlere taşınır.Tarım arazileri selin getirdiği maddelerle örtülür ve toprak
verimsizleşir.
9.Günümüze kadar yeryüzünde büyük volkanik patlamalar nerelerde gerçekleşmiştir ?
Yellow Stone (ABD) ve Toba Dağı (Endonezya) büyük volkanik patlamaların meydana
geldiği noktasal örneklerdir.
Büyük volkanik patlamalar Pasifik Okyanusu çevresi, Japonya, Endonezya,Güneydoğu
Asya Adaları,Akdeniz Çevresi , Hawai ve Atlas okyanusunun orta kesimleri aktif
volkanik alanlardır. Etna (Sicilya, İtalya),Hekla (İzlanda),Kilauea (Havai, ABD),
Krakatoa (Rakata, Endonezya),Mauna Loa (Havai, ABD),Mauna Kea (Havai,
ABD),Mount Baker (Washington, ABD),Erebus Dağı (Ross Adası, Antarktika),Mount
Hood (Oregon, ABD), Mount Fuji (Honshu, Japonya),Mount Rainier (Washington,
ABD),Mount Shasta (California, ABD),St. Helens Dağı (Washington, ABD),Novarupta
(Alaska, ABD),Popocatépetl (Meksiko, Meksika),Uludağ (Olympos Dağı) (Bursa,
Türkiye)
Surtsey (Surtsey adası, İzlanda),Santorini (Santorini adası, Yunanistan)Tambora
(Sumbawa, Endonezya),Teide (Tenerif, Kanarya Adaları, İspanya),Tungurahua
(Ekvador),Vezüv (Napoli Koyu, İtalya),Llaima (Şili),Pelée (Martinik) büyük volkanik
patlamaların meydana geldiği alanlardır.
10.Küresel ısınmaya bağlı olarak okyanus akıntılarında meydana gelebilecek değişim ne
gibi sonuçlara yol açacaktır ?
Okyanus akıntıları sürekli rüzgarlar ve Ekvator ile Kutuplar arasındaki tuzluluk ve
sıcaklık farkından dolayı ortaya çıkmaktadır.Buzulların erimesi sonucu Okyanus
sıcaklıkları ve tuzluluk oranlarında değişim olacaktır. Bu durum, okyanus akıntılarını
da yavaşlatacaktır. Okyanus akıntılarının karaların kıyı kesimlerinin ısınmasında,
soğumasında, yağış almasında, sıcaklığın Ekvator'dan Kutuplar'a taşınmasında büyük
önemi olduğu için okyanus akıntılarının yavaşlaması kısa sürede çok büyük iklim
değişikliklerine neden olacaktır.
11.Hollanda, deniz seviyesinde meydana gelen değişmelere karşı kıyılarını korumak için
ne tür tedbirler almıştır?
Hollanda kıyı bölgesinin düşük kotlu bir doğaya sahip oluşu; fırtınalar ve deniz
seviyesindeki yükselmelerle birleşince, bölgeyi kıyı taşkınları ve erozyon açısından
hassas bir duruma dönüştürmektedir. Deniz seviyesi altında bulunan ülkenin büyük bir
kesimi, taşkınlara karşı yapılan barajlar ve seddeler tarafından korunmaktadır.1990
yılından bu yana kum beslemesi yoluyla daha fazla toprak kaybını önlenerek kıyı
çizgisini korumaktır.
12.Günümüzde yeryüzünde ekstrem olayların yaşanmasında hangi faktörler etkili
olmuştur?
Klimatolojik süreçler,Jeolojik süreçler ve İnsan faaliyetleri ekstrem olayların
yaşanmasında etkili olmaktadır.
Sera gazlarındaki artış ve küresel ısınma Ekstrem sıcaklıklar,Şiddetli fırtınalar,Aşırı
yağışlar,Sel ve Kuraklık gibi ekstrem doğa olaylarının yaşanmasında etkili olmaktadır.
Ekstrem sıcaklıkların yaşanmasında aşırı sıcak ya da aşırı soğuk hava kütleleri,Şiddetli
fırtınaların yaşanmasında Tropikal alçak basınçlar,Aşırı yağışların yaşanmasında bol
nemli hava kütlelerinin yükselerek soğuması,Sellerin oluşumunda aşırı yağışlar,kar ve
buz erimeleri ve yanlış arazi kullanımı,Kuraklığın oluşumunda aşırı sıcak ve aşırı soğuk
ile yağışların beklenen seviyenin altına düşmesi,Kütle hareketlerinin oluşumunda
eğim,yağış, tabakaların uzanışı killi yapı,yanlış arazi kullanımı ,kazı çalışmaları ile
volkanik olaylar, deprem ve seller etkili olmuştur.Volkanizma,Deprem ve Tsunami gibi
ekstrem olayların temel nedeni olarak da yer kabuğunu oluşturan levhaların hareketi ile
oluşan gerilimler ve fay hatlarının oluşumu yatmaktadır.
12.SINIF COĞRAFYA SAYFA 24 ETKİNLİK ve CEVAPLARI Yukarıdaki haritada
ilk medeniyetlerin kurulduğu yerler gösterilmiştir. Dünya fiziki haritasından ve
yukarıdaki haritadan yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1.İlk medeniyetler hangi enlemler arasında yer almaktadır? Söyleyiniz.
30 Güney ile 45 derece Kuzey enlemleri arasında kurulmuştur.
2.İlk medeniyetlerin haritada gösterilen yerlerde ortaya çıkmasının nedenlerini sınıfta
arkadaşlarınızla tartışınız.
İklim şartlarının uygun olması(sıcaklık ve yağış), coğrafi konumunun uygun olması,
verimli tarım alanlarının bulunması, su kaynaklarının varlığı ve korunaklı limanlar,
komşu medeniyetler, yer şekilleri
3.Harita üzerinde numaralandırılmış yerlerde hangi medeniyetler kurulmuştur?
Söyleyiniz.
Aztek, İnka,Maya,Akdeniz,Roma,İslam,Anadolu,Türk,Hint,Ara
12.SINIF COĞRAFYA SAYFA 24 ETKİNLİK ve CEVAPLARI Yukarıdaki haritada
ilk medeniyetlerin kurulduğu yerler gösterilmiştir. Dünya fiziki haritasından ve
yukarıdaki haritadan yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1.İlk medeniyetler hangi enlemler arasında yer almaktadır? Söyleyiniz.
30 Güney ile 45 derece Kuzey enlemleri arasında kurulmuştur.
2.İlk medeniyetlerin haritada gösterilen yerlerde ortaya çıkmasının nedenlerini sınıfta
arkadaşlarınızla tartışınız.
İklim şartlarının uygun olması(sıcaklık ve yağış), coğrafi konumunun uygun olması,
verimli tarım alanlarının bulunması, su kaynaklarının varlığı ve korunaklı limanlar,
komşu medeniyetler, yer şekilleri
3.Harita üzerinde numaralandırılmış yerlerde hangi medeniyetler kurulmuştur?
Söyleyiniz.
Aztek, İnka,Maya,Akdeniz,Roma,İslam,Anadolu,Türk,Hint,Ara
12.SINIF COĞRAFYA KITABI SAYFA 26-27 ETKİNLİK ve CEVAPLARI
1.Konu içinde bazı medeniyetler hakkında bilgiler verilmiştir. Siz de diğer
medeniyetlerle ilgili araştırma yaparak boş bırakılan kutucukları doldurunuz.
2.Medeniyetlerin kurulmasında etkili olan benzer ve farklı yönleri tespit ederek bunun
nedenlerini tartışınız.
İklim şartlarının uygun olması(sıcaklık ve yağış), coğrafi konumunun uygun olması, yer
şekillerinin uygun olması, verimli tarım alanlarının bulunması, su kaynaklarının varlığı
ve korunaklı limanların varlığı medeniyetlerin kurulmasında etkili olmuştur.
Medeniyetlerin kurulduğu yerlerin etrafındaki doğal sınırlar medeniyetlerin özgün
yapıya sahip olmalarını sağlamıştır. Tarım toprakları az olan kıyılarda denizcilik ve
ticaret gelişmiştir.
İLK MEDENİYETLER ve ÖZELLİKLERİ
MEZOPOTAMYA MEDENİYETİ Mezopotamya, kuzey ve kuzeydoğudan yüksek
dağlarla çevrili, güneyden Suriye ve Arabistan çöllerine açık, geniş bir düzlüktür.
Varlığını ve önemini, Anadolu topraklarından doğan Dicle ve Fırat nehirlerine
borçludur.
Mezopotamya'da tarıma uygun olmayan alanları tarıma kazandırmak için sulama
kanalları yapılmış, bataklıklar drene edilmiş ve taşkın sonrası oluşan alüvyon
birikintileri düzeltilmiştir. Bu çalışmalar sonucu zamanla köyler gelişerek kent hâline
gelmiştir. Böylece Mezopotamya'da ilk kültür merkezleri ortaya çıkmıştır. Kentlerin
ortaya çıkması insanlık tarihinde, ateşin bulunması ve tarımın başlamasından sonra
kaydedilen önemli bir aşamadır. İlk kültür merkezlerinin ortaya çıktığı, önemli mimari
eserlerin oluşturulduğu uygarlıklar, tarihî ve coğrafi koşulların etkisiyle hızlı
gelişmiştir.
MISIR MEDENİYETİ
Mısır medeniyeti, Kuzey Afrika'da Nil Nehri ve etrafında kurulmuştur. Etrafının
çöllerle kaplı olması diğer medeniyetlerle etkileşiminin daha az olmasına neden
olmuştur. Bu nedenle Mısır medeniyeti kendine özgü özelliklere sahiptir. Mısırlıların
medeniyete geçişinde; neolitik yerleşmelerin varlığı, Nil Nehri ve Mezopotamya
uygarlığı etkili olmuştur. Mısır'ın da Mezopotamya gibi, büyük bir taşkın nehre sahip
olması, verimli topraklarından yılda iki kez ürün alınabilmesi ve uygun iklim şartlarına
sahip olması uygarlığa geçişini kolaylaştırmıştır. Nil Nehri çevresinde yaşayanlar
düzenli taşkınlardan sonra bozulan tarlaların sınırlarını yeniden tespit etmek için
matematikten yararlanmışlardır. Bu durum kamu yönetimi örgütlenmesini oluşturarak
bilimin de gelişmesine katkı sağlamıştır. Nil Nehri'nin uygarlığa diğer bir katkısı da
üzerinde ulaşım yapılmasıdır. Nehrin düzenli akışı nehir taşımacılığını geliştirmiş, bu da
yönetimin bölgeyi kolayca denetlemesine imkân sağlamıştır. Nil boyunca hem ticari
ilişkiler rahatça yapılmış hem de vergiler kolayca toplanmıştır. Bu durum uygarlığın
çok daha hızlı büyüyüp güçlenmesinde etkili olmuştur. Kendilerine özgü hiyeroglif
(kutsal resim yazısı) yazısını kullanmışlardır. Yazılarını "papirüs" adı verilen bitki
yapraklarına yazmışlardır. Eczacılık, kimya ve tıpta gelişmişlerdir. Matematikte "pi"
sayısını bulmuş ve astronomide gelişmişlerdir.Rasathaneler kurmuşlar ve Nil Nehrinin
taşma sürelerini hesaplamışlardı. Güneş yılı esasına dayalı ilk takvimi Mısırlılar
yapmışlardır. Romalılar, Mısırdan aldıkları bu takvimi geliştirerek bugün
kullandığımız Miladi takvimi oluşturdular.
Hint uygarlığı
Ganj,Brahmaputra ve İndus nehirleri çevresinde Hint Medeniyeti ortaya çıkmış ve
gelişmiştir. Bu bölgede elverişli iklim şartları ve verimli tarım alanları bulunmaktadır.
Entansif tarım yöntemleri geliştirmişler, fili evcilleştirmişler, mimari ve yazı alanında
uygarlığa katkıda bulunmuşlardır. Ülkenin tarihini coğrafi şartları etkilemiştir.
Elverişli iklimi ve verimli topraklarından dolayı pek çok kavimin istilasına uğramıştır.
Akdeniz uygarlıkları
Akdeniz kıyıları, medeniyetlerin ilk kurulduğu alanlardan biridir. Tarım alanlarının az
olması, akarsuların varlığı, kıyılarında liman olmaya elverişli ada ve yarımadaların
bulunması bu bölgede İyonya, Lidya, Yunan, Fenike ve Roma gibi birbirinden farklı
medeniyetlerin kurulmasına neden olmuştur. Bu medeniyetlerden bazıları yer altı ve yer
üstü kaynakları bakımından zengin olmadıklarından deniz ticaretine yönelmişler ve
ihtiyaçlarının bir bölümünü denizden karşılayarak denizci karakterli uygarlıklar
kurmuşlardır.
İyonlar ve Yunanlılar zamanla gemi yapımında ustalaşmış ve Akdeniz kıyılarındaki
ürünleri toplayarak ihtiyacı olan toplumlara pazarlamaya başlamışlardır. Böylece farklı
uygarlıklar arasında, ticari mallar taşınırken aynı zamanda kültürel gelişmeler bir
merkezden diğerine nakledilmiştir.
Akdeniz uygarlıkları yeni şehirler ve koloniler kurarken buradaki insanlar bereketli
tarım alanlarının az olması nedeniyle daha geniş ticari imkân sunan sahalarda
yerleşmişlerdir. Böylece kentleşme Akdeniz'in doğu kıyılarından batı kıyılarına doğru
yayılmıştır.
Çin uygarlığı
Sarı ve Gök ırmak çevresinde kurulmuşlardır. Bu alanlar verimli topraklar
bulunmaktadır. Güneybatısı ormanlık yüksek dağlarla, Kuzeybatısı da bozkırlar ve
çöllerle sınırlı olan Çin de dışa kapalı ve özgün bir medeniyetin ortaya çıkmasını
sağlamıştır. Tıp, matematik ve astronomi alanında da ileri gitmişlerdir. Çinliler
kendilerine özgü bir yazı kullanmışlar, barut, pusula, kağıt, matbaa ve mürekkebi icat
ederek dünya medeniyetinin gelişmesine katkıda bulunmuşlardır. Porselen yapımı,
ipekli dokumacılıkta ileri gitmişlerdir. Hun saldırılarına karşı Çin Seddi'ni
yapmışlardır.
Maya uygarlığı
Maya uygarlığı Amerika kıtasındaki Kolomb-öncesi uygarlıklardan biridir. Bir Orta
Amerika uygarlığı olan Maya uygarlığı, binlerce yıl boyunca Meksika'nın
güneydoğusundan, Honduras, El Salvador ve Guatemala'ya kadar uzanan bir bölgede
hüküm sürmüştür. Maya dilini oluşturmuşlardır. Mayalar astronomi, matematik,
mimari ve sanat gibi birçok alanda ileri bir uygarlık oluşturmuşlardır. Klasik-öncesi
dönemden itibaren olağanüstü yapılar inşa etmişlerdir. Taş işlemeciliğinde ileri
gitmişlerdir. Piramitler, tapınakları, saraylar,dikili taşlar,top sahaları gibi büyük
yapılar inşa etmişlerdir. Kullandıkları taş, genellikle kireç taşıdır. Mayaların ticari
malları arasında yeşim taşı, kakao, mısır, tuz ve obsidyen taşı sayılabilir. Çömlekçilik ve
seramik yapımında uzmanlaşmışlardır. Entansif tarım sistemlerini kullanmışlardır.
Yazı, sayı sistemi ve “Uzun Hesap” denilen takvim sistemini oluşturmuşlardır.
Şehircilikte ileri gitmiş ve birçok şehri meydana getirmişlerdir. Akarsu, dere, göllerde
ve denizlerde kanolarla taşımacılık(denizcilik) yapmışlar ve ticaretle
uğraşmışlardır.Kendilerine has dilleri mevcuttu. Yazıyı, sıfırı da içine alan bir sayı
sistemini ve astronomiye dayanan takvimi kullanıyorlardı. Dikkat çekici eserler inşâ
etmişlerdi.
İnka Uygarlığı
İnkalar, Büyük Okyanus kıyısına paralel uzanan And sıradağları üzerinde 12-16.
yüzyıllar arasında yaşamış ve büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. Bu bölge çok
değişik iklim ve doğa koşullarını içermekteydi. İnkaların yaşadıkları And Dağları'nın
batı kıyısında çöl ve vadiler yer alırken kuzeydoğu kesimleri tropikal yağmur
ormanlarıyla kaplıydı.
İnkalar, şehirlerini ve kalelerini, dini inançları nedeniyle korumak ve savunabilmek için
And Dağları'nın yüksek kesimlerdeki dik ve sarp yamaçlara inşa etmişlerdi. Bu
yapılardaki devasa taş bloklar çok hassas ve düzgün bir şekilde birbirleriyle
birleştirilmiştir. Taş işçiliğinde ileri gitmişlerdir.
İnkalar bulundukları bölgenin coğrafi konumu nedeniyle güneşin hareketleri
konusunda uzmanlaşmışlar ve güneş saatini yapmışlardır. Yüksek kayalıklara
yerleştirdikleri elips şeklindeki altın yansıtıcılarla astronomik gözlemler yapmışlar,
güneşin yıllık hareketlerini incelemişlerdir. Patates tarımını ilk yapan medeniyettir.
Tarımda teraslama yöntemi ve diğer entansif tarım tekniklerini kullanmışlardır. Sözlü
edebiyatları olup, yazıları yoktu. Mısır ve patates yetiştirip, sekiler üzerinde tarım
yaparlardı. Ülkede mükemmel bir yol şebekesi vardı.
Aztek uygarlığı
15. yüzyıl ile 16. yüzyıl başlarında, bugünkü Meksika’nın orta ve güney kesimlerinde
büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. Büyük bir imparatorluk kurabilmelerinin
temelinde, kullanılabilir tüm toprakların entansif biçimde ekildiği, gelişkin bir sulama
ve bataklık kurutma sistemine dayalı olağanüstü tarım düzenleri yatar. Bu yöntemlerle
sağlanan yüksek verimlilik, zengin ve kalabalık bir ülkenin doğmasını sağlamıştır.
İnkalar, çatıları tahta kirişler üzerine saman örtülü, altın süslemeli büyük taş kaleler ve
tapınaklar yapmışlardır. Taş işçiliği ve mimaride ileri gitmişlerdir. Aztekler gelişmiş
tarım yöntemlerine, kendilerine ait bir dine, takvime, alfabeye sahiplerdi. Aztek kültürü
kendisini, tarıma bağlı ekonomi, dokumacılık, çanak çömlek yapımı metalurjide
başlangıç, sayılar, piramit şeklinde yapılar, takvim sistemi, resim yazısı, şehir devlet
organizasyonu ve dini faaliyetlerde göstermiştir.
12.SINIF Coğrafya Kitabı Etkinlik sayfa 28 bulmaca Aşağıdaki bulmacayı çözünüz.
1.Kültür ve medeniyetin yayılışında büyük etkisi olan ve tarihin başlangıcı olarak kabul
edilen buluş, YAZI
2.Mezopotamya'nın doğusunda akan ve bu bölgeye hayat veren nehirlerden biri, DİCLE
3.Güneydoğu Anadolu'dan başlayarak Basra Körfezi'ne kadar uzanan Dicle ve Fırat
nehirleri arasındaki bölge, MEZOPOTAMYA
4.Maya uygarlığının bulunduğu alanda yetişen tropikal ürünlerden biri, ANNANO
5.Maya uygarlığının bulunduğu bölgede yapıların inşasında yaygın olarak kullanılan taş
KİREÇTAŞI
6.Demirin günlük hayatta kullanılması ile yapılan ve tarımda büyük gelişmelere neden
olan tarım aleti SABAN
7.Büyük Okyanus kıyısında And Dağlarına paralel uzanan alanda kurulan, güneşin
hareketleri konusunda uzmanlaşan ve güneş saatini yapan uygarlığın adı, İNKA
8.Bugünkü Meksika sınırları içerisinde kurulmuş olan uygarlığın adı AZTEK
9.Medeniyete geçişte çok önemli katkısı olan buluşlardan biri ATEŞ
10.Mezopotamya'yı oluşturan ve bu bölgenin batısından geçen nehir FIRAT
12.SINIF Coğrafya Kitabı Etkinlik sayfa 29
Aşağıdaki tabloda medeniyetlerin gelişmesine ve yayılmasına neden olan bazı buluşlar
verilmiştir. Ön bilgilerinizden faydalanarak aşağıda boş bırakılan yerleri doldurunuz.
Yazı
Sümerler, yazıyı ilk kullanan uygarlıktır. Yazı, Asurlular başta olmak üzere pek çok
kavim tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonra bilim, hukuk ve ticarette de
kullanılmış, ardından ilk eğitim kurumları açılmıştır. Haftanın günleri de bu dönemde
belirlenmiştir. Zaman içinde kahramanlık hikâyeleri, dinî törenlerin uygulanma esasları
vb. yazıya geçirilmeye başlanmış, tüm bunlar kültürün gelişmesine ve aktarımına büyük
katkılar sağlamıştır.
Takvim
Günümüzde takvim denilince miladi takvim akla gelir.Dünya'nın güneş etrafında
dönüşüne göre miladi takvim düzenlenmiştir. 1 yıl, 365 gün 6 saat tir. Bu takvimi ilk kez
Mısırlılar kullanmıştır. Bu takvim; İyonlar, Yunanlar ve Romalılar tarafından
geliştirilmiştir. Roma İmparatoru Jullius Cesar ve Papa XII.Gregor tarafından
düzenlenerek günümüzdeki şeklini almıştır. Eski topluluklar, takvimde ay senesini
kullanıyorlardı. Ay yılı ile Güneş yılı arasında 11 günlük fark vardır. Ay yılında her yıl
başlangıcı 11 gün öne gelir.Miladi takvimin temelini oluşturmuştur.İsa'nın doğumu
(Milat) başlangıç alınmıştır. Milattan önceki tarihlerde rakamsal değeri büyük olan
tarih daha eski bir tarihi gösterir. Milattan sonraki tarihlerde rakamsal değeri büyük
olan günümüze daha yakın bir tarihi gösterir.
Demir
Demiri ilk işleyen milletlerden biri de Orta Asya'daki Türklerdir. Demir ilk önce silah
yapımında, daha sonra da araç gereç yapımında kullanılmıştır. Eski Türkler göç ettikçe
oradaki halklara demiri ve onu işlemeyi öğretmişlerdir. Zamanla demir, savaşlarda
üstünlük elde etmenin temel unsurlarından biri hâline gelmiştir. Demir Hititler de
demirden silah yapımında kendilerine özgü teknikler geliştirmişler ve çok daha sağlam
silâhlar yapmaya başlamışlardır. Bu yolla iki yüzyıl boyunca süper güç olmayı
başarmışlardır. Demir, dayanıklı olduğundan tarımda kullanılan araçların yapımında
kullanılmış, sağlam sabanlarla ekilen topraklardan daha bol ürün alınması sağlanmıştır.
Kağıt
İnce bitki liflerinin keçeleşmesi ile meydana gelen bugünkü kağıdın ilk olarak M.S. 1.
yüzyılda Çin'de yapıldığı sanılmaktadır. Aslında M.Ö. 4000 yıllarında Mısır'da bulunan
Cyperius (papirüs) denilen bitkinin sapı uygun boyutlarda kesilip bir tahta üzerine
dizilip, sulu vaziyette tokmaklanarak bir çeşit kağıt üretilmekteydi. Yapılışı ve özelliği
bakımından bugünkü kağıttan farklı olmakla beraber, kağıt ismi bu papirüs kağıdından
kalmıştır. Papirüsle beraber, çeşitli hayvan derilerinden yapılan parşömen kağıdı da
tarih boyunca kullanılmıştır.
Kağıt, ilim ve kültürün yayılıp gelişmesinde çok büyük bir rol oynamıştır ve ilk para
mantığının bir şeyler satın alma, değiş tokuş gibi parasal şeylerin başlangıcı olmuştur.
Yazma, taşıma ve muhafazasındaki kolaylıklar, herhangi bir yerdeki ilim ve bilginin çok
kısa bir zamanda dünyanın her tarafına kolayca yayılmasını temin etmiş, böylece
bugünkü medeniyete ulaşılmasının başlıca vasıtalarından birisi olmuştur. Kağıdın kimin
tarafından bulunduğu bugün kesin bilinmemektedir. Ancak bugünkü kağıt hamuru ile
elde edilen kağıdın ilk modeli milattan sonra 105'te Çin'de Ts'ai Lun adında bir saray
görevlisi tarafından yapıldığı kabul edilmektedir. 18. yüzyılda Fransa'da ilk defa kağıt
makinesi yapılmıştır.,
12.SINIF COĞRAFYA SAYFA 30-31 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI
VE CEVAPLARI
1.Aşağıdaki tabloda Mezopotamya uygarlığına ait bazı özellikler verilmiştir. Diğer
uygarlıklara ait özellikleri ön bilgilerinizden yararlanarak kutucuklara yazınız.