Radyoterapi Teknikeri - E

F.Ü. SHMYO -2013
Tıbbi Görüntüleme Teknikleri
Selami SERHATLIOĞLU
KULLANILAN ALET VE MALZEMELER
 I. Tıbbi Görüntüleme Cihazları
 II. Radyoterapi Cihazları:
 III. Diğer Aksesuarlar
Tıbbi Görüntüleme Cihazları
 Röntgen cihazları,
 Ultrason,
 Nükleer görüntüleme (PET, PET –CT),
 Bilgisayarlı tomografi,
 MRG
 Radyodiyognostik, röntgen vb. cihazlar, -
Radyoterapi Cihazları
 Lineer Hızlandırıcı Cihazlar
 IMRT (Intensive Modulated Radiatiotherapy)
Doz Yoğunluk Ayarlı Radyoterapi
 Kobalt-60 teleterapi cihazı
 Brakiterapi cihazları
 Gamma Knife cihazı
 Simülatör cihazları
Uygulama yöntemine göre radyoterapi
teknikleri ve cihazları 2 gruba ayrılabilir:
 A - Eksternal radyoterapi (Teleterapi):
 B - İnternal radyoterapi (brakiterapi)
Eksternal radyoterapi (Teleterapi)
 Radyoaktif kaynak yada ışını hastaya gönderen ana
bölüm ile hasta arasında 80-100 cm gibi uzaklığın
bulunduğu radyoterapi tekniğidir.
 Bu tekniği uygulayan makineler de eksternal tedavi
(teleterapi) makineleri olarak adlandırılırlar.
Eksternal radyoterapi (Teleterapi)
 İnsan vücudunun herhangi bir bölgesinde
yerleşmiş bir tümör göz önüne getirildiğinde
tümöre ulaşmak için ışınlar cilt, cilt altı ve yolu
üzerindeki normal dokulardan geçmek
zorundadırlar.
 Derinde yerleşmiş ve geniş alan ışınlamasının
gerektiği (örneğin ana tümör ve/veya ilgili lenf
bezi yayılım alanları gibi) hemen tüm kanser
türlerinde kullanılabilirler.
Günümüzde derin yerleşimli
tümörlerin tedavisinde yaygın olarak
kullanılmakta olan eksternal tedavi
makineleri
 * Kobalt-60 (Co-60) cihazları,
 * Lineer hızlandırıcılardır.
Lineer hızlandırıcılar:
 Tedavi edici iyonize ışını elektrik enerjisini
kullanarak kendisi üreten, düzenleyen ve hastaya
gönderen makinelerdir.
 Kontrol devreleri ile ışının enerjisi
değiştirilebilmekte, üretilen elektronlar
hızlandırıldıktan sonra ya doğrudan hastaya
yönlendirilip elektron ışınlamalarında yada bir
hedefe çarptırılıp foton enerjisine dönüştürülerek
derin yerleşimli tümörlerin ışınlanmasında
kullanılmaktadır.
Lineer hızlandırıcılar enerji
düzeyine göre 2 gruba ayrılırlar
 1 - Düşük enerjili lineer hızlandırıcılar
 2 - Yüksek enerjili lineer hızlandırıcılar
Düşük enerjili lineer
hızlandırıcılar
 Derin doz özellikleri Kobalt-60 cihazlarına
benzeyen cihazlardır ancak ışının denetimi, saha
kenarlarındaki doz keskinliği yönünden Kobalt-60
cihazlarına belirgin üstünlük sağlarlar.
Yüksek enerjili lineer hızlandırıcılar
 Derin yerleşimli tümörlerinin kolaylıkla
ışınlanmasına imkan veren yüksek enerjili foton
üreten ve saha kenarlarındaki doz dağılım
üstünlüğünü sürdüren lineer hızlandırıcılardır.
 Günümüzün modern teknoloji ürünü yeni lineer
hızlandırıcılar düşük ve yüksek olarak 2 foton, 4 - 6
kademeli elektron enerjileri üretebilmekte, otomatik
olarak ışının dozu, kalitesi kontrol edilebilmekte, ek
donanımları aracılığıyla ışını kendisi
şekillendirebilmekte (“multi leaf collimator- MLC”,
radyoterapi alanlarının doğrulamasını (portal
görüntüleme) yapabilmektedirler.
Lineer hızlandırıcı, günümüz teknolojisinde
en modern external radyoterapi cihazıdır.
 Lineer hızlandırıcılarda foton ve elektron ile radyasyon
tedavisi uygulanabilmektedir.
 Foton ile ışının giriş alanındaki kritik dokulara daha az
hasarla derindeki hedef bölgeye etkin doz
verilebilmekte, değişik düzeylerdeki elektronlarla ise
derindeki kritik dokulara zarar verilmeden ışının
girdiği yüzeyden istenen derinliğe kadar etkin tedavi
yapılabilmektedir.
 Hareketlerinde birbirinden bağımsız 80-120yapraklı
kolimasyon sistemi (MLC) ile , standart ve konformal
radyoterapide kullanılan kurşun bloklamaya göre kritik
dokuların daha hassas ve emniyetli korunması
sağlanabilmektedir.
 Tedaviye girecek olgular, ilk olarak tomografi
ünitesine kabul edilir, burada tümoral bölgenin 1-35mm'lik tomografi kesitleri alınır.
 Tomografi kesitleri doğrudan Bilgisayarlı Planlama
ünitesine aktarıldıktan sonra Bilgisayarlı Planlama
Ünitesinde bu veriler üç boyutlu olarak
değerlendirilir.
 Çevre kritik dokularda en az, hedef bölgeye en
yüksek dozu sağlayan ışın saha ve enerjileri belirlenir,
verilerin konvansiyonel simülatörde kontrolü
yapıldıktan sonra lineer hızlandırıcı ile tedavi için
yönlendirilir.
 Lineer hızlandırıcıda hasta yatışı sonrası port filmi
çekilerek tedavi alımı uygunluğu doğrulandıktan
sonra tedavi başlatılır.
IMRT(Intensive Modulated Radiatiotherapy)
Doz Yoğunluk Ayarlı Radyoterapi
 Radyoterapide en son teknolojilerden biri Doz
Yoğunluk Ayarlı Radyoterapi lineer hızlandırıcı
cihazıdır.
 Dinamik ışınlama yapılabilmektedir. Böylece
tümörlü bölge ışınlarken sağlam dokular çok
daha iyi korunabilmektedir.
 Cihazda 6 ve 15 MV foton ışını ayrıca 4 ayrı
enerjide elektron ışını üretilmektedir. Böylece
hem derin yerleşimli, hem de yüzeyel yerleşimli
tümörler tedavi edilebilmektedir.
IMRT bugün için, radyasyon tedavisinde
gelinen en üst noktalardan biridir.
 Eski sistemlerde hedeflenen doz
yoğunluğunu elde edebilmek için daha geniş
emniyet marjları gerekirken tümör dışı
normal dokular da tedaviden daha çok
etkileniyordu. IMRT tekniğinde ise
radyasyon yoğunluğu demet boyunca
değiştirilmekte, hedef ve kritik organlar ve
istenen doz dağılımı tedavi planlama
bilgisayarına tariflenmekte ve çeşitli demet
kombinasyonları ile istenen optimal doz
dağılımı elde edilmektedir. Son yıllarda IMRT özellikle beyin tümörleri, başboyun tümörleri, meme kanserleri, prostat
kanserleri tedavisinde giderek artan oranda
kullanılmaktadır.
 IMRT ile hedef hacimde eski tip radyoterapiye
göre daha homojen doz dağılımı elde
edilirken, normal dokuların aldığı radyasyon
dozunda azalmaya bağlı olarak daha az
toksisite görülmektedir.
IMRT tedavisinin uygulaması;  Hastanın tedavi sırasında pozisyonunun
değişmemesi için her tedavi öncesinde
hastaya özel dijital port filmleri çekilerek,
varsa hastanın pozisyonundaki yanlışlıklar
düzeltilip hasta ondan sonra tedaviye
alınmaktadır.
 Tedaviler günlük yaklaşık 15 ila 30 dakika
arasında sürmektedir.
 Toplam kaç gün tedaviye girileceği hastanın
tanısına göre değişmekle birlikte, haftada 5
gün, toplam 8 haftaya kadar varan sürelerde
tedavi uygulanabilmektedir.
Kobalt-60 teleterapi cihazı
 Radyasyon kaynağı olarak Co-60 kullanan makinelerdir.
Kobalt-60, ortalama 1.25 MeV (megaelektronvolt) gamma
ışıması yapan ve yarılanma ömrü (aktivitesinin yarı değere
düşmesi için gereken süre) 5.26 yıl olan bir radyoaktif
maddedir. Sürekli ışıma yaptığı için kaynağın özel
yöntemlerle zırhlanması gerekir. Kobalt-60 makineleri 10
cm’ye kadar derinlikte yerleşmiş (= 20 cm hasta kalınlığı)
tümörlerin tedavisinde kullanılabilirler. Cilt dozları
yüksektir, saha kenarındaki doz dağılımları çok iyi
değildir. Tedavi planlamaları mutlaka bu özellikleri
gözönüne alınarak yapılmalı ve kalınlığı 20 cm’den fazla
olan hastaların özellikle karın, kalça bölgelerinde
yerleşmiş tümörlerinde diğer bir eksternal radyoterapi
cihazı olan lineer hızlandırıcılar kullanılmalıdır.
İnternal radyoterapi (brakiterapi)
 Radyoaktif kaynakların veya kaynak taşıyıcı aygıtların
vücuda ya da tümöre değecek, doğal vücut boşluklarına
yerleştirilecek veya tümörün içinde olacak şekilde
kullanıldığı radyoterapi yöntemidir. Günümüzde çapı 1
mm’nin altına indirilmiş minik kaynaklar kullanan
uzaktan yüklemeli (remote afterloading) sistemlerin
gelişmesi ve kullanılan kaynaktan uzaklaştıkça hızlı doz
azalması nedeniyle yakın komşuluğunda kritik organ
bulunan kanser yerleşim bölgelerinde eksternal
radyoterapi ile birlikte doz tamamlayıcı olarak (örneğin
rahim, rahim ağzı, bronş, meme, yumuşak doku
kanserlerinde), bazı göz tümörleri (koroidal malign
melanom), erken evre rahim, rahim ağzında yerleşmiş
kanserlerde tek başına küratif amaçla ya da ileri evre bazı
kanserlerde (bronş, safra yolu gibi) yakınmaları azaltmak
için kullanılabilir.
Gamma Knife
 Gamma Knife cihazı, beyin içi lezyonlarda etkili sadece.
Çıkarılamayan, çıkarılırsa büyük sıkıntı verecek
tümörlerde, tümörü cerrahi yerine radyocerrahi dediğimiz
yöntemle ortadan kaldırmak mümkün. Milimetrenin onda
biri kadar hassas ölçümlerle, sabitlenmiş bir kafanın üç
boyutlu görüntüleri alınıyor. Hedef belirleniyor. Gamma
Knife cihazından çıkan ışın o hedefe odaklanıyor.
Odaklandığı yerde çok yüksek doz yarattığı için sadece
tümörü tahrip ediyor.

Gamma Knife
 Gamma Knife, yerleşimi koordinatlarla kesin olarak
belirlenmiş hastalıklı beyin dokusunun (Tümör, damarsal
lezyonlar vb.) gamma ışınları ile yok edilmesini veya
büyümesinin durdurulmasını sağlayan tedavi biçimidir.
Sadece hastalıklı dokunun ışınlanması, normal beyin
dokusunun korunması ve milimetrik boyutta anatomik
seçicilik sağlaması nedeniyle klasik radyoterapiden çok
farklı ve çok daha gelişmiş bir tedavi yöntemidir.
Radyoterapiden farklı olarak bir seferde daha yüksek
dozda tedaviye imkan tanır.
Gamma Knife’ın etkili bir şekilde
kullanılabildiği alanlar şunlardır:

1. Beyin Tümörleri: köşe tümörleri, hipofiz tümörleri,
menengiomlar, kraniofarengiomlar, kordomalar, diğer
tümörlerin beyin metastazları ve birincil beyin tümörleri.
2. Beynin Damarsal Patolojileri
3. Fonksiyonel Bozukluklar: Trigeminal nevralji,
geçirilemeyen ağrı, Parkinson Hastalığı ve epilepsiler.
GAMMA KNIFE’IN AVANTAJLARI
• Gamma Knife beyin ile ilgili bozuklukların düzeltilmesi için tasarlanmış bir
cihazıdır.
• Tedavi edilen anormal dokular, etraflarındaki hayati yapılara zarar
verilmeden yüksek doz radyasyon alırlar.
• Hastalar tedavi sırasında belirgin acı ve rahatsızlık hissetmezler.
• Cerrahi yara açılmaması sayesinde kanama ve enfeksiyon riski yoktur.
• Tedavi özel durumlar hariç hastanede kalmayı gerektirmez. Hastalar ertesi
gün normal yaşamlarına dönebilirler.
• Gamma Knife teknolojisi tedavi şansı bulamayan veya açık beyin cerrahisinin
yüksek risk taşıdığı vakalarda hastalar yeni bir umut ışığı sunmaktadır.
• Tedavi maliyeti geleneksel cerrahiden %25–30 daha düşüktür.
Radyoterapi Teknikeri
 TANIM
Hastanın, hekim tarafından belirlenen vücut
kısımlarının filmini çeken, hastalara ışın tedavisi
uygulayan kişidir.
Radyoterapi Teknikerinin Görevleri
* Radyoterapi teknikeri radyasyon onkololojisi uzmanı
hekiminin gözetimi altında çalışır.
* Hastanın, doktoru tarafından belirlenen vücut
kısımlarının filmini çeker,
* Hastalığının tedavi planlaması aşamasında hastanın
gerekli radyolojik incelemelerini yapar.
Radyoterapi Teknikerinin Görevleri
* Işın tedavisi görecek hastaların gerekli aygıtlarını hazırlar,
* Tedaviyi uygular,
* Tedavi süresince hastanın durumunu kontrol eder,
* Kullandığı cihazların bakımını ve basit onarımlarını
yapar.