KANSER GELİŞİMİ VE RİSK FAKTÖRLERİ

KANSER GELİŞİMİ VE RİSK
FAKTÖRLERİ
DR BURÇAK ERKOL
HAYDARPAŞA NUMUNE EAH TIBBİ
ONKOLOJİ
05.02.2014
•
Tümör
Kötü huylu-İyi huylu tümörler
• İyi huylu
tümörler
genellikle
yayılma sıçrama
yapmazlar
• Kötü huylumaligntümörlerin
yayılma ve
sıçrama yapma
özellikleri vardır
İyi huylu-Benign-
Malign (Kanser)
Komşu dokulara yayılma
Kan damarlarına girme
Ve diğer organlara sıçrama
Kanser
 Kanser her yaşta hatta anne karnında bile
görülebilir, fakat oluşma riski yaş ilerledikçe
artar
 Erken tanı ve erken tedavi yaşamsaldır ve
kanser araştırmalarının birçoğunun temel
amacı riskli hastayı belirleyip hastalık
gelişmeden durdurmaya dayanır
Kanserin hücresel temeli
• Kanser anormal ve kontrolsüz
hücre büyümesiyle karakterize bir
durumdur
• Normal hücre büyümesinin
kontrolünün bozulmasıyla oluşur
Normal Hücre Bölünmesi
Hücre hasarı-tamir yok
• Normal hücrelerde hücre artışı ve
ölümü bir denge halindedir
• Kanserde bu denge bozulur
Kanser hücresi bölünmesi
• Bunun sonucunda
1) Kontrolsüz hücre çoğalması olur
2) İşlevini yitiren hücrenin ölümü
engellenir
7
Kanser hücresi normal hücreden
daha hızlı çoğalmaz
Daha çok, kontrolsüz çoğalır
Hücresel denge
Çoğalma
Farklılaşma
Geçiş
Yenilenme
Çoğalma
Çıkış
Ölüm
Kanser: Hücresel
dengenin tahribatı
Çoğalma
Farklılaşma
Ölüm
Yayılma ve sıçrama (metastaz)
Kan damarı
Kanserli hücreler
Çevre doku ve kan
Damarlarını istila ederler
Kanserli hücreler
Dolaşım sistemiyle
Uzak organlara
taşınır
• Anormal hücreler çoğalır
ve vücudun diğer
organlarına yayılır
(metastaz)
• İnvazyon  komşu
dokulara direk girerek
istila etmek
• Metastaz, sıçrama,
dağılma kanser
hücreleri lenfa ve kan
damarları yoluyla vücuda
dağılır
Kanserli hücreler
Damarları tekrar istila
Eder ve başka bir yerde
büyür
Kansere ne sebep olur?
• Kanser genetik şifremizdeki
çeşitli sebeplerle oluşan
bozulmalarla oluşur, tek bir
sebeple oluşmaz
• Vücut hücrelerinde:
–
Kansere sebep olan kimyasal
maddeler (sigara, diyetteki
maddeler)
– Radyasyon
– Bazı virüsler
• Irsiyet - 5%
• Bazıları stresin kanser
yaptığını düşünür fakat bu
düşünce yanlıştır
13
Vücut hücrelerinde kanser gelişimi için bazı sebepler
Hasar
Etken Türü
Hasar
Etkeni
Kanser Riski
Morötesi Işınlar
Deri Ka., Melanoma
Radyasyon
Tiroid Ka., Lösemi
Benzopren
Akciğer Ka.
Aflatoksin
Karaciğer Ka.
Oksidatif Stres
Yaşlılık Kanserleri
HBV
Karaciğer Ka.
Fiziksel
Kimyasal
Biyolojik
Kanser ve
Genetik
• Kanserlerin %90-95 sebebi sonradan
vücut hücrelerinde oluşan bozulmadır
• Yalnızca yaklaşık %5’i genetiktir
(anneden babadan gelen eşey
hücreleriyle geçen)
Tümör baskılayıcı genler
•
•
•
•
Vücudumuzda her gün yapılan ve bağışıklık
hücreleri tarafından yıkılan kanserli hücreler
vardır
Tümör baskılayıcı genler tümör oluşmasını
engeller
Normal fonksiyonu – hücre çoğalmasını
azaltmaktır, her insanda vardır
Kaybı/işlevinin bozulması  Kansere sebep olur
•
Risk Faktörleri








İleri yaş
Sağlıksız yaşam tarzı (Batılı tip), kötü beslenme,
fiziksel aktivite yapmama ya da aşırı kilolu olma.
Çevresel faktörler, sigara içmek, diyet, güneş ışığına
maruz kalmak ve enfeksiyon hastalıkları.
Çevresel kanser yapan faktörler
Radiation
Aile hikayesi (Genetik yatkınlık)
Alkol
Kimyasal maddeler
Risk Factor/ Kanser tipi
Kanser tipi
Risk faktörü
Akciğer kanseri
Sigara
Radon
Asbestos ve diğer maddeler
Hava kirliliği
Meme
Radyasyon
Genetik değişiklikler
Kalın ve son bağırsak
Polipler
Genetik değişiklikler
Diyet
Sigara
İltihaplı barsak hastalıkları
Prostat
Diyet
Prostatta iyi huylu değişiklikler
Afrikalı Amerikalı olmak
Risk Faktör/ Kanser tipi
Kanser tipi
Risk faktörü
Karaciğer
Hepatit virüsleri (HBV,HCV)
Pankreas
Sigara
Diyabet
Erkek olmak
Tekrarlayan pankreas iltihapları
Böbrek
Sigara
Yüksek kan basıncı
Risk Faktör/ Kanser Tipi
Kanser tipi
Risk Faktörü
Mesane
Çevresel faktörler
Enfeksiyon
Sigara
Afrikalı Amerikalılarda iki kat daha fazla
Rahim
Rahim iç duvarında kalınlaşma
Afrikalı Amerikalı olmak
Hormon yerine koyma tedavisi
Obezite
Melanoma
Displastik nevüs-benAçık renk ten
Zayıflamış bağışıklık sistemi
Ciddi güneş yanığı/ su toplaması
UV ışınlar
Kesin kansere sebep olduğu bilinen virüs ve bakteriler
Mikroorganizma
Kanser
Human papilloma virus
Rahim ağzı kanseri
Helicobacter pylori
Mide kanseri
Hepatitis B and hepatitis C viruses
Karaciğer kanseri
Human T-hücre lösemi/lenfoma virus
Lenfoma lösemi
Human immunodeficiency virus (HIV)
Lenfoma ve nadir bir kanser türü olan
Kaposi sarkomu
Epstein-Barr virus
Lenfoma
Human herpes virus 8
Kapoi sarkomu
Radyasyon,
özellikle
ergenlikte
Irsi gen
değişiklikleri
Direk
faktörler
Meme kanseri için risk faktörleri
D vitamini, lifli
besinler veya
melatonin azlığı
Meme
kanseri
gelişimi
Erken adet
görmek
Zayıflatıcı
faktörler
Yardımcı
faktörler
Aşırı alkol
tületimi
Egzersiz
yapmama
Hiç gebelik
veya
emzirme
olmaması
• Diyette lif
• Sebzeler
• Meyveler
Kalın barsak kanserlerini
azaltıcı besinler
• Antioksidan
vitaminler
• Kalsiyum
• Folik asit
*Yaş
*Adenomlar, Polipler
*Batılı tipi yaşam, Diyet (kırmızı et ve hayvansal
besinleri, karbonhidratları, alkolü çok tüketme),
Obezite
*Ailede kolorektal kanser hikayesi
*İlthaplı barsak hastalıkları (IBD)
*Irsi sendromlar
(ailevi barsak polipli sendrom (FAP))
Prostat kanseri gelişimi için risk
faktörleri
• Biyopsiyle anormal
fakat kanserli olmayan
hücre saptamak
• Ailede prostat kanseri
olması
• Kalp damar hastalığı
olması
–
–
–
–
Kötü beslenme
D vitamini azlığı
İleri yaş
Çok fazla kalsiyum
tüketmek
– Gençken belirgin kilo
artışı
– Anormal kan östrojen
seviyesi
– Uzun boy
Önlenebilecek kanser riskleri için diyet
önerileri
Sağlıklı beslenme, fiziksel aktiviteyi arttırmak, sabit
ve sağlıklı bir kiloda kalmak, kanser riskini azaltmaya
yardımcı olur
Sağlıklı beslenmek: Sağlıklı diyet, liften, vitamin
ve mineralden zengin besinler içermelidir. Bu diyet
tam buğday ekmeği, baklagiller ve her gün 5-6
porsiyon sebze meyve içermelidir. Ayrıca sağlıklı
diyette tereyağı, süt, kızartılmış yiyecekler ve kırmızı
et daha az yer almalıdır
Önlenebilecek kanser riskleri için
diyet önerileri
Aktif olun ve sağlıklı kilonuzu koruyun:
Fiziksel aktivite kiloyu korumaya yardımcı
olduğu gibi vücut yağını da azaltır. Orta
derecede fiziksel aktivite (örneğin orta
tempoda yaklaşık 30 dakika yürüyüş), 5 gün ya
da her gün önerilir .
Korunma
İlksel korunma: Kansere sebep olan ajanlardan uzak
durmak avoidance of exposure to cancer-causing agents
(örneğin, sigara, endüstriyel kanser yapıcı maddeler,
alkol….).
Kanserin erken yakalanması: Görüntüleme filmleri ve
laboratuvar testleriyle, muayeneyle erken tanı koyma
(Örneğin tarama mammografisi)
Genetik olarak test edilme: Bazı meme ve kalın
bağırsak kanserleri için geçerli olan bu durum tüm
kanser hastalarının yaklaşık sadece%5’i için geçerlidir