Kamu Yönetiminde Etik

KAMU
YÖNETİMİNDE ETİK
Kenan TOPCU
Sosyal Hizmet Uzmanı
Etik Eğiticisi
10/04/2017 ANKARA
ETİĞİ KONUŞMAK…


ETİĞİ KONUŞMAK KOLAY,
ETİK DAVRANMAK DAHA ZORDUR.
Etik:
İnsan tutum ve davranışlarının iyi-kötü ya da
doğru-yanlış yönden değerlendirilmesidir.
Doğru
İyi
Yanlış
Kötü
Kamu Yönetiminde Etik Davranış;
 Toplum çıkarlarını kendi çıkarları önünde
tutmak,
 Kendilerini mali bakımdan başkalarına
bağımlı kılacak bağlantılara girmemek,
 Tarafsız olmak,
 Hesap verebilir olmak,
 Saydam, açık ve dürüst olarak bu ilişkileri
yaşatmak.
şeklinde tanımlanabilir.
Neden Etik Kamu Yönetimi



“Yolsuzluk”, “kötü yönetim” ve “çıkar
çatışması”başlıkları altında toplanabilecek
yozlaşmanın yaygınlık kazanması,
Halkın kamu bürokrasisine olan güveninin
sarsılması
ve
kamu
yönetiminin
saygınlığının kaybolması nedeniyle,
Halkın, devlete olan güvenini yeniden
kazanmak ve kamu yönetimini; saygınlık
kazandıracak
işleyişe
kavuşturmak
ihtiyacından dolayı ETİK KAMU YÖNETİMİ.
Kamu Görevinde Etik
Neden Önemlidir ?
Kamu görevlisi
* kamu adına,
* kamu yararı için,
* kamunun verdiği yetkilerle,
İş görür
Kamu hizmetleri, vatandaşların vergileriyle
yerine getirilmektedir. Vatandaşlar, düşük
maliyetli
ve
kaliteli
hizmet
alma
beklentisiyle vergilerini kamu görevlisine
emanet etmektedir. Bu anlamda kamu
hizmeti bir “emanet”tir. Kamu görevlileri,
bu emanetin bilincinde olarak, kamu
hizmetlerini etkin, verimli ve dürüst bir
şekilde yürütmeli; görevlerini yerine
getirirken ve takdir yetkilerini kullanırken
mesleki etik ilke ve standartlara bağlı
kalmalıdır.
UYGULAMADA NELERLE KARŞILAŞIYORUZ
Türkiye, OECD′nin yabancı kamu
görevlilerine rüşvet verilmesini
engelleyen Rüşvetle Mücadele
Sözleşmesi′ni 2000 yılında kabul
etmiş ve aynı yıl uygulamaya
geçmiştir.
Uluslararası alanda yolsuzluklarla
mücadele ve şeffaflığın geliştirilmesi
amacıyla faaliyet gösteren sivil toplum
kuruluşu olan Uluslararası Şeffaflık
Örgütü’nün
2015 Yılı Yolsuzluk
Algılama Endeksi raporuna göre;

176 ülke için, 12 uluslararası kurumun
yürüttüğü 13 araştırmanın bulgularına
dayanarak hazırlanan 2016 Yolsuzluk
Algı Endeksi; , uzmanlar ve iş
dünyasının kamu sektörüne ilişkin
yolsuzluk
algılarını
yansıtıyor.
Endeks′teki
metodoloji
ile
0-100
değerleri
arasında
bir
sıralama
gerçekleştirilmekte olup, “0” en yüksek
yolsuzluk algısı, “100” ise en düşük
yolsuzluk algısına karşılık geliyor.
Endekste kapsama dahil edilen 176
ülkeden endeks değeri en yüksek olan
Danimarka ve Yeni Zellanda 90 endeks
skoruyla birinci sırada yer almıştır. Bunu,
89 skorla Finlandiya takip etmektedir.
Yolsuzluk algısı yüksek olan ülkelerin,
genel olarak sosyal ve ekonomik
anlamda
da düşük gelişmişlik
düzeyine sahip olduğu söylenebilir. 12
endeks skoru ile Kuzey Kore, 11
endeks skoru ile Güney Sudan ve 10
endeks skoru ile Somali 176 ülke
arasında son sırada yer alan ülkelerdir.
Türkiye 41 endeks skoruyla 176
ülke
içinde
75.sırada
yer
almaktadır.
Türkiye
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Skor
Sıra
Değerlendirilen
Ülke Sayısı
4.1
4.6
4.4
4.4
4.2
49
50
45
60
64
58
61
56
61
54
53
64
163
180
180
180
178
183
176
177
175
“Bütün renkler aynı hızla kirleniyordu.
Birinciliği beyaza verdiler.”
Özdemir Asaf

İyi insanların doğru davranması için
yasaya lüzum yoktur. Kötü insanlar ise
yasayı çiğnemenin bir yolunu zaten
bulur.
PLATON (Eflatun)
d. MÖ 427 - ö. MÖ 347
Kötü yönetim ve yolsuzluklar
konusunda
dünyada
yaşanan
sorunlara paralel olarak, Türkiye’de
de kamu yönetiminde etik ile ilgili
konularda çalışmalar yapmak üzere
yeni bir yapı oluşturulmuştur.
Kamu Görevlileri Etik Kurulu,
08.06.2004 tarihli ve 25486 Sayılı
Resmi
Gazete’de
yayımlanarak
yürürlüğe giren 25.05.2004 tarih ve
5176 Sayılı “Kamu Görevlileri Etik
Kurulu
Kurulması
ve
Bazı
Kanunlarda Değişiklik Yapılması
Hakkında Kanun”la kurulmuştur.
Kurul’a 5176 Sayılı Kanunla
üç ana görev verilmiştir:
Etik ilkelerin belirlenmesi,
 Etik ilkelerin uygulanmasını
gözetmek,
 Kamuda etik kültürünü yerleştirmek
üzere çalışmalar yapmak veya
yaptırmak ve bu konuda yapılacak
çalışmalara destek olmak.

Bu Kanun; genel bütçeye dahil daireler, katma
bütçeli idareler, kamu iktisadi teşebbüsleri,
döner sermayeli kuruluşlar, mahalli idareler ve
bunların birlikleri, kamu tüzel kişiliğine haiz
olarak kurul, üst kurul, kurum, enstitü,
teşebbüs, teşekkül, fon ve sair adlarla kurulmuş
olan bütün kamu kurum ve kuruluşlarında
çalışan; yönetim ve denetim kurulu ile kurul, üst
kurul başkan ve üyeleri dahil tüm personeli
kapsar.
Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet
Meclisi üyeleri, Bakanlar Kurulu üyeleri, Türk
Silahlı Kuvvetleri, yargı mensupları ve
üniversiteler hakkında bu Kanun hükümleri
uygulanmaz.
Kamu Görevlileri Etik Kurulu:
Bakanlar Kurulu, bu Kanun kapsamındaki
konulardaki her türlü kararları almak ve
uygulamak üzere;
a)Bakanlık görevi yapmış olanlar arasından
bir üye,
b)İl belediye başkanlığı yapmış olanlar arasından
bir üye,
c)Yargıtay, Danıştay, Sayıştay üyeliği görevlerinden
emekliye ayrılanlar arasından
üç üye,
d) Müsteşarlık, büyükelçilik, valilik, bağımsız ve
düzenleyici kurul başkanlığı görevlerinde bulunmuş
veya bu görevlerden emekliye ayrılanlar arasından
üç üye,
e)Üniversitelerde rektörlük veya dekanlık görevlerinde
bulunmuş öğretim üyeleri veya bunların emeklileri
arasından
iki üye,
f)Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında en
üst kademe yöneticiliği yapmış olanlar arasından
bir üye,
olmak üzere toplam onbir üyeyi biri Başkan olmak
üzere seçer ve atar.
Kurulu üyeleri:






Kurul Üyeleri 4 yıllığına seçilir,
Tekrar seçilebilirler,
Kural olarak görevden alınamazlar,
Boşalan bir üyeliğe seçilen üye kalan süreyi
tamamlar,
Arka arkaya 3 veya bir yılda toplam 10
toplantıya katılmamaları halinde istifa etmiş
sayılırlar,
Toplantı başına memur maaş katsayısının
3000 gösterge rakamı ile çarpımı miktarında
huzur hakkı alırlar.
13 Nisan 2005 tarih ve 25785 sayılı
‘Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri
İle Başvuru Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelik’,
….. vatandaşlarla ilişkiler ile kamu
personelinin ve kaynaklarının yönetimi
gibi konular da dahil olmak üzere, kamu
görevlilerinin görev ve sorumluluklarını
yerine getirirken, oynadıkları rol ve
davranışları düzenleyen etik ilke ve
değerleri genel olarak tanımlar.
Türkiye’de “Kamu Görevlileri Etik Sözleşmesi”,
Kamu görevlilerinin izlemesi gereken ve
kişisel çıkarlardan daha önde geldiği
kabul edilen kurumsal değerlerin
çerçevesini çizer.
Kamu hizmetinin herhangi bir
kişisel çıkarın üzerinde ve kamu
görevlisinin toplumun hizmetinde
olduğu bilinci ve anlayışıyla;
Halkın
günlük
yaşamını
kolaylaştırmak, ihtiyaçlarını en
etkin, hızlı ve verimli biçimde
karşılamak, hizmet kalitesini
yükseltmek
ve
toplumun
memnuniyetini artırmak için
Görevimi insan haklarına saygı,
saydamlık, katılımcılık, dürüstlük,
hesap verebilirlik, kamu yararını
gözetme ve hukukun üstünlüğü
ilkeleri
doğrultusunda
yerine
getirmeyi,
Dil, din, felsefi inanç, siyasi
düşünce, ırk, yaş, bedensel engelli
ve cinsiyet ayrımı yapmadan, fırsat
eşitliğini engelleyici davranış ve
uygulamalara meydan vermeden
tarafsızlık
içerisinde
hizmet
gereklerine uygun davranmayı,
Kamu malları ve kaynaklarını
kamusal amaçlar ve hizmet
gerekleri dışında kullanmamayı
ve kullandırmamayı, bu mal ve
kaynakları israf etmemeyi,
Kamu Görevlileri Etik Kurulunca
hazırlanan yönetmeliklerle belirlenen
etik davranış ilke ve değerlerine bağlı
olarak görev yapmayı ve hizmet
sunmayı taahhüt ederim.
Baca eğri olsa da
duman düz çıkar.
ETİK İKİLEMLER


Kamu görevlilerinin günlük hayatlarında
sıklıkla
karşılaştıkları
ya
da
karşılaşabilecekleri pek çok etik ikilem
bulunmaktadır.
Etik ikilem, iki veya daha fazla yarışan
değerin çatışma halinde olmasıdır. Eğer,
çatışan bu değerlerden birisi korunursa,
diğeri korunamamaktadır ya da bir veya
daha
fazlasını
koruyabilmek
için,
diğerlerini göz ardı etmek zorunluluğu
bulunmaktadır.


Kamu yöneticilerinin karşılaştıkları birinci ikilem
türü, önlerindeki seçeneklerinin hiç birisinin tam
manasıyla tatmin edici olmadığı, onların içinden
en az kötü ya da diğerlerine göre daha iyi olan
seçeneğin belirlenmesi durumudur.
Örneğin, yıkılan bir köprünün yenisinin yapılması
için açılan ihalede, ihaleye katılmak üzere
başvuran firmaların hiç birisi, tam anlamıyla
yeterli şartları taşımamaktadır. Ancak, yeni bir
ihalenin açılması için gerekli zaman yoktur ve
kararın bir an önce verilmesi gerekmektedir. Bu
durumda, kamu görevlisi, yeterli şartları
taşımayan firmalar içinde, diğerlerine göre en
iyisini seçmek durumundadır.


İkinci ikilem türü, seçeneklerin birden fazlasının
ya da tamamının kendi başına iyi olduğu ve
birisinin seçilmesi durumunda diğerinden
vazgeçilmesinin gerektiği bir durumdur. Burada
kamu görevlisi, ‘’en iyi’’ler arasında bir seçim
yapmak durumundadır.
Örneğin, bir kamu görevine atamada, aynı
okuldan ve aynı diploma derecesiyle mezun
olan ve yapılan sınavlarda da aynı performansı
gösteren iki aday arasından birsinin tercih
edilmesi, böyle zor bir seçimi gerektirmektedir.


Üçüncü ikilem türü, farklı kişi ve gruplar üzerinde
farklı etki ve sonuçlar doğurması muhtemel bir kararın
verilmesidir.
Örneğin, bir kamu arazisinin, özel sektöre yatırımı
teşvik amacıyla bedelsiz olarak tahsis edilmesi, bazı
yerel topluluk üyelerini çevre kirliliği açısından
rahatsız edebilecek, bazılarına da yeni iş imkanları
temin edebilecektir. Bazıları kararı ekonomik gelişme
yönünde olumlu olarak değerlendirirken, bazıları ,ise
kararı
yolsuzluk
olarak
nitelendirebilecektir.
Görüldüğü gibi, kamu görevlisi, muhtemel etkileri
bakımından bir çok farklı değerlendirmeye konu
olabilecek bir kararı, almak ya da almamakla karşı
karşıya kalabilmektedir.


Kamu görevlilerinin karşılaşabilecekleri son ikilem türü,
verecekleri kararın muhtemel sonucundan, kendilerinin
ya da yakınlarının olumlu ya da olumsuz ve/veya dolaylı
ya da dolaysız etkilenmeleri durumudur. Böyle bir
durumda, ‘’çıkar çatışması’’ söz konusu olmaktadır.
Yani, karar alıcının bireysel çıkarları ile genel anlamda
kamu çıkarı çelişmektedir. Bir kimsenin, kendi çıkarı
aleyhine bir karar verebilmesi son derece güçtür. Böyle
bir davranışı, ancak çok sağlam bir karaktere ve ahlaki
yapıya sahip bireyler sergileyebilir.
Örneğin, bir yöneticinin, kamunun yararına olarak kendi
arsasının da bulunduğu bir yerin kamulaştırılmasına
karar vermesi, böyle zor bir seçimi gerektiren bir
ikilemdir. Böyle durumlarda, ilke olarak, karardan olumlu
ya da olumsuz ve/veya dolaylı ya da dolaysız olarak
etkilenebilecek kamu görevlilerinin, karar verme
sürecine katılmamaları gerekmektedir.

Bir ihalede kontrol mühendisi olarak
görev yapan Bay (S), firma sahiplerine ait
tatil köyünde ailece ücretsiz tatile davet
edilmiştir. Bay (S), davete icabet ederek
ailece bir hafta ücretsiz tatil yapmıştır.
Tatil dönüşünde firmaya ait hakedişleri
kontrol ederken imalatlarda eksiklik
olduğunu tespit etmiştir. Bay (S)’nin nasıl
davranması gerekmektedir?
KAMU HİZMETİNDE ETİK İLKELER
Yönetmelik aşağıdaki etik davranış ilkelerini
belirlemiştir:
*Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti
bilinci.
* Halka hizmet bilinci.
* Hizmet standartlarına uyma.
* Amaç ve misyona bağlılık.
* Dürüstlük ve tarafsızlık.
* Saygınlık ve güven.
* Nezaket ve saygı.
* Yetkili makamlara bildirim.
* Çıkar çatışmasından kaçınma.
* Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla
kullanılmaması.
* Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı.
* Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı.
* Savurganlıktan kaçınma.
* Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan.
* Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık.
* Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu.
* Eski kamu görevlileri ile ilişkiler.
* Mal bildiriminde bulunma.
KÖKLER, GÖVDE VE DALLAR
ROLLER
MİSYON
DEĞERLER
Mutlu iken söz verme.
Üzgünsen cevap verme.
Öfkeliysen karar verme.
NE KADAR ETİK DAVRANIYORUZ?
(Aşağıdaki davranışları, kendi davranışlarınıza ve
yargılarınıza göre değerlendirin.)
DAVRANIŞ
1) Mesaiye genelde geç gelir, erken ayrılırım.
2) Mesleki bakımdan kendimi yetiştirir ve mevzuatı
güncel takip ederim.
İşimi yaparken mevzuatta tam açıklık olmadığı ve
3) takdir hakkımı kullanmam gerektiği durumda şahsi
ve işini yaptığım kişinin menfaatini değil, kamu
menfaatini esas alırım.
4) İş yerinde gereksiz yanan ampulleri söndürürüm.
Savurganlıktan kaçınırım.
Vatandaşların işlerini yaparken aynı gün bitebilecek
5) işlerini genelde bitirmem, gün tayin ederim.
Evet
Hayır
DAVRANIŞ
6) Siyasi düşüncelerini bildiğim, aynı görüşte olduğum
ve tanıdıklarımın işini diğer vatandaşların işinden
önce yaparım.
7) Bakanlığımızdan veya taşra birimlerimizden emekli
olanların işini diğer vatandaşlara göre ayrıcalıklı ve
hızlı yaparım.
8) Tanıdıklarıma eş, dost ve akrabalarıma işimde
ayrıcalık tanımıyorum.
9) Görev yaptığım il veya ilçede iyi tanınmayan
kişilerle oturur kalkar, onlarla birlikte olurum.
10) Hizmetlerimizden yararlananlara bazen kötü
davranıyorum.
Evet
Hayır
DAVRANIŞ
11) Mesai arkadaşlarımın etik dışı davranışlarını görüyorum
ama uyarmıyorum ve bir şey yapamıyorum..
12) Hizmetlerimizden yararlanan iş sahiplerinden dairemiz
ve kendim için bazı taleplerim oluyor. İhtiyaçlarımızı
karşılayanlara daha iyi davranıyorum. İşlerini daha hızlı
yapıyorum.
13) Amirlerime ve mesai arkadaşlarıma nazik ve saygılı
davranıyorum.
14) Dairede çalışırken vatandaşlar bana işle ilgili bir şey
sorarsa cevap vermem, onlarla kesinlikle ilgilenmem.
15) İş arkadaşlarımın, amirlerimin, vatandaşların etik dışı
davranışlarını veya yasa dışı, iş, işlem ve eylemlerini
yetkili makamlara bildiririm.
Evet
Hayır
DAVRANIŞ
16) Yaptığım bir iş sırasında tarafsız olamıyorsam, o
işteki görevimin başka bir arkadaşım tarafından
yapılması için durumu amirlerine bildiririm.
17) Görev yaptığım il ve ilçede kendimin ve ailemin
ihtiyacı için yaptığım alışverişlerde ismimi,
unvanımı belirterek esnafın bana, diğer kişilere
sağlamadığı indirimi yapmasını isterim.
18) İşini yaptığım vatandaşların her türlü hediye ve
bahşişi kabul ederim.
19) Meslektaşlarımızın dairelerimizde kitaplarının
satılmasına aracılık eder, yardımcı olurum.
20) Dairenin
telefonunu,
fotokopi
makinesini,
kâğıtlarını vb.lerini özel ihtiyaçlarımda kullanmam.
Evet
Hayır
DAVRANIŞ
21) Mesai saatleri içinde pek iş yapmam, işleri mesai
haricinde yaparım.
22) Bakanlığımızın gizli verilerini tanıdıklarıma
vermekten çekinmem.
23) Yaptığım her işin ve attığım her imzanın hesabını
verebilirim.
24) Rüşvet, menfaat, hediye, bahşiş teklif eden ve vereni
yetkili makamlara bildirir ve cezalandırılmasını
sağlarım.
25) Mal bildirimlerimi hesabı sorulur diye doğru
vermem veya eksik bildirimde bulunurum.
Evet
Hayır
ETİK DIŞI DAVRANMA
NEDENLERİ











Bilgisizlik
Dizginlenemeyen hırs
Devletten fon almak için yarışmak
Dikkatsizlik, disiplinsizlik
Soruşturma eksikliği, dikkatli bir
denetim sisteminin olmaması
Yetersiz eğitim
Hızlı yükselme hırsı
İdeolojik etkiler
Üstlerin aşırı ve oransız baskısı
Maddi ve manevi kazanç hırsı
Psikiyatrik bozukluklar
ETİK DIŞI DAVRANIŞLARI
HAKLILAŞTIRMA
BİÇİMLERİ
“Para her kapıyı açar diyenlerin para
için çalmayacakları kapı yoktur.”
Sir George Saville
1.Eğer gerekli ise etiktir
Bu tür bir yaklaşım, gerekli olma durumunun uygun
sayılmak için yeterli olacağı gibi yanlış bir
varsayıma dayanmaktadır
2. Sahte gereklilikler tuzağı
“gereklilik bir yorumdur, gerçeğin kendisi değildir”
3. Eğer yasal ve izin verilebilir ise,
uygundur
Etik davranış, minimum izin verileni değil,
maksimum kabul edilebilecek seçenekleri seçmeyi
gerektirir.
4. Bu işin bir parçası
İşini iyi yapmak isteyen dikkatli kişilerin genellikle
işlerinin etik boyutu ile yeterince ilgilenmedikleri
görülür.Oysa unuttukları şey, herkesin birinci işinin
iyi bir insan olmak olduğudur.
5. Sonuçta herkesin yararı sağlanacak
Etik dışı davranışını gerekçelendirme konusunda
rahatsızlık duyan kişiler, kendilerine yüce bir amaç
ararlar.
6. Bunu sadece senin için yapıyorum
Bu gerekçelendirme biçimi doğruluk ve saygı
değerlerine zarar verir.
7. Sadece ateşe ateşle karşılık
veriyorum
8. Kimse zarar görmeyecek:
Bir kimsenin; hiç kimsenin açıkça zarar görmedikçe
etik ilkelerini ihlal edilebileceğine inanması da yanlış
bir gerekçelendirme biçimidir.
9. Herkes aynı şeyi yapıyor:
Bu tür davranışlar doğru ya da yanlış normlardır, etik
normlar değildir.
10.”Kişisel olarak benim kazancım yok”sa
tamam
11. Hak ettiğimi alamıyorum:
Çok çalıştığını ve az kazandığını düşünen kişilerin
hizmetin gerektirdiği ücret dışında çeşitli kayırıcı
hizmetleri kabul etmeleri ya da bahşiş almaları
konusunda başvurdukları bir gerekçelendirme
biçimidir
12.Hala tarafsız olabilirim:
Size bir çıkar sağlayan kişi, bunun sizin yargılarınızı
hiçbir şekilde etkilemeyeceğine inanır mı ? Eğer
kendisine yardım edecek pozisyonda olmasaydınız bu
kişi size çıkar sağlamaya devam eder miydi?
Doğru şeyi yapmak için yanlış zaman
yoktur. H. Jackson Brown Jr.