eğitim kavramı ve ayırt edici özellikleri
advertisement
EĞİTİM KAVRAMI VE AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ Eğitim:Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik yönde değişiklik meydana getirme sürecidir. Eğitimin kavram hiyerarşisi: Eğitim, bir kültürleme sürecidir. kültürleme Kasıtlı kültürleme Planlı eğitim Plansız eğitim Kendiliğinden kültürleme Eğitim Kavramının Ayırt Edici Özellikleri 1. Davranışlarda Ortaya Çıkması Davranış: Bireyin doğrudan ve dolaylı olarak gözlenebilen tüm tepkileridir.Bunu bir örnekle açıklayalım;Bir dans kursu sonunda öğrencinin dans edip edemeyeceğini hareketlerine bakarak anlayabiliriz(doğrudan). Ancak ;bir matematik kursunda öğrencinin matematiksel kavramları,kuralları ve işlemleri doğru biçimde kullanıp kullanmadığını anlamak için onun çeşitli problemleri çözmesini isteriz.Öğrencinin problemin çözümünü ya anlatması ya da yazılı olarak ifade etmesi gerekmektedir.Yani doğrudan öğrencinin hareketlerine bakarak bunu anlayamayız(dolaylı).Ama her iki durumda da davranış gözlenebilmiştir. 2. İstendik Olması İstendik: Bireye kazandırmaya değer görülen niteliklere denir. Aileler,okullar ve çeşitli kurumlar; çocuklarına öğrencilerine kendilerinin değerli bulduğu pek çok özelliği kazandırmak isterler.Bunu bir örnekle açıklayalım;Bir aile çocuğunun duygularını, düşüncelerini rahatça ifade edebilme,yetenekleri doğrultusunda yaratıcı olma ,dürüst ve onurlu bir insan olma,iyi okur olma,eleştirel düşünme gibi özelliklere sahip olmalarını isterken; Başka bir aile çocuğunun büyüklerinin dediklerini yapma, yalnızca dersleriyle ilgilenme, sınavlarda başarılı olma gibi özelliklere sahip olmasını isteyebilir. Her iki durumda da görüldüğü gibi bazı istendikler aileden aileye değişebilir veya benzerlik de gösterebilir. Ülkeler de ,eğitim kurumları aracılığıyla değerli buldukları özellikleri bireylere kazandırmayı hedefler.ülkelerin istendikleri arasında da farklılık veya benzerlikler olabilir. 3. Kasıtlı Olması Kasıtlılık: Davranış değiştirme işini bilerek ve farkında olarak yapma şeklinde tanımlanır. Bu durumda davranış değişikliğinin gerçekleşmesini sağlayan kaynağın ve davranışı değişen kişinin varlığı söz konusudur. Davranış değişikliğini sağlayan kaynaktan davranışı değişen kişiye amaçlı bir etki yöneltilmiştir.Bu etkiyi annebaba,akran grupları ,herhangi bir araç(kitap,kitle iletişim araçları)yöneltiyor olabilir. 4. Yaşantı Yoluyla Oluşması Yaşantı: bireyin çevresiyle etkileşimi sonucunda kendisinde kalan izlerdir.İnsanlar gün boyunca arkadaşlarıyla ,komşularıyla ,öğrencisiyle; konuşur, yapacağı işleri yapar ve bununla ilgili olarak düşünür,hatırlar ,yeni düşünceler üretir.Yani insan sürekli çevresiyle etkileşim halindedir. Ancak bu etkileşimlerim hepsi değil bazıları kalıcı izler oluşturur.Günlük yaşamda daha çok ilginç olaylar belleğimizde iz bırakır,sıradan olaylar ise unutulur. Birey olarak biriktirdiğimiz çok sayıdaki kalıcı izlerle dilimizi,kavramlarımızı, kişiliğimizi,toplumun kurallarını öğreniriz.Çünkü ,ancak iz bırakan etkileşimler değişikliği oluşturabilir. 5. Davranışlarda değişiklik olması Değişiklik kavramı: Öncekinden farklı hale gelme biçiminde tanımlanır.Bir davranışta değişiklik olabilmesi için istendik bir davranışın kazanılmış olması gerekir.Bunu bir örnekle açıklayalım; İlköğretimin birinci sınıfına giden öğrencilerin okuma-yazma eğitimleri eylül ayında başlayıp,ocak-şubat aylarında da öğrencilerin çoğu okuyup yazabilmektedir.Okula başladıklarında okuma-yazmayı bilmezlerken beş-altı aylık bir eğitim sürecinden sonra daha önce sahip olmadıkları bilgi ve becerilere sahip olmuşlardır.Birinci sınıfa giden bir öğrenci için okuma-yazma bir davranış değişikliği iken beşinci sınıfta akılcı ve vurgulu okuma ;akılcı ve güzel yazma yeni bir davranış değişikliği olacaktır. 6. Belli Bir Süreci Gerektirmesi Süreç:Bir ürünün olmuş hale gelinceye kadar geçirdiği süre ve işlemler olarak tanımlanır. Eğitimin ürünü de bireyin kazandığı davranışlardır. Kazanılan her davranış, karmaşıklığına göre farklı sürelerde ve çok farklı bilişsel-davranışsal etkinliklerin yapılması sonucunda kazanılır. Örneğin ;bir çocuğun,bir berberin ,bir avukatın ,bir çiftçinin eğitim süreleri ve gerçekleştirmeleri gereken bilişseldavranışsal işlemler birbirinden farklıdır. Okuma-yazma öğrenirken önce heceler, sonra cümleler defalarca tekrarlanır ve yazdırılır. Bir hafta içinde okuma-yazma öğrenmeleri beklenmez.Yani belli bir sürecin geçmesi gerekir. Öğretmenlerin,anne-babaların her şeyden önce istedikleri davranışların kazanılmasının ne kadar süre gerektirdiği konusunda ve yapılması gereken etkinlikler hakkında gerçekçi bilgilere sahip olmaları gerekir.Çünkü bazı davranışların kazanılması uzun yıllar alabilir. Eğitim kavramının altı özelliğini bir örnek üzerinde görelim Örnek:ilkokul 4.sınıfa giden Ali’nin toplamaçıkarma-çarpma-bölme işlemlerini gerektiğinde doğru biçimde kullanabilecek düzeye gelmiş olması Bu dört işlem Ali’nin öğretmenleri tarafından planlı bir biçimde anlatılmıştır.Öğretmen bu davranışları kazandırmak için çok çaba harcamıştır(kasıtlı olması) Dört işlem gibi temel matematiksel işlemleri yapabilme becerilerine, günümüzde her birey için yararlı olacağı düşüncesiyle ilköğretimin matematik dersi eğitim programlarının amaçlarında önemli bir yer verilmiştir.Yani değer verilmiştir. (istendik olması) Ali’nin bu işlemleri yapabilecek düzeye gelmesi için sayılarla söz konusu işlemlerle ilgili sembolleri defalarca kendine özgü yollarla tekrar etmesi,ileriye-geriye doğru sayması,çarpım tablosunu ezberlemesi vb her etkinlik sonunda Ali’de kalıcı izler bırakmıştır.(yaşantı yoluyla oluşması) Ali bu davranışlarla ilgili olarak beklenen değişiklikleri oluşturmuştur ve artık gerektiğinde kullanabilmektedir(değişiklik olması) Bu davranışların kazanılması üç-dört yıl almış,bu süre içinde Ali’nin tekrar etme, karşılaştırma yapma ,tahmin etme gibi çok sayıda bilişsel işlem yapması gerekmiştir(süreç sonunda oluşması). Ali’nin bu işlemleri yapışını sözlü ve yazılı olarak görebilmekteyiz.Çünkü Ali sınavlarda, alışveriş sırasında bu işlemleri başarılı bir biçimde kullanabilmektedir(davranışlarda ortaya çıkması).
