3. Soyolojik Soru Sorma ve Cevaplama

Soyolojik Soru Sorma ve Cevaplama
Lütfi Sunar
Sosyolojiye Giriş / 3. Ders
Bilgi Türleri
Thomson ve Hickey’e göre beş tür bilgi mevcuttur:
1.
Sınama yanılma yoluyla elde edilen deneyim (experience). bilgiyi edinmenin en
yaygın yoludur.
2.
bir kuşaktan digerine geçen toplumsal pratikler olarak kültürel gelenek.
3. Kişisel deneyimlerle dogrulanamayan hakikat olduguna iman edilen inançlar
(faith) hemen hemen her kültürde, bilginin en önemli kaynaklarından birisidir.
4.
Belli alanlarda uzman olarak kabul edilen insanların sahip oldukları bilgi
otoritedir.
5. Dogrudan ve sistematik yoldan elde edilen ampirik kanıtları temel alan bilim.
Bilimsel Bilginin Farkları
• Gelenek, inanç ve otoriteden farklı olarak bilimsel bilgi, somut
deliller ve ampirik doğrulama talep eder.
• Bilim adamlarının hedefi, mümkün olduğu kadar nesnel ve
sistematik bir biçimde, verileri gözlemlemek, ölçmek ve
yorumlamaktır.
• Bilim, olayları anlamak için, sebep-sonuç ilişkisi üzerine kurulur.
Bilimsel Araştırmanın Amacı
1. keşif (exploration)
2. betimleme (descriptive)
3. açıklama (explanation)
Araştırma Türleri
1. Keşfedici araştırmada araştırmacı yeni olanı veya konuyla ilgili daha
derinlerde olanı öğrenmeye çalışır. «Burada neler oluyor?» sorusunu sorar.
2. Betimleyici araştırmada araştırmacı teorik sorunlarla ilişkili bir biçimde
incelediği olguların açık ve kapsamlı bir fotoğrafını çekmek ister. Bu bir tür
durum tespiti araştırmasıdır. «Bu nedir?» sorusunu sorar.
3. Açıklayıcı araştırmada olguların betimlemesinin ötesine geçerek, onların
arasındaki nedensellik ilişkilerini ortaya koymak ister. «Neden bu oluyor?»
sorusunu sorar.
Sosyolojinin Ana Özellikleri
• Diğer bilimlerle birlikte sosyoloji beş ana özelliği paylaşır.
1. Sosyoloji, sistematik gözlemle elde edilen kanıtlara dayanır, ampiriktir.
2. Sosyoloji, hata ve önyargıları en aza indirmeye çalışır.
3. Sosyoloji, kamusal bir iştir. Sosyologların bulgularını ve metotlarını başkaları
değerlendirebilir ve bağımsız olarak test edebilir.
4. Sosyoloji genellemeler yapar. Böylece bilim adamları, sosyolojik araştırma ile
«özeldeki genele" ulaşmayı amaçlar.
5. Sosyologlar, birbiri ile ilişkili olguları ve teori üretmek için temelde yatan
prensipleri ararlar. Teori, sosyologların olaylan açıklama, anlama ve tahminde
bulunmalarına yardımcı olur.
Sosyolojik Sorular
Sosyologlar dört tip soru sorarlar
1. Olgusal (ampirik)— veri toplama
2. Karşılaştırmalı— bir toplum içinde veya farklı toplumlar arasında
bir sosyal bağlamı başkasıyla ilintilendirme
3. Gelişmeci — toplumların geçmiş ve bugününü karşılaştıran
4. Kuramsal — olguların anlamını yorumlayan
Ne oldu?
1990’lerde 30’larında ilk çocuklarını
doğuran kadınların sayısı arttı
Karşılaştırmalı
Soru
Bu başka bir yerde de
oldu mu?
Bu küresel bir olgu mudur? Ya da bu
sadece Türkiye’de mi gerçekleşti ya
da başka yerlerde de benzer olgular
var mı?
Gelişmeci Soru
Bu zaman içinde nasıl Zaman içinde çocuk doğurma
gerçekleşti?
örüntüleri nelerdir?
Kuramsal Soru
Bu olguyu ne meydana Kadınlar çocuk sahibi olmak için
getirdi, ne açıklar
neden 30’una kadar bekliyorlar?
Olgusal Soru
Araştırma Süreci
Araştırmanın yedi adımı:
1. Araştırma sorusunu belirleme
2. Kanıtları gözden geçirme
3. Sorunu daha görünür hale getirme
4. Bir desen/tasarım oluşturmaya çalışma
5. Araştırmayı gerçekleştirme
6. Sonuçları yorumlama
7. Bulguları raporlama
Nedenleri ve Sonuçları Anlama
Nedensellik – İlişkisellik
– Nedensellik doğrudan ilişkilerden çıkarsanamaz
• Nedensellik: bir olay ya da süreç diğerini doğurur
• İlişki: iki değişken arasında düzenli bir ilişki mevcuttur.
Nedenleri ve Sonuçları Anlama
Nedensellik – İlişkisellik (dvm)
Bir ilişkiyi tanımlayan bir etkiyi anlatırken şunları kullanırız:
– Bağımsız değişken: diğer bir değişken üzerinde etki
oluşturan değişken
– Bağımlı değişken: Etkilenen değişken
– Kontrol: Diğerlerinin etkisinin dışında olan değişken
Nitel ve Nicel Araştırma
Yöntemlerinin Temel Özellikleri
NİTEL ARAŞTIRMA
NİCEL ARAŞTIRMA
Gerçek olma/inanılır olma
İçsel geçerlilik
Uygulanabilirlik/
Transfer edilebilirlik
Dışsal geçerlik
Tutarlık/Tekrar edilebilirlik/Dayanılabilirlik Güvenilirlik
Tarafsızlık/Yansızlık/ Doğrulanabilirlik
Nesnellik
Nitel ve Nicel Araştırma Yöntemlerinin Farkları
NİCEL ARAŞTIRMA
NİTEL ARAŞTIRMA
Varsayım Açısından Farklar
Gerçeklik nesneldir
Gerçeklik oluşturulur
Asıl olan yöntemdir
Asıl olan çalışılan durumdur
Değişkenler kesin sınırlarıyla saptanabilir ve aralarındaki ilişki
Değişkenler karmaşık ve iç içe geçmiştir ve aralarındaki ilişkileri
ölçülebilir
ölçmek zordur
Araştırmacı olay ve olgulara dışarıdan bakar, nesnel bir tavır
Araştırmacı olay ve olguları yakından izler, katılımcı bir tavır geliştirir
geliştirir.
Amaç Açısından Farklar
Genelleme
Derinlemesine betimleme
Tahmin
Yorumlama
Nedensellik ilişkisini açıklama
Aktörlerin bakış açılarını anlama
Yaklaşım Açısından Farklar
Kuram ve hipotez ile başlar
Kuram ve hipotez ile son bulur
Deney, manipülasyon ve kontrol
Kendi bütünlüğü içinde doğal
Standardize edilmiş veri toplama araçları kullanma
Araştırmacının kendisinin veri toplama aracı olması
Parçaların analizi
Örüntülerin ortaya çıkması (pattern)
Uzlaşma ve norm anlayışı
Çokluluk ve farklılık anlayışı
Verilerin sayısal göstergelere indirgenmesi
Verilerin derinlik ve zenginlikleri içinde betimlenmesi
Araştırmacını Rolü Açısından Farklar
Olgu ve olayların dışında, yansız ve nesnel
Olgu ve olaylara dahil, öznel bakış açısı olan ve empatik
Nicel Araştırma Yöntemi
Nicel araştırma yöntemi pozitivist bilim paradigmasına dayanır:
– Gerçeklik basittir.
– Hiyerarşi düzenin ilkesidir.
– Evren mekaniktir.
– Gelecek ve yön belirlidir.
– Nedensellik ilişkisi.
– Değişim niceliksel ve birikim şeklindedir.
– Nedensellik zorunluluktur.
Nicel Araştırma Yöntemleri: Anketler
• Anketler belirlenmiş bir gruba verilen soru kağıtlarıdır
–Kapalı uçlu
–Açık uçlu
• Örneklem tüm grubun küçük bir kısmını ihtiva eder.
–Tesadüfi örneklem
–Tabakalı örneklem
–Küme örneklemesi
–Bilinçli (mantıki ya da yargısal) örneklem
Anket’in Avantajları
• yürütülmesi daha kolaydır.
• Kısa sürede çok geniş bir kitleye ve enformasyona ulaşılabilir
• Diğer yöntemlerin kullanılamadığı mahremiyet içeren konularda kullanılabilir.
• Yapılandırılmamış gözlemlerdeki bir çok önyargılardan kurtulmak mümkündür.
• Cevaplar kolaylıkla sayısallaştırılabilir
• Toplanan veriler, istatistiki yöntemlerle rahatlıkla kullanılabilir.
• Büyük gruplar çalışılabilir
• Araştırmacılar verileri toplamak için aracı istihdam edebilirler
Anket’in Dezavantajları
– Bulgular abartılı ya da şüpheli olabilir.
– Cevap vermeme derecesi yüksektir
Nicel Araştırma Yöntemleri: Deneyler
– Kontrol edilmiş koşullar altında hipotezleri test etmektedir
– Avantajları
• Kolayca kontrol veya tekrar edilir
– Dezavantajları
• Sadece çok küçük bir grup test edilebilir
• İnsanlar deney koşullarında yapay davranabilirler
Nitel Araştırma Yöntemleri: Etnografi
– Etnografi insanları birincil elden çalışmadır
• katılımcı gözlem veya mülakat
• Araştırmacı toplulukla birlikte yaşar veya birlikte
vakit geçirir
Etnografi (dvm.)
– Avantajları
• Grup hakkında detaylı bilgi sağlar
– Dezavantajları
• Sadece küçük gruplarda işe yarar
• Araştırmacı grubun güvenini kazanmalıdır
• Araştırmacı perspektif kaybı yaşayabilir.
Diğer Araştırma Yöntemleri
– Yaşam tarihleri
• İnsanlar hakkındaki biyografik malzemeyi birleştirir
– Karşılaştırmalı araştırma
• Farklı toplumlardaki değişik grupları karşılaştırır
– Tarihsel Analiz
• Geçmiş olayları doğrudan yazılı kayıtlardan çalışır
Sosyoloji’nin Etkileri
– Sosyologlar toplumu sadece araştırmazlar, aynı zamanda onu
şekillendirirler
– Sosyolojik araştırma filtrelenmiştir
– Sosyolojik bilgi davranışı etkiler