bellek

Kalbimdeki hatıralar ağzımdaki tatlar emosyon bellek ilişkisi Selçuk CANDANSAYAR Selçuk CANDANSAYAR
“Fizyoloji bilinmeden psikoloji bilinemez “ psikoloji bilinemez “
Zihin beden ikiliği Ruhsal süreçler ve psikopatolojiyi “psikolojik” ve/ya da “biyolojik” modeller aracılığıyla anlama ve açıklama çabalarının geçmişi Descartes’in beyin/zihin ayrımıyla başlamaz “ Tersine bu ayrımla sekteye uğrar. Tersine bu ayrımla sekteye uğrar.
Aristoteles “hissedebilmek ancak düşünmekle mümkün hissedebilmek ancak düşünmekle mümkün
olabilir” Bilinç zihinle aynı mıdır? • “Psişik olanın temeli bilinçli olmak değildir. Bilinç psişik olanın yalnızca niteliklerinden biridir. Üstelik kararsız ve aldatıcı bir niteliktir. • Psişik olan doğası her ne olursa olsun bilinçdışıdır ve bilgi ile sağladığımız her türlü doğal sürece benzer şekilde BİLİNEBİLİR. “ doğal sürece benzer şekilde BİLİNEBİLİR. “
Psikanalitik kuramın özü • İstek ile gerçek arasındaki çatışmanın duygu düşünce ve davranışı belirlemesi • Hayatım beni belirliyor ama nasıl? Hayatım beni belirliyor ama nasıl?
• • • • • algılamak, hissetmek, yorumlamak (düşünmek), karar vermek (düşünmek), eylemek Bellek
Zihin nasıl işler Zihin nasıl işler • Bu işlevler birbirinden bağımsız olarak ardı ardına gerçekleşen bir ardına gerçekleşen bir akış • Birbiri içine geçmiş, sürekli birbirini etkileyen ve değiştiren bir çalkantı çalkantı hali
Varkalım hayatta kalma • İnsan bir canlı organizma olarak hayatta kalmaya çabalar • Hayatta kalmak için kendisi dışındaki dünyayı; – bilmek, – anlayabilmek , – tepki verebilmek – ve o dünyada iş görebilmek zorundadır
ve o dünyada iş görebilmek zorundadır Emosyonun hayatiliği • Organizmanın uyaranlara verdiği ilk temel
Organizmanın uyaranlara verdiği ilk temel yanıt Uyaran yanıt korteks Hipotalamus alamus yavaş
Duyusal Talamus uyaran Çok hızlı Amigdala yanıt bellek • Hayatta kalabilmek hatırlayabilmekle mümkündür • Bellek öğrenmenin temelidir
Bellek öğrenmenin temelidir Bellek • Dış bir uyaranın etkisiyle emosyonların ortaya çıkması • Affektif açıdan yeterince yüklü emosyonların
depolanması • Davranışa etki Resimsel (iconic) bellek: • Saniyeden daha kısa sürer sürer. • Resimsel bellek dış uyaran duyusal uç organları aktive ettiğinde ve bu aktive olmuş alanların bilginin işlenmesine ve bir algıya neden olmasına yetecek yetecek sürede aktif durumda kalmalarıyla ortaya çıkar çıkar. • Resimsel belleğin bir örneği; retinadaki fotokimyasal değişiklikler nedeniyle oluşan ‘visual after‐image’lerdir ’lerdir.
Çalışma belleği • Kısa süreli bellek. • Sadece bir kaç dakika süreyle tutulan bilgiyi içerir. • İşleyen bellekte yer alan bilgi dengesiz bir durumdadır; yok olmasına olmasına veya güçlenip uzun süreli belleğe depolanmasına neden olacak
etkilere açıktır Bildirimsel (declarative) bellek: • Geçmiş deneyimlerin bilinçli olarak toplanmasını içeren bellektir bellektir. • Genellikle özgül olayları
olayları ve gerçekleri içerir. • Bilinçli olarak farkında farkında olduğumuz görüntüler, sesler, kokular, diyaloglar, düşünceler ve
imgeleri içerir. Bildirimsel bellek: • Semantik ve epizodik olarak
olarak ikiye ayrılır • Semantik bellek; genel (başbakan kim) ve kişisel (nerede doğdum) gerçekleri ve bilgileri depolar. • Epizodik belleK; otobiyografik otobiyografik bellek de denir; özgül olaylar için var olan olan bellektir (geçen yılki
doğum günüm gibi). Örtük/bildirimsel olmayan bellek: • Bilinçdışı ruhsal süreçlerdeki deneyimlerle ilişkilidir. • Örtük bellekte depolanan depolanan bilgiler bilinçdışı bir şekilde şu anki işlevlerimizi işlevlerimizi etkilerler. – primed bellek; şekil ve
ve formları, – emosyonel bellek emosyonları, – prosedural bellek beceri, alışkanlık ve rutinleri
içerir. ‘Hebb’in kuralı’ • Eğer iki nöron aynı anda elektriksel olarak aktive olursa,, – Aralarında otomatik olarak
olarak bir bağ gelişir. – İkisi arasında zayıf da olsa bir bağ varsa, aralarındaki sinapslar güçlenecektir. güçlenecektir – Uyarılmazlarsa bağ gelişmeyecek ya da var olan
bağ kopacaktır Duyarlılaşma • Tekrarlayan uyarılmalar sonucunda, aynı düzey uyarıya daha fazla cevap verme. • Erken dönemde nörotransmitter salınımında bir artışa neden olurken, • Uzun dönemde aynı uyarana maruz kalma sonucunda nukleustaki genler uyarılır, yeni proteinler transkripte olur ve yeni sinapsların gelişimi uyarılmış
uyarılmış olur. • Bu da benzer uyaranla karşılaşınca karşılaşınca neredeyse reflekse benzer bir otomatik cevabın ortaya çıkmasına
çıkmasına neden olacaktır.
psikanaliz • Örtük ve bildirimsel bellek arasındaki denge, bilinç dışı emosyonlar ve algılar aktive edildiği için örtük bellek lehine değişir ve aktarım tepkisi ortaya çıkar. • Bu aktarım sayesinde örtük olarak kodlanmış anılar, affektler, algılar, davranışlar ve yanıtlar anılar, affektler, algılar, davranışlar ve yanıtlar
ortaya çıkar Freud’un affekt kuramı • Yoğun bir affekt çocukluk çağında oluşmuş psişik bir travmadan kaynaklanır. psişik bir travmadan kaynaklanır.
• Bastırma Freud’un affekt kuramı • Eğer oluşan affekt aşırı derecede olumsuzsa, • veya retrospektif olarak bilinçli erişkin zihni için katlanamayacak kadar kötüyse, • affekte eşlik eden duygular davranışa dökülerek boşaltılamadıysa, • travmatik bellek oluşur.
travmatik bellek oluşur. Damassio affekt kuramı • Primer emosyonlar • Beyne algısal şekiller olarak ulaşan (örneğin; üzerine doğru gelen büyük bir hayvan veya yüksek sesli, ani bir çığlık gibi) dış uyaranlarla oluşur. – Amigdala ve anterior singulat korteksi aktive ederler. – Hipotalamus, spinal kord ve beyin sapı çekirdekleri gibi yapılar devreye girer ve tüm beyindeki nörotransmitterlerin salınımı etkilenir nörotransmitterlerin salınımı etkilenir
Damassio affekt kuramı • sekonder emosyonlar • Karmaşık bilinç imajlarından doğar. Bir kişi veya sosyal bir durumun anlamlı imajlarına verilen, spesifik, öğrenilmiş emosyonel cevaplardır. – Sekonder emosyonların somatik etkileri de amigdala ve anterior singulat korteks tarafından kontrol edilir. – Fakat, daha yüksek fonksiyonel bir yapı olan prefrontal kortekse de ihtiyaç duyarlar. prefrontal kortekse de ihtiyaç duyarlar.
Yeniden bilinçlilik • Bilinçli ve farkında olarak aynı anda çok sayıda işi bir arada yapamayız • Bilinç odaklanarak işgörebilen bir yapı • Farkında olarak gördüğümüz anladığımız ve eylediğimizden daha fazlasını farkında eylediğimizden daha fazlasını farkında
olmadan yapıyoruz Ne kadar farkındayız • Farkında olarak yaptığımızı düşündüğümüz hemen herşeye farkında olmadığımız hemen herşeye farkında olmadığımız
süreçlerin etkisi var.