Türk Anayasa Hukuku Vize Sınavı Cevap Anahtarı

GAZİ ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ 2014-2015 BAHAR YARIYILI
TÜRK ANAYASA HUKUKU VİZE SINAVI
30.03.2015 Saat: 09:00
Öğrencinin Adı:
Soyadı:
No’su:
Talimatlar: Sınav süresi 60 dakikadır. Cevaplarınızı her sorunun altındaki boşluğa yazınız.
Mürekkepli ya da tükenmez kalem kullanılacaktır. Yanıtlarınız gerekçeli olmalıdır.
SORULAR
Soru 1: 1982 Anayasası’na göre anayasa değişikliklerinin halkoyuna sunulması konusunda
Cumhurbaşkanının yetkilerini farklı ihtimallere göre açıklayınız. (20 p).
1982 Anayasası’nın 175. maddesinin 3 ve 4. fıkralarında anayasa değişikliklerinin Cumhurbaşkanı
tarafından halkoyuna sunulması konusundaki yetkileri ele alınmaktadır. Buna göre;
Meclis üye tamsayısının beşte üçü ile (330 milletvekili) veya üçte ikisinden az (367 milletvekilinden
az) oyla kabul edilen anayasa değişiklikleri ilk defa Cumhurbaşkanının önüne gelmekte ise Cumhurbaşkanı
bu anayasa değişikliğini ya Meclise geri gönderir ya da zorunlu olarak halkoylamasına sunar. Aynı
çoğunlukla aynenkabul edilen değişiklikler, Cumhurbaşkanının önüne ikinci defa gelmekte ise bu durumda
Cumhurbaşkanı, bu değişiklikleri halkoylamasına sunmak zorundadır. (Zorunlu referandum) (10 p.)
Meclis üye tamsayısının üçte iki (367 milletvekili) veya daha fazla çoğunluğu ile kabul edilen
anayasa değişiklikleri, Cumhurbaşkanının önüne ilk defa gelmekte ise Cumhurbaşkanı, bu değişikliği
Meclise geri gönderebilir, yayımlayarak yürürlüğe koyabilir ya da halkoyuna sunabilir. Aynı çoğunlukla
kabul edilen değişiklikler, Cumhurbaşkanının önüne ikinci defa aynen kabul edilerekgelmekte ise bu
durumda Cumhurbaşkanı, bu değişiklikleri isterse yayımlayarak yürürlüğe koyar, isterse halkoylamasına
sunar. (İhtiyari referandum) (10 p.)
Soru 2: Pozitif ayrımcılık kavramını açıklayarak 1982 Anayasası’nda pozitif ayrımcılığın kimleri
kapsadığını belirtiniz. (20p)
Pozitif ayrımcılık, toplumda diğerlerine nazaran dezavantajlı konumda bulunan kesimlerin
mensuplarına fazladan birtakım haklar verilmesi ve bu hakların hukuki güvenceler ile donatılması ile bu
dezavantajlı konumdan kurtulmalarını ve gerçek manada eşitliğe ulaşabilmelerini sağlayan uygulama
olarak tanımlanabilir. (8 p.)
2004 yılında Anayasa’nın 10.maddesine 2.fıkra olarak ‘‘Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir.
Devlet bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.’’ hükmü eklenmiştir.Anayasa’ya eklenen bu
fıkra ile devletin kadın erkek eşitliğini yaşama geçirme ödevi olduğu hükme bağlanmıştır. Böylece kadın
erkek eşitliğini sağlama adına pozitif ayrımcılık kavramının Anayasal bir hüküm olarak hukuk hayatımıza
girdiği söylenebilir. (6 p.) Aynı fıkraya 2010 yılında Anayasa’da yapılan değişiklikle ‘‘Bu maksatla alınacak
tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz’’ cümlesi eklenmiştir.
2010 Anayasa değişikliği ile maddeye 3.fıkra olarak eklenen hükme göre pozitif ayrımcılığın
çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gazilere yönelik de
uygulanacağı öngörülmüştür. (6 p.)
Soru 3: Olağan dönemlerde temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılmasının şartlarını sayarak bu
şartlardan ölçülülük ilkesini açıklayınız. (20p)
Olağan dönemlerde temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması ancak şu şartlarla mümkündür:
Sınırlandırma ancak kanunla yapılmalıdır, (2p.)
Sınırlandırma Anayasa’nın sözüne ve ruhuna uygun olmalıdır, (2p.)
Sınırlandırma sadece Anayasa’da ilgili temel hak ve hürriyeti düzenleyen maddede belirtilen özel
sınırlama sebeplerine dayanmalıdır, (2p.)
Sınırlandırma demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmalıdır, (2p.)
Hak ve hürriyetlerin özüne dokunulmamalıdır, (2 p.)
Sınırlandırma laik Cumhuriyetin gereklerine aykırılık oluşturmamalıdır, (2p.)
Sınırlandırmada ölçülülük ilkesine uygun hareket edilmelidir.
Temel hak ve hürriyetlere yönelik bir sınırlandırmanın ölçülülük ilkesine uygun olabilmesi için üç
şartın gerçekleşmesi gerekir.
Öncelikle, sınırlamada kullanılan aracın sınırlama amacını gerçekleştirmede gerekli olması şarttır. (3
p.) İkinci olarak, sınırlandırmada başvurulan aracın sınırlama amacını gerçekleştirmek için elverişli olması
gerekir.(3 p.) Son olarak sınırlama yapıldıktan sonra kalan özgürlük alanı ile sınırlanan alan arasında adil
bir orantı olması gerekir. (4 p.)
Soru 4: 1982 Anayasasını hazırlanışı ve kabul edilişi bakımından 1961 Anayasası ile
karşılaştırınız.(20p)
Benzer Yönleri:
Her iki Anayasa da askerî müdahaleler sonucunda ortaya çıkmıştır. (2 p.)
Her iki Anayasa da bir kanadı askeri harekâtın liderliğini yapan kuruldan diğer kanadı ise sivillerden
oluşan Kurucu Meclisler tarafından hazırlanmıştır. (2 p.)(1961’de Milli Birlik Komitesi + Temsilciler
Meclisi / 1982’de Milli Güvenlik Konseyi + Danışma Meclisi) (2 p.)
Her iki Anayasada da anayasaları yapan Kurucu Meclis’in sivil kanadını oluşturan meclisler seçimle
oluşturulmamıştır. (2 p.)
Farklı Yönleri:
1961 Anayasasını hazırlayan Temsilciler Meclisi, 1982 Anayasası’nı hazırlayan Danışma Meclisi’ne
göre daha temsilî nitelik taşımaktadır. (3 p.) Temsilciler Meclisi’nde (kapatılan DP dışında) dönemin iki
siyasi partisinden CHP ve CKMP hem doğrudan hem de meslek kuruluşları temsilcileri vasıtasıyla
Anayasa’nın yapım sürecinde etkili olmuşken; Danışma Meclisi bürokrasi ağırlıklı bir yapıda teşekkül
etmiştir.
1961 Anayasasını hazırlayan Temsilciler Meclisinin Milli Birlik Komitesi karşısındaki yetkileri; 1982
Anayasasını hazırlayan Danışma Meclisinin Milli Güvenlik Konseyi karşısındaki yetkilerine nazaran daha
fazladır. (2 p.)
1961 Anayasasında, halkoyuna sunulan Anayasa tasarısının kabul edilmemesi durumunda ne
yapılacağı açıkça belirtildiği halde, 1982 Anayasasında herhangi bir açıklık bulunmamaktadır. (3 p.)
1961 halk oylamasında siyasi partiler kamuoyu oluşturmakta aktif bir rol oynamışken; 1982
Anayasasında siyasi partilerin kamuoyu oluşturmaları, görüş bildirmeleri yasaklanmıştır. (2 p.)
1961 Anayasası’nın aksine, 1982 halk oylamasında Anayasa’nın kabulü, Cumhurbaşkanının
seçimiyle birleştirilmiştir. (2 p.)
Soru 5: 1876 tarihli Kanun-ı Esasi’de 1909 yılında Padişah ve Meclisin yetkilerine ilişkin olarak yapılan
değişiklikleri belirtip bu değişikliklerin hükümet sistemi açısından anlamını değerlendiriniz. (20p)
1909 değişiklikleri ile padişahın yetkileri daraltılarak Mebusan Meclisi’nin yetkileri genişletilmiştir.
(4 p.) Bakanlar Kurulu’nun Meclis’e karşı sorumlu olduğu kabul edilmiştir.(4 p.)Keza bu değişiklik
neticesinde Padişaha ait olan Meclisi feshetme yetkisi de Heyet-i Ayan’ın onayı ve üç ay içerisinde
seçimlerin yapılması şartına (4 p.) bağlanmıştır. Meclislerce kabul edilen bir kanuun padişah tarafından
iki ay içinde onaylanması ya da bir kere daha görüşülmek üzere ilgili meclse geri gönderilmesi hükmü
konuldu. (4 p.)
Devletin başı konumundaki padişahın yetkileri, bu değişikliklerle önemli ölçüde kısıtlanmış,
anayasal sürgün yetkisine verilmiştir. Bakanlar Kurulunun padişaha karşı sorumluluğuna son verilerek,
yasama organına karşı siyasal sorumluluğu ilkesi benimsenmiştir.(8 p.) Ancak, anılan değişiklikle, padişah
diktası yerine İttihat ve Terakki liderlerinin diktasının geçmesine engel olunmamıştır.
Başarılar Dileriz.
Doç.Dr. Erdal ABDULHAKİMOĞULLARI
Doç.Dr.Bülent YAVUZ