İklim Bilgisi İklim-Hava Durumu Atmosfer

İklim Bilgisi
İklim-Hava Durumu
Atmosfer
Murat GÜLBETEKİN
Mehmet Emin Resulzade Anadolu Lisesi
Ankara
Önce şu soru ile başlayalım.





İklim ve hava durumu aynı şey midir?
Eğer değilse aralarındaki fark nedir?
Bu konuyu bir benzetme ile anlatabiliriz.
Nasıl mı?
İşte böyle:
Hava durumu
Hava durumu bir insanın o anki ruh haline
benzetilebilir.
 Ruh halimiz anlık olarak değişebilen bir
özelliğimizdir.
Örneğin aynı gün içinde moralimiz çok iyiyken
aldığımız kötü bir haberle birden bire
değişebilir.


İklim:
İklim ise karakterimize benzetilebilir.
İnsanın karakteri ya da kişilik özellikleri çok
uzun zaman diliminde oluşur ve kolay
kolay değişmez.


Buna göre;


Bir insanın ruh halini anlamak için o
kişiyi o anda görmek ve gözlemlemek
yeter.
Fakat bir kişinin karakterini (kişiliğini)
anlamak için çok uzun yıllar boyunca
onu gözlemlemek gerekir.
Şimdi ilginç bir soru:




Neden en çok kardeşinizle kavga
edersiniz?
Cevabı duyuyor gibiyim…
Çünkü o bizim hava durumumuzu değil
iklimimizi bilir dediniz galiba.
İnsanlar birbirlerinin hava durumuna
bakarak evlenir , iklimini anlayınca
boşanırlar desek doğru olur sanırım.
Sonuç olarak:


İklim:Bir yerde atmosfer olaylarının
uzun yıllar boyunca alınan ortalamasıdır.
(11-33 yıl)
Hava durumu:Kısa süre içinde
(saat,gün, hafta) değişiklik gösteren
atmosfer olaylarıdır.
İklim-Hava durumu karşılaştırması:





İklim geniş alanları, hava durumu dar alanları inceler.
İklim uzun süreli araştırmalar yaparken, hava durumu
daha kısa süreli incelemeler yapar.
İklimde değişiklikler daha az , hava durumunda daha
fazladır.
İklim ifade edilirken; kurak, yağışlı,soğuk gibi kelimeler
kullanılırken,
Hava durumu ifade edilirken; güneşli, rüzgarlı,
yağmurlu gibi ifadeler kullanılır.
Şimdi bilmemiz gereken birkaç terim:






KLİMATOLOJİ: Doğal çevrenin hava koşullarını ve bu
koşulların genel karakterlerini inceleyen bilimdir.
METEOROLOJİ: Hava olaylarını ve onların dayandığı
fizik kurallarını inceleyen bilimdir.
HAVA KÜTLESİ: Sıcaklık ve nem bakımından aynı
özelliği gösteren atmosferin geniş parçalarına hava
kütlesi denir.
SİNOPTİK HARİTA: Hava durumunu bildiren
haritalara denir.
RASAT: Meteoroloji istasyonlarında iklim elemanlarına
ait değerlerin aletli ya da aletsiz ölçülerek kayda
geçirilmesine gözlem ya da rasat denir. Rasatlar
genellikle 7-14-21 saatlerinde yapılır.
CEPHE: Farklı hava kütlelerinin karşılaşma alnlarıdır.




Ülkemizde Meteorolojik araştırmaları Devlet
Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü yapar.
Bir çok konuda yapılan ölçümler bültenler
halinde yayınlanır.
Bültenlerdeki bilgiler haritalar,grafikler ve
tablolar yardımıyla basın ve yayın
organlarından duyurulur.
İşte birkaç örnek:
Flaş! Flaş! Flaş! Flaş! Flaş!

İşte 5 günlük hava tahmini:


Bu tahminler gün içinde daha ayrıntılı
olarak yayınlanır.
Sabah, öğlen ve akşam için ayrı ayrı
tahmin yapılır.

Tahminler bir çok konuda
yapılır.
Deniz suyu sıcaklıkları:
Sıcaklık tahminleri:
Kar kalınlıkları gibi.
Tahminler yalnız ülkemiz için
değil yakın çevremiz hatta tüm
dünya için de yapılır.

Avrupa
Orta Asya
Kuzey Afrika
Kuzey ve Orta Amerika
Şeffaf Küre:

Atmosfer




Atmosfer
Yeryüzünü
çepeçevre saran
gaz tabakasıdır.
Atmosferi
oluşturan gazlar
yer çekiminin
etkisiyle uzaya
kaçmazlar.
Atmosferin şekli
dünyanın şekli
gibi yuvarlaktır.
Atmosfer saydam
ve renksizdir.
Atmosferin özellikleri:




Güneş ışınları atmosfer tarafından tutulur,
dağıtılır ve kırılır.
Bunun sonucunda atmosfer mavi görünür.
Kalınlığı tam olarak bilinemezse de yaklaşık
10.000 km olarak kabul edilir.
Fakat kalınlık her yerde aynı değildir
Atmosferin kalınlığı:





Atmosfer Ekvator üzerinde daha kalın iken bu
kalınlık kutuplara doğru azalır.
Bu durumun sebebi:
1-Ekvator’un kutuplardan daha sıcak olması.
2-Yerin kendi etrafında dönüşü sonucunda
ortaya çıkan merkezkaç kuvvetinin Ekvator’da
daha fazla olması.
3-Yerçekiminin Ekvator’dan kutuplara
gidildikçe artmasıdır.
Atmosferdeki gazlar üç grupta toplanabilir.



1-Miktarı değişmeyen gazlar:
Oksijen,Azot,Neon,Argon,Helyum
2-Miktarı değişen gazlar:
Karbondioksit ve su buharı
3-Her zaman bulunmayan gazlar:
Ozon ve tozlar
Atmosferin bileşimi:
Atmosferin bileşimi
1%
21%
78%
Aot
Oksijen
Diğer
Atmosferin Etkileri:

1-İçindeki oksijen sayesinde canlıların
yaşamasını sağlar.

2-İklim olaylarının oluşmasını
sağlar.
3-Güneş’ten gelen ışınların bir
kısmını dağıtır ve yansıtır.
 Böylece yerin aşırı ısınmasını
engeller.

4-Yere ulaşan ışınların tamamının
uzaya dönmesini engelleyerek yerin
ısınmasını sağlar.


5-Güneş’ten
gelen zararlı
ışınları
süzer.
6-Güneş ışınlarını dağıtır.



Bunun sonucunda:
A-Güneş ışınlarını almayan yerlerin de
görülmesini sağlar.
B-Güneş ışınlarını almayan yerlerin aşırı
soğumasını alan yerlerin ise aşırı ısınmasını
engelleyerek sıcaklığı dengeler.
7-Sesi, ışığı ve ısıyı iletir.
Buna karşın bazen bu doğal koruma
kalkanını aşarak Dünya’mıza ulaşan
meteorlar olabilir.

İşte bunlardan en büğüğü ABD’nin
Arizona Eyaletine düşen göktaşının
oluşturduğu çukurluk.
Ve ülkemizdeki örnek:
Doğubeyazıt’taki meteor çukuru.
Atmosferin
Katları:








Atmosfer birbirinden farklı
özellikler taşıyan
katlardan oluşmuştur.
Atmosferin katları
yeryüzünden itibaren
şöyle sıralanır:
1-Troposfer
2-Stratosfer
3-Mezosfer
4-İyonosfer
5-Eksosfer
Şimdi sırasıyla bu katları
inceleyelim:
1-Troposfer:
Yeryüzünden itibaren
Ekvator’da 16 kutuplarda ise
6 km’lere kadar uzayan
kattır.

Atmosferin ilk ve en önemli
katıdır.

Bunun sebebi:

A-Atmosferi oluşturan
gazların % 75’i bu
kattadır.Yani atmosferin en
yoğun katıdır.

B-Canlılar için son derece
önemli olan su buharının
tamamı (%100) bu kattadır.

C-İklim olaylarının tamamı
bu katta gerçekleşir.







Troposferde sıcaklık her yerde
aynı değildir.
Yeryüzünden yükseklere
çıkıldıkça sıcaklık azalır.
Bu azalma her 100 m de
ortalama 0,5 C dir.
Bunun sebebi:
a-Su buharının yere yakın
yerlerde toplanması
B-Atmosferin yerden ısınması
C-Atmosferin yere yakın
kesimlerde dah yoğun
olmasıdır.
Su buharı

Atmosferde miktarı en fazla
değişen gazdır.
Genel olarak su buharı miktarı:
Ekvator’dan --- kutuplara
Kıyılardan --- iç kesimlere
Alçaklardan --- yükseklere gidildikçe azalır.
Su buharının etkileri:







1-Yağışların oluşmasını sağlar.
2-Atmosferin sıcaklığı emmesini ve alt kısımların ısınmasını sağlar.
3-Koruyucu bir örtü oluşturarak sıcaklığın uzaya kaçmasını engeller.
4-Yerin aşırı ısınmasını ve soğumasını engeller.
5-Derimizin kurumasını engeller.
6-Havadaki mikroorganizmaların (bakteri) yaşamasını sağlar
7-Bir yerdeki iklimin temel karakterini oluşturur.
1-Denizel iklim:



Bir yerdeki su buharı miktarı fazla ise
(deniz ya da göl kıyısı) o alanda ısınma
ve soğuma yavaş gerçekleşir.
Böylece günlük ve yıllık sıcaklık farkları
azalır.
İklim ılımanlaşır.
2-Karasal İklim:



Bir yerdeki su buharı miktarı az ise
(çöller, karaların iç kesimleri vb.) o
alanda ısınma ve soğuma hızlı
gerçekleşir.
Böylece günlük ve yıllık sıcaklık farkları
artar.
İklim karasallaşır.
2-Stratosfer:





6-16 km’ lerden başlar 25-30 km’ lere kadar
uzar.
Atmosferin yoğunluğu azalır sıcaklık düşer.
Su buharı olmadığından iklim olayları
görülmez.
Sıcaklık -50 C civarındadır.
Bu katın üs kısmından itibaren Ozon Tabakası
başlar.
3-Mezosfer:




25-30 km‘ lerden başlar 80-90 km‘ lere kadar uzar.
İki kattan oluşur:
A-Ozonosfer
B-Kemosfer
Bu katlardan özellikle Ozon katı hayati öneme sahiptir.
Güneşten gelen zararlı ışınlar bu kat sayesinde süzülür.
Bu kat olmasaydı dünyadaki yaşam olumsuz etkilenecekti.
4-İyonosfer:





80-90 km’ lerden 250-300
km’ lere kadar uzayan kattır.
Gazlar iyonlara ayrışmıştır.
Sıcaklık yüksektir.
Yoğunluk azalmıştır.
(atmosferi oluşturan gazların
yalnızca % 3’ ü bu kattadır)
Radyo heberleşmeleri bu kat
sayesinde gerçekleşir.
5-Eksosfer:


250-300 km’ lerden başlayıp 10.000 km’
lere kadar uzadığı tahmin edilen kattır.
Yerçekiminin etkisinin iyice azaldığı
görülür.
Dinlediğiniz için teşekkürler…