PATALOJ*K PS*KOLOJ* DERS*

PATOLOJİK PSİKOLOJİ
DERSİ
Dr.Ayhan Çakıcı Eş
Psk. Danışman
Psikotik Bozukluklar
PSİKOZLAR
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1.Şizofreni
2.Şizoaffektif Bozukluk
3.Şizoferniform Bozukluk
4.Kısa Psikotik Bozukluk
5.Hezeyanlı Bozukluk(Paronoid Bozukluk)
6.Paylaşılmış Psikotik Bozukluk
7.Madde Kullanımına bağlı Psikotik Bozukluk
8.Genel Tıbbi Duruma Bağlı Psikotik Bozukluk
9.Başka Türlü Adlandırılmamış Psikotik Bozukluk
1.ŞİZOFRENİ
• En ağır akıl hastalığıdır. İlk kez (1860) Benedict
Morel ‘Erken Bunama’ (Demence Precoce)
adında bir hastalık saptamıştır.
• Daha sonra Alman Ruh hekimi paranoid ve
basit(manik depresif) tipleride ekleyerek
“Dementia praecox” tanısı altında topladı.
• Bu terime göre hastalıkta 1-erken başlama, 2bunama olması gerekiyordu.
• 1911’de başka bir bilim adamı olan Eugen
Bleuler, Kraepelin sandığı gibi hastalığın erken
yaştlarda başlamasının ve bunama ile
sonuçlanmasının zorunlu olmadığını gösterdi.
• Bu hastalıkta kişinin ruhsal hayatındaki
yarılmaya önem vererek ‘Schizophrenia’, yani
zihnin bölünmesi adını önerdi ve zamanla da
bu terim tutuldu.
• Eugen Bleuler şizofreni ile ilgili ilk kriterleri
ortaya koymuş ve bunlara 4A belirtileri
demiştir.Bunlar;
1.Ambivalans (Çift Değerlilik)
Kişide birbirine karşıt duygu ve eğilimlerin aynı
anda olması.
2.Association (Çağrışımlarda)Bozukluk
(Düşüncelerin
formunda
ve
akışında
bozulma)Çağrışımlarda düzen ve sürekliliğin
bozulması. Düşüncede bloklar, duraklamalar,
kaymalar, yoğunlaşma, sözcük salatası, garip ve
anlaşılmayan düşünceler.
3.Affect (duygulanım) Bozukluk
İlgi azalması, yokluğu, duygusal tepkilerde
küntleşme, uygunsuzluk, dengesizlik.
4.Autizm (İçe dönüklük-içe kapanıklık)
Gerçek dünya ile ilişkiyi azaltarak ya da
keserek kendisine göre bir iç dünya kurmak ve
o iç dünyanın gereksinimlerine , kurallarına
göre düşünmek, davranmak.
Kurt Scheider şizofreni ile ilgili bazı kriterleri
ortaya koymuştur. Scheider’in bu belirtileri
şizofreninin en temel belirtileri olarak
belirlendi.
Bunları Scheider’in birinci sıra belirtileri ve
Scheider’in ikinci sıra belirtileri olarak
isimlendirildi.
Kurt Scheider’in Birinci Sıra Belirtileri
•
•
•
•
1.İşitme Varsanıları (Halüsinasyon)
2.Kendi sözlerinin sesle söylendiğini işitme
3.Dış gücler tarafından bedeninin etkilenmesi
4.Düşünce çalınması, düşünce sokulması,
düşüncenin etki altına alınması.
• 5.Düşüncelerinin başkaları tarafından okunması,
çevreye yayılması
• 6.Sanrısal (Hezeyan)algılama
• 7.Duygu,istenç ve dürtülerin dış güçlerce
etkilenmesi
Kurt Scheider’in İkinci Sıra Belirtileri
1.Affektif
bozulma:
Düşüncenin
içeriğinde
sanrılar,kalıplaşmış, yineleyici, fikirler ve uğraşlar.
2.Varsanılar(Halüsinasyon), yanılsamalar ve illüzyon
3.Davranış bozuklukları; donakalım(katatoni)belirtileri,
katalepsi, balmumu esnekliği(flexibilitas cerea), garip
duruşlar, yüz oynatmalar,kalıplaşmış yineleyici
hareketler.
4.Hezeyanlar(sanrılar)
Bir kişiye şizofreni denmesi için birinci sıra belirtilerin
olması gerekir.
Şizofreninin Nedenleri
• Son yirmi yılda yapılan araştırmalarda şizofreninin
nedenleri hakkında önemli bulgular elde
edilmiştir. Tüm hastalar için geçerli olan tek bir
neden bulunmamakla beraber şizofrenin ortaya
çıkmasında rol oynayan başlıca etkenleri üç başlık
altında toplayabiliriz:
• 1.Kalıtımsal Nedenler
• 2.Biyolojik Nedenler
• 3.Sosyal Nedenler
1.Kalıtımsal Nedenler
• Şizofrenisi olan her 10 kişiden birinin yakın
akrabaları arasında bu hastalık görülür.Şizofreni
hastalarının ailelerinde bu hastalığın toplum
ortalamasına göre daha sık görülmesi şizofrenide
ailesel geçişin rolüne işaret eder. Ailesel
yatkınlığın nedeni anne babanın yetiştirme tarzı
değildir. Hastalığın geni tam olarak bilinmiyor. Bir
başka deyişle, elde edilen veriler şizofreniden tek
bir geni sorumlu tutmak yerine birden fazla genin
rolü
olduğuna
işaret
ediyor.
2.Biyolojik Nedenler
• Tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinde şizofreni
hastalarının beyinlerinde normalde görülmeyen bazı
değişiklikler olduğu saptanmaktadır. Örneğin beyinde
normalde de bulunun boşlukların hasta kişilerde daha
geniş olduğu ve bazı beyin bölümlerinin normalden
daha küçük olduğu görülüyor. Özellikle, beynin plan
yapmak, sorun çözmek gibi işlevleri de yüklenen ön
bölümü ve önceki deneyimleri hatırlayarak o anki
duruma uygun bir davranış geliştirmekte rol oynayan
hipokampus bölümünün normalden küçük olduğu
saptanmıştır .Beyin yapısındaki değişiklikler hasta
kişilerin beyinlerinin normal gelişimden farklı bir yol
izlediği şeklinde yorumlanır..
3.Sosyal Nedenler
Çevresel bazı etkenler hastalığın ortaya çıkışında
rol oynamaktadır. Kalp hastaları nasıl çevresel
stres
yaratan
durumlardan
olumsuz
etkileniyorsa veya stresli bir yaşam olayı nasıl
hastalığın ortaya çıkmasında rol oynuyorsa
şizofrenlerde de aynı durum geçerlidir.
Bu hastalarda tek başına ilaç tedavisi genelde
yeterli olmaz, stres yaratan durumların da ele
alınması gerekir. Bazı aile yapılarının şizofreniye
yol açtığı öne sürülmüş ve şizofren aileler modeli
geliştirilmeye çalışılmıştır, ancak sonra yapılan
araştırmalar bu teoriyi desteklememiştir. Sosyal
zorlanmalar hastalığın sebebi olmamakla birlikte
ortaya çıkışında ve seyrinde etkilidir.
Şizofreni Teşhisi Konmasının Koşulları
DSM-IV-TR Kriterleri
A)Karakteristik Semptomlar: Bir aylık dönem boyunca başarılı
tedavi edilmişse daha kısa bir dönem, bu sürenin önemli bir
kesiminde aşağıdakilerden belirtilerden ikisinin (ya da daha
fazlasının) bulunması;
1.Hezeyanlar(Sanrılar)
2.Halüsinasyonlar(Varsanılar)
3.Dezorganize(karmakarışık) konuşma
4.İleri derecede dezorganize (karmaşık) ya da katatonik
davranış
5.Negatif semptomlar, yani affektif donukluk, aloji(az
konuşma) ya da avolisyon (istençte azalma).
B)Toplumsal ve mesleki işlevsellikte bozulma
C) Bu bozukluğun süre giden belirtileri en az 6 ay süreyle kalıcı
olması.
• D) Şizoaffektif bozukluğun ve duygudurum
bozukluğunun dışlanması.
• E)Madde kullanımının/genel tıbbi durumun
dışlanması
• F)Bir yaygın gelişimsel bozuklukla olan ilişkisi.
(Hastalığa ek olarak hal. ve hez. varsa Şizofreni
ek tanı olarak konulabilir.)
Hastalıktaki Dönemler
• Prodromal Dönem;hastalığın aktif belirtilerinin
ortaya çıkmadan önce içe kapanma,
garipleşme gibi belirtilerinin başladığı
dönemdir.Bu dönem uzun sürerse, bu
hastalığın şiddetinin daha fazla olacağını
gösterir.
• Hastalığın toplam süresi (yani prodromal
dönem, aktif dönem ve rezidüel dönem) en az
6 ay olmalıdır.
Şizofreninin Kötü Huylu Olması
•
•
•
•
•
•
•
-Erken yaşlarda başlıyorsa
-Adolesan dönemde sorun varsa
-Negatif (-) belirtilerle başlıyorsa
-Yavaş başlıyorsa
-Negatif belirtiler yoğunluktaysa
-Uzun prodromal dönem
-Dezorganize konuşma ve davranış.
Şizofreni Tipleri
•
•
•
•
•
•
1-Paranoid Şizofreni
2-Dezorganize (Dağılmış Tip)Şizofreni
3-Katatonik Şizofreni
4-Rezidüel (Kalıntı) Şizofreni
5-Ayrışmamış Şizofreni
6-Şizotipal Şizofreni
1-Paranoid Şizofreni
• Bu tip şizofrenlerde hastalığın normal insanlardan ayırt
edilmesi oldukça zordur. Çünkü kişilerde hezeyanları
doğrultusunda zaman zaman yapabilecekleri davranış
dışında etrafa garip gelebilecek çok fazla belirti yoktur. Bir
veya birkaç hezeyana ek olarak sıklıkla kulağa gelen sesler
vardır. Bu hastalar diğer şizofreni alt tiplerinde olduğu gibi
garip davranışlar garip konuşmalarda bulunmazlar. Hatta
bazen çevrelerinde hezeyanlarına inanan insanlar bile
bulunabilir.
• Tanı Ölçütleri:a)Bir ya da birden fazla hezeyan ya da sıklıkla
işitme halüsinasyonlarının olması
• b)Şunlardan hiçbirinin bulunmaması:Dezorganize konuşma
ya da katatonik davranış, donuk ya da duygusuz affekt.
2-Dezorganize (Dağılmış Tip)Şizofreni
• Bu hastalar da dağılmış konuşma ve dağılmış
davranışlar görülebilir. Yani saçma sapan
konuşmalar yada etrafa saçma gelen
davranışlar yaparlar. Yüzlerine bakılırsa donuk
bir yüz ifadesi yada mevcut durumu ile
alakasız bir duygulanım gösterirler. Yani
ağlanacak şeye gülebilirler, gülünecek şeye
ağlayabilirler. Yada duygulanım ifadeleri
anlamsız yere sık sık değişir.
3-Katatonik Şizofreni
• Şizofreninin bu tipinde hastalarda uzun süre
aynı garip postürde (duruş, vaziyet) duruşlar
ve aşırı hareketsizlikler, açıkca amaçsız olarak
yapılan ve dış uyaranlardan etkilenmeyen aşırı
hareketler yada aşırı negatif davranmalar
olabilir. Bu tip Şizofreni hastaları karşısındaki
insanın
hareket
ve
davranışlarını
tekrarlayabilirler.Yemez, içmez, uyumaz, ve
verilen öğütlere uymaz.
Kaynak
• Psikolojik Danışma Kuramları / Ersin Altıntaş ve
Mücahit Gültekin Aktüel Yayınları.