VİRAL HEPATİTLER Dr. Meltem Uğraş VİRAL HEPATİT ETKENLERİ Hepatit A virüsü  Hepatit B virüsü  Hepatit C virüsü  Hepatit D virüsü  Hepatit E virüsü Diğer hepatit virüsleri Hepatit G virüsü  “Transfusion transmitted” virüs HEPATİT A VİRÜSÜ  Picornaviridae ailesi, hepatovirus genusunda  Zarfsız, 27-28 nm boyutlarında dayanıklı bir RNA virüsü  Bir çok genotip (Genotip IA, IB, II, IIIA,IIIB, IV, V, VI, VII)  Deneysel infeksiyon oluşturulabilir ve hücre kültürlerinde üretilebilir HAV genomunun organizasyonu Epidemiyoloji (1) yol ile bulaşır  Parenteral bulaş oranı düşük  Vertikal bulaş?  İnsan dışı kaynaklardan bulaş olmaz  Tekrarlayan epidemiler tipik  Fekal-oral Epidemiyoloji (2)  Gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere tüm dünyada yaygın  Prevalans yaş, sosyoekonomik ve gelişmişlik düzeyi ile paralel  Gelişmekte olan ülkelerde sıklıkla çocukluk çağında Epidemiyoloji (3)  Gelişmekte olan ülkelerde salgınlardan kontamine su ve besinler  Düşük endemisite bölgelerinde Eşcinsellik Epidemiyoloji (4)  İskandinav ülkeleri, Japonya, Batı Avrupa ülkeleri, ve Avusturalya’da insidans düşük  Akdeniz kıyısı ülkeler, Afrika ülkeleri ve bazı gelişmekte olan ülkelerde sık  Seroprevalans çalışmaları: Norveç %17 İsviçre %39 B. Almanya %55 Fransa %75 Yunanistan %82 İsveç %13 Türkiye’de HAV Epidemiyolojisi  HAV infeksiyonu yaygın  Erişkin yaş grubunda anti-HAV pozitifliği % 88.8-100  İnfeksiyon 2-6 yaş arasında pik yapar ve 14 yaşına kadar erişkin düzeyine ulaşır Yüksek risk grupları  Özel bakım gerektiren hastaların olduğu kurumlardaki hastalar ve çalışanlar  Yuva ve kreşlerdeki çocuklar ve çalışanlar  Homoseksüel gruplar Yüksek risk grupları  Damar içi uyuşturucu bağımlıları  Yüksek endemisite bölgesine seyahat edenler  Uygun olmayan koşullarda eğitim yapan askeri personel  Kanalizasyon işlerinde çalışanlar  İnkübasyon Klinik süresi 2-8 hafta  İnfeksiyon Belirtisiz hepatit Subklinik hepatit Klinik hepatit İkterik Anikterik Atipik infeksiyon Kolestatik “relapsing” Fulminant Ekstrahepatik bulgular  Kronik karaciğer hastalığı görülmez Tipik akut viral hepatit seyri İnkübasyon dönemi  Prodromal dönem  İkterik dönem  İyileşme dönemi  Hastalığın seyri 5 yaş altı  18 yaş ve üstü Yaşa bağlı %90 sessiz 2/3olgu ikterik Tanı Anamnez, fizik muayene  Laboratuvar bulguları Genel bulgular  Karaciğer hasarına ilişkin bulgular  İnfeksiyonu tanımlayan özgül testler  Ag ve HAV-RNA Anti-HAV IgM Anti-HAV IgG HAV infeksiyonunda klinik, virolojik ve serolojik bulgular Tedavi Özgül tedavisi yok  Destekleyici tedavi   Dinlenme  Beslenme  Komplike olgularda hastanede izlem Korunma Bulaşın engellenmesi  Alt yapı düzeltilmesi  Kişisel hijyenik önlemler  Eğitim ve öğretim Pasif immünizasyon Aktif immünizasyon Pasif immünizasyon  ISG kullanılır  Temas sonrası ikincil intrahepatik yayılım ve viremi engellenir  İnfeksiyon ya tamamen önlenir ya da semptomlar hafifler Pasif immünizasyon  Erken inkübasyon döneminde koruyuculuk %80-90  Virusla temastan 2 hafta önce veya 2 hafta sonra uygulanmalıdır  Koruyuculuk süresi 4-6 ay Aktif immünizasyon  İnaktif aşılar lisanslı  İlk dozu takiben 6. veya 12. aylarda booster doz uygulanır  Koruyuculuk süresi 10-30 yıl HAV aşısı önerilen risk grupları (1)  Gelişmiş ülkelerde askeri birlikler ve insidansın yüksek olduğu bölgelerde yaşayanlar  Gelişmekte olan ülkeye seyahat edenler  Çocuk bakım evinde kalanlar ve çalışanlar HAV aşısı önerilen risk grupları (2)  Mental özürlülerin bakıldığı merkezlerde kalanlar ve çalışanlar  Kronik karaciğer hastalığı olanlar  Temizlik işçileri HAV aşısı önerilen risk grupları (3)  Laboratuvarda virüsla direkt olarak çalışan sağlık personeli  Uyuşturucu kullananlar HAV aşısı önerilen risk grupları (4)  Sık kan transfüzyonu ve faktör VIII uygulananlar  Akut A hepatitli hasta ile aynı evde yaşayanlar ve yakın temaslılar  Mahkumlar, gıda işlerinde çalışanlar HEPATİT B VİRÜSÜ Hepadnavirus grubunda, zarflı, DNA virüsü  Virion 42 nm boyutlarında  Major genler  S HBsAg’yi kodlar C P X HBcAg ve HBeAg’yi kodlar Viral replikasyon Transaktivasyon ve transkripsiyon HEPATİT B VİRÜSÜ HBsAg’de bulunan a, d, y, w aminoasitlerine göre 4 alt tip: adw, adr, ayw ayr  Yedi genotip (A G)  Mutantlar gelişebilir  Epidemiyoloji Bulaş yolları: Parenteral Cinsel ilişki Perinatal Antenatal Natal Horizontal Postnatal Perinatal bulaşta etkili olan faktörler Gebenin akut veya kronik hepatit olması  Gebeliğin dönemi  İnfektivite durumu  HBV-DNA ve HBeAg pozitif HBV-DNA ve HBeAg negatif bulaş riski %70-90 bulaş riski %10-40 Bulaş yollarına göre risk grupları (1) Parenteral bulaş  Çoğul transfüzyon yapılanlar  Hemodiyaliz hastaları  Damar içi uyuşturucu bağımlıları  Dövme yaptıranlar  Sağlık çalışanları Cerrahlar Diş hekimleri Hemşireler Hastabakıcılar Laboratuvar teknisyenleri İlk yardım çalışanları Bulaş yollarına göre risk grupları (2) Cinsel temas ile bulaş Erkek eşcinseller  HBV taşıyıcılarının cinsel partnerleri  Hayat kadınları  Çok partnerli heteroseksüeller  Perinatal bulaş  HBV taşıyıcı annelerin bebekleri Horizontal bulaş Kötü hijyen ve düşük sosyoekonomik durumda yaşayan kalabalık topluluklar  Mental özürlüler  Dünyada HBV’nun endemisitesi HBsAg pozitifliği Anti-HBs pozitifliği Endemisite Bölgeleri Düşük Orta Yüksek %2 %2-10 %10 %5-10 %20-60 %70-90 İnfeksiyonun alındığı yaş Erişkin Başlıca bulaşma yolu Cinsel Horizontal Perkütan Yenidoğan Yenidoğan Çocuk Erken Erişkin çocukluk Perinatal Horizontal Düşük: K. Avrupa, B. Avrupa, K. Amerika, Avustralya, Yeni Zelanda Orta: G. Avrupa, D. Avrupa, G. Amerika, O. Amerika, Ortadoğu, O. Asya, Japonya Yüksek: Güneydoğu Asya, Çin, Pasifik adaları, Alaska, Amazon Türkiye’de HBV epidemiyolojisi HBsAg pozitifliği (%) Asker donörler 7.4 Kızılay Kan Merkezi 5.1 Sivil donörler 5.2 Normal popülasyon 6.8 Sağlık personeli 4.8 Hemodiyaliz hastaları 10.1 Hayat kadınları 9.6 Kr. karaciğer hastalığı ve siroz 57.3 Primer karaciğer kanseri 47.9 Klinik  İnkübasyon dönemi 60-80 (ort. 70-80) gün  Klinik şekiller İkterik hepatit Anikterik hepatit Fulminant hepatit Kronik hepatit İmmuntolerans dönemi         semptomsuzdur. HBsAg ve HBV DNA yüksek titrelerde pozitif bulunur, ALT düzeyi normal veya hafif yüksektir. Bu dönemin özelliği, virüse karşı gösterilen tolerans nedeniyle hepatoselüler hasar olmaksızın gerçekleşen yüksek bir viral replikasyon hızının varlığıdır. Hastalarda HBeAg de pozitiftir. Karaciğer biyopsisi normal veya minimal inflamatuvar aktivite gösterir. İmmunohistokimyasal incelemede hepatositlerde nukleus içinde lokalize HBcAg bulnur. Bu evre birkaç hafta gibi kısa bir süre olabilece¤i gibi uzun y›lar boyunca da devam edebilir. İmmün yanıt dönemi        Serokonversiyon fazı. HBV DNA ve HBsAg titresi bir önceki döneme göre daha düşüktür. Hastaların çoğunda HBeAg pozitifliği devam etmektedir, ancak yılda %3-25 oranında spontan HBeAg/Anti HBe serokonversiyonu gözlenir. ALT düzeyi yüksektir. Bu durum infekte hepatositlerin hasarını yansıtır. karaciğer biyopsilerinde belirgin inflamatuvar aktivite ve hastalığınn süresi ile ilşkili olmak üzere değişik derecelerde fibrozis gözlenebilir. HBcAg hepatosit nukleuslarının yanısıra sitoplazmada da bulunur. Bu dönem uzun yıllar devam edebilir ve bazı hastalar latent döneme geçmeden bu evre içerisinde kaybedilebilirler. Gerçekte hastalığınn nihai prognozunu belirleyen en önemli faktör, immün yanıt döneminin süresi ve şiddetidir. Latent dönem       Nonreplikatif dönem de denir. HBsAg pozitifli¤i devam etmektedir, ancak aktif viral replikasyonun göstergesi olan HBV DNA (-) bulunur. HBeAg/Anti HBe serokonversiyonu tamamlanmıştır ve hastalarda HBeAg (-), Anti HBe (+) bulunur. immünohistokimyasal yöntemlerle hepatosit sitoplazmasına HBsAg bulunmasına karşın HBcAg bulunmaz. Transaminazlar önceki dönemden daha düşük hatta normal sınırlarda olabilir. Karaciğer biyopsilerinde nekroinflamatuvar aktivitenin azalmış olduğu görülür, ancak önceki belirgin fibrozise rastlanılabilir. Ekstrahepatik tablolar Serum hastalığına benzer tablo  PAN  Glomerülonefritler  Papüler akrodermatit  Guillain Barré sendromu  Miyokardit  Polimiyalji romatika  Kryoglobulinemi  Polinöropati.......  ERİŞKİNLER HBV infeksiyonu BEBEKLER %80 Belirtisiz hast %1 Akut hepatit %20 Akut hepatit %95 İYİLEŞME %5 %99 Belirtisiz hast. %1 Fulminant hep. %5 %95 KRONİKLEŞME SİROZ KANSER Özgül Tanı HBsAg HBeAg Anti-HBc Ig M Anti-HBc Ig G Anti-HBe Anti-HBs HBV-DNA HBV infeksiyonunda klinik, virolojik ve serolojik bulgular HBV infeksiyonunda serolojik göstergeler İnfeksiyon HBsAg AntiHBs Geç inkübasyon Akut B hepatiti Akut B hepatiti HBsAg taşıyıcılığı Kronik hepatit HBV aşısı + + + + - + Anti- HBc HBeAg AntiIg G IgM HBe + + + + - + + -  +   -   - Korunma  Genel önlemler  İmmünoprofilaksi  Pasif bağışıklama  Aktif bağışıklama  Pasif+aktif bağışıklama Hepatit B immünglobulin profilaksisi  Perkütan veya direkt mukozal temas yoluyla HBV içeren materyalle karşılaşanlar  İnfekte hasta ile cinsel ilişkide bulunanlar  HBV ile infekte gebeden doğan bebekler HBV aşısının önerildiği gruplar  Etkenin bulaşı için risk faktörü olanlar  HBV infeksiyon insidansının yüksek olduğu toplumlar Türkiye’de bulunan HBV aşıları Aşı adı Engerix-B Firma SmithKline Beecham Berk Sunum şekli E.dozu: 20mg HBsAg/ml Ç dozu: 10mg HBsAg/0.5ml Euvax B 10mg HBsAg/0.5ml; 0.5, 1, 3 ve 10 ml’lik bir ve yirmi flakon/kutu Genhevac-B Aventis 20 mg HBsAg Pasteur Pasteur (S ve PreS protein)/0.5ml H-B-Vax II Merk E.dozu: 10mg HBsAg/ml Sharp&Dohme Ç.Dozu: 5mg HBsAg/0.5ml Diyaliz hast:40mg HBsAg/ml Heberbiovac Poyraz E.dozu: 20 mg HBsAg/ml Ç.dozu: 10mg HBsAg/0.5 ml Hepavax-Gene Onko& 10 yaş :10mgHBsAg/0.5 ml Koçsel 10 yaş:20mg HBsAg HEPATİT C VİRÜSÜ  Flaviridae ailesi, Hepacivirus genusunda  40-50 nm boyutlarında RNA virüsü  Altı major genotip, 50’den fazla subtip  Hücre kültüründe üretilemez Epidemiyoloji (1) Bulaş yolları  Parenteral Sağlık çalışanları  Kan ve kan ürünleri transfüzyonu yapılanlar  Hemodiyaliz hastaları  İV ilaç bağımlıları   Cinsel yol  Perinatal yol  Aile içi bulaş Epidemiyoloji (2)  Dünyada yaygın  Yaklaşık 170 milyon insan infekte  İnfeksiyon görülme oranı yaşla beraber artar  Avrupa ve ABD’inde genel popülasyonda prevalans %1-2  Risk gruplarında prevalans yüksek  Hemodiyaliz hastaları  Diş hekimleri  Diyaliz ünitesi çal.  İV ilaç bağımlıları %10-36 (ABD) % 6 (İtalya) % 2 (ABD) % 86 (Avustralya) % 85.3 (ABD) Türkiye’de HCV epidemiyoloji Kan donörleri Normal popülasyon Anti-HCV pozitifliği (%) 0.6 0-2.1 (değişik yaş grupları) Sağlık personeli 0.7 Hemodiyaliz hastaları 41.5 Hayat kadınları 4.2 Kr. karaciğer hastalığı, 0.2-72.4 siroz ve primer karaciğer kanseri Klinik şekiller Akut hepatit  Kronik hepatit  Karaciğer yetmezliği  Siroz  Hepatosellüler karsinom  Ekstrahepatik hastalıklar  Akut C hepatiti İnkübasyon süresi ort. 7-8 hafta  %70-80 subklinik  Klinik infeksiyon genellikle hafif semptomlarla anikterik seyreder  Toplumdan kazanılan infeksiyonlarda pottransfüzyonel olanlara göre semptomatik seyir daha fazla  Akut C hepatiti ALT düzeyi HAV ve HBV akut hepatitlerine göre daha düşük  ALT düzeyi 8-12 haftada pik yapar ve genellikle dalgalanmalarla seyreder  Birkaç ayda spontan düzelme olur  HCV infeksiyonunun seyri Akut C hepatiti İyileşme Kronik hepatit Fulminant hepatit (%10-15) (%85-95) (%4) Siroz (%20-30) Kanser (%10, risk:% 1-4/yıl) Akut C hepatitinin tipik seyri Kronik C hepatitinin tipik seyri HCV’nun ekstrahepatik bulguları Şüpheli ilişki   Güçlü ilişki     Miks kriyoglobulinemi Membranoproliferatif gln. Panarteritis nodoza Sikka sendromu          Otoimmüntiroid hast. Porfiria kutanea tarda Aplastik anemi Otoimmün trombositopeni Lenfoma Diyabetes mellitus Nöropati Artrit Liken planus İdiyopatik pulmoner fibrozis Fibromiyalji sendromu Korunma  Temas sonrası profilakside immünglobulinler etkili değil  Koruyucu aşı geliştirilememiştir  Bulaş yolları bilinmeli ve buna yönelik önlemler alınmalıdır HEPATİT D VİRÜSÜ HBV’nün subviral bir satellitidir (defektif virüs) HDV-RNA ve HDVAg içeren 3643nm boyutlarında bir partikül HDVAg  SHDAg Replikasyon için gerekli  LHDAg Replikasyonu baskılar ve HBsAg ile birlikte virion partiküllerinin biraraya gelmesini sağlar Kılıf HBsAg proteinlerinden oluşur Üç genotip (Genotip 1, 2, 3) Hepatit D virüsünün yapısı Epidemiyoloji (1)  Dünyada 15 milyon insan HDV ile infekte  HBV’na benzer yollarla bulaşır  Düşük endemisite bölgelerinde İV ilaç kullanımı önemli Epidemiyoloji (2) HBV endemisine göre HDV seroprevalansı (%) Asemp. HBV taşıyıcılığı 1.Çok düşük endemisite 0-2 2. Düşük endemisite 3-9 3. Orta endemisite 10-19 4. Yüksek endemisite 20 Kronik HBV infeksiyonu 10 10-25 30-60 60 1. Uruguay, Şili, Arjantin, Güney Brezilya... 2. Batı Avrupa, Kuzey Amerika, Güney Afrika... 3. Nijerya, Somali, Kuzey Uganda, Burundi, Irak, Türkiye... 4. İtalya, Doğu Avrupa, Amazon Havzası, Kolombiya, Venezüella, Batı Asya, bazı Pasifik adaları... Türkiye’de HDV Epidemiyolojisi Asemp. HBsAg taşıyıcılarnda Primer karaciğer kanserlilerinde Kronik karaciğer hast. ve siroz Akut B hepatitli olgular ve diğer bazı gruplar %5.3 %33.3 %18.1 %11 Klinik Koinfeksiyon Süperinfeksiyon Kronik karaciğer hastalığı Koinfeksiyon  İnkübasyon süresi 3-7 hafta  Akut B hepatitinden ayrım zor  Aminotransferazlarda genellikle bifazik artış olur  Prodromal belirtiler  3-7 gün Koinfeksiyon  HBV sentezi baskılanır  Kr.karaciğer hastalığı görülme şansı %5  Fulminant hepatit sıklığı HBV’denve mortalite oranı %2-20  Genellikle tam klinik iyileşme Süperinfeksiyon  Kronik karaciğer hastalığı görülme riski %90   Fulminant hepatit gelişme riski   İyileşme son derece nadir SÜPERİNFEKSİYON KOİNFEKSİYON %90-95 %5-10 İyileşme %2-20 %10-20 Fulminant %2-7 %70-95 Kronikleşme Siroz Kanser HDV infeksiyonunda serolojik tanı Klinik HBsAg Anti-HBc HDV HDV Anti-HDV Total Yorum IgM Ag RNA IgM anti-HDV Ak.hepatit +/+/+ Kr. Hepatit + + + + - + + +/- + + + + + + + + + Ak.HBV Koinf. Süperinf. Kr.HBV Kr.HBV + HDV Hepatit D virus koinfeksiyonunda klinik ve serolojik seyir Hepatit D virus süperinfeksiyonunda klinik ve serolojik seyir Korunma HBV için önerilen önlemler HEPATİT E VİRÜSÜ  Zarfsız, 27-34nm boyutlarında RNA virüsü Taksonomik yeri?  Caliciviridae ailesi Cailicivirus genusu  Togavidae ailesi ile benzerlik  “Alpha-like” RNA virüs üst grubu?  HEPATİT E VİRÜSÜ  Fizikokimyasal özellikler tam olarak?  Replikasyon özellikleri?  Tek bir serotip, 8 genotip  Deneysel infeksiyon oluşturulabilir  İzolasyonu sağlayacak rutin yöntemler yok ORF 3 (nt 5106-5474) ORF 1 (nt 28-5106) “Cytoskeleton-associated” fosfoprotein (33 aminoasit) “Hypervariable” bölge 51 NTR (nt 1-27) 14kDa (123 aminoasit) “Y” “Papain- like “ proteaz ORF2 (nt 5147-7126) “X” Helikaz RNA polimeraz Metiltransferaz 31 NTR (nt 7127-94) Prolinden zengin bölge Kapsid 73-75 kDa (660 aminoasit) HEV’nun genomik yapısı Epidemiyoloji (1) yol ile bulaşır  İnkübasyon süresi 2-8 hafta  Aile içinde kişiler arası bulaş oranı düşük (sekonder atak oranı %0.7-2.2)  Tranplasental, parenteral ve seksüel geçiş?  Fekal-oral Epidemiyoloji (2)  İnsan dışı kaynaklardan bulaş olmaz  Genç erişkinlerde atak hızı (%3-30) çocuklara göre (%0.2-10) yüksek  Gebelerde özellikle 3. trimestirde mortalite oranı yüksek (%15-25) Epidemiyoloji (3) Salgınlarda kontamine su kaynaklarının rolü büyük  Salgınlar ilk temastan yaklaşık 6 hafta sonra pik yapar  Hastalık Hindistan, Nepal, Burma, Çin, Meksika ve bazı Avrupa ülkelerinde endemik  Gelişmekte olan ülkelerde endemik, gelişmiş ülkelerde sporadik  Epidemiyoloji (4)  Gelişmekte olan ülkelerde endemik bölgelerde anti-HEV oranı %5-60  Gelişmiş ülkelerde anti-HEV pozitifliği %3’ün altında Türkiye’de HEV epidemiyolojisi  Güneydoğu Anadolu bölgesi dışında anti-HEV prevalansı %5-10  Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde prevalans %20 dolaylarında Ülke genelinde sporadik, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde endemik HEV’nün HAV ile benzerlikleri bulaş  Diğer bulaş yollarıyla geçiş oranı düşüklüğü  Antikor prevalansının yaşla artış göstermesi  Kronik karaciğer hastalığına yol açmaması  Fekal-oral HEV’nün HAV’den farklılıkları Gebelerde yüksek mortalite oranı  Sekonder atak hızının düşük olması  Kolestazın belirginliği  Endemik formların daha çok erişkinleri etkilemesi  HEV’nün HAV’den farklılıkları İnkübasyon süresinin uzunluğu  Salgınların dağılımının üniform olmaması  Anti-HEV konsantrasyonunun akut faz ve erken konvelesan dönemde yüksek düzeyde olması  Hepatitin başlangıç döneminde anti-HEV Ig G’nin saptanabilir olması  Klinik İnokülum miktarı ile hastalığın ciddiyeti arasında korelasyon yok  Klinik formlar Semptomatik infeksiyon  İkterik hepatit (kolestatik hepatit belirgin)  Anikterik hepatit  Fulminant hepatit  Asemptomatik infeksiyon Klinik Fulminant hepatitte mortalite oranı %0.5-3 Gebelerdeki infeksiyon perinatal morbidite ve mortaliteye yol açar Kronik karaciğer hastalığı ve kalıcı viremi olmaz Özgül tanı  Virus veya antijenik yapıları saptama testleri  Antikor saptama testleri Anti-HEV IgM Anti-HEV IgG HEV infeksiyonunda virolojik, histopatolojik, serolojik ve klinik bulgular Korunma Genel önlemler  Pasif immünoprofilaksi  Aktif immünizasyon  Hepatit etyolojisinde sorgulanan yeni virüsler  Non A-E hepatitlerin %10-20’sinin etyolojisi?  Yeni tanımlanan hepatit virüsleri  GB virüsü tip C/hepatit G virüsü  TT virüs  SEN-V GBV-C/HGV  Flaviridae ailesinde RNA virüsü  Bir çok genotipi var  HCV’na benzer yollarla bulaşır  Karaciğer hastalıklarındaki etyolojik rolü? Posttransfüzyonel hafif akut hepatit Konik karaciğer hastalığına neden olduğuna ilişkin kanıt yok HBV veya HCV infeksiyonlarında HGV ile koinfeksiyon infeksiyon seyrini etkilemez TT Virüs Zarfsız DNA virüsü  Circoviridae ailesi ile ilişki?  SEN-V TTV ailesinin bir üyesi  Tek başına belirgin karaciğer hasarına yol açmaz  Transfüzyon ile bulaşır  Parenteral yol dışı bulaşa ilişkin kanıtlar var