Gestasyonel şeker hastalığını anlamak
advertisement
GESTATIONAL DIABETES Turkish | Türkçe Gestasyonel şeker hastalığını anlamak Gestasyonel şeker hastalığı, kadınların gebelik döneminde oluşan bir tür şeker hastalığıdır. Gebe kadınların yaklaşık %12–14’ünde, genellikle gebeliklerinin yaklaşık 24 ile 28’inci haftasında gestasyonel şeker hastalığı oluşacaktır. Kadınların çoğunda, bebek doğduktan sonra şeker hastalığı devam etmeyecektir. Bununla beraber, bazı kadınlarda doğumdan sonra yüksek düzeyde kan şekeri sürecektir. Şeker hastalığı, kan dolaşımında fazla miktarda glikoz (şeker) bulunma durumudur. Glikoz, bedeniniz için önemli bir enerji kaynağıdır. Bu, ekmek, makarna, pirinç, hububat, meyveler, nişastalı sebzeler, süt ve yoğurt gibi, yediğiniz karbonhidratlı gıda maddelerinden gelir. Bedeniniz karbonhidratları, daha sonra kan dolaşımına karışan glikoza dönüştürür. Glikozun kan dolaşımından beden hücrelerine girmesi ve enerji için kullanılması için ensülin gerekir. Ensülin bedeninizde pankreas tarafından üretilir. Gebelik süresi içinde, plasenta tarafından üretilen bazı hormonlar ensülinin etkinliğini azaltırlar. Bu durumda pankreasın, kan şekerini normal düzeyde tutmak amacıyla fazladan ensülin üretmesi gerekir. Pankreasın yeterince ensülin üretememesi durumunda, kan şeker düzeyleri yükselir ve gestasyonel şeker hastalığı oluşur. Gestasyonel şeker hastalığının yönetilmesi, sağlıklı bir gebelik için kan şekerinin hedeflenen düzeyde turulmasına yardımcı olabilir. Bilgi hattı 1300 136 588 ndss.com.au National Diabetes Services Scheme (NDSS) (Ulusal Şeker Hastalığı Hizmetleri Programı), Avustralya Devleti’nin bir girişimi olup, Diabetes Australia’nın yardımıyla yönetilmektedir. GESTASYONEL ŞEKER HASTALIĞINI ANLAMAK Kimler gestasyonel şeker hastalığı riski altındadır? Aşağıda belirtilen durumlara uygun bulunan kadınlarda, gestasyonel şeker hastalığı riski yüksektir: »» 40 yaşında ya da üstünde olanlar »» Tüm gebe kadınların, 24 ile 28’inci haftalarda gestasyonel şeker hastalığı için test edilmeleri gerekir (halen şeker hastası olan kadınlar hariç). »» Gestasyonel şeker hastalığı için risk etmenleri bulunan kadınların, gebeliklerinin daha erken dönemlerinde test edilmeleri gerekir. »» Gestasyonel şeker hastalığı, ağızdan glikoz tolerans testi (OGTT) uygulanarak tanılanır. Bu test, bir patoloji laboratuvarında uygulanır. Bu testi alana kadar, önceki geceden itibaren hiçbir şey yememeniz ve içmemeniz gerekir. »» Aç karnınıza kan şeker düzeyinizi kontrol etmek için sizden kan alınacaktır. Bundan sonra size şekerli bir içecek verilerek, bir ve iki saat sonra kanınız tekrar test edilecektir. Testler arasında oturup beklemeniz istenecektir. »» Bir ve iki saatlik testlerinizde kan şekerinizin normal düzeyin üstünde bulunması durumunda, sizde gestasyonel şeker hastalığı var demektir. »» aile geçmişinde 2. tip şeker hastalığı bulunması ya da gestasyonel şeker hastası olan birinci derece akrabasının (anne ya da kız kardeş) bulunması »» sağlıklı beden ağırlığının üstünde bulunanlar »» geçmişte, yüksek düzeyde kan şekeri olanlar »» Aborijin ya da Torres Strait Adalı geçmişinden olanlar »» Melanezya’lı, Polinezya’lı, Asya’lı ya da Orta Doğu’lu geçmişinden olanlar »» önceki gebeliğinde gestasyonel şeker hastalığı geçirmiş bulunanlar »» polikistik over sendromu olanlar »» daha önce büyük boy bebek doğurmuş olanlar (4.5kg’ın üstü ağırlığında) Gestasyonel şeker hastalığı nasıl tanılanır? »» bazı tür antipsikotik ya da steroit ilaçlar kullananlar »» gebeliğin ilk yarısında çok hızla kilo almış olanlar. 6’nın 2’si GESTASYONEL ŞEKER HASTALIĞINI ANLAMAK Size gestasyonel şeker hastalığı tanısı konulduğunda, yardımcı olacak sağlık uzmanları bulunmaktadır. Gestasyonel şeker hastalığının yönetimi neden önemlidir? Gestasyonel şeker hastalığı nasıl yönetilir? Gebelik sırasında kan şekeri düzeylerinin yüksek olması durumunda, glikoz plasenta kanalıyla bebeğe geçer ve bundan sonra bebek de ekstra ensülin üretir. Bu, bebeğin fazla büyümesine neden olur ve erken doğum riskini artırır ya da Sezaryen ile doğum yapılmasını gerektirir. Size, gestasyonel şeker hastalığı tanısı konulduğunda, bu hastalığı yönetmeniz için yardımcı olabilecek sağlık uzmanları bulunmaktadır. Bunlar, uzman doktorlar, şeker hastalığı eğitmenleri ve beslenme uzmanlarından oluşur. Bu kişiler, kan şekeri düzeylerinizin hedeflenen sınırlar içinde tutulmasının sağlanmasına yardımcı olmak için sizinle birlikte çalışabilirler. Bu, siz ve bebeğiniz için en iyi sonucun elde edilmesini sağlayacaktır. Doğumdan sonra bebeğin, düşük düzeylerde kan şekeri (hipoglisemi) riski daha artabilir. Bunun nedeni, bebeğin annesinden aldığı glikozun artık kesilmiş olması ancak, kan şekeri düzeylerinin düşürülmesini sağlayan ensülin üretimini sürdürmekte olmasıdır. Ayrıca, gestasyonel şeker hastalığı bulunan kadınlarda, gebelik döneminde yüksek tansiyon oluşma riski de artar. Gestasyonel şeker hastalığı, aşağıda açıklanan beslenme planı, düzenli bedensel etkinlik ve kan şekeri düzeylerinin izlenmesi ile yönetilir. Bu düzenleme, sağlıklı bir gebelik için kan şekeri düzeylerinin hedeflenen sınırlar içinde tutulmasının sağlanmasına yardımcı olacaktır. Ayrıca, gebeliğinizde beden ağırlığınızı yönetmenize de yardımcı olacaktır. Bazı kadınlar ayrıca, gestasyonel şeker hastalığının yönetimine yardımcı olmak amacıyla, metformin olarak bilinen ilaca ve/ya da ensülin enjeksiyonlarına gerek göstereceklerdir. 6’nın 3’ü GESTASYONEL ŞEKER HASTALIĞINI ANLAMAK Sağlıklı beslenme Sağlıklı beslenme, kan şekeri düzeylerinizin hedeflenen sınırlar içinde tutulmasına yardımcı olmak ve gebelikteki tüm besin gereksinimlerinizi ve sağlıklı bir gebelik sırasında beden ağırlığı artışını sağlamanız için önemlidir. Gestasyonel şeker hastalığı için iyi beslenme, karbonhidratlı gıda maddelerinin doğru türlerini ve miktarını seçmeyi, yüksek düzeyde doymuş yağ içeren gıda maddelerini sınırlamayı ve çeşitli besleyici gıda maddelerini yemeyi içerir. Karbonhidratlı gıda maddelerinin doğru tür ve miktarını seçin Karbonhidratlı gıda maddeleri, özellikle gebelikte olmak üzere, bedeniniz için önemli bir enerji kaynağıdır. Bu maddeler, ekmekler ve kahvaltı gevrekleri, hububat, nişastalı sebzeler, meyve, bakliyat, yoğurt ve sütü içerir. Kan şekeri düzeylerinizi yönetmek için, karbonhidratlı gıda maddelerinin doğru türünü ve miktarını yemeniz gerekir. Her yemekte ve yemek aralarında çerez alırken, bir miktar karbonhidratlı gıda maddesi yiyin. En iyi seçenekler, yüksek düzeyde lif içeren ve düşük glisemik endeksi (GI) olan gıda maddeleridir. Düşük GI’lı karbonhidratlar, yoğun tahıl taneli/ tohumlu ekmek, yulaf ezmesi, doğal müsli, makarna, düşük GI’lı beyaz ya da kahverengi pirinç, süt, yoğurt, bakliyat ve meyvelerin çoğunu içerir. Karbonhidrat içeren yiyecekleri üç öğün yemeğinize ve iki ya da üç ara öğüne bölün. Bu, kan şeker düzeyini amaçlanan düzeyde tutmanıza yardımcı olacak ve enerji düzeyinizi sürdürecektir. Herhangi tek bir öğün içinde yüksek miktarda karbonhidratlı yiyecekler yemek kan şeker düzeyinizin çok yükselmesine yol açabilir. Beslenme uzmanınız sizin için doğru miktarlardaki karbonhidratlarla ilgili bilgi verebilir. Meşrubat, konsantre meyve şurubu, kek, bisküvi ve şekerleme gibi beslenme değeri düşük, yüksek oranda şeker eklenmiş yiyecek ve içeceklerden kaçının. Doğmuş yağ içeren yiyecekleri sınırlayın Yağsız etler, derisi çıkarılmış tavuk, az yağlı süt ürünlerini tercih ederek, paket servis ve işlemden geçmiş yiyeceklerden kaçınarak, doymuş yağları daha az yiyin. Zeytin yağ ya da kanola yağı, tuzsuz kuru yemiş, tohumlar ve avokado gibi sağlıklı yağları küçük miktarlarda yiyin. Beslenme değeri yüksek çeşitli yiyecekler yiyin Gebeliğiniz sırasında, bebeğinizin büyümesine yardımcı olmak için, bedeniniz kalsiyum, demir, folik asit gibi ekstra besinlere gerek duyar. Sebze, meyve, yağsız et, az yağlı süt ürünleri ve tam tahıllı ekmek ve kahvaltılık gevrekler (cereal) dahil beslenme değeri yüksek çok çeşitli yiyecekler yemeniz ek beslenmeyi sağlamanıza yardımcı olabilir. Gebelik sırasında yiyecek güvenliği önemlidir ve işlemden geçirilmiş etler, pişmemiş et, soğuk deniz ürünleri, çiğ yumurta, yumuşak peynirler ve önceden hazırlanmış sebze ve salatalar gibi yüksek risk içeren yiyeceklerden kaçının. Bir beslenme uzmanı, gebelik sırasında beslenme ihtiyacınız, yiyecek güvenliği ve gestasyonel şeker hastalığı için sağlıklı beslenme ile ilgili bilgi verebilir. 6’nın 4’ü GESTASYONEL ŞEKER HASTALIĞINI ANLAMAK Bedensel etkinlik Bedensel etkinlik, kan şeker düzeyinizi ve gebeliğiniz sırasında kilo alımınızı yönetmenize yardımcı olabilmesinin yanısıra bebeğinizin doğumu için formda olmanızı da sağlar. Mide ekşimesi (reflü), kabızlık ve bel ağrısı gibi gebelik belirtilerini yöneten diğer yararları da bulunmaktadır. Gebeliğiniz sırasında herhangi bir bedensel etkinliğe başlamadan ya da sürdürmeden önce doktorunuzla konuşun. Gestasyonel şeker hastalığınız olması durumunda her gün etkin olmaya çalışmak önemlidir. Yüzme, tempolu yürüyüş, gebelik yogası ya da pilates ve suda form dersleri bu etkinlikler arasında yer alabilir. Özellikle ensülin almanız durumunda, egzersizlerin kan şeker düzeyiniz üzerindeki etkileri ile ilgili şeker hastalığı eğitmeniniz ile konuşun. Kan şeker düzeylerinin izlenmesi Kan şekerinin izlenmesi, gestasyonel şeker hastalığı yönetiminin önemli bir bölümüdür. Bir şeker hastalığı eğitmeni, kan şekeri ölçüm cihazı kullanarak kan şeker düzeylerinizi nasıl kontrol edebileceğinizi gösterebilir ve gebelik sırasında amaçlanan düzeylerle ilgili bilgi verebilir. Kan şeker düzeylerini ölçmenin en yaygın zamanları sabah uykudan kalktığınızda (aç karnına) ve yemeklerden bir ya da iki saat sonradır. Daha farklı zamanlarda da kan şekerinizi ölçmeniz önerilebilir. Kan şekerinin düzenli izlenmesi, yiyeceklerin ve bedensel etkinliklerin kan şeker düzeyleri üzerindeki etkisini anlamanıza yardımcı olur. Şeker hastalığı uzmanlarınızın kan şeker düzeylerinde nasıl bir patern oluştuğunu görmenize yardım etmeleri için, kan şekeri ölçüm sonuçlarını bir günlüğe kaydedin. Kan şeker düzeyinizin amaçlanan hedefin dışına çıktığında da ne yapmanız gerektiği konusunda size tavsiyede bulunurlar. Kan şekerinin izlenmesi, gestasyonel şeker hastalığı yönetiminin önemli bir bölümüdür. İlaçlar Kan şeker düzeyinizin amaçlanan hedefin üstünde olması durumunda, gestasyonel şeker hastalığını yönetmenize yardımcı olması için ilaç almanız gerekebilir. Şeker hastalığı ilaçlarının çoğu gebelik sırasında kullanmak için uygun değildir ancak metformin adlı bir ilaç uygun bulunabilir. Bazı kadınların kan şeker düzeylerini amaçlanan hedefte tutmaları için ensülin enjeksiyonlarına ihtiyaçları olabilir. Bu bebeğinize zarar vermez. Ensüline ihtiyacınız olması durumunda, şeker hastalığı eğitmeniniz kendinize nasıl iğne yapacağınızı öğretir. Ensülin dozlarınızın da düzenli olarak gözden geçirilmesi gerekir. Gebelik sırasında kilo alımı Bebeğiniz geliştikçe gebelik sırasında kilo almanız normaldir. Ne kadar kilo almanız gerektiği, gebeliğinizden önceki beden ağırlığınıza dayalıdır. Gebelik sırasındaki sizinle ilgili kilo alımı hedefleri için sağlık uzmanınızla görüşün. 6’nın 5’i GESTASYONEL ŞEKER HASTALIĞINI ANLAMAK Gestasyonel şeker hastalığınıza kim yardımcı olabilir? Gestasyonel şeker hastalığının yönetimi siz, aileniz ve sağlık uzmanlarını içeren bir ekip çalışmasıdır. Aşağıda açıklanan şekilde, size yardımcı olabilecek bir çok farklı sağlık uzmanı bulunmaktadır: »» endokrinolog (şeker hastalığı uzmanı) »» kadın doğum uzmanı 2. tip şeker hastalığınızın oluşması durumunda, özellikle gelecek gebelikler planlıyorsanız, erken teşhis ve yönetim sağlığınız için önemlidir. Gestasyonel şeker hastalığı olan kadınların dünyaya getirdiği bebekler de ayrıca çocukluk dönemi obezlik ve yaşamlarının ilerisinde de 2.tip şeker hastalığı riski içerirler. Bu riskin azaltılması için tüm ailenin aktif bir yaşam sürmesi ve sağlıklı beslenmesi önemlidir. »» belge sahibi şeker hastalığı eğitmeni ya da şeker hastalığı pratisyen hemşiresi »» onaylı bir pratisyen beslenme uzmanı Daha fazla bilgi »» onaylı bir egzersiz fizyologu ya da fizik tedavi uzmanı »» genel pratisyen doktorunuz »» ebe. Bebeğiniz doğduktan sonra Bebeğinizin doğumundan sonraki 6-12 hafta içinde (ya da bu süreden sonra mümkün olan en kısa zamanda), bir oral glikoz tolerans testi (OGTT) almanız önerilecektir. Bu test kan şeker düzeyinizin normale dönüp dönmediğini saptamak için uygulanır. Ayrıca, risk etmenlerinize dayalı olarak, 2.tip şeker hastalığı için bir ile üç yıl arasında tekrar kontrol edilmeniz gerekir. Daha fazla bilgi için doktorunuza danışın. Gestasyonel şeker hastalığı gelecekteki gebelikler sırasında da tekrarlayabilir ve 2.tip şeker hastalığının oluşma riski yüksektir. Bu riski aşağıda belirtilen şekillerde azaltabilirsiniz: »» sağlıklı bir beden ağırlığında olmak »» sağlıklı beslenme seçimleri »» her gün bedensel etkin olmak. NDSS ve siz Size gestasyonel şeker hastalığı teşhisi konulmuş olması ve Şeker Hastalığı Ulusal Hizmetler Projesine (NDSS) katılmanız durumunda Caring for yourself and your baby (Kendinize ve bebeğinize bakmanız) adlı bir kitap size gönderilecektir. Bebeğinizin doğumundan sonra, şeker testlerini hatırlatan düzenli mektuplar ve sağlıklı yaşam biçimi bilgilerinin yanısıra, Life after gestational diabetes (Gestasyonel şeker hastalığından sonra yaşam) adlı bir diğer kitap daha size gönderilecektir. Bebeğinizi emzirmenizin kısa ve uzun dönemli sağlıkla ilgili birçok yararları bulunmaktadır. Emzirme tüm bebekler için tavsiye edilmektedir. NDSS şeker hastalığınızı yönetmenizde size yardımcı olur. Bu yardımlar arasında, şeker hastalığı yönetimi ile ilgili tavsiyelerde bulunan Bilgi hattı ve internet sitesi, NDSS ürünleri ve şeker hastalığınızın yönetimini daha iyi öğrenmeniz için bir dizi destek programları bulunmaktadır. Haziran 2016 tarihinde yayımlanmıştır Bu bilgi metni, yalnızca rehberlik amacıyla hazırlanmış bulunmaktadır. Bu metin bireysel tıbbi tavsiyelerin yerini almamalıdır ve sağlığınız ile ilgili herhangi bir kaygınızın ve daha başka sorularınızın bulunması durumunda, sağlık uzmanınız ile irtibat kurmanız gerekir. 6’nın 6’sı
