Aman güneş çarpmasın!

Aman güneş
çarpmasın!
Yaz aylarının en büyük tehlikesi
güneş çarpması. Uzun süre
dışarıda güneş altında kalan
herkes tehdit altında.
En çok etkilenen grup
ise küçük çocuklar,
hamileler ve yaşlılar.
Güneş çarpmasından
korunmak için 11:00-16:00
saatleri arsında dışarıya çıkılmaması
öneriliyor. Bol sıvı tüketmek ve serin tutan
giysiler giymek de önemli...
SAĞLIK
NİL DEMİRCİLER
Yazın en güzel yanı güneşli günler ve açık
hava. Kışın kasvetinin üzerine herkes bir anda
kendini dışarı atıyor.... Ancak güneşe çıkarken
dikkat edilmesi gerekenler var. Çünkü halk arasında güneş çarpması olarak bilinen hipertermi
tadınızı kaçırabilir... Hipotermi, vücudun ısısını
ayarlayan mekanizmanın çalışmamasıyla birlikte
ortaya çıkıyor. Çok tehlikeli olabilecek şekilde
vücut ısısı yükselir.
Uzm. Dr. Elif Topçu, hipoterminin ölüme
varabilecek kadar ciddi sonuçlar doğurabileceğini bu nedenle hemen önlem alınması gerektiğini
söylüyor.
Özellikle çocukların, hamilelerin ve
yaşlıların güneşe çıkarken dikkatli olmaları
40 l İSMMMO YAŞAM
gerektiğini belirten Topçu, “Güneş çarpması vakit
kaybetmeden hemen tedavi altına alınmalıdır.
Tedavide ilk hedef vücut ısısının düşürülmesi,
ateşin kontrol altına alınması ve durumu tetikleyecek dış etkenlerden kaçınılmasıdır” diyor.
SIVI KAYBI YAŞANIR
Güneş çarpması, aşırı derecede ısıya ya da
güneşe maruz kalmaktan kaynaklanır. Normal
şartlarda, vücut ısıya maruz kaldığında anatomik
soğutma mekanizması devreye girer ve terleme
meydana gelir. Terleme vücudu soğutur ve ateşi
denetim altına alır. Ancak aşırı derecede ya da
uzun süre ısıya maruz kalındığında, bu sistem
kendini kapatır ya da düzgün işleyemez hale
gelir. Isı yükseldikçe, vücut ateşi doğru orantılı
olarak yükselir.
Güneş çarpmasının bir diğer nedeni de
dehidratasyon yani sıvı kaybıdır. Sıvı kaybında
vücut, terlemeyi sağlayacak sıvıyı bulamaz ve
ateşini düşüremez. Bu nedenle yoğun güneşe
maruz kalan kişilerin sıvı kaybının telafi edilmesi
de büyük önem taşıyor.
Güneş çarpmasının en klasik belirtileri
sıcak ve kuru deridir. Terleyememekten dolayı
deri kurur ve ısınır. Nabız hızla yükselir. Bulantı,
baş ağrısı ve baş dönmesi sıvı kaybıyla doğrudan
ilgilidir. Kaslara kramp girer ve kasılmalar
olur. Durum ciddileşirse halüsinasyonlar, kafa
karışıklığı ve bilinç kaybına kadar gidebilecek
tutarsız davranışlar olabilir. Bu tip vakalar
anında müdahale gerektirir.
Hasta sıcak ortamda aniden fenalaşır,
kendini halsiz ve yorgun hisseder, fenalaşma ve
düşürülmesi gerekir. Vücut ateşi şu
yollarla düşürülebilir: “Isıdan etkilenen
kişi hemen serin bir yere götürülmeli. Giysileri çıkarılmalı ya da en
azından gevşetilmeli. Kişi soğuk küvete
sokulmalı.
Vücut ısısının düşürülmesinde
buz torbaları ya da soğuk suya batırılmış temiz bir süngerin vücutta gezdirilmesi de işe yarayabilir. Eğer kişi soğuk
havlu ya da örtülerle sarılırsa, bu
yöntemle ilgili çok dikkatli olunmalı.
Çünkü ilk önce vücut ısısı düşse de,
örtüler ateşin yeniden yükselmesine
sebep olabilir. Dehidratasyon nedeniyle
meydana gelen çarpmalarda, sıvı,
tuz ve elektrolit seviyeleri ağız ya da
damar yoluyla verilmeli. Bu durum
ileri seviyede beyne kan gitmesini
engelleyebileceğinden acil müdahale
edilmesinde fayda var.”
ÇOCUK VE YAŞLILAR
Güneş çarpması konusunda
çocuklara ve yaşlılara daha çok
dikkat etmek gerekir çünkü sorun
dakikalar içinde ortaya çıkar. Özellikle
yazın öğle saatlerinde güneşe fazla
maruz kalmamak en iyi önlemlerden
biridir. Uzmanlar giysilerinizin rahat
vücudunuzun nefes almasına ve
terlemesine izin verecek biçimde hafif
kumaşlardan olmasına dikkat etmenizi
öneriyorlar.
Bol su içmeniz ve özellikle
hareket halindeyken, bu kurala
uyduğunuzdan emin olmanız da
koruma sağlar. Yanıklara karşı güneş
kremi kullanarak koruma sağlayabilirsiniz. Eğer sıcağa alışık değilseniz,
sıcak bir yere ilk gidişinizde kendinize
adaptasyon için zaman tanıyın. Güneşe
az ve kısa süreli olarak çıkmanız da
öneriliyor.
ŞU BELİRTİLERE DİKKAT
l Yüksek ateş
l Terleyememe
l Nabız hızlıdır
l Vücutta ağrı
l Susuzluk hissi
l Bilinç bulanıklığı
BUNLARI YAPIN
l Hasta gölge bir yere götürülmeli
l Hasta çok hızlı bir şekilde soğutulmalı
l Vücut sıcaklığını takip edilmeli, sıcaklık 38-39 dereceye
düşünceye kadar soğutmaya devam edilmeli
l Alkollü içecekler kesinlikle verilmemeli
l Bilinci ve davranışları normalse içecek bir şey verilmeli
l Eğer bilinci yerinde değilse içecek bir şey verilmemeli,
boğulmasına neden olabilirsiniz
l Kusuyorsa yan yüzükoyun yatırılmalı
l Çok acele tıbbi yardım çağrılmalı.
NASIL KORUNMALI
l Güneş çarpmasına karşı en etkili yol güneşten ve
sıcaktan korunmak
l Güneş altında fazla kalmayın, gün içinde saat 11.00
ile 16.00 saatleri arasında dışarıya çıkmamaya özen gösterin
l Sıcakta bol ve serin tutan ve açık renk giysiler giyin
l Bol bol sıvı gıdalar tüketin
SAĞLIK
şuur bulanıklığı dakikalar içinde ortaya
çıkar. Hastalığın bu ilk dönemine ‘sıcak
bitkinliği’ denir. Ateş 37.8 derece ve
üzerine çıkar. Tansiyon düşer, nabız
hızlanır, terleme olur. Kas krampları
ve kaslarda hassasiyet başlar. Bulantı
ve kusma ortaya çıkar. Baş dönmesi
ve sersemlik hali vardır. Bu şikayetler
dakikalar içinde gelişir, hasta kendini
koruyamaz ve yeterli su alamazsa
hızla kötüleşir.
Hastalığın ikinci dönemine
‘sıcak koması’ denir. Ateş, 40 derece
ve üzerine çıkar. Aşırı halsizlik ve bitkinlik vardır. Görme bozulur, uykuya
meyil artar. Şuur bulanıklığı, saçma
konuşmalar, delice davranışlar başlar.
Kişi koma halindedir, titrer ve kasılır.
Terleme yoktur. Cilt, kuru ve soluktur.
Nefes hızlı ve yüzeyseldir, tansiyon
yükselir. Bu tablo hayati tehlike taşır
ve acildir. Hastanın acil servise götürülmesi ve tıbbi yardım alması gerekir.
Basit bir örnek vermek gerekirse,
yazın güneş altındaki bir arabada
kalan kişi yaklaşık yarım saatte sıcak
çarpmasından hayatını kaybeder.
Küçük çaptaki güneş çarpmalarında durumu kendiniz de kontrol altına alabilirsiniz. İlk iş olarak güneşten
hemen uzaklaşın. Eğer üzerinizde kalın
giysiler varsa bunlardan kurtulun.
Soğuk, tuzlu ve şekerli bir içecek alın
yavaş yavaş için. Alkol ve kafeinden
uzak durun. Mümkünse soğuk duş
yapın ya da bir bezle yüzünüze, kollarınıza ve boynunuza soğuk kompres
uygulayın. Kan dolaşımını hızlandırmak için bacaklarınız yüksekte olacak
şekilde uzanın.
Güneş çarpması belirtileri,
nedenleriyle birbirine bağlı olduğundan tedavi de aynı yoldan gidecektir. Öncelikli olarak vücut ısısının
İSMMMO YAŞAM l 41