www.benimdershanem.esy.es BİYOLOJİ DERS NOTLARI YGS

www.benimdershanem.esy.es
www.benimdershanem.esy.es
Bilgi paylaştıkça çoğalır.
BİYOLOJİ DERS NOTLARI
YGS-LGS
HÜCRE
www.benimdershanem.esy.es
HÜCRE
Hücre ya da göze, bir canlının yapısal ve işlevsel özellikler gösterebilen en küçük birimidir.
Atomların
molekülleri,
moleküllerin
makromolekülleri,
makromoleküllerin
makromoleküler
kompleksleri oluşturmasıyla, dokuların en küçük yapı taşları olan ve yaşamın tüm özelliklerini
sergileyen hücreler oluşmaktadır. Genel olarak tüm hücreler temelde aynı yapıya sahiptirler. Fakat
bulundukları dokuya ve dolayısıyla fonksiyonlara bağlı olarak bazı özelleşmeler gösterirler. Bitkisel
ve hayvansal her organizma, bu temel yapı taşlarından oluşur.
Hücreler, çoğunlukla bir zar içerisindeki sitoplazma ve çekirdekden meydana gelir ve ancak
mikroskop yardımı ile görülebilirler.
HÜCRE TEORİSİ:
 Canlılar hücre veya hücrelerden meydana gelir.
 Var olan hücreler eski hücrelerin bölünmesi ile oluşur.
 Kalıtım materyali (DNA) hücrede bulunur.
 Hücrenin kimyasal bileşeninde karbonhidrat, yağ, protein, enzim, vitamin, nükleik asit, baz,
tuz, su ve mineraller bulunur.
 Hücreler tek başına yaşayabildikleri gibi başka hücrelerle de ilişki kurabilir.
HÜCRE ÇEŞİTLERİ
Prokaryot Hücre:
yoktur. Ör: mavi-yeşil algler.
Ökaryot Hücre:
-yeşil algler dışında
bütün canlılarda bulunurlar.
HÜCRENİN BÖLÜMLERİ
HÜCRE ZARI
"Plazma zarı" da denir. Hücreyi dış ortamdan ayıran, seçici geçirgen canlı yapıdır. Hücreyi
çevreleyen birim zar ortalama olarak 75 Angström (75x10-7 mm) kalınlığındadır. Birim zar içte ve
dışta birer protein tabakası ile ortada bir lipid katından yapılmıştır. Elektron mikroskobu çalışmaları,
zarların lipoproteinlerden yapılmış mozaik şeklindeki fonksiyonel birimler olarak incelenmesinin
daha uygun olacağını göstermektedir. Hücre zarı hücreye şekil vermekle kalmaz, besin
maddelerinin ve artık maddelerin hücreye giriş çıkışını da ayarlar. Zar aynı zamanda hücrenin
koruyucusudur.
İlk bilimsel model 1935 yılında Danielli ve Dawson tarafından ortaya atılmıştır. Bu model uzunca
bir süre benimsendi ancak bu model hücre zarının işleyişini açıklayamadı. 1972 yılında Singer ve
www.benimdershanem.esy.es
Nicolson'ın akıcı-mozaik zar modeli ortaya kondu. Bu modele göre zarın yapısında %65 protein,
%33 lipit, %2 karbonhidrat bulunmaktaydı.
Hücre zarı, gözenekli ve yarı geçirgen yapıya sahiptir. Esas yapı taşları lipid ve proteinlerdir. Her
hücrenin protein, yağ ve karbonhidrat oranları birbirlerinden farklı olduğu için her hücre zarı, o
hücreye özgüdür. Hücreye gelen bütün kimyasal maddeler ve elektriksel iletiler hücre zarı ile alınır.
Hücre zarının yapısında protein, yağ ve karbonhidrat bulunur. Hücre zarının görevleri;
 Sitoplazmayı çevreleyerek hücreye şekil verir ve dağılmasını engeller.
 Madde alış verişini düzenler.
 Ozmatik dengenin düzenlenmesinde görev alır.
 Salgı görevi vardır.
 Enzimleri taşıyıcı görevi vardır.
 Uyarı iletimi yapar.
 Hücrelerin birbirlerini tanımalarını sağlar.
Hücre Zarından Oluşan Yapılar:
1:Mikrovillus: Hücre zarının dışarıya doğru uzattığı küçük uzantılardır. İnce bağırsaklarda
besinlerin emilmesini soluk borusunda solunan hava içindeki tozlar tutulmasını sağlar.
2:Sil: Bir hücreli canlılarda hareketi sağlayan küçük uzantılarda.
3:Kamçı: Öglenada hareketi sağlayan uzun uzantıdır.
www.benimdershanem.esy.es
SİTOPLAZMA VE ORGANELLER:
Hücre zarı ile çekirdek zarı arasında kalan hücre bölümünü kaplayan, homojen nitelikte, kolloidal ve
devamlı değişim halinde bulunan bir eriyiktir. Sitoplazma inorganik maddeler (çeşitli iyonlar metal
tuzları, asit ve bazlar), organik maddeler, (protein, yağ, karbonhidrat, nükleik asitler, hormonlar) ve
%60-95 arasında değişen sudan ibarettir. Sitoplazmanın içerisinde çeşitli canlı yapılar (organeller)
ve cansız yapılar (inklüzyon cisimcikleri) bulunur. Canlı hücre maddesine “protoplazma” denir.
Protoplazma, yapı bakımından sitoplazma ve çekirdekten oluşur.
Büyük oranda sudan ibaret olduğu halde ne sıvı ne de katı özellik gösterir yani kolloidal yapıdadır.
Sitoplazma çözünmüş ve dağılmış tanecikler içerir. Bu çözünen taneciklerin miktarı hücre türüne
göre değişiklik gösterir.
Virüsler hariç bütün canlılarda bulunur.
Etrafında zar yoktur.
Protein ve ribozomal RNA ‘dan oluşur.
Tek başına E.R’nin zarlarında, çekirdek zarlarında, kloraplast ve
mitokondride bulunur.
Aminoasitlerden protein sentezinin gerçekleştiği yerlerdir.
ede ribozom faaliyeti artığında a.a ve ATP miktarı azalır, su
ve protein miktarı artar.
www.benimdershanem.esy.es
Ökaryot canlılarda bulunur.
yaşlanmış hücreleri parçalarlar.
bulunduğu hücreyi sindirir. Bu olaya OTOLİZ denir.
Ökaryot canlılarda bulunur.
Ayrıca
Ribozom ve koful oluşumunda görev alır.
Ökaryotlarda bulunur.
e iletimini ve taşınmasını sağlar.
R; proteinleri depolar ve golgiye iletilir.
Hayvansal hücrelerde bulunur. Fakat dolgun sinir kas
hücrelerinde bulunmaz. Ayrıca insanlardaki yumurta ve sperm
hücrelerinde bulunmaz.
r.
Dokuz adet ipliksi proteinin silindirik organizasyonuyla
oluşur. İki sentroil den oluşur.
www.benimdershanem.esy.es
Ökaryolarda bulunur.
eler ve besin maddeleri bulunur.
oplanır. Aktif taşıma
ile dışarı atılır.
Hücrede oksijenli solunumun gerçekleştiği organeldir.
rdır.
ve CO2 miktarı artar.
Bitkilerde bulunur, hayvansal hücrelerde bulunmaz. 3 çeşitirler;
1. Lökoplast:
depo ederler.
, Lökoplastların değişmesi ile oluşur.
2. Kromoplast:
Bitkiye yeşil ışındaki renkleri verir
- kırmızı (Çilek)
- Turuncu (Portakal)
- Sarı (Limon)
3. Kloroplast:
CO2 ve su miktarı azalır. Oksijen ve
glikoz miktarı artar.
Ribozomu ve ETS de bulunur.
çerisinde para gibi üst üste
dizilmiş grana bulunur.
bulunur.
www.benimdershanem.esy.es
Kloroplast ve Mitokondrinin Ortak Özellikleri:
kisinde çift katlı zardan oluşur.
e kendini eşleyip çoğalabilir.
Kloroplast ve Mitokondrinin Farkları:
Kloroplastın iç zarı düz mitokondrinin kıvrımlıdır.
Kloroplast CO2 ve su harcarken, Mitokondride ise O2 ve glikoz harcanır.
ÇEKİRDEK
Prokaryot hücrelerde zarla çevrili olmayıp ökaryot hücrelerde ise zarla çevrilidir. Her hücre de
genelde bir tane olur. Fakat çizgili kas ve kalp kası hücrelerinde sayısı fazladır.
1) Çekirdek Zarı:
Dış tarafında ribozomlar vardır. Üzerinde porlar vardır. Bu porlardan m-RNA, t-RNA, proteinler
geçebilir.
2) Çekirdek Plazması:
Çekirdeğin içinde bulunan sıvıdır. İçerisinde proteinler, enzimler, DNA, m-RNA, çekirdekçik ve
nükleotidler bulunur.
3) Çekirdekçik:
Etrafında herhangi bir zar yoktur. Protein sentezi az olan hücrelerde büyüktür. Hücre bölünürken
kaybolur. Bölünme bitince tekrar oluşur.
4) Kromatin Ağı:
omatindenir. Kromatinler
hücre bölünmesinde kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar. Bir kromozom iki kromatit bir
araya gelerek oluşur. Yapısında DNA ve protein bulunur.
nde biri anneden
biri babadan gelen kromozom çiftleri bulunur. Bu kromozonlar aynı özelliğe homolog kromozom
www.benimdershanem.esy.es
denir. Kromozom sayısı canlıdan canlıya göre değişebilir veya aynıda olabilir. Kromozom sayısının
fazla olması canlının gelişmişlik özelliklerini etkilemez.
Cinsiyeti belirleyen kromozomlara ise Gonozom denir. Gonozomlar, vücut hücrelerine 2 tane üreme
hücrelerinde 1 tanedir.
HÜCRE ÇEPERİ:
Yapı
Prokaryot
Hücre
Bitki Hücresi
HayvanHücresi
Kısaca Görevi
Madde alış-verişi ve sitoplazmayı ortamdan
Hücre zarı
Var
Var
Var
Hücre çeperi
Var
Var
Yok
Koruma ve destek
Ribozom
Var
Var
Var
Protein sentezi
Mitokondri
Yok
Var
Var
Enerji (ATP) üretim merkezi
Plastitler
Yok
Var
Yok
Çeşitli pigmentleri taşımak, besin depo etmek
Var (çoğunda)
Yok
Fotosentez yapmak
Var
Hücre bölünmesinde görevli
Klorofil
Var
(bazılarında)
Yok(basit
ayırmak
Sentrozom
Yok
Lizozom
Yok
Benzeri var
Var
Hücre içi sindirim yapmak
Golgi aygıtı
Yok
Var
Var
Hücre dışına salgı yapmak
Yok
Var
Var
Koful (Vakuol)
Yok
Var (büyük)
Var (küçük)
Geçici depolama birimi
Çekirdek
Yok
Var
Var
Hücrenin kalıtım ve yönetim merkezi
Çekirdekçik
Yok
Var
Var
DNA ve ribozom sentezi
Endoplazmik
retikulum
bitkilerde var)
Madde taşınması ve
depolanması, lipid sentezi