Yavaş Koroner Akımlı Hastalarda Kalp Hızı

Türk Kardiyol Dern Arş 2004; 32: 10-15
Yavaş
Koroner Akımlı Hastalarda Kalp
Değişkenliği ve QT Dispersiyonu
Hızı
Dr. Adnan KÖŞÜŞ**, Prof. Dr. Olcay SAGKAN*, Dr. İhsan DURSUN*,
Dr. Mehmet ELÇİK***, Y. Doç. Dr. Mustafa YAZlCI*, Prof. Dr. Mahmut ŞAHİN*,
Prof. Dr. Osman YEŞİLDAG*
Ondokuzmayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyo/oji Anabilim Dalı, Samsun* SSK Ordu Hastanesi, Ordu**
SSK Nazilli Hastanesi, Aydm***
Özet
Normal koroner arterlerde yavaş kan akımı oldukça nadir bir bulg udur. Koroner mikrovasküler yatakta rezerv anornıall(~i
ve artmış sistemik adrenerjik aktivite bu klinik tablodan sorumlu tutulmaktadır. Koroner yavaş kan akımı mn kalp hızı değiş­
kenfiği ve miyokardiyal repolarizasyon üzerine etkilerini araştırmak amacıyla bu çalışmayı planiadı k. Koroner anjiografide
epikardiyal koroner arterleri normal olarak değerlendirilen ancak koroner kan akım hı zı yavaş ve yaş ortalamalan
52 .8±11.4 yıl olan 29 (16 E, 13K) hastaya karşılık sağlıklı bireylerden seçilen 22 kişi kontrol grubu olarak almdı. Koroner
yavaş akım grubundaki hastaların TIM! kare sayılan, 12 derivasyon/u EKG'den düzeltilmiş QT dispersiyonları ve 24 saatlik
Ho/ter izleminden kalp hızı değişkenliği parametreleri saptandı. Kalp hızı değişkenliği parametrelerinden olan SDNN,
pNN50 ve ırianguler indeks değerleri koroner yavaş kan akımı grubunda (SDNN=i09±29, pNN50=11±7, trianguler indeks=462±119), kontrol grubuna (SDNN=l46±44, pNN50=20±16, trianguler indeks=584±142) kıyasla anlamlı derecede
baskılanmışıı (p değerleri sırasıyla 0.019, 0.037 ve 0.008 olarak bulundu). Koroner yavaş akımı grubundaki QTc dispersiyon u ( 104±38 ms) kontrol grubunun QT dispersiyonundan (71±7 ms) anlamlı derecede daha yüksekti (p=O.OOJ ). Koroner yavaş akım grubunda TIM/ kare sayısı ile kalp hızı değişkenfiği arasmda bir korelasyon bulunamadı. Sonuç olarak, koroner
yavaş kan akımı olan olgularda artm ış adrene1jik aktivitenin bu tabloya neden olabileceği tezini destekleyecek şekilde kalp
hızı değişkenfiği ve QT parametreleri bozulmaktadır. Azalmış kalp hızı değişkenfiği ve artmış nıiyokardiya/ repo/m·iıasyon
heterojenilesi bu hastalarda ani kareliyak ölüm için artmış riskin göstergesi olabilir. Ancak bunların doğrulanabilmes i için
daha büyük ve uzun takip/i çalışmalara gereksinim vardır. (Tiirk Kardiyol Dern Arş 2004; 32: 10-15)
Anahtar kelimeler_· Kalp hızı değişkenfiğ i, koroner yavaş akım, QT dispersiyonu
Summary
Heart Rate VariabiUty and QT Dispersion in Patients with Slow Coronary Flow
Slow coronmy flow isa very ra re finding in normal corona1y arıeries. Reserve abnormality of the coronary microvascu/ature and increased activity of adrenergic system are accused for slow flow. W e co u/d not find any study investigating the effects of slow coronary flow on heaı-ı rate variability(HRV) and repo/arisation of the myocardiunı. Therefore, we decided to
make this trial. Twenty-nine patients with slow coronary flow and normal coronary arteries were included in the study.
Twenty-Mo healthy subjects were accepted as control group. In the slow coronary flow group, TIM/ frame counts from coronmy angiography, QTc dispersionfrom 12 lead ECG, HRV from 24 hour ambu/atory ECG maniraring were determinecl.
In healthy subjects, HRV and QTc were determined by the same methods. Mean SDNN ( 109±29), pNN50 (ll ±7) and ırian­
gular index (462±119) of the s/ow coronary flow group were more depressed than the mean SDNN (146 ±44), pNN50
(20±16) and triangular index (584 ±142) of the control group (p values were 0.019, 0.037 and 0.008, respectively). There
was no direct correlation between TIM/ frame count and HRV indices in the slow coronary flow group. Asa result. we suggesıed that HRV and QTc parame/ers arechangedin the coronary slow flow parienis in order to supportthe the01·y of inereosed adrenergic activity may be cause of abnormal coronary flow reserve at the microvascular /eve! and slow coronary
flow. Decreased HRV and ineTeased heterogenity of repo/arisation of myocardium may be cause of sudden carcliac deatlı in
same patients. For this purpose, larger and longerfollow-up ırials must be conducted inthis patient group. (Türk Kardiyol
Dern Arş 2004; 32: 10-15)
Key words:
Hem ·ı
rate variability, s/ow coronary flow, QT dispersion
Yazışm a adresi: Dr. Adnan Köşüş , SSK Ordu Hastanesi, Ordu Tel : iş: (0452) 225 59 09- 485 Cep: (0542) 452 48 54
e-posta: adnankosus@yahoo.com
tarih: 7 Nisan 2003, revizyon kabulü: 9 Aralık 2003
Avustralya-Sydney 2002 Dünya Kardiyoloji Kongresi'nde poster olarak kabul edildi.
Alındığı
10
A.
Köşiiş
ve ark:
Yavaş
Koroner Akım!t Hastalarda Kalp Hızı Değişkenfiği ve QT Dispersiyonu
Akut miyokard infarktüsü ve koroner invazif
girişimler sonrası hem sorumlu koroner arterde,
hem de diğer koroner arterlerde kan akım hızı
düşebilir. Koroner kan akım hı zını belirlemek
amacıyla intrakowner "Doppler guide-wire" lar
kullanılabilmektedir. Koroner yavaş akım anjiyografik bir bulgudur ve belirgin epikardiyal
koroner arter hastalığı olmaksızın koroner artere
verilen kontrası maddenin distale geç ulaşmas ı
ile karakterizedir (ı). Gibson ve ark. <2l koroner
kan akım hızını belirlemek amacıyla intrakoroner verilen kontrası madde nin koroner ostiumdan distalde belirlenen hedef noktaya ulaşması
için geçen film kares i say ı sını kullanmış lar ve
buna TIMI (Thrombolysis in Myocardial Infarction) frame count" (TFC) ismini vermişl erdir.
lan hastalardan epikardial koroner arterleri norma l
olan ve anjiyografi sırasında koroner yavaş kan akı­
mı görülen ve yaş ortalamaları 52.8± 1 1.4 o lan 29
(16 E, 13 K) hasta çalış maya a lınd ı (Gru p I). Atrial
fibrilasyon, troid hastalığı, koroner arter ektazisi, romatizmal kalp has talığı, kollagen doku h astalığ ı , sol
ventrikül hipertrofisi, sol ventrikül fonksiyon bozuklu ğu ve QT intervalini veya KHD'yi etkileyebilecek
ilaç kullanmak zorunda olan hastalar çal ı ş m aya alın ­
madı. Kontrol grubu o la rak benzer yaş g rubun dan
sağ lıklı 22 birey alındı (Grup II). Etik olmayacağı
için bu bireylere koroner anjiyografı yapılmadı. Gibson ve ark.(2) tanımladığı me totta belirtilen normal
TIMI frame değerleri kontrol grubunun TIMI frame
değerleri olarak kabul edildi.
Gibson ve ark.<2) koroner kan akım hızını beli rlemek
amac ıyla intrakoroner verilen kontrast madden in koroner ostiumdan distalde be lirlenen hedef noktaya
u l aşınası iç in geçen film kares i say ı s ını kullanmışlar
ve buna TIMI (Thrombolysis in Myocardial Infarc tion) frame count" ismini vermişle rdir. Ayrıca bu değeri sol ön inen arter (LAD) için düzeltmişler ve buna da düzeltilmi ş TIMI frame sayı sı ismini vermiş­
lerdir. Miyokard enfarktüsü olmayan 78 hastada yapılan bu ça lışma sonucunda ortalama T IM! frame say ı s ı 2 1 kare olarak bulundu ve standart sa pın ası 3. 1
çerçeve olarak belirlendi. %95 güven ara lığ ında normalTIMI fra me say ısın ı n 15-27 kare arasında olduğ unu belirttiler. Grup I'deki hastaların koroner anjiografileri iki ayrı gözlemci tarafından değerlendi ri le­
re k her bir koroner iç in Gibson ve a rk.<2>tarafından
tanımlanan yönte mle TIMI frame say ıl a rı (TFC) belirlendi ve iki ayrı gözleınc inin değerlendirme l erinin
Akut ınİyokard enfarktüsü sonrası düzeltilmiş
TIMI frame sayısı ile kısa ve uzun dönem prognozun ili şkili olduğunu destekleyen çal ışmalar
yayınlanmıştır (3). Ancak koroner anjiyografisi
normal ve sendrom X'in bir alt grubu o lup olmadığı henüz tartışmalı o lan koroner yavaş kan
akımlı hastalardaki doğal gidiş hakkında elimizde yeterli veri yoktur. Bu hastalar literatüre genellikle olgu sunumu olarak geçmektedir <4l. Bu
hasta grubunda etyolojiyi aydınlatmak amacıyl a
yapılan çalışma sayısı o ldukça sınırlıdır.
Kliniğimizde
koroner anjiyografisi normal olan
ve koroner arterlerde yavaş kan akımı tan ıs ıy la
i zled iğimiz hastalarımı zdan ikisini ani ölüm nedeniyle kaybetti k. Bu nede nle yavaş koroner
kan akımı tanı sı yla izl ed i ğ imi z hastalarda kalp
hızı değişkenl i ği (KHD) ve düzeltilmiş QT
(QT c) dispersiyon u nas ıl etkilenmektedir, risk
değerlendirmesi için kul anılabilir mi sorularını
yanıtiayabi lmek ve koroner yavaş kan akımının
etyolojİ sine otonom s inir sisteminin katkısı olup
o lm ad ı ğını belirlemek a mac ı ile bu çalış mayı
o rta lam aları a lındı.
QTc dispersiyonun u değer l endirmek am acıyla her
iki g ruptaki h as ta l arın ı 2 derivasyon lu elektrokard iyografileri (EKG) 50 mm/sn hı zında çekildi, bunlardan ınanuel olarak bütün derivasyon l arın QT in tervalieri ölçüldü. QT ölçü mleri hastaların hangi g rupta
olduğunu bilmeyen iki araştırmacı tarafından yap ıldı
ve ortalamal arı alındı. Ölçülen bu intervaller Bazzet
formülüyle kalp hızına göre düzeltildi. 12 derivasyonlu EKG'den e lde edilen en uzun düzeltilmiş QT
intervalinden en kı sa düz e ltilm i ş QT intervali çı karı ­
larak QTc di s pers iyonları hesap l and ı. Her iki grupta
da kalp hızı d eğişkenliğini değerlendirmek için 24
saatlik Holter e le ktrokardi yografi iziemi uygu landı.
Holter izleminde 'Holte r WIN-PY plus' yazı lım ı ku llanıldı. KHD analizi için bütün o lguların Holter ka-
planladık.
YÖNTEMLER
1998-2000 ta rihl erinde k l iniğimizde tipik İstirahat
angina pektoris nedeniyle koroner anjiyografi yap ı-
yıtları artefaktların değerl endirme d ış ı bırakılması
iç in manuel o larak
ı ı
değer l e ndir i l di
ve
ardından
oto-
Türk Kardiyol Dem Arş 2004; 32: 10-15
du. Ayrıca yavaş akımın en belirgin olduğu koroner artere göre sınıflama yapıldığında 8 (%27)
hastada LAD'de, 12 (%41) hastada CX'de ve 9
(%32) hastada RCA'de yavaş akım daha be lirgindi. Her iki grubun KHD indeksleri ve QT ölçüm sonuçları tablo 2'de görülmektedir.
matik olarak 'time domain' KHD parametreleri belirlendi. Değerlendirmeler için sırasıyla 24 saatlik
SDNN (24 h SDNN), minimum SDNN (min
SDNN), gece SDNN, 24 saatlik pNN50 (24 h
pNN50), gece pNN50, RMSSD ve trianguler indeks
parametreleri seçildi.
İstatistiksel analizlerde Statistical Package for Social
Kontrol grubu ile yavaş akım g rubu kalp hızı
deği şkenliği indeksleri açısından karşıl aştırıldı­
ğında yavaş kan akımı grubunda kalp hı zı değişkenliğinin istatistiksel olarak belirgin şekilde
azaldığı izlenmiştir (Tablo 2). Yine QTc dispersiyon değerleri karşıl aştırıldığında yavaş akım
grubundaki değerlerin kontrol grubundan anlamlı şekilde daha yüksek olduğu bulunmuştur.
Bu sonuçlar Tablo 2'de özetlenmiştir.
Sciences 10.0 (SPSS 10.0) yazılımı kull anıldı. Kolmogorov-Simirnov, Student's T, Pearson ki-kare,
Fischer's kesin ki-kare, One-way ANOV A, tek örnekli T testleri ve Pearson korelasyon analizi uygulandı.
BULGULAR
Kolmogorow-Simirnov testi kullanılarak grupl arın dağılımının normal olduğu , grup I ve II
arasında yaş, c insiyet, hipertansiyon öyküsü, diabetes mellitus, vücut kitle indeksi, hiperlipidemi ve s igara kullanımı açısından fark olmadığı
gösterildi. Tablo 1'de her iki grubun genel özellikleri görülmektedir.
Pearson korrelasyon analizi koroner anjiyografiden elde ettiğ imiz düzeltilmiş TIMI fraıne sayıs ı
ile kalp hızı değişkenliği indeksleri arasınd a
ilişki olmadığın ı göstermiştir. Ayrıca has tal aı
koroner yavaş kan akımının belirgin o lduğu koroner artere göre s ınıflandırıldıklarında ve karşı­
laştırma yapıldığında kalp hı zı değişken liği indekslerinde ve QTc dispers iyonları aras ında anla mlı fark olmadığı saptanmıştır.
Hasta grubunda TIMI frame ortalama değerleri
s ırasıyla LAD için 41.7±10.04, Cx iç in
39.5±12.2 ve RCA için 40.8±16.8 olarak bulunTablo 1. Yavaş akım grubu ve kontrol grubunun genel özellikleri
Yaş
Yavaş akım
(n=29)
Kontrol (n=22)
Erkek
Kadın
Sigara
HT
DM
(%)
(%}
(%)
(%)
(%)
T.Kol.
(Mean±SD)
LDL-Kol.
(Mean±SD)
52.8± ı ı.4
16(55)
13(45)
29
45.2
16
207±35
119±30
53.2±9.4
6(50)
6(50)
41
16
8.3
23 1±38.6
122±31
HT= Hipertansiyon, DM= Diabetes mellitus, T.Kol.= Total kolesterol
Tablo 2. HRV parametrelerinin ve QTc dispersiyonlarıilin karşılaştırılması
Yavaş akım
(n=29)
Kontrol (n=22)
p
Qı c
SDNN24 (ms)
SDNNgece (ms)
SDNNmin. (ın s)
pNN50-24
pNN50gece
RMSSD
-24
Triangular
indeks
109±29
83±28
42±10
11 ±7
12±9
40±21
462±1 19
104±38
14644
91±19
62±12
20± 16
32±24
42±13
584±142
7 1±7
0.0 19
0.372
<0.00 1
0.037
0.023
0.740
0.008
0.001
p<0.05: istatiksel anlamlı fa rk olarak almdt
12
disper.
A. Köşiiş ve ark: Ya vaş Koroner Akım/ı Hastalarda Kalp Hızı Değişkenfiği ve QT D~<J;f'J '"'' ''"
Çalışmamızda
koroner arteryel yavaş kan akını ı
saptan an hastalarda KHD indekslerinden
SDNN, pNN50 ve trianguler indeks değerlerin­
de kontrol grubuna göre istatistiksel olarak belirgin azalma olduğu bulundu. Bu parametrelerden özellikle pNN50 parasempatik ton usun modülasyonunu göstermektedir ve koroner yavaş
akımlı hastalarda vagal aktivitenin kontrol grubuna göre anlamlı derecede azaldığı sonucu çı­
karılabilir. Ayrıca gruplar arasında gün içerisindeki minimum SDNN değerleri karşılaştırı ldı­
ğında yavaş akım grubundaki azalmanın anlamlı olduğu gözlendi. RMSSD değerleri karşılaştı­
rıldığında iki grup arasında anlamlı fark bulunamadı. Bu sonuçlar genel olarak değerlendirildi ­
ğinde koro ner yavaş akımlı hasta grubunda
sendrom X'li hastalara benzer şekilde sempatik
tonusda artma, vagal tonusta azalma olduğunu
göstermektedir.
12 derivasyonlu elektrokardiyografide iskemi
bulgusu (ST segment çökmesi ve/veya T dalga
negatifliği) olan ve olmayan yavaş akım grubundaki hastaların KHD indeksleri ve QTc dispersiyonu değerleri karş ılaştırıldığında aral arın­
da anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştu.
Yavaş akım
grubunda sigara içenlerle içmeyenlerin, diabeti olanlarla o lmayanların arasında
KHD indeksleri, QTc dispersiyonu ve koronerlerin TIMI frame sayıları arasında anlamlı bir
fark bulunamadı. Hipertansiyonu olanlarla olmayanlar arasında da aynı karşılaştırmalar yapıldı ve hipertansiyonu olan yavaş akımlı hastalarda RCA CTFC (49.3±17.7) hipertansiyonu
olmayanların RCA CTFC'na (32.9±12.5) göre
istatiksel olarak anlaml ı derecede daha yüksek
bulundu (p=0.012).
TARTIŞMA
Adamopoulos ve ark. (7) tarafından yapılan bir
çalışmada sendrom X grubunda 12, koroner arter hastalığı grubunda 12 ve normal grupta 12
kişi incelemeye alınmış bamrefleks sensitivite,
kalp hızı değişkenliği ve plazma norepinefrin
düzeyleri değerlendirilmiştir. Sonuç olarak
sendrom X'l i hastalarda baroreseptör sens itİvİ ­
tenin ve kalp hızı değişkenl iğinin azaldığ ı görülmüştür. Bu sonuç sendrom X grubundaki
hastalarda kardiyovasküler sistemde değişmiş
otonomik kontrol bulunduğunu ve bu durumun
patofizyolojik önemi olabileceğini desteklemektedir. Rosano ve ark.CS) yaptıkları çalışmada
sendrom X'li hastalarda kalp hızı değişkenliği­
nin azald ı ğın ı ve sempatovagal dengen in
sempatik sistem lehine bozulduğunu gösterm i ş­
lerdir.
Koroner yavaş kan ak ımının sendrom X'i n bir
a lt grubu olup olmadığ ı tartışmalıdır. Yapılan
çeş itli çalı ş malarda his to patolojik bulg ular
miyokard hipertrofisi, kapiller ödem ve tonus
artışından kaynaklanan fonksiyonel bir daralma
olduğunu göstermektedir (5,6)_ Bugüne kadar
koroner yavaş akıml a ilgili yapılmış çalışma sayısı oldukça kısıtlıdır. Bizim çalışmamız koroner yavaş kan akımının kalp hızı değişkenliği
parametreleri ve QTc dispersiyonu üzerine etkilerini araştuan ilk çalışma olmasından dolayı ilgi çekicidir. Sendrom X hastalarında varlığı
gösterilen adrenerjik aktivite artışı bu hasta grubunda çok daha belirg in o labilir ve bu d urum
bu hastaların ventriküler aritmi ve ani ölüm açı­
sından daha yüksek bir risk grubunda olduğunu
ve daha yakından izlenmesi gerektiğini düşün­
dürebilir.
Çalışmamızda yavaş ak ım
grubunun TFC deile KHD indeksleri karşılaştırıldığında
aralarında korelasyon olmad ığı görüldü. Dağde­
len ve ark.C9> koroner yavaş ak ımı olan 24 hastada TFC ile ınİyokard iskemisi arasında ilişki
ğerleri
Koroner yavaş akım tesbit edilen hastalarda daha önce yapılmış benzer bir çalışma olmad ığ ın­
dan ve bazı yazarlar tarafından sendrom X'in
bir alt grubu olarak tanıml andığı için sendrom
X grubunda yapılmı ş benzer çalışma sonuçları yl a tartışma gerekl iliğ ini duyduk.
olmadığını göstermişlerd ir. Ayrıca Yaymacı'nın
1O yavaş koroner akı m lı hastalarda atrial "pacing" ile ınİyokard metabol izma cevabını ince13
Türk Kardiyol Dem Arş 2004; 32: 10-15
!ediği
dü. Bu konuda koroner kan akımının heterojenitesini değerlendiren bir çalışına bulunamadı.
bu hasta grubunun çoğunda
miyokardiyal iskemi orijinli olmadığı ve bu hasta grubunda perfüzyon sintigrafisinin gerçek iskemiyi belirlemede daha güvenilir bir metod olacağı gösterilmiştir.
bir
çalışmada
göğüs ağrısının
KHD'nin
azalmasının
ve QT dispersiyonunun
aritmilere bağlı mortalite için organik kalp hastalığı olanlarda prediktif değeri nin
o lduğunu biliyoruz. Ancak koroner yavaş akım
tanı s ıyla izlenen hastaların KHD ve QT dispersiyonu değerlerinin aritmi açısından prediktif
değeri olup olmadığı sorusuna yan ıt verecek bir
çalı şma bulamadık. Bu nedenle bu konuda uzun
süreli ritm takibi ile yap ıl acak büyük ölçekli çalışmalara ihtiyaç vardır.
uzamasının
Repolarizasyon heterojenitesini gösteren düzeltilmiş QT (QTc) dispersiyonunun sempatik aktivite sonucu artması beklenir. Lee ve ark.< 11 )
sendrom X, koroner arter hastalığı ve normal
bireyler şekl inde oluşan üç grupta postural değişikliklerin QTc dispersiyonu üzerine etidierini
inceledikleri bir ça lışmada yatar pozisyonda her
üç grupta QTc d ispersiyonları arasında fark
yokken, ayaktayken sendrom X grubunda ve
zirve egzersiz sırasında sendrom X ve koroner
arter hastalığı grubunda QTc dispers iyonunun
istatiksel olarak anlamlı şekilde arttığ ını göstermiş lerdir. Ayağa kalkma sırasında kalpte ve adrenal bezlerdeki sempatik uyarı düzeyi artarken
parasempatik uyarı azalır. Abildskov (12) sempatik sinir sisteminin uyarılmasıyla veya katekolamin verilmesiyle QTc intervalinin uzadığı­
nı ve QTc dispersiyonunun arttığını göstermiş­
tir. Galassi ve ark. (13) dipridamolün indüklediği
miyokardiyal is kemi s ırasında sendrom X'li
hastalarda miyokardi yal kan akımınd aki heterojenitenin koroner arter hastalığ ı olanlardan
belirgin şekilde daha fazla olduğunu göstermiş­
lerdir. Sendrom X'li hastalarda maksimum QTc
ve QTc dispersiyonunun yüksek olmas ı bunlardaki koroner kan akımının heterojen dağılım
göstermesi ile açıkl anabilir.
Koroner yavaş kan akımının genel olarak mikrovasküler yapılardaki bozulmaya bağlı o l duğu
iddia edilmektedir. Ancak mikrovasküler düzeydeki bu fonksiyon bozuklu ğ unun hangi etkenlerle ortaya çıktığı bazı teorile rle açıklanm a­
sına rağmen kesinlik kazanmamıştır. Kurtoğ lu
ve ark.< 14) yavaş koroner akını lı hastalarda oral
dipridaıno l tedavisinin yavaş akım üzerine etkisini araştırmışl ar ve oral dipridamolün yavaş
akım ı belirgin derecede düzelttiğini izlem i şler­
dir. Bu sonuca dayanarak bu hasta grubunda
mikrovasküler direncin artm ı ş olduğunu ve dipridamolün oral olarak tedavi amacıyla bunlarda
kullanılabileceğini ileri sürmüş lerdir. Bu hasta
grubu nda otonom disfonksiyon teorisini kes in
o larak aç ıkl ayabilecek herhang i bir çalı ş m aya
rastla nmamıştır. Çalışmamız bu amaca kı smen
hizmet etmi ş ve koroner yavaş kan akımı o lan
hastalarda suçlanan mikrovaskü ler disfonksiyo ndan sempatik hiperaktivitenin veya vagal
tonus azalmasının sorum lu o l abileceğin i indire kt olarak gösterm i şti r. Bu hastalarda te k sorum lunun otonom disfonksiyon ol duğunu söylemek çok gerçe kçi olmayacaktır, ç ünkü koroner kan akım hızı normal o lan ve sendrom X
olarak ad l andırılan hasta grubunda da otonoın
disfonks iyonu gösteren bulgular yukarda da belirtildiği gibi vardır. Koroner yavaş kan akımı
saptanan hastalarda bu tablo otonom disfonksiyon yanında altta yatan ailesel ya da mutasyon
sonucu geli şmiş genetik bir bozukluk sonucumu oluşmaktadır sorusu akla gelmektedir ve bu
Ça lı şm a grubumuzda QT interval değerlendir­
meleri İstirahat s ıras ında çek ilmiş 12 derivasyon lu EKG'den hesaplandı. Genel populasyondaki QTc dispersiyonu değerleriyle karşılaştırıl­
d ı ğında koroner yavaş akım lı hastalarda İstira­
hat sırasında dahi QT c dispers iyon larının istatistiksel olarak anlamlı şek ilde daha yüksek olduğu bulundu. Bu sonuç bize korone r yavaş akı­
mın İstirahat sırasında bile QTc dispersiyonunu
etkilediğini ve yavaş akım fenomeninin sendrom X'den farklı bir durum ol abileceğini ya da
çok daha ağır bir formu olabileceğini düşündür-
14
A. Köşiiş ve ark: Yavaş Koroner Akınılı Hastalarda Kalp Hızı Değişkenfiği ve QT Dispersiyon//
hastalarda genetik olarak yapıl acak
da gereksinim olduğu düşünülebilir.
çalışmalara
7. Adamopoulos S, Rosano GMC, Ponikowski P, et al:
lmpaired baroreflex sensitivity and sympathovagal balance
in syndrome X. Am J Cardiol 1998; 82:862-8
8. Rosano GMC, Ponikowski P, Adomopoulos S, et al:
Abnorrnal autonomic control of the cardiovascular system
in syndrome X. Am J Cardiol 1994; 73: 1174-9
KAYNAKLAR
1. Beitrame JF, Limaye SB, Horowitz ID: The coronary
slow flow phenomenon-a new coronary microvascular disorder. Cardiology 2002; 97: 197-202
9. Dağdelen S, Yaymacı B, İzgi A, et al: Koroner yavaş
ak ım ve miyokardiyal iskemi ilişki si nin TIM! kare sayıs ı
ve intrakoroner ultrason ölçümleri ile değerle n di ril mesi.
Türk Kardiyo1 Dem Arş 2000; 28:747-51
2. Gibson CM, Cannon CP, Daley WL, et al: TIMI frame
count: A quantitative method of assessing coronary artery
flow. Circulaıion 1996; 93:879-88
10. Yaymac ı B, Dağdelen S, Bozbuğa N, et al: The response of the myocardial metabolism to atrial pacing in
patients with coronary sio w fl ow. Int J Cardiol 200 I ;
78:15 1-6
3. French JK, Hyde TA, Straznicky IT, et al: Relationship
between corrected TIMI frame counts at three weeks and
Iate survival after myocardial infarction. J Am Coll Cardiol 2000;35: 1516-24
11. Lee TM, Su SF, et al: l ncreased ventricular repolarization inhomogeneity during postural changes in patients
with syndrome X. Am J Cardiol 1998; 82:615-20
4. Przybojewski JZ, Becker PH: Angina pectoris and acute
myocardial infa retion due to slow-flow phenomenon in
nonatherosclerotic coronary arteries: A case report. Angiology 1986,37:751-61
12. Abildskow JA: Adrenergic effects of the QT interval
on the electrocardiogram. Am Heart J 1976; 92:2 10-16
5. Cesar CAM, Ramires JAF, Serrano CV: Slow coronary
run-off in patients with angina pectoris: elinical significance and thallium -20 1 scintigraphic study. Brazil J Med Biol Research 1996; 29:605- 13
13. Galassi AR, Crea F, Araujo Ll, et al: Comparison of
regional myocardial blood flow in syndrome X and onevessel coronary artery disease. Am J Card iol 1993;
72:134-9
6. Mangieri E, Machiarell i G, Ciavolella M, Barilla F:
Slow coronary flow: Clinical and histopathological features in patients with otherwise normal epicardial coronary
arıeries. Cathet Cardiovasc Diagn 1996; 37:375-81
14. Kurtoğlu N, Akçay A, Dindar İ: Usefulness of oral
dipyridamole therapy for angiographic slow coronary artery flow. Am J Cardiol2001; 87:777-9
15