çocukla etkili iletişim - Özel Piri Reis Okulları

ORİON EĞİTİM VAKFI ÖZEL PİRİ REİS OKULLARI
PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK SERVİSİ
NİSAN AYI VELİ BÜLTENİ – 2016
ÇOCUKLA ETKİLİ
İLETİŞİM
Sağlıklı iletişim, çocuğun ruhsal gelişimi açısından büyük önem taşır. Çocukla
kurulan etkili iletişim, onun kendine güveni ve çevresine saygısının gelişimi için en
önemli kaynaklardan biridir. Çocuğun iletişim becerileri geliştirmesinde anne ve
babanın rolü büyüktür. Anne ve babalar, çocuklarına, konuşma ve kendini ifade
etme şansı sağlayarak öncelikle çocuğun kendisini “birey” olarak algılamasına ve
özgüvenini kazanmasına olanak tanımalıdır. Anne babaların çocuklarının sağlıklı
iletişim kurmaları için iletişim bilgi ve becerilerine sahip olmaları, çocuklarına
karşı kabul edici bir tutum sergilemeleri, onları dikkatle dinlemeleri
gerekmektedir.
ETKİLİ İLETİŞİM BECERİLERİ
Kişilerarası iletişim dört temel boyut üzerinde şekillenir. Bu boyutlar kabul etme,
empati kurma, etkin dinleme ve ben dilidir. İletişimin sağlıklı ve etkili olabilmesi
için bu boyutların çocuğa aktarılması, çocukla iletişimde kullanılıyor olması
gerekir.
KABUL ETME
Kişilerarası iletişimde temel ilke, kabul etmektir. Kişileri oldukları gibi kendi
özellikleri ile kabul etmek, yargılamadan, eleştirmeden dinlemek önemlidir. Kabul,
karşıdaki kişiye değer verildiğinin bir göstergesidir. Kabul dili kullanıldığında
bireyin kendi problemini ve bu problem karşısında hissettiği duyguları açıkça dile
getirmesi ve problemle yüzleşerek onun üstesinden gelmesi sağlanır. Bazı anne ve
babalar, durumu tam olarak değerlendirmeden çocuklarına “Hayır” derler: “Hayır,
onu elleme!” gibi. Bunun yerine “Aldığın şey düşüp kırılırsa canın yanar” denilebilir.
Kabul dili kullanıldığında çocuk, etkili iletişimin önemli bir parçasını oluşturan
yapıcı konuşmayı öğrenir. Böyle bir iletişim; çocuğa kendini iyi hissettirir,
duygularını ifade etmesini sağlar, benlik saygısını güçlendirir.
EMPATİ
Duygusal zekanın başlıca göstergelerinden biri olan empati, (empati = kendisini
başkalarının yerine koyma, karşısındakini anlama ve bunu karşıdakine iletme)
etkili iletişimin en önemli boyutlarından bir tanesidir. Çocuk, duygusunun
karşısındaki yetişkin tarafından anlaşılmadığını düşündüğünde hırçınlaşıp,
duygularını ifade etmekten kaçınabilir.
Bilim çevreleri, empatinin model alma yoluyla oluştuğunu belirtmektedir. Anne
babalar çocuklarına duygudaşlık gösterebilirlerse, çocuklar da bu beceriyi
edinerek, daha mutlu ve sağlıklı yetişkinler olabilmektedirler.
BEN DİLİ
Anne ve babaların çocukları ile sağlıklı iletişim kurabilmeleri için sen dili yerine
ben dilini kullanmaları gereklidir. Sen dili, karşımızdaki kişiye kızgınlığın nedenini
açıklamayan mesajlar iletir ve suçlama içerdiği için karşıdaki kişiyi savunmaya
yöneltir. Sen iletileri, iletişimi engeller ve genellikle kızgınlık ifadeleri için
kullanılır. Anne ve babalar, onaylanmayan davranışlar karşısında çocuğa zaman
zaman, öznesi “Sen” olan “Yapma”, “Böyle davranırsan”, “Neden böyle yaptın?”,
“Bıktım senden”, “Beni kızdırıyorsun”, “Ne laf anlamaz çocuksun” gibi iletiler
gönderirler. Sen dili ile yapılan küçük düşürücü ifadeler, çocuk tarafından
sevilmediği ve kabul edilmediği şeklinde algılanır.
Sen dili, iletişimi zorlaştırırken ben dili ile konuşmak iletişimi kolaylaştırır. Ben
dili, bireyin karşılaştığı davranış ve durum karşısında kendi duygu ve
düşüncelerini açıklayan ifade şeklidir. Ben mesajlarında kişi, karşıdaki kişi
hakkında yaptığı değerlendirmelere paylaşmak üzere sorumluluk yüklenir.
Ben iletilerine örnek cümleler:
ONAYLANMAYAN DAVRANIŞI
AÇIKLAMA
DAVRANIŞIN YOL AÇTIĞI
ETKİ
BU DARANIŞIN YARATTIĞI
DUYGU
Dışarıda elini bırakıp koşmaya
başladığında
aniden bir anda araba çıkıp
sana zarar gelecek diye
korkuyorum.
Yemeğini bitirmediğin zaman
sağlığın bozulacak diye
üzülüyorum.
Zamanında uyumak için
odana gitmediğinde
uykunu alamayacağın için
huzursuz oluyorum.
Dışarıya çıktığımızda bir şey başkalarına mahcup olduğum
isteyip ağladığın zaman
için
Evde yüksek sesle bağırdığın
okuduğumu anlamadığım için
zaman
kızıyorum.
öfkeleniyorum.
ETKİN DİNLEME
Etkin dinleme, sağlıklı iletişimin vazgeçilmez unsurlarından biridir. Anne babalar
çocukları bir şey anlatırken, onları gerçekten dinlemelidir. Bir başka işle
uğraşırken etkin dinleme gerçekleşemez. Bu tür dinlemenin sağlanabilmesi için
göz teması kurmak ve kulakla duyulanın, sözle karşıdakine tekrar geri iletilmesi
gerekir. Bu çocukta anlaşıldığı hissini oluşturarak, çocuğa kendini değerli
hissettirir.
Etkin dinlemeye örnek bir diyalog:
İLETİŞİMDE KARŞILAŞILAN ENGELLER
Anne babalar, çocukları kendilerine bir sorunla geldiklerinde genellikle müdahale
ederek soruna doğrudan çözüm yolları getirirler. Anne babanın kullandıkları bu
müdahaleler, iletişimin 12 engeli olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bunlar:
İletişim engellerinin iletişimde sıklıkla yer alması, çocuğa pek çok farklı mesajlar
gitmesine neden olur. Bunların başında çocuğun sorunlarının önemsiz olduğu
mesajı vardır. Anne babası tarafından sorunlarının önemsiz bulunduğuna inanan
bir çocuk, sorunlarını ifade etmekten kaçınıp, iletişimi kesebilir.
Sağlıklı iletişim, çocuğun büyüme sürecinde çok değerli bir araçtır. Çocuğun
başkalarının duygularını anlayan ve saygı gösterebilen bir yetişkin olabilmesi,
çocuğun kendi duygularının anlaşılmış olmasına ve kendine güven ve saygı
duymasına bağlıdır.
Kaynakça:
MEB, EBADER Eğitimci Kitabı, Ankara 2013