241-245 Sitomegalovirus

Sitomegalovirüs Hastalığında Antijenemi
Testi ile Kantitatif DNA Testinin
Karşılaştırılması
Ayşın ZEYTİNOĞLU*, Selda ERENSOY*, Servet GÖKSEL*, Hüseyin TÖZ**,
Nur YAPAR***, Altınay BİLGİÇ*
* Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı,
** Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Nefroloji Bilim Dalı,
*** Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, İZMİR
ÖZET
Sitomegalovirüs (CMV) hastal›¤› tan›s›nda antijenemi testi (Cinakit, Biosoft-Argene, Fransa) ile kantitatif
CMV DNA polimeraz zincir reaksiyonu testinin (Cobas Amplicor CMV Monitor test, Roche Diagnostics,
ABD) karfl›laflt›r›lmas› amaçland›. Bunun için, CMV hastal›¤› ön tan›s› ile laboratuvar›m›za antijenemi testi için
gönderilen 11 hastaya ait 30 örne¤in lökositleri ve plazmas›nda CMV DNA araflt›r›ld›. Antijenemi testi ile lökosit DNA ve plazma DNA testi sonuçlar› aras›nda orta derecede bir korelasyon, ayn› sistemle çal›fl›lan lökosit DNA ve plazma DNA testi sonuçlar› aras›nda ise daha güçlü bir korelasyon gözlendi. Sonuç olarak çal›flma bulgular›na göre CMV hastal›¤› tan›s›nda çal›flmada kullan›lan 3 yöntemden biri seçilebilir ancak olgu izleminde ayn› hastal›k örne¤i ve yöntemin kullan›lmas› gereklidir.
Anahtar Kelimeler: CMV antijenemi testi, pp65 antijenemi testi, Kantitatif CMV DNA PCR
SUMMARY
Comparison of Antigenemia and Quantitative DNA Assay in Cytomegalovirus Disease
It was aimed to compare the results of the antigenemia test (Cinakit, Biosoft-Argene, Fransa) and the quantitative CMV DNA polymerase chain reaction test (Cobas Amplicor CMV Monitor Test, Roche Diagnostics, ABD) which are used in the diagnosis of CMV disease. Thirty leukocyte and plasma samples of 11 patients who admitted to the laboratory for antigenemia assay with clinical suspicion of CMV disease were included in the study. There was a mild correlation between antigenemia assay and leukocyte/plasma DNA results while this correlation was stronger between leukocyte and plasma DNA results that were obtained with
the same system. As a conclusion, all three assays can be used in the diagnosis of CMV disease but at patient follow up, same test and clinical sample should be chosen.
Key Words: CMV antigenemia assay, pp65 antigenemia assay, Quantitative CMV DNA PCR
Flora 2002;7(4):241-245
241
Sitomegalovirüs Hastalığında Antijenemi Testi ile
Kantitatif DNA Testinin Karşılaştırılması
Zeytinoğlu A, Erensoy S, Göksel S, Töz H, Yapar N, Bilgiç A.
Sitomegalovirüs (CMV) infeksiyonu, bağışıklık
sistemi baskılanmış solid organ, kemik iliği transplantasyon alıcılarında ve HIV ile infekte hastalarda
halen en önemli morbidite nedenidir. Antiviral tedavisi mümkün olan CMV hastalığının duyarlı, güvenilir ve hızlı testlerle tanısının konması gereklidir. İmmün sistemi baskılanmış olgularda CMV hastalığı tanısında kültür yöntemleri ve seroloji yetersiz kalmaktadır. CMV hastalığının tanısında özellikle virüsün
kanda gösterilmesi, bir diğer deyişle vireminin saptanması, hastalık tablosu ile doğrudan ilişkilidir. Viremi için kanda viral antijenin ve genomun gösterilmesi anlamlıdır. Tanı ve tedavinin izleminde her iki yöntemin kantitatif değerlendirilmesi klinik açıdan yardımcıdır[1-4]. Antijenemi testi, yapısal geç bir protein
olan pp65 antijenini lökositlerde saptayan, birçok
merkezde hastalığın tanı ve tedavi izleminde kullanılan yarı kantitatif bir testtir. Son zamanlarda bu test
CMV hastalığı riski olan hasta grubunda “preemptif”
izlem için yaygın olarak kullanılmaktadır[4]. “Preemptif” tedavi, CMV hastalığı riski yüksek olan hasta grubunda CMV hastalığı bulguları gelişmeden duyarlı tanı testlerinde saptanan pozitiflik ile antiviral
tedavinin başlanmasıdır[4,5]. Antijenemi testinin yanısıra, viral genomu araştıran nükleik asit testleri de
bu izlemde önem kazanmıştır.
Aktif infeksiyonun tanısı ve tedavi izleminde nükleik asit saptayan standart testlerin kullanılabilmesi
için ticari kitler geliştirilmiştir. Hibrid yakalama
(hybrid capture), dallı DNA (branched DNA) ve polimeraz zincir reaksiyonu [Polymerase Chain Reaction (PCR)] gibi moleküler yöntemlerle, viral DNA
kantitatif olarak belirlenebilmektedir. Nükleik asit dizisi temelli amplifikasyon (NASBA) ile de mRNA araştırılmaktadır. Viral genomun kan dışı örneklerde de
(idrar, bronkoalveoler lavaj, beyin omurilik sıvısı, doku, humör aköz vb.) saptanması mümkündür[1-3,5-8].
CMV hastalığında gansiklovir gibi antiviral ajanlarla tedaviye erken başlamak ve aktif infeksiyonun
ilk bulgularında tedaviye yönelmek, hastalığın kontrol altına alınması şansını arttırmaktadır. Antiviral
profilaksi yerine “preemptif” izlem (örneğin ATG ve
OKT3 kullanımı sonrası), antiviral profilaksinin maliyeti ve yan etkiler gözönüne alındığında daha uygun olmaktadır[3,4].
Özellikle kemik iliği ve kök hücre transplantasyonlarının erken döneminde görülen nötropeni döneminde antijenemi testinin duyarlılığı azalmaktadır.
Bu sorunun üstesinden gelmek için antijenemi testinde kullanılan kan miktarı arttırılabilir ve/veya bir
tek preparat hazırlanabilir. Ancak, bu durumda viral
242
genomun PCR gibi amplifikasyon teknikleri ile gösterilmesi daha yararlı olacaktır[2,9].
Antijenemi testi, henüz tüm merkezlerde standardize edilememiştir[2,5]. Testte alınan örneğin ya
hemen ya da 24 saat içersinde işleme alınması gerekmektedir. Örneğin, 6 saat içerisinde işlenmesi
optimal duyarlılık için önemlidir ve bu süre 24 saati
geçerse pozitif hücre sayısında belirgin azalma görülmektedir[9]. Moleküler biyolojik yöntemlerde uygun koşullarda saklanan örnek kalitesinden bir şey
kaybetmediğinden, örneğin hızla işleme alınma zorunluluğu yoktur[9].
Transplant alıcılarında, antijenemi testinde olduğu gibi yüksek CMV DNA miktarları CMV hastalığı
ile doğrudan ilişkili bulunmuştur[5,10-12]. DNA kantitasyonun yapıldığı CMV DNA monitör testi ayrıca
kolay uygulanabilirliliği ve tüm işlem zamanı süresi 6
saatten kısa olması gibi nedenlerden dolayı avantajı
olan bir testtir. CMV DNA PCR testinin önemli bir
teknik avantajı da klinik örneklerde amplifikasyonu
etkileyecek inhibitör maddelerin varlığını gösteren
internal kantitasyon standardı (QS) kullanımıdır. Yine plazma gibi örneklerde, bu yöntemlerde az miktarda örnek kullanılması (200 µL gibi) avantaj oluşturmaktadır.
Antijenemi testi, az ya da orta sayıda örnek gelen laboratuvarlar için uygun bir testtir. CMV DNA
monitör gibi testler ise çok sayıda örnek gelen laboratuvarlara uygundur[2,9]. CMV antijenemi testi, kısa
sürede sonuç verebilmesi nedeni ile ve çok özel donanımlı laboratuvar koşulları gerektirmediği için
ekonomik açıdan da avantajlı bir testtir[2].
Bu çalışmada laboratuvarımızda rutin olarak kullanılan pp65 CMV antijenemi yöntemi ile plazma ve
periferik kan lökositlerinde kantitatif CMV DNA
PCR testinden elde edilen sonuçların karşılaştırılması amaçlanmıştır.
MATERYAL ve METOD
Örnekler
CMV hastalığı ön tanısı ile laboratuvarımıza antijenemi testi için gönderilen 11 (5 kadın, 6 erkek)
hastaya ait 30 örnek incelendi. Olguların yaş ortalaması 36 (2-69 yaş), 9’u renal transplant alıcısı, 1’i
çocuk sağlığı ve hastalıkları anabilim dalı hastası ve
diğeri ise HIV pozitif bir olgu idi. Renal transplantasyon alıcılarından alınan örnekler transplantasyon
sonrası 1.5-6. ay dönemine aitti.
CMV Antijenemi Testi
CMV antijenemi testinde 7-10 mL heparinli kan
1 saat içinde işleme alındı. CMV pp65 pozitif hücFlora 2002;7(4):241-245
Sitomegalovirüs Hastalığında Antijenemi Testi ile
Kantitatif DNA Testinin Karşılaştırılması
reler 2 x 105 lökositte indirekt immünfloresan yöntemi ile araştırıldı (Cinakit, Biosoft- Argene, Fransa).
Bunun için, kan örnekleri 37°C’de yarım saat bekletildikten sonra eritrositler lizis solüsyonu ile parçalandı ve lökositler ayrıldı. Lökosit sayısı 2 x 106/mL
olacak şekilde süspanse edildikten sonra 100 µL örnek 900 rpm devirde 3 dakikada lama yapıştırıldı
(Hettich Universal 16A, Almanya). Elde edilen sitospin preparatları formaldehid ile tespit ve nonidet P-40
ile permeabilizasyon sonrasında FITC ile işaretli
1C3 + AYM1 monoklonal antikorları ile boyanarak,
floresan mikroskopta (Nikon EFD-3, Japonya) x 40
objektifle incelendi. İncelenen preparatlarda 2 ve
üzeri sayıdaki olumlu hücreler rapor edildi.
Kantitatif CMV DNA (PCR)
Kantitatif CMV DNA periferik kan lökositlerinde
ve plazma fraksiyonunda ayrı ayrı çalışıldı. EDTA’lı
kan örneğinden ayrılan plazma ve periferik kan lökositleri -70°C’de saklandı ve lökositler PCR testinden önce 200 µL PBS içerisinde 4 x 105 hücre olacak şekilde hazırlandıktan sonra nükleik asit eldesi
basamağına geçildi. DNA eldesi, amplifikasyonu ve
saptama için CMV monitör kiti kullanıldı (Cobas
Amplicor, CMV monitor Test, Roche Diagnostics,
ABD). Kitte, aranan CMV DNA polimeraz genini
saptamaya yönelik primerler kullanılmaktadır. Testte
aynı büyüklükte, benzer G + C içeriği olan bir bölgeyi amplifiye eden ve aynı primer sekansının kullanıldığı bir internal QS kullanılması ve bu bilinen miktarda QS’nin deneyin başından itibaren konulması ile
ekstraksiyon, amplifikasyon ve saptama basamaklarının kontrolü sağlanmaktadır.
Lökositlerden DNA eldesi basamağından sonra,
amplifikasyonda PCR karışımına 50 µL işlenmiş örnekten konuldu ve yaklaşık 5 x 104 hücre ile elde
edilen test sonucu 4 ile çarpılarak 2 x 105 hücrede
değerlendirildi. Plazma örnekleri ise üretici firmanın
önerisi doğrultusunda çalışıldı. Kantitatif değerlendirme sonucu kitte belirtilen dinamik aralığa uygun olarak 400-100.000 kopya/mL olarak rapor edildi.
Amplikon taşınmasının engellenmesi için önerilen PCR çalışma kurallarına uyuldu[13].
CMV Hastalığının Tanısı
CMV hastalığı düşündüren klinik bulgulara (ateş,
diyare, retinit) veya laboratuvar bulgularına (lökopeni, serumda aminotransferaz yüksekliği veya biyopsi
dokusunda kültür/immünhistokimyasal boyanmada
pozitiflik) eşlik eden antijenemi testi pozitifliği, tanı
için kriter olarak alındı.
Flora 2002;7(4):241-245
Zeytinoğlu A, Erensoy S, Göksel S, Töz H, Yapar N, Bilgiç A.
İstatistiksel Değerlendirme
Bulgular Pearson’s korelasyon testi ile değerlendirildi.
BULGULAR
Hastaların CMV antijenemi, lökositlerde ve plazmada CMV DNA sonuçları Tablo 1’de görülmektedir. CMV hastalığı ön tanısı ile laboratuvarımıza gönderilen 11 hastanın 5’inde CMV antijenemi testi ≤ 3
pozitif hücre iken, CMV DNA da hem plazmada
hem de lökositlerde < 400 kopya/mL saptandı. Bu
olgular CMV hastalığı olarak değerlendirilmedi.
Diğer 6 hasta, CMV hastalığı tanımımızda sözü
edilen klinik (ateş) ve laboratuvar bulgularının (lökopeni, serumda aminotransferazların yüksekliği) yanısıra, antijenemi testi pozitifliği ile CMV hastalığı tanısı aldı. Bu hastaların izlemleri değerlendirildiğinde,
antijenemi testi ile lökosit DNA ve plazma DNA testi sonuçları arasında orta derecede bir korelasyon
(r= 0.519 p< 0.03, r= 0.578 p< 0.001) saptandı. Aynı sistemle çalışılan lökosit ve plazma DNA
testi sonuçlarındaki korelasyon ise daha güçlüydü
(r= 0.616 p< 0.001).
TARTIŞMA
CMV antijenemi testi ile plazma ve lökositlerde
CMV genomunu saptayan nükleik asit testlerini karşılaştıran araştırmacıların bazıları eşit duyarlılıkta olduklarını bildirirken, bazı araştırmacılar ise antijenemi testinin daha az duyarlı olduğunu bildirmektedir[5,7,14-21]. Bu testleri karşılaştırdığımız çalışmamızda, antijenemi testi ile lökosit DNA ve plazma DNA
testi sonuçları arasında orta derecede bir korelasyon
ve aynı sistemle çalışılan lökosit ve plazma DNA testi sonuçları arasında ise daha güçlü bir korelasyon
saptadık. Çolak ve arkadaşlarının çalışmasında, antijenemi ile plazma DNA testinin karşılaştırılmasında
benzer bir korelasyon bildirilmiştir[22].
Çalışmalarda, lökositlerde ve tam kan örneklerinde CMV DNA sonuçlarının, plazma CMV DNA
sonuçlarına göre antijenemi ile daha iyi korelasyon
gösterdiği belirtilmiştir[9,23-25]. Çalışmamızda, antijenemi testi ile plazma ve lökosit DNA sonuçlarını ayrı olarak değerlendirdiğimizde, aralarında anlamlı bir
fark bulmadık.
CMV pp65 testi fagosite edilmiş viral antijenleri
gösterirken, viral DNA PCR testleri infekte lökositlerdeki virüse veya plazmaya salınan viral partiküllere ait DNA’yı saptar. Teorik olarak, CMV antijenemi
testi, duyarlılığı daha düşük olsa bile, viral replikasyonun durduğunu daha erken yansıtır. Çalışmaya alınan olgulardan 4’ünde antiviral izlem sırasında, an243
Sitomegalovirüs Hastalığında Antijenemi Testi ile
Kantitatif DNA Testinin Karşılaştırılması
Zeytinoğlu A, Erensoy S, Göksel S, Töz H, Yapar N, Bilgiç A.
Tablo 1. Olguların CMV antijenemi ve DNA (lökositlerde/plazmada) sonuçları
No
Olgu
Tarih
pp65
(2 x 105 lökosit)
Lökosit DNA
(kopya/mL)
Plazma DNA
(kopya/mL)
1
Ül-İn
03.01.00
102
> 100.000
6400
2
Ül-İn
06.01.00
58
7850
6600
3
Ül-İn
12.01.00
15
1100
7300
4
Se-Ka
07.02.00
350
> 100.000
> 100.000
5
Se-Ka
09.02.00
450
> 100.000
> 100.000
6
Se-Ka
14.02.00
40
24.300
30.600
7
Se-Ka
17.02.00
3
56.800
20.080
8
Se-Ka
21.02.00
2
< 400
5900
9
Se-Ka
23.02.00
0
4080
8000
10
İk-Öz
29.02.00
520
> 100.000
> 100.000
11
İk-Öz
03.03.00
66
> 100.000
> 100.000
12
İk-Öz
06.03.00
18
> 100.000
75.800
13
İk-Öz
09.03.00
0
> 100.000
73.200
14
Al-Çu
28.03.00
13
> 100.000
14.800
15
Al-Çu
31.03.00
5
> 100.000
18.700
16
Al-Çu
05.04.00
28
48.000
27.600
17
Fa-Ka
09.04.01
54
3640
5200
18
Fa-Ka
12.04.01
35
< 400
< 400
19
Sü-Ko
09.04.01
8
44.100
> 100.000
20
Sü-Ko
12.04.01
6
1250
ND
21
Sü-Ko
16.04.01
1
< 400
18.800
22
Sü-Ko
17.08.01
27
19.300
57.300
23
Sü-Ko
20.08.01
17
4400
95.700
24
Sü-Ko
24.08.01
4
1760
3900
25
Sü-Ko
28.08.01
0
< 400
2300
26
Ma-Ca
14.12.99
2
< 400
< 400
27
Te-Çe
13.01.00
2
< 400
< 400
28
Si-Kı
31.03.00
0
< 400
< 400
29
Yü-Hu
09.04.00
3
< 400
< 400
30
Yı-Za
13.04.00
0
< 400
< 400
tijenemi testinin, eş zamanlı yapılan kantitatif DNA
PCR testlerinden önce olumsuzlaşması bu şekilde
açıklanabilir.
Sonuç olarak, 3 ayrı yöntemin bildirilen avantaj
ve dezavantajlarının varlığına rağmen, bulgularımıza
göre CMV hastalığı izleminde koşullara göre her üç
yöntemden biri seçilebilir. Ancak olgu izleminde,
hep aynı tip örneğin aynı yöntemle incelenmesi gerekir.
244
TEŞEKKÜR
İstatistiksel değerlendirmedeki yardımları için
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı’ndan Doç. Dr. Gönül Dinç’e, ayrıca teknik olarak her zaman bize yardımcı olan
Seyhan Dargı ve Yüksel Akbaş’a teşekkür ederiz.
Flora 2002;7(4):241-245
Sitomegalovirüs Hastalığında Antijenemi Testi ile
Kantitatif DNA Testinin Karşılaştırılması
KAYNAKLAR
1.
Crumpacker CS. Cytomegalovirus. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and Practice of Infectious Diseases. 5th ed. New York: Churchill Livingstone,
2000:1586-99.
2.
Boeckh M, Boivin G. Quantitation of cytomegalovirus:
Methodological aspects and clinical applications. Clin
Microbiol Rev 1998;11:533-54.
3.
George KST, Rowe DT, Rinaldo CR. Cytomegalovirus, varicella-zoster virus, and Epstein-Barr virus. In: Spector S,
Hodinka RL, Young SA (eds). Clinical Virology Manual.
3rd ed. Washington, DC: ASM Press, 2000:410-49.
4.
Grossi P. Advances in cytomegalovirus diagnostic testing
and their implications for management of cytomegalovirus infection in transplant recipients. In: Singh N, Aguado JM (eds). Infectious Complications in Transplant Recipients. Massachusetts: Kluwer Academic Publishers,
2001:93-112.
5.
Sia GI, Patel R. New strategies for prevention and therapy of cytomegalovirus infection and disease in solid-organ transplant recipients. Clin Microbiol Rev 2000;13:
83-121.
6.
Blok M, Goossens V, Vanherle S, et al. Diagnostic value
of monitoring human cytomegalovirus late pp67 mRNA
expression in renal-allograft recipients by nucleic acid sequence-based amplification. J Clin Microbiol 1998;36:
1341-6.
7.
Gerna G, Baldanti F, Middeldorp JM, et al. Clinical significance of expression of human cytomegalovirus pp67
late transcript in heart, lung, and bone marrow transplant recipients as determined by nucleic acid sequencebased amplification. J Clin Microbiol 1999;37:902-11.
8.
Weinberg A, Spiers D, Cai GY, Long CM, Sun R, Tevere V. Evaluation of a commercial PCR kit for diagnosis of
cytomegalovirus infection of the central nervous system.
J Clin Microbiol 1998;36:3382-4.
9.
Caliendo AM, George KST, Kao SY, et al. Comparison
of quantitative cytomegalovirus (CMV) PCR in plasma
and CMV antigenemia assay: Clinical utility of the prototype Amplicor CMV Monitor test in transplant recipients. J Clin Microbiol 2000;38:2122-7.
10. Sia IG, Wilson JA, Espy MJ, Paya CV, Smith TF. Evaluation of the COBAS AMPLICOR CMV MONITOR test
for detection of viral DNA in specimens taken from patients after liver transplantation. J Clin Microbiol 2000;
38:600-6.
11. Spector SA, Hsia K, Wolf D, Shinkai M, Smith I. Molecular detection of human cytomegalovirus and determination of genotypic ganciclovir resistance in clinical specimens. Clin Infect Dis 1995;21(Suppl 2):170-3.
12. Wolf DG, Spector SA. Early diagnosis of human cytomegalovirus disease in transplant recipients by DNA amplification in plasma. Transplantation 1993;56:330-4.
13. Kwok S, Higuchi R. Avoiding false positivities with PCR.
Nature (London) 1989;339:237-8.
14. Hebart H, Müller C, Löffler J, Jahn G, Einsele H. Monitoring of CMV infection: A comparision of PCR from
whole blood, plasma PCR, pp65 antigenemia and virus
culture in patients after bone marrow transplantation.
Bone Marrow Transplant 1996;17:861-8.
Flora 2002;7(4):241-245
Zeytinoğlu A, Erensoy S, Göksel S, Töz H, Yapar N, Bilgiç A.
15. Boivin G, Handfield J, Murray G, et al. Quantitation of
cytomegalovirus (CMV) DNA in leucocytes of human immunodefficiency virus-infected subjects with and without
CMV disease by using PCR and the SHARP Signal Detection System. J Clin Microbiol 1997;35:525-6.
16. Gerna G, Furione M, Baldanti F, Percivalle E, Comoli P,
Locatelli F. Quantitation of human cytomegalovirus DNA
in bone marrow transplant recipients. Br J Haematol
1995;91:674-83.
17. Schirm J, Koostra A, van Son WJ, et al. Comparison of
the Murex Hybrid Capture CMV DNA (v 2.0) assay and
the pp65 CMV antigenemia test for the detection and
quantitation of CMV in blood samples from the immunosupressed patients. J Clin Virol 1999;14:153-65.
18. Amorim ML, Cabeda JS, Seca R, Mendes AC, Castro
AP, Amorim JM. CMV infection of liver transplant recipients: Comparison of antigenemia and molecular biology assays. BMC Infect Dis 2001;1:2-11.
19. Gerna G, Furione M, Baldanti F, Sarasini A. Comparative quantitation of human cytomegalovirus DNA in blood
leucocytes and plasma of transplant and AIDS patients.
J Clin Microbiol 1994;32:2709-17.
20. The TH, van der Ploeg M, van der Berg AP, Vlieger AM,
van der Giessen M, van Son WJ. Direct detection of
cytomegalovirus in peripheral blood leucocytes - a review
of the antigenemia assay and polymerase chain reaction.
Transplantation 1992;54:193-8.
21. Boeckh M, Gooley TA, Myerson D, Cunningham D,
Schoch G, Bowden RA. Cytomegalovirus pp65 antigenemia- guided early treatment with ganciclovir versus
ganciclovir at engraftment after allogeneic marrow
transplantation: A randomized double-blind study. Blood
1996;88:4063-71.
22. Çolak D, Öğünç D, Öztürk F ve ark. Cytomegalovirus
(CMV) infeksiyonunun tanısında laboratuvar: CMV antijenemi ve CMV DNA kantitatif PCR testleri. I. Ulusal
CMV Simpozyumu 30 Kasım-2 Aralık 2001, Antalya.
Simpozyum Özet Kitabı, 97-8.
23. Tong CY, Cuevas L, Williams H, Bakran A. Use of laboratory assays to predict cytomegalovirus disease in renal
transplant recipients. J Clin Microbiol 1998;36:2681-5.
24. Wirgart BZ, Claesson K, Eriksson BM, et al. Cytomegalovirus (CMV) DNA amplification from plasma compared
with CMV pp65 antigen (ppUL83) detection in leucocytes
for early diagnosis of symptomatic CMV infection in kidney transplant patients. Clin Diagn Virol 1996;7:99-110.
25. Wolf C, Skoutopoulos M, Hornschemeyer D, et al. Significance of human cytomegalovirus DNA detection in
immunocompromised heart transplant recipients.
Transplantation 1996;61:750-7.
Yazışma Adresi:
Doç. Dr. Ayşın ZEYTİNOĞLU
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi
Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı
35100, Bornova-İZMİR
e-mail: zeytinog@yahoo.com
Makalenin Geliş Tarihi: 14.04.2002
Kabul Tarihi: 30.09.2002
245