PROJE ADI: Üç Kuşak Kadının (Kızlar, Anneler ve Anneanneler

PROJE ADI: Üç Kuşak Kadının (Kızlar, Anneler ve Anneanneler) Spor ve Fiziksel Aktivite
Deneyimlerinin Sosyo-Ekolojik Model Çerçevesinde Feminist Kültürel Çalışmalar Yaklaşımıyla
İncelenmesi
PROJE EKİBİ:
Dr. Canan Koca Arıtan (Proje Yürütücüsü), Pınar Öztürk (Yardımcı Araştırmacı), Burcu
Ballıktaş (Bursiyer)
TARİH ARALIĞI: Nisan 2013- Nisan 2014
DESTEKLEYEN KURUM: Koç Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları
Araştırma ve Uygulama Merkezi
Dünya ve ülke nüfusunun yarısını oluşturan kadınlar sağlıklı bir yaşam tarzının vazgeçilmez
bileşenlerinden olan spor ve fiziksel aktiviteye katılım hakkından yoksunlar. Bu yoksunluk
kadınların spor ve fiziksel aktivitenin fizyolojik, psikolojik ve sosyokültürel yararlarından
faydalanamamalarına neden olmaktadır. Kadınların bu yoksunluğundan hareketle tasarlanan
bu projenin amacı üç kuşak kadının (kızlar, anneler ve anneanneler) spor ve fiziksel aktivite
deneyimlerini sosyo-ekolojik model çerçevesinde feminist kültürel çalışmalar yaklaşımıyla
analiz etmektir. Bu proje, kadının toplumsal yapının her alanında eşit fırsatlardan
yararlanmasına ve toplumsal konumunun güçlenmesine yönelik politik bir projedir. Bu nedenle
projenin nihai hedefi Türkiye’de kadınların ve kız çocuklarının aktif yaşamın bütün
avantajlarından yararlanabilmeleri için güvenilir ve destekleyici bir ortamda spor ve fiziksel
aktivite fırsatlarının sunulmasına katkıda bulunmaktır.
Sosyo-ekolojik faktörler (bireysel, sosyal, fiziksel çevre ve politikalar) kapsamında kadınların
çocukluk ve ergenlik döneminde spor ve fiziksel aktivite deneyimleri toplumsal cinsiyet
yaklaşımıyla analiz edilirken kuşaklararası farklılıklar anlaşılmaya ve spor ve fiziksel aktivite
deneyimlerinin kuşaklararası aktarımı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Eleştirel ve feminist
paradigmalar bağlamında tasarlanan bu nitel araştırmada Türkiye’nin 6 farklı ilinde toplam 144
kadın ile derinlemesine bireysel görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın dayandığı
paradigmalar nedeniyle bireysel ve kültürel çeşitliliği yansıtabilmek için katılımcıların farklı
illerden olması tercih edilmiştir. Bunun sonucunda araştırmaya Adana, Ankara, İstanbul,
Erzurum, Sinop ve Ordu’da yaşayan farklı sosyo-ekonomik sınıflardan 48 aileden 11-16 yaş
arasındaki kız çocukları (27 sporcu ve 21 sporcu olmayan: Üçüncü kuşak), onların anneleri
(33-53 yaş: İkinci kuşak) ve anneanneleri (55-75 yaş: Birinci kuşak) katılmıştır.
Veri analizi sonucunda her bir kuşağın deneyimledikleri sosyal, tarihsel ve kültürel olayların
farklı olması nedeniyle üç kuşak kadının spor ve fiziksel aktivite deneyimlerinde farklı sosyoekolojik faktörlerin etkili olduğu ortaya çıktığı görülmüştür. Birinci kuşak en hareketli grubu
oluştururken, üçüncü kuşak en hareketsiz grubu oluşturmaktadır. İkinci kuşak kadınlar ise
hareket ve hareketsizlik arasında gidip gelen bir çocukluğa sahiptirler. Diğer taraftan birinci
kuşak kadınların hayatlarında olmayan spor olgusu yavaş yavaş kuşaklar arası artarak
üçüncü kuşak kızların hayatlarında (katılan sayısı az olsa da) var olmaya başlamaktadır. Spor
ve fiziksel aktivitenin üç kuşak kadınların tarihinde izlediği bu seyirin güzergâhını çizen
toplumsal cinsiyet, kadınların kamusal alanda nasıl yer alacağını, nerede ve kimlerle hangi
sporları yapacağını belirlemektedir. Bununla birlikte toplumsal cinsiyetin bu etkisi bireysel
tercihler, ebeveyn etkisi, fiziksel çevrenin yapısı ve politik faktörler olmak üzere tüm
faktörlerde görülmektedir.
Proje yayınları:
Öztürk, P. & Koca, C. (19-21 Aralık, 2013). Yaşlı kadınların yaşam boyu fiziksel aktivite
deneyimlerini anlamlandırmalarında etkili olan faktörler. Sözel Bildiri, International
Council for Health, Physical Education, Recreation, Sport, and Dance (ICHPER•SD),
İstanbul, Turkey.
Koca, C. (19-21 April, 2014). Who let’s the girls play? Invited speaker, 2nd Child and Sport
Congress, North Cyprus.
Öztürk, P. & Koca, C. (7-9 Kasım, 2014). Geçmişten geleceğe fiziksel aktivitenin kuşaklararası
değişen seyri: Torunlar, anneler, anneanneler. Sözel bildiri, 13. Uluslararası Spor
Bilimleri Kongresi, Konya, Türkiye.