Türkiye`de Cari İşlemler Açığının Nedenleri ve Çözüm Önerileri

Harun Öztürkler Afyon Kocatepe Üniversitesi ozturkler@aku.edu.tr Türkiye’de Cari İşlemler Açığının Nedenleri ve Çözüm Önerileri Türkiye 1970’li yıllar ile birlikte başlayan kronik bir cari işlemeler açığı sorunu ile karşı karşıyadır. Bu sorunun gerisinde yatan sebeplerin temelinde ise Türkiye’nin ekonomik yapısının temek özellikleri vardır. Bu nedenle Türkiye’de cari işlemler sorununun çözümü, bu sorunu ortaya çıkaran ekonomik yapı özelliklerinin ortadan kaldırılmasında yatmaktadır. Sorunun kaynağı ve çözümü bu kadar basit biçimde ifade edilebildiğine göre, bu sorun son dört on yıldır neden çözülememektedir? Bu çalışmanın amacı bir taraftan cari işlemler açığı sorununu ortaya çıkaran ekonomik yapı özelliklerini ortaya koymak ve bu ekonomik yapının sorunun ortadan kaldırılması için nasıl değiştirilmesi gerektiğini analiz etmek, diğer taraftan böylesine bir ekonomik yapı dönüşümünün şimdiye kadar neden gerçekleştirilmediğini ve bunda sonra nasıl gerçekleştirilebileceğini analiz etmektir. 2. Dünya Savaşı’ndan 2008 Dünya Ekonomik Buhranı’na kadar ekonomi literatürü ve politikasının baskın bakış açısı cari işlemler açığını yurtiçi tasarrufların yurtiçi yatırımları karşılayamadığı parçası olarak tanımlamış ve böylece az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınmalarını gerçekleştirme süreçlerinde cari işlemler açığını doğal bir sonuç olarak almıştır. Bu yaklaşımın çözüm önerisi de basittir: bu ülkelerde ekonomik kalkınma gerçekleştiğinde ulusal tasarruflar ulusal yatırımları karşılayabilecek düzeye gelecek ve böylece cari işlemler açığı sorunu ortadan kalkacaktır. Bu çerçeve içinde kısa dönemde hükümetlerin harcamaları kısmaya ve yurtdışı mal ve hizmetlerden yurtiçi mal ve hizmetlere yöneltmeye ilişkin politikalar sorunun çözümünün temel araçları olarak önerilmiştir. Bu önerilerin önemli bir kısmı aynı hakim ekonomi teorisi ve politikasının desteklediği küreselleşme süreci ile çelişmesi bir yana, önerilen ekonomik kalkınma süreçlerinin ortaya çıkardığı ekonomik yapı ile de çelişmektedir. Bu çalışma öncelikle cari işlemler açığı sorununa götüren nedenleri doğurduğunu öne sürdüğümüz ekonomi teorisi ve politikasının bir eleştirisi ile başlamaktadır. Çalışma daha sonra Türkiye’nin ekonomik yapı özelliklerini analiz etmekte ve buradan yola çıkarak sorunu kalıcı bir biçimde ortadan kaldıracak alternatif yapının özelliklerini tanımlamaktadır. Çalışma cari işlemler açığı sorununu ortadan kaldıracak ekonomik yapının oluşturulabilmesi için uygulanması gereken ekonomi politikalarının tartışılması ile tamamlanmaktadır.