kişilik bozuklukları

A Kümesi Kişilik Bozuklukları
Paranoid Kişilik Bozukluğu
 Kuşkucu, alıngan, kuruntulu kişilerdir. Başkalarının tutum
ve davranışlarından kendilerine bir kötülük gelebileceği
kuşkusu ile aşırı dikkatli, tetikte ve savunucudurlar, çabuk
alınırlar.
 Öncelikle cinsel konularda ve yakın ilişkilerde aşırı duyarlı,
alıngan ve kuşkucudurlar. Başkalarına soğuk, yukardan
bakan, çabuk eleştiren, eleştiri ve şaka kaldırmayan
özellikleri belirgindir. Kendilerini haklı, üstün görürler.
A Kümesi Kişilik Bozuklukları
Şizoid Kişilik Bozukluğu
 Yakın ilişkiler kurmaktan, topluma karışmaktan kaçınan,
duygularını belli etmediği için soğuk görünen, içe-dönük
kişilerdir. Kolay arkadaşlık kuramazlar, açılamazlar, yalnızlığı
yeğlerler.
 Duygusal dalgalanma göstermezler, sevinçleri, üzüntüleri,
öfkeleri dışarıdan kolay belli olmaz. İlgileri ve eylemleri
kısıtlıdır; genellikle yalnız başına kalmayı yeğlerler. Kimileri
sanata, entelektüel uğraşlara düşkün olabilir; kimilerinde de
hem dış, hem iç-dünya kısır ve kısıtlıdır.
A Kümesi Kişilik Bozuklukları
Şizotipal Kişilik Bozukluğu
 Düşünce ve davranışlarında garip, olağan-dışı özellikler taşıyan,
zor ilişki kuran, eksantrik kişilerdir.
 Garip, büyüsel inanışlar (telepati, altıncı duyu sahibi olmak
gibi). Alınganlık, kuşkuculuk ve üstüne alınma fikirleri sık
görülür. Zaman zaman belirgin olmayan algı yanılsamaları
(illüsion) olabilir. Tanıdık olmayan çevrelerde çabuk sıkılırlar.
B Kümesi Kişilik Bozuklukları
Antisosyal Kişilik Bozukluğu
 Psikopatik, sosyopatik kişilik bozukluğu ile eşanlamlıdır. Birçok
davranışları ile uzun süre toplumsal yasalara ters düşen, suç
sayılan davranışlar gösteren kişiler bu tanı sınıfına girerler.
 Bunlar çocukluk çağında da yalancılık, hırsızlık, evden kaçma,
kavgacılık davranışları göstermiş kişilerdir.
 Çocukluk çağında Davranım Bozukluğu (conduct disorder)
tanısı alan bu kişilere 18 yaşından sonra Antisosyal Kişilik
Bozukluğu tanısı konur. Yetişkin yaşta da süren antisosyal
davranışlar nedeniyle bu kişiler sık sık karakollara düşerler,
tutuklanırlar. Gördükleri cezalardan, deneyimlerden ders
almazlar.
B Kümesi Kişilik Bozuklukları
Antisosyal Kişilik Bozukluğu
 Kavgacılık, sahtecilik, hırsızlık, alkol ve başka psikoaktif
maddelere, kumara düşkünlük, toplum içinde ve aile
yaşamında çeşitli sorumsuz davranış örnekleri gösterirler.
 Sürekli ve tutarlı ilişki kuramazlar. Kurdukları ilişkilerde kısa
sürede aldatıcı olurlar. Dürtülerini engelleyemezler.
Denetimsiz, atak (impulsive), saldırgan davranış gösterirler.
genellikle suçluluk duygusu duymazlar. Pişmanlıkları olsa bile
yüzeysel ve geçicidir.
 Zeki ve yetenekli olsalar bile bir işte uzun süre kalamazlar.
B Kümesi Kişilik Bozuklukları
Antisosyal Kişilik Bozukluğu
Oluş Nedenleri:
 Çocuklukta minimal beyin disfonksiyonu, dikkat eksikliği ve
hiperaktivite bozukluğu gösterenlerde antisosyal kişilik
bozukluğu, genellikle alkolizme, kumara, suça yönelimli, aşırı
dayak atan.
 Ağır cinsel sapıklık gösterenlerin çoğunda antisosyal kişilik
bozukluğu vardır
B Kümesi Kişilik Bozuklukları
Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu:
 A.B.D verilerine göre toplumda yaygınlık oranı %23,
 Bireyin kimlik duygusunda, ilişkilerinde, duygulanımda yaygın
ve süreğen dengesizlik belirgindir. Bu kişiler cinsel, mesleksel
ve toplumsal kimliklerinde derin güvensizlik, dengesizlik
gösterirler.
 Sağlam bir kimlik duygusu (senseof identity) gelişmemiştir.
Çabucak düş kırıklığına uğrarlar, bunaltı, çökkünlük belirtileri
gösterirler.
B Kümesi Kişilik Bozuklukları
Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu:
 Zaman zaman antisosyal atak davranışlar, psikoaktif maddelere
yönelme, hızlı yaşam çabaları, kendilerine zarar verme
eğilimleri (kendilerini jiletle kesme, sigara ile yakma, özkıyım
girişimleri) gösterirler. Boşluk ve anlamsızlık, yalnızlık
duygusundan yakınırlar. Özellikle yalnız kalma korkusu, yalnız
kalmaya dayanamama kişinin davranışlarında belirgindir.
 Bu kişilik bozukluğuna özgü birçok özellikler daha hafif
derecelerde normal ergenlik-delikanlılık döneminde de sık
görülür. Bu dönemde sınırda kişilik bozukluğu ile normal
delikanlılık fırtınalarını karıştırmamak gerekir.
B Kümesi Kişilik Bozuklukları
Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu:
 Çoğu, ağır özsevici (narsistik) eğilimler gösterir. Nitekim
psikanalitik yayınlarda sınırda narsistik kişilik örgütlenişi
(borderline marcisstic personality organization) olarak ele
alınmaktadır.
 Bu kişilik bozukluğunun oluş nedenleri arasında ilk çocukluk
dönemlerinde yetersiz destek, ilgi ve disiplinin olması ya da
aşırı denetimler nedeniyle bireyselleşmenin, temel güven ve
özerklik duygusunun engellenmesi, özbenlik (self) sınırlarının
yeterince belirlenememe gibi psikodinamik etkenler ileri
sürülmüştür.
B Kümesi Kişilik Bozuklukları
Histrionik Kişilik Bozukluğu:
 Histrionik sözcüğü histerik sözcüğünden ayrı kök ve anlam
taşımaktadır. Latincede aktör, oyuncu anlamına gelmektedir.
 Histrionik kişilik bozukluğunda dikkati üzerine çekme isteği ve
çabaları, olayları büyütmeye, dramatize etmeye, hatta yalan
öyküler (mitomani) anlatmaya eğilim; abartılmış duygusal
tepkiler ve beden, yüz hareketleri; çabuk etkilenme gibi
özellikler bulunur. Ben-merkezcil ve özsevicilik (narsisizm)
eğilimleri fazladır. Kimilerinde baştan çıkarıcı (seductive)
davranışlar dikkati çekebilir.
 Daha çok kadınlarda görülür.
B Kümesi Kişilik Bozuklukları
Özsevici (narsisistik ) Kişilik Bozukluğu:
 Kendilerini fiziksel ve ruhsal yönden aşırı beğenen, üstün
gören; sürekli beğeni, ilgi ve onay bekleyen; gittikleri her yerde
hemen özel ilgi göreceğine, üstün bir yer hak ettiğine inanan
kişilerdir. En güzel, en yakışıklı, en başarılı, en parlak kişi odur
ya da o olacaktır.
 Eleştiriye dayanamazlar, sürekli övgü beklerler. Bu nedenle
görünüş ve davranış hep bunları elde etmeye yöneliktir.
Beklentileri karşılanmayınca öz-saygı çabuk düşer. Kendilerini
yüceltmek, daha üstün görmek ve göstermek için başkalarını
kullanırlar. Empati göstermezler.
 Bu kişilik özellikleri çoğunlukla sınırda (borderline) kişilik yapısı
ile birlikte bulunur.
C Kümesi Kişilik Bozuklukları
Kaçıngan (Avoidant) Kişilik Bozukluğu:
 Bunlar toplum içinde olumsuz değerlendirilmekten korkan,
utangaç, çekingen, kendilerini fazla gözleyen ve sürekli
başkalarınca kendilerinin nasıl gördüklerini merak eden
kişilerdir. Toplumda çirkin, anlamsız görünmekten, yanlış bir
şey yapmaktan korkarlar, heyecanlanırlar. Yüzleri kızarır, elleri
titrer, bunlar fark edilecek diye endişe ederler.
 Kaçıngan kişilik bozukluğunun sosyal fobiden ayırt etmek güç
olabilir ve olguların önemli bir kesiminde her iki bozukluk
birlikte bulunabilir. Sosyal fobi bir bunaltı bozukluğu olup
yaşamın herhangi döneminde başlayabilir. Özgül ya da genel
olarak toplumsal durumlarda büyük bunaltı duymakla ilgili bir
durumdur ve kişi bundan çok yakınır, bunu yenmek için yollar
arar.
C Kümesi Kişilik Bozuklukları
Bağımlı Kişilik Bozukluğu:
 Yalnız başlarına karar vermeyen, özerk girişim yapamayan,
eyleme geçemeyen, sorumluluk alamayan bu kişiler yetişkin
çağın doğal beklentileri karşısında bir çocuk gibi çaresiz kalırlar.
Yakınlarının karar vermesini, girişime geçmesini beklerler.
İsteyici ve alıcı tiplerdir, ama vermeyi bilmezler. Örneğin iş
aramak gerekiyorsa, bunu babasından bekler, fakat evdeki ufak
işlere de katkıda bulunmak işine gelmez. Sanki başkaları ona
borçludur. Kendisi edilgin-bağımlı kalacak, başkaları ona gerekli
şeyleri sağlayacaktır.
C Kümesi Kişilik Bozuklukları
Obsesif-kompulsif Kişilik Bozukluğu:
 Aşırı düzen, titizlik, kusursuz olma (mükemmeliyetçilik),
kuralcılık, inatçılık ve bütün bunlarda aşırı katı tutum.
 Başkalarının bu kurallara tam uymasını bekleme, uymayınca
hoşgörüsüzlük
 Aşırı kararsızlık, erteleme eğilimi, olayların olumlu olumsuz
yönlerini sürekli tartma ve bu yüzden karar verememe
 Kılı kırk yarma, ince eleyip sık dokuma gibi halk deyimleri ile
tanımlanan özellikler
C Kümesi Kişilik Bozuklukları
 İş sorumluluklarına aşırı düşkünlük ve hırslı oluş
 Aşırı sorumluluk duygusu, ahlaki ve estetik değerlerde katılık,
tutuculuk
 Cimrilik, istifçilik eğilimi, eskimiş eşyaları atamama
 Konuşmalarında ve ilişkilerinde aşırı kuralcılık, ayrıntıcılık,
mantıkçılık, duygusallıktan uzaklık
 Kolayca evhamlı, kuruntulu ve ikircikli (ambivalan) olma
eğilimi.
Sado-mazokist Kişilik:
KİŞİLİK BOZUKLUKLARINDA TEDAVİ:
 Kişilik bozukluğu olanlar genellikle sağaltım için başvurmazlar.
Antisosyal kişilik özellikleri gösterenler çoğu kez suç işlemiş
olma nedeni ile ruh hekimine bir değerlendirme, nadir olarak
da sağaltım için gönderilirler. Yakınmaları kendilerine değil,
çevreye yönelik olduğundan sağaltıma başvurmak için
nedenleri yoktur.
 Ancak başı sıklıkla derde giren, başarısız ve mutsuz olan ya da
başka bir bozukluk belirtisi de bulunan (alkole düşkünlük,
nörotik belirtiler, cinsel sorunlar, aile geçimsizliği gibi) kişiler
hekime başvurabilirler. Gerçekten kişiliğindeki temel
bozukluğun bilincine varıp, değişmek amacı ile başvuranlar
nadirdir.
KİŞİLİK BOZUKLUKLARINDA TEDAVİ:
 Kişilik bozukluğunun tedavisi çok güç, çoğunda da olanaksızdır.
Sınırda (borderline), narsistik, obsesif, histronik kişilik
bozukluklarında öncelikle nesne ilişkilerine ve özbenlik (self)
patolojisine ağırlık veren psikoterapiler uygulanabilir. Sonuçlar
tartışmalıdır.
 Paranoid ve şizotipal kişilik bozukluklarında psikoterapiye ek
olarak düşük dozda nöroleptikler kullanılabilir. Obsesif,
kaçıngan (avoidant) kişilik bozukluklarında bilişsel davranışçı
psikoterapilere ek olarak antidepresanlar denenebilir. Atak ve
saldırgan davranış gösteren sınırda, narsistik ve antisosyal
kişilik bozukluklarında, psikoterapi yanı sıra karbamazepinin
özellikle atak, saldırgan davranışlara etkili olabileceği
bildirilmiştir.
DİKKAT EKSİKLİĞİYIKICI ve DAVRANIŞ
BOZUKLUKLARI
 Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu
 Karşıt Gelme-Karşıt Olma Bozukluğu
 Davranım Bozukluğu