PARDUS Kurumsal 2 Kullan.m K.lavuzu

A BCDE F
EED B ED
E
A B
BF
İçindekiler
1 Genel tanımlar – ürün bilgisi
7
1.1
İşletim Sistemi Nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
1.2
Linux Nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
1.2.1
Linux Dağıtımları . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
1.2.2
Özgür yazılım felsefesi / açık kaynak dünyası . . .
8
1.2.2.1
Açık Kaynak Kod ne demek? . . . . . .
8
1.2.2.2
Açık Kaynak / Özgür Yazılım ilişkisi . .
9
Özgür Yazılım Lisansları . . . . . . . . . . . . . .
9
Pardus Nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
1.2.3
1.3
2 Kullanıcılar için temel bilgiler
2.1
11
Masaüstü temel kavramları . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1
11
Kullanıcı / parola bilgileri ile sisteme girmek (Giriş
Yöneticisi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Kaptan Masaüstü . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
2.1.2.1
Fare Ayarları . . . . . . . . . . . . . . .
13
2.1.2.2
Panel Ayarları . . . . . . . . . . . . . .
13
2.1.2.3
Çoklu masaüstü
. . . . . . . . . . . . .
14
2.1.3
Öntanımlı Masaüstü . . . . . . . . . . . . . . . .
14
2.1.4
Panel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
2.1.4.1
Menü . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
2.1.4.2
Uygulama Simgeleri . . . . . . . . . . .
17
2.1.4.3
Sanal Masaüstü Çağrıcı . . . . . . . . .
17
2.1.4.4
Görev Çubuğu . . . . . . . . . . . . . .
18
2.1.2
1
İÇINDEKILER
2
2.1.5
2.2
2.3
2.4
2.1.4.5
Sistem Çekmecesi . . . . . . . . . . . . .
18
2.1.4.6
Saat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
Sistem Bilgileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
Dizin Hiyerarşisi
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
2.2.1
Doğrusal Hiyerarşi . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
2.2.2
Pardus’un sabit dizinleri . . . . . . . . . . . . . .
20
Belge ve dosyalarla çalışmak . . . . . . . . . . . . . . . .
21
2.3.1
Dosya yöneticisi: Konqueror . . . . . . . . . . . .
21
2.3.2
Dosya yöneticisi bileşenleri . . . . . . . . . . . . .
21
2.3.3
Gizli Dosyalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
2.3.4
Dosyaların sahipleri ve izinleri . . . . . . . . . . .
23
Dosya tipleri, uygulama ilişkilendirme yöntemleri . . . .
24
3 Yapılandırma ve Yönetim
3.1
25
Temel ihtiyaçların yapılandırılması . . . . . . . . . . . .
25
3.1.1
Masaüstü ayarları . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
3.1.1.1
Masaüstünü Yapılandırma . . . . . . . .
25
3.1.1.2
Panel Seçenekleri . . . . . . . . . . . . .
27
3.2
İnternet bağlantısını ayarlama . . . . . . . . . . . . . . .
28
3.3
Sistem Ayarları // TASMA . . . . . . . . . . . . . . . .
30
3.3.1
Bölgesel ve Erişilebilirlik . . . . . . . . . . . . . .
30
3.3.1.1
Erişilebilirlik . . . . . . . . . . . . . . .
30
3.3.1.2
Girdi Eylemleri . . . . . . . . . . . . . .
30
3.3.1.3
Tarih ve Saat . . . . . . . . . . . . . . .
31
3.3.1.4
Ülke/Bölge ve Dil
. . . . . . . . . . . .
31
Çevre Birimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
3.3.2.1
Fare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
3.3.2.2
Görüntü . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32
3.3.2.3
Klavye . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32
3.3.2.4
Klavye Kısayolları . . . . . . . . . . . .
32
3.3.2.5
Yazıcılar . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32
3.3.2
İÇINDEKILER
3.3.3
3.3.4
3.3.5
3.3.6
3.3.7
3.3.8
3
3.3.2.6
Klavye Düzeni . . . . . . . . . . . . . .
33
3.3.2.7
Sayısal Kamera . . . . . . . . . . . . . .
33
Görünüm ve Temalar . . . . . . . . . . . . . . . .
33
3.3.3.1
Açılış Ekranı . . . . . . . . . . . . . . .
33
3.3.3.2
Ekran Koruyucusu . . . . . . . . . . . .
33
3.3.3.3
Renkler . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
3.3.3.4
Stil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
3.3.3.5
Yazıtipleri . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
3.3.3.6
Arkaplan . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
3.3.3.7
Pencere Dekorasyonu . . . . . . . . . . .
34
3.3.3.8
Simgeler . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
3.3.3.9
Yazıtipi Kurucusu . . . . . . . . . . . .
35
İnternet ve Yerel Ağ . . . . . . . . . . . . . . . .
35
3.3.4.1
Güvenlik Duvarı Ayarları . . . . . . . .
35
3.3.4.2
Samba . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
3.3.4.3
Vekil Sunucu . . . . . . . . . . . . . . .
36
Kullanıcı Hesabı
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
3.3.5.1
Gizlilik . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
3.3.5.2
Parola ve Kullanıcı Hesabı . . . . . . . .
37
3.3.5.3
Şifreleme . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
Masaüstü Seçenekleri . . . . . . . . . . . . . . . .
37
3.3.6.1
Bileşen Seçici . . . . . . . . . . . . . . .
37
3.3.6.2
Çoklu Masaüstü . . . . . . . . . . . . .
37
3.3.6.3
Dosya İlişkileri . . . . . . . . . . . . . .
38
3.3.6.4
Paneller . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38
3.3.6.5
Görev Çubuğu . . . . . . . . . . . . . .
39
3.3.6.6
Pencere Davranışı . . . . . . . . . . . .
41
Ses ve Çokluortam . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
3.3.7.1
Sistem Bildirimleri . . . . . . . . . . . .
41
3.3.7.2
Tv Kartı Yapılandırması . . . . . . . . .
42
Sistem Seçenekleri . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
İÇINDEKILER
4
3.3.8.1
Açılış Yöneticisi
. . . . . . . . . . . . .
42
3.3.8.2
Disk Yönetim Arayüzü . . . . . . . . . .
42
3.3.8.3
Ekran Ayarları . . . . . . . . . . . . . .
42
3.3.8.4
Giriş Yöneticisi . . . . . . . . . . . . . .
43
3.3.8.5
Kullanıcı Yöneticisi . . . . . . . . . . . .
43
3.3.8.6
Servis Yöneticisi . . . . . . . . . . . . .
44
4 Uygulama Yönetimi
45
4.1
Yeni Yazılım Ekleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
4.2
Yüklü Yazılımı Kaldırma . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
4.3
Yazılım Güncelleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
5 Günlük Kullanım, Yazılım Çeşitliliği
5.1
İnternet araçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
5.1.1
Tarayıcılar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
5.1.1.1
Mozilla Firefox . . . . . . . . . . . . . .
49
5.1.1.2
Chromium . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
5.1.1.3
Konqueror . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
Sohbet uygulamaları . . . . . . . . . . . . . . . .
50
5.1.2
5.1.2.1
msn ile GoogleTalk aynı pencerede: Kopete 50
5.1.2.2
IRC’den vazgeçemeyenlere: Konversation
51
E-posta uygulamaları . . . . . . . . . . . . . . . .
51
5.1.3.1
Kmail / Kontact . . . . . . . . . . . . .
51
5.1.3.2
Thunderbird . . . . . . . . . . . . . . .
51
Çokluortam / Multimedya . . . . . . . . . . . . . . . . .
52
5.2.1
Film izleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52
5.2.1.1
Kodek dertsiz film keyfi: Kaffeine . . . .
52
5.2.1.2
Her bilgisayarın oynatıcısı: Mplayer . . .
52
Müzik dinleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52
5.2.2.1
Arşivcileriçin: Amarok . . . . . . . . . .
52
5.2.2.2
CD meraklıları için: KSCD . . . . . . .
53
5.1.3
5.2
49
5.2.2
İÇINDEKILER
5
5.3
CD/DVD yazdırma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
5.4
Fotoğraf ve Grafik Düzenleme . . . . . . . . . . . . . . .
53
5.4.1
Dijital fotoğraflar için: Digikam . . . . . . . . . .
53
5.4.2
Piksel tabanlı grafik editörü: Gimp . . . . . . . .
53
LibreOffice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
5.5.1
Metin belgeleri için: Writer . . . . . . . . . . . . .
54
5.5.2
Hesap tabloları, formlar için: Calc . . . . . . . . .
54
5.5.3
Sunumlar için: Impress . . . . . . . . . . . . . . .
54
Yardımcı araçlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
5.6.1
KDE Cüzdan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
5.6.2
Klipper - Pano aracı . . . . . . . . . . . . . . . .
55
5.6.3
Krename . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
5.6.4
KSnapShot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
5.5
5.6
6 Kurulum
57
7 Ekler: Linux ve Pardus hakkında bilgiler
63
7.1
Linux Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
7.2
Avantajlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
64
7.3
Linux’un kullanım alanları . . . . . . . . . . . . . . . . .
66
7.4
Pardus Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66
7.5
Neden Pardus? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
67
7.6
Pardus’un Hedefleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
7.7
Pardus Toplulukları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
6
İÇINDEKILER
Bölüm 1
Genel tanımlar – ürün bilgisi
1.1
İşletim Sistemi Nedir?
İşletim sistemi, bilgisayar donanımının doğrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve uygulama yazılımlarını çalıştırmaktan
sorumlu olan sistem yazılımıdır.
İşletim sistemi, üzerinde çalışan uygulamaların belleğe, disk ve diğer aygıtlara erişimini sağlar. Birden çok yazılım aynı anda çalıştığında kaynak
yönetimini yürüterek birbirleri ile çakışmamalarını sağlar.
Programlanabilir elektronik birçok alet üzerinde işletim sistemi ile tüketiciye sunulur. Sadece bilgisayarlar değil, telefonlar, modemler, ev tipi
eğlence setleri ve hatta kimi buzdolabı ya da fırınlar bile işletim sistemi ile
çalışır. Hatta bunların bir bölümü Pardus’ta kullanılan temel teknolojileri
paylaşmakta, Linux çekirdeği ile çalışmaktadır.
Masaüstü bilgisayarları (dizüstü bilgisayarlar, netbooklar ve hatta tablet
bilgisayarlar) kabaca üç popüler işletim sistemi ailesi çevresinde üretilen yazılımları kullanır. Microsoft Windows, Apple MacOS/iOS ve Linux/Unix dağıtımları.
Pardus üçüncü aileden, birçok farklı cihazda çalışabilen Linux ürünlerinden biri olarak hazırlanan,özgün bir altyapı ve küresel teknolojilerin
entegrasyonundan meydana gelen bir üründür.
1.2
Linux Nedir?
Linux en temel tanımla özgür bir işletim sistemi çekirdeğidir. Yani, bilgisayarda çalışan yazılımlar ve donanım arasındaki iletişimi sağlayan, donanımların nasıl işletileceği bilgisini (sürücüleri) barındıran, bu görevleriyle
7
8
BÖLÜM 1. GENEL TANIMLAR – ÜRÜN BILGISI
adı üzerinde, işletim sisteminin çekirdiğini oluşturan bileşendir. Linux,
bu çekirdeğin özel ismi olmanın yanında, “Linux dağıtımı” kavramının
gündelik hayatta kısaca anıldığı ismi olarak da yaygınlaşmıştır.
Bir işletim sistemi, donanım katmanındaki işlemleri yürüten çekirdeğin
yanı sıra (Pardus için Linux çekirdeği), programlara ilişkin işlevleri sağlayan kitaplıklar ve kimi temel araçların bütününden oluşur. Firmalara
ait, sahipli işletim sistemlerinde tüm bu bileşenler tek bir elde geliştirilerek yayınlanır, özgür yazılım dünyasında ise bu bileşenlerin ayrı ayrı
geliştiricileri, destekçileri, gönüllüleri bulunur.
1.2.1
Linux Dağıtımları
Bir Linux dağıtımı, kullanıcı açısından bakınca bir başka işletim sistemidir. Teknik ve topluluk süreçleri açısından bakınca, çekirdek olarak Linux,
temel kitaplık ve araçlarda açısından da büyük oranda GNU projesinin
ürünlerinden yararlanan, üzerinde bir masaüstü ortamı ve kullanıcı uygulamaları çalıştıracak şekilde tüm bileşenleri bir araya getiren bir yazılım
seçkisidir.
Bu bağlamda, Pardus da, en basit tabirle aslında bir Linux dağıtımıdır.
Bu bileşenlerden seçilen nitelikli yazılımlara, projenin ihtiyaçları doğrultusunda gerekli alanlarda yeni yazılımlar geliştirerek eklemeler yapıp, bu
yazılımlardan bütünlüklü, kararlı bir işletim sistemi meydana getirir.
1.2.2
Özgür yazılım felsefesi / açık kaynak dünyası
1.2.2.1
Açık Kaynak Kod ne demek?
Gerek bilgisayarlar üzerinde kullandığımız uygulamalar, gerek bu uygulamaların üzerinde çalıştıkları işletim sistemleri kodlanarak oluşturulan
ürünlerdir. Bu ürünleri bilgisayarınızda kullanmak için kaynak kodlara
ihtiyaç duymazsınız, ancak kaynak kodları görmeden bir yazılımın ne iş
yaptığını tam olarak bilemezsiniz. Eğer bir üretici yazılımının kaynak
kodlarını paylaşıyorsa yazılımı açık kaynak kodlu olarak nitelendirilir.
Kaynak kodu açık olduğu halde, özgür olmayan yazılımlar da vardır.
Özgür yazılım, lisanslar aracılığıyla belirli özgürlükleri güvence altına
alınmış projeler için kullanılan ve Pardus’un da model olarak tercih ettiği
bir yaklaşımı anlatır.
1.2. LINUX NEDIR?
1.2.2.2
9
Açık Kaynak / Özgür Yazılım ilişkisi
Açık kaynak kodlu uygulamaların kaynak kodlarına erişim, pratikte bu
kodları inceleme, üzerlerinde değişiklik yapma imkanları tanır. Özgür yazılım bu imkanları birer hak olarak garanti altına alır ve yapılan değişiklikleri tekrar dağıtmayı bunlara ekler. Özgür Yazılım Vakfı bir yazılımın
özgür olarak nitelendirilmesi için dört madde belirlemiştir:
→ Her türlü amaç için yazılımı çalıştırma özgürlüğü (özgürlük 0)
→ Yazılımın nasıl çalıştığını inceleme, istediğiniz şekilde çalışması için
değişiklik yapma özgürlüğü (özgürlük 1)
→ Yazılımın kopyalarını yeniden dağıtma ve toplumla paylaşma özgürlüğü (özgürlük 2)
→ Yazılımı geliştirme ve gelişmiş halini toplumla paylaşma özgürlüğü,
böylece yazılım toplum yararına geliştirilmiş olur (özgürlük 3)
Bir yazılım bütün kullanıcılarına bu dört hakkı veriyorsa özgür yazılımdır. Özgür bir yazılımı kullanmak için kimseden bir izin almanız gerekmez. Ancak bu özgür yazılımların ticari bir yazılım olarak satılamayacağı anlamına gelmez. Özgür yazılımlar çoğunlukla ücretsiz olmalarına
rağmen ücretli olarak dağıtılan özgür yazılımlar da vardır.
Bir yazılımın kaynak kodlarının açık olması o yazılımın dünyanın dört
bir yanındaki insanlar tarafından geliştirilebilir olmasına imkan sağlar.
Güvenlik açıkları da çok daha fazla insan tarafından inceleneceği için
daha hızlı bulunarak kapatılır, böylece yazılımın güvenli olması sağlanır.
Ayrıca kaynak kodları sadece üretici görmediği için yazılımın arka tarafta
istenmeyen işler yapması da söz konusu değildir, bu da yazılımın güvenilirliğini artırır. Çoğunlukla ücretsiz olması da pahalı orijinal yazılımlar
yerine korsan yazılımlar kullanan kullanıcıları suç işlemekten kurtarır.
1.2.3
Özgür Yazılım Lisansları
→ GNU Genel Kamu Lisansı (GPL)
Richard Stallman’ın GNU projesi için yayınladığı GNU Genel Kamu
Lisansı en yaygın özgür yazılım lisansıdır. Bu lisans, Özgür Yazılım Vakfı
(FSF)’nın tanımladığı temel özgürlükleri merkeze alır.
Genel Kamu Lisansı ile lisanslanmış bir yazılımın kaynak kodlarının kullanıldığı türevleri de GPL ile lisanslanmak zorundadır, yani GPL’in sağladığı özgürlüklerin daraltıldığı bir başka lisanslama türüyle lisanslanamaz.
BÖLÜM 1. GENEL TANIMLAR – ÜRÜN BILGISI
10
Pardus da GNU Genel Kamu Lisansı ile lisanslanmıştır.
→ GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı (LGPL)
GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı, genel olarak yazılım kitaplıklarında
tercih edilir. Bununla birlikte Pardus’ta kullanılan ofis paketi, LibreOffice
gibi bazı yazılımlar da bu lisansı tercih etmektedir. GPL’den en temel
farkı, LGPL lisanslı ürünlerin kapalı kaynak kodlu yazılımlar içinde de
kullanılmasını sağlayan bağlayıcı olmama özelliğidir.
→ BSD Lisansı
Diğer özgür yazılım lisanslarıyla karşılaştırıldığında BSD Lisansı çok daha
az kısıtlama taşır. Kaynak kodu açık yazılımların kodlarının kapatılıp yeniden dağıtılmasına olanak tanır. Bu nedenle GPL türevlerinden ayrılır.
LGPL sadece o yazılımın kapalı kaynak kodlu bir yazılımla birlikte kullanılmasına olanak tanırken, BSD lisansı, lisansın değiştirilmesine dahi izin
verir. Apple firmasının işletim sistemi çekirdeği bu lisansın kullanıldığı
önemli örnekler arasındadır.
→ Mozilla Kamu Lisansı (MPL)
Mozilla Firefox ve Mozilla Thunderbird gibi Mozilla yazılımları Mozilla
Kamu Lisansı ile lisanslanmıştır. MPL genel olarak BSD ve GPL lisanslarının bir karışımıdır. MPL ile lisanslı kaynak kodlar kullanılarak
oluşturulan ürünler, tıpkı GPL’de olduğu gibi, yine MPL ile lisanslanmak
zorundadır.
Kısaca açıkladığımız tüm bu lisanslama türlerinin yanında MIT Lisansı,
Apache Lisansı, Eclipse Kamu Lisansı, Zlib Lisansı gibi başka özgür
yazılım lisanslama türleri de vardır.
1.3
Pardus Nedir?
Pardus, TÜBİTAK BİLGEM tarafından yürütülen bir işletim sistemi
geliştirme projesidir. Linux çekirdeği, GNU araçları ve diğer özgür yazılımlar kullanılarak hazırlanan, özgün teknolojilere sahip sistem son
kullanıcılar için 2000 serisi (en günceli 2011) ve kurumlar için Kurumsal
serisi şeklinde iki ailede yayınlanmaktadır. Bu eğitim Kurumsal ailesinin
en yeni ürünü olan Kurumsal 2 temel alınarak hazırlanmıştır.
Bölüm 2
Kullanıcılar için temel bilgiler
2.1
Masaüstü temel kavramları
Pardus’un kendine özgü yanlarını en çok sergileyen bileşen masaüstü
ortamıdır. Pardus Kurumsal 2, kullanıcıların tüm işlemlerini gerçekleştirdiği grafik masaüstü ortamı olarak KDE 3 serisini kullanır. Bu tercihin belirleyici nedenleri arasında bu masaüstünün yıllardır kullanılıyor
olması, kararlılığını ispatlamış olamsı ve en önemlisi Pardus ekibinin
geliştirilmesine çeşitli seviyelerde katılıyor olması yer alır. KDE özgür
yazılım dünyasındaki en eski ve kapsamlı çözümlerden biridir. Masaüstü
temel kavramları bölümü, KDE’nin hangi bileşenlerden meydana geldiği,
Pardus’a özgü ve KDE uyumlu araçlarla çalışmayı, kabaca tüm grafik
arabirimi olan uygulamaların olduğu zemini tanımaya yöneliktir.
KDE dünyası
2.1.1
Kullanıcı / parola bilgileri ile sisteme girmek
(Giriş Yöneticisi)
Pardus açıldığında, giriş yapacak kullanıcının seçimi ve parola ile doğrulamasını yapan giriş yöneticisi ile karşılaşılır. Bu bileşenle ilgili ayrıntılı
teknik bilgi arayanlar KDM anahtar sözcüğü ile arama yapabilir. Bu sözcük, kullanılan masaüstü ortamı olan KDE’nin ilgili yazılımının ismidir.
11
12
2.1.2
BÖLÜM 2. KULLANICILAR IÇIN TEMEL BILGILER
Kaptan Masaüstü
Kaptan Masaüstü, Pardus kurulumu tamamlanıp sistem ilk kez çalıştırıldığında bir kerelik çalışan bir yapılandırma yardımcısıdır. Pardus’la ilgili
tüm temel ayar ve tercihler Kaptan aracılığıyla ayarlanabilir. Bu nedenle
Pardus masaüstüne başlamadan önce, Kaptan’ı tanımanın faydası çok.
Uygulamanın tüm adımları boyunca alt kısımdaki düğmeler ile ekranlar
arası gezilebilir. En soldaki “iptal”, uygulamayı kapatırken, sağ tarafta
yer alan “ileri” ve “geri” düğmeleri de dolaşımı sağlar. Yukarıdaki ekran
görüntüsü ilk adıma ait olduğu için “geri” düğmesi görünmüyor. Benzer
şekilde son adımda da “ileri” düğmesi yerini “bitir” düğmesine bırakır.
2.1. MASAÜSTÜ TEMEL KAVRAMLARI
2.1.2.1
13
Fare Ayarları
İkinci adımda fare ayarları bulunur. “Tıklama Biçimi” seçiminden dosya
ve dizinleri tek ya da çift tıkla açmak programlanabilir. “Düğme Sırası”
alanından ise farenin sol ya da sağa ele göre davranışını seçmek mümkün.
Fare düğmeleri seçime göre değiştirilirerek, örneğin “sol el” seçiminde
seçim tuşu sağ, özellik açma tuşu sol olarak ayarlanır.
Pencerenin en altında görünen “Tekerlek ters kaydırsın” kutusu seçildiğinde, fare tekerinin ileri doğru hareketinde sayfalar aşağı doğru hareket
eder.
2.1.2.2
Panel Ayarları
Pardus Kurumsal 2, iki ayrı menü seçeneğiyle gelir. KickOff adlı gelişmiş, sekmeler halinde çalışan menü ve klasik stilde gruplanmış başlıklar
halinde çalışan menü.
14
BÖLÜM 2. KULLANICILAR IÇIN TEMEL BILGILER
Bu adımda Pardus menü stilini seçebilir ve önizlemesini görebilirsiniz.
Masaüstü stili, bileşenlerin ekranın hangi kenarına yerleşeceği ve hangi
menü tipini tercih ettiğinizi belirler.
2.1.2.3
Çoklu masaüstü
Çoklu masaüstü kavramı son dönemlerde Mac işletim sistemlerinde de
görünmekle birlikte, yıllardır Linux dünyasında kullanılan, birçok programın aynı anda çalıştığı süreçlerde ekranın fiziksel sınırları dışında çalışma
olanağı sağlayan bir teknolojidir.
Kaptan, öntanımlı olarak iki masaüstü seçer. Tercihinize bağlı olarak
bu sayıyı azaltır ya da artırabilir, masaüstünün boş bir alanında fare
tekerleğiyle masaüstleri arasında geçiş yapmayı programlayabilirsiniz.
2.1.3
Öntanımlı Masaüstü
Pardus Kurumsal 2 kurulduğunda masaüstünde öntanımlı olarak Çöp
kısayolu ve panel yer alır. Çöp, pratikte silinmesi istenen dosyaların
biriktirildiği bir klasördür. Öntanımlı kurulumla birlikte aşağıda ayrıntılı
olarak tarif edilen bir panel yer alır. Panelin öntanımlı uygulamaları
Kontact, Firefox ve Konqueror Dosya Yöneticisi; Sistem Çekmecesinde
yerleşik çalışan uygulamalar Klipper Pano Aracı, Ağ Programcığı, Ses
Ayarları ve Güç Yönetimi Programcığı şeklinde belirlenmiştir, ayrıca
öntanımlı kurulumda bu alanın hemen sonunda Saat uygulaması yer alır.
2.1. MASAÜSTÜ TEMEL KAVRAMLARI
2.1.4
15
Panel
Panel de çöple birlikte gelen öntanımlı masaüstü bileşenlerinden biridir.
Menü, görev çubuğu, sistem çekmecesi, sanal masaüstü çağrıcı ve uygulama simgeleri gibi alanları bir araya getiren, temel kumanda konsolu,
panelidir. Ekran görüntüsünde hiçbir tercihte bulunulmadan (ya da Kaptan çalıştırıldığında iptal edildiğinde) yerleştiği şekil ve konumla görünüyor. Tercihe göre şeffaflaştırılmış, ekran genişliğinin bir kısmı boyutta
ve farklı bir kenarda olması da mümkündür. Panel ile ilgili değişiklikler
sabit tutmak için kilitlenebilir. Bu durumda alttaki görüntüdeki gibi bir
pencere ile karşılaşılabilir. Panel Kilidini Aç seçeneği ile tüm tercihlere
ulaşmak mümkün hale gelecektir.
Panel bileşenlerini daha yakından tanımak gerekirse;
2.1.4.1
Menü
Pardus ve KDE logolarıyla süslü düğme, kullanıcının tercih ettiği klasik
ya da KickOff menüyü çalıştırır. Fareyle tıklamak dışında klavyeden Alt
ve F1 tuşlarına basılarak da çağrılabilir.
16
BÖLÜM 2. KULLANICILAR IÇIN TEMEL BILGILER
KickOff menü
İnternet tarayıcılarda standart hale gelen “sekmeli gezinti” KickOff ile
işletim sistemi menüsüne uyarlanır. Sekmeler şu başlıklarda sıralanmıştır.
Ara: Dosya ya da uygulamalara hızlı erişmek için kullanılabilir. Hem
diskte arama yapar, hem de menüden uygulama çağırırken yararlanılabilir.
Yerimleri: En çok kullanılan uygulamaları bir araya getirebilme olanağı
verir. Bu listeye uygulama eklemek için menüde sağ fare tuşuyla tıklayıp
Yer İmlerine Ekle seçeneği kullanılır.
Geçmiş: Yakın zamanda çalıştırılmış uygulamaları ve yeni kullanılmış
dosyaları hatırlatan.
Sistem: Yapılandırma ile ilgili uygulamaları, farklı sabit diskleri, kısaca
bilgisayar geneline ait tüm tercihleri yönetmek için gerekli bağlantıları
bir araya getirir
Uygulamalar : Kurulu programları kategorik olarak sınıflandırıp sunan alt
menü
Çıkış: Bilgisayarı RAM ya da sabit disk yardımıyla uyku haline geçirme,
başka bir kullanıcı ile giriş yapma, yeniden başlatma ya da kapatma
seçeneklerini bir araya toplar. Eğer sabit disk kullanarak uykuya alma
seçeneği görünmüyorsa, bu işlem için gerekli takas alanı kurulum sırasında yapılandırılmamış demektir.
Klasik Menü Tek bir alan içinde alt menüler yardımıyla sınıflandırılan
bağlantılardan oluşur.
2.1. MASAÜSTÜ TEMEL KAVRAMLARI
17
KickOff’taki Geçmiş sekmesine benzer biçimde Son Kullanılan Uygulamalar başlığı ile en son açılan üç uygulamayı hatırlayarak, sık kullanılan
uygulamalara hızlı erişim sağlar. Sistem Menüsü de aynı şekilde yönetimle
ilgili işlevsel araçları bir arada sunar.
2.1.4.2
Uygulama Simgeleri
Menünün hemen sağında yer alan simgeler, kurulumla birlikte
Masaüstünü Göster Tüm pencereleri görev çubuğuna küçültür;
Ev Dizini Kişisel dosyaların saklandığı alan aynı zamanda dosya yöneticisini çağırmanın da pratik bir kısa yolu;
Kontact Uygulamalarda genişçe anlatılan Kontact e-posta, takvim gibi
gündelik iş uygulamalarını bir arada sunan bir pakettir;
Firefox En popüler özgür web tarayıcı) uygulamaları yer alır.
Bu diziye yeni bir uygulama kısayolu eklemek için menüden buraya sürükle/bırak yapılabilir. İşlemin gerçekleşmesi için panelin kilitli olmaması
gerekir (bkz: 2.1.2. bölüm giriş metni).
2.1.4.3
Sanal Masaüstü Çağrıcı
Kimi belgelerde İngilizce ismi olan Pager ile karşılaşılabilen Sanal Masaüstü Çağrıcı, kurulum sırasında Kaptan yardımıyla ayarlanan sayıda
masaüstü arasında gezinmeyi sağlar. Görev ya da tür ile gruplanan uygulamaların farklı masaüstlerinde çalıştırılmasıyla pencereler arasındaki
ilişki ve hız artırılabilir; bu uygulamacık yardımıyla da gruplar arasında
geçiş kolaylaşır. Alttaki ekran görüntüsünde 1 ve 2 rakamları, iki masaüstünü gösteriyor.
18
2.1.4.4
BÖLÜM 2. KULLANICILAR IÇIN TEMEL BILGILER
Görev Çubuğu
Çalışan ve ayrı bir penceresi olan her uygulamanın (birden çok bağımsız
penceresi olan uygulamalarda her pencere ayrı ayrı görülebilir) amblem
ve başlıklarını görebileceğiniz yatay simgelerin toplandığı alandır. Üstteki
ekran görüntüsünde Pardus ana sayfasına giriş yapılmış bir Firefox ve
Kaptan Masaüstü çalışırken görülüyor.
Görev Çubuğu kalabalık olduğunda birbirine yakın pencereleri (örneğin
tüm açık Firefox pencerelerini) gruplayıp tek bir simge ile göstermeyi
seçmek mümkün.
2.1.4.5
Sistem Çekmecesi
Öntanımlı panel yerleşiminde görev çubuğunun sağında yer alan Sistem
Çekmecesi, tıpkı Görev Çubuğu gibi çalışan uygulamalara erişilebilmesini
sağlayan bir araçtır.
Görev Çubuğu pencere ile çalışan programlara (tarayıcı, ofis programları,
fotoğraf, sohbet programları vb.) yönelik çalışırken, Sistem Çekmecesi
servis sunan uygulamaları bir araya getirir. Bunların genellikle penceresi
de olmaz.
Pano Aracı, Basit Ses Mikseri gibi uygulamalar bu gruptadır. Ağ Yöneticisi (NetworkManager), Saat gibi uygulamalar ya da Sistem Çekmecesi
ile çalışabilen Amarok (müzik çalar) Kopete (sohbet programı) gibi uygulamalar da penceresi olmasına rağmen sürekli servis verdikleri için o
alanda durması tercih edilen grupta yer alır.
2.2. DIZIN HIYERARŞISI
2.1.4.6
19
Saat
Saat, üzerine tıklandığında bulunulan günün işaretli olduğu bir aylık
takvim açar. Yazı tipi ve renk ayarları yapılandırılarak, tercih edilen panel
görünümüyle daha uyumlu hale getirmek için özelleştirilebilir.
2.1.5
Sistem Bilgileri
Pardus Kurumsal 2’de sürüm bilgileri, çalışan sistemle ilişkilendirilmiş,
bağlanmış (mount) diskler/disk bölümleri, fiziksel hafıza (RAM) miktarı
gibi bilgilere derli toplu erişilmesini sağlayan Sysinfo adlı bir araç bulunur. KickOff menüsünü tercih eden kullanıcılar, Sistem sekmesinde Sistem Bilgisi başlığıyla bu aracı çağırabilir. Klasik menü tercih eden kullanıcılar ise Çalıştır penceresinde sysinfo:/ komutu girerek çalıştırabilirler.
Çalıştır penceresi menüden ya da Alt-F2 tuşlarına birlikte basıldığında
açılır.
2.2
Dizin Hiyerarşisi
Dizin Hiyerarşisi, işletim sisteminin, dosyaların disk üzerindeki yerlerine
karşılık belirlediği adresleri ve aralarındaki ilişkileri gösterir. Unix benzeri
sistemlerde, yani Linux dağıtımlarında ve Mac OSX, Android, iOS gibi
işletim sistemlerinde doğrusal hiyerarşi bulunur. Windows® türevlerinde
ise her disk bölümü bir harf ile sembolize edilir ve bu disk bölümlerindeki
dizinler arasında zorunlu bir ilişki bulunmaz.
2.2.1
Doğrusal Hiyerarşi
Hiyerarşinin en üstünde kök dizini (ing. root directory) yer alır ve “/”
karakteriyle gösterilir. Diğer dizinler kök dizini altında yer alır. Bir dizin
ya da dosyanın konumu, kök dosyadan itibaren hiyerarşide üzerindeki
dizinleri listeleyen bir “yol” ’ ile tarif edilir.
Örneğin “/home/pars” yolu, kök dizininde home isimli bir dizin altında
pars adlı bir başka dizin olduğunu gösterir. Bu adresleme yöntemi İnternet sitelerinde aynı şekilde kullanıldığı için tanıdık gelebilir. http://www.pardus.org.tr
adresi altında bir belge, http://www.pardus.org.tr/belgeler/nasil_kurulur.html
şeklinde olabilir. Bu adres, sitede belgeler için ayrılmış bir dizini işaret
eder ve Pardus üzerindeki dosya yapısının bir benzeridir.
20
BÖLÜM 2. KULLANICILAR IÇIN TEMEL BILGILER
Çalışan sistemle ilişkilendirilmiş her dizin, aygıt, disk bölümü bu hiyerarşide bir adres olarak tanımlanır. Hepsinin başında çalışan sistemle ilişkili
olan kök dizini ( / ) yer alması bu hiyerarşiyi doğrusal kılar. Windows®
sistemlerde her disk bölümü birbiriyle denk kabul edilirken, Pardus’ta
bir başka disk bölümünde kurulu başka bir işletim sistemi, bu sistemin
kökünde yine alt basamakta tanımlıdır.
2.2.2
Pardus’un sabit dizinleri
Pardus’un çalışması için gerekli olan dosyaların, yapılandırma dosyalarının, ortak kullanılan kitaplıkların, uygulama işlemlerine ilişkin kayıt
kütüklerinin (log) yer aldığı adresler standarttır. Böylece geliştirilen uygulamalar birbiriyle uyumlu çalışmak için bir zemin bulur, güvenliğin
sağlanması için belirli izin hiyerarşileri belirlenir vb.
Standart dizinler kabaca aşağıdaki gibidir:
/bin: Tüm kullanıcıların kullanabildiği temel uygulamaları (cp, mv, ls
gibi) içerir. Bunlar, her sistemde yer almaları ve standart olmaları nedneiyle “komut” olarak da tanınmaktadır.
/boot: Açılış işlemi (ing. boot) sırasında kullanılan dosyaları (çekirdek
görüntüsü, sistem haritası, önyükleyici yapılandırması gibi..) içerir.
/dev : Donanımlarla (sabit diskler, fare vb.) iletişim kurulabilmesi için
gereken özel aygıt dosyalarını içerir.
/etc: Adı İngilizce’deki etc. kısaltmasından gelir. Yapılandırma bilgilerini
bir araya getirir.
/home: Kullanıcıların kişisel verilerinin ve yapılandırma kayıtlarının saklandığı ev dizinleri bu dizinin altında bulunur. Her kullanıcının ev dizini
kendi kullanıcı adını taşır.
/lib: Çekirdek modülleri ve paylaşılan kitaplıklar burada tutulur.
/mnt: Disk bölümlerinin sistemle entegre edildiği, sabit adreslerinin bulunduğu dizindir.
/media: Çıkarılabilir medya aygıtları sisteme entegre edilirken bu adres
altında açılan dizinlerle bağlanırlar (mount).
2.3. BELGE VE DOSYALARLA ÇALIŞMAK
21
/proc: Süreçler, sistem belleği, bağlı aygıtlar ve donanım yapılandırmalarına yönelik bilgilerin yer aldığı özel ve sanal bir dosya sistemidir.
Uygulamalar sisteme ilişkin bilgilere bu dizinden erişir.
/root: Sistem yöneticisinin (yani “root” kullanıcısının) ev dizinidir.
/usr : Kullanıcıların ortak kullandığı verileri içeren dizindir. Kullanıcı
seviyesinde kurulan uygulamalar, bunlara ait ortak kullanılan veriler,
kitaplıklar vb.
/var : Değişken verileri içerir.(örneğin rapor dosyaları, veritabanları, kuyrukta bekleyen yazdırılacak dokümanlar gibi)
/tmp: Geçici dosyaları içerir. Yalnız geçici olduğu için bu dosyaları silmek
tehlikeli olabilir.
2.3
2.3.1
Belge ve dosyalarla çalışmak
Dosya yöneticisi: Konqueror
Masaüstünde öntanımlı olarak bulunan uygulamalardan biri, dosya yöneticisi Konqueror. Menünün hemen sağındaki simgeler arasından ev
simgesi ile tanınabilen dosya yöneticisi, çağrıldığında ev dizinini, yani
kullanıcının tüm kişisel bilgilerinin depolandığı adresi açtığı için ev ile
simgelenir.
Ev dizininde kurulum sırasında Masaüstü, İndirilenler ve Belgeler dizinleri yer alır. Belgeler dizini de kendi altında Müzik, Resimler ve Videolar
dizinlerini barındırır. Bütün bunlar aslında basitçe, kişisel dosya ve belgelerin organizasyonu için ev dizininin nasıl kullanılabileceğini örnekler.
Sadece, Masaüstü dizini çalışma alanını kapsadığı için ayrı ve özeldir.
2.3.2
Dosya yöneticisi bileşenleri
Penceresinin sol kenarında Gezgin Paneli, üst kenarda menü altında ise
Araç Çubukları yer alır. Tüm bu yardımcı menü ve paneller kişiye özel
değiştirilebilir. Özelleştirmek için sağ tuşla üzerlerine tıklamak yeterlidir.
Öntanımlı olarak Gezgin Paneli sekmeleri arasında ayrı başlıklar halinde
incelenmeyi hak eden Sistem dizini, Kök dizini, Ağ kısayolları, Yer imleri,
Çöp, Depolama Ortamı, Müzik çalar (amarok) programcığı gibi seçenekler yer alır.
Böylece dosyalarla çalışırken, bilgisayarın genel kullanımına yönelik en
çok ihtiyaç duyulan adresler de hep el altında durur.
BÖLÜM 2. KULLANICILAR IÇIN TEMEL BILGILER
22
Web deneyimini aktarmak Konqueror aynı zamanda bir web tarayıcısıdır. Adres çubuğundaki konuma bir İnternet adresi girildiğinde
o adresteki dosyayı/sayfayı da başarıyla yükler. Hem bu etkilişimin bir
sonucu, hem de kullanıcı deneyiminde web sayfalarındaki işleyişin yarattığı bilgi birikiminden yararlanabilmek için sekme kullanımı, ileri-geri
tuşları gibi birçok özellik dosya yönetimine de aktarılmıştır. Bu ortaklık,
kullanıcıların İnternet ile edindikleri deneyimden yararlanarak, dosya
yönetimine çok kolay uyum sağlamaları imkânı verir.
Unix uyumlu olmanın getirdiği özellikler
Bu bölümün buradan sonra yer alan başlıkları, tüm Unix
uyumlu sistemlerde, yani diğer tüm Linux dağıtımında ve
Mac OSX işletim sisteminde de aynıdır! Sadece gerekli yapılandırmayı yapma biçimi Pardus’a özgü olabilir.
2.3.3
Gizli Dosyalar
Pardus’ta bir dosyanın/dizinin gizli, görünmez olması ismiyle ilgilidir.
Bir dosyanın isminin başına nokta (.) karakteri konduğunda, o dosya
grafik arabirimde görünmez. Uygulamalara ait yapılandırma dosyaları,
kullanıcı tercihlerinin saklandığı ayar dosyaları da bu şekilde Ev Dizini
2.3. BELGE VE DOSYALARLA ÇALIŞMAK
23
altında başlarında . işaretiyle saklanır. Böylece tüm bu dosyalar, kişisel
belgelerle birlikte saklanır, ama dosya yöneticisi ile o dizin açıldığında
kalabalık yaratmazlar.
Gizli dosyaları görüntüleme Dosya yöneticisinde Görünüm başlığı
altında Gizli Dosyaları Göster seçeneği bulunur. Bu seçenek aktif olduğunda dizin içindeki tüm dosyalar görüntülenir.
2.3.4
Dosyaların sahipleri ve izinleri
Pardus’ta kullanıcılar, yapabilecekleri işlemleri gruplar halinde yetkilendirmeyi kolaylaştıran çeşitli gruplara üye olur. Örneğin disk işlemleri
yapma yetkisi için kullanıcının Disk Grubunun üyesi haline gelmesi yeterlidir.
Sistemde yer alan her dosyanın bir sahibi olur ve o dosyaya kimin nasıl
erişeceği bilgisi de kullanıcı ve grup ilişkileriyle belirlenir. Örneğin Pars
kullanıcısı, ev dizininde yeni bir metin dosyası oluşturduğunda, bu dosya
Pars kullanıcısına ait olur. Dosyanın hakları kullanıcının kendisi, yani
Pars için, öntanımlı grubu (bu örnekte kullanıcılar diyelim) ve grup üyesi
olmayan diğer kullanıcılar şeklinde üç farklı kişi için ayrı ayrı üç ayrı
eyleme yönelik olarak tanımlanır. Bu eylemler, okuma, yazma ve çalıştırma haklarıdır. Yeni oluşturulan dosyalar sahibinin okuyup-yazabildiği,
onunla aynı grupta olsun ya da olmasın, geri kalan her kullanıcının sadece
okuyabildiği dosyalar olarak oluşturulur. Eğer yeni bir dizin yaratılırsa,
içine girilmesi bir eylem olduğu için, eylemin gerçekleştirilebilmesi için
çalıştırma hakkı da verilir. Aşağıdaki tabloda örneklenen izinlere sahip
bir dizine sadece sahibi girebilir, diğer kullanıcılar onu sadece görebilir.
Sahibi Okuyabilir Yazabilir Çalıştırabilir
Grubu Okuyabilir
Herkes Okuyabilir
Bir dosya/dizini silmek isteyen kullanıcının, o dosya/dizin üzerinde yazma
hakkı olması gerekir. İzinler, değiştirilmek istenen dosyaya sağ fare tuşuyla tıklayıp, Özellikler penceresi açıldığında İzinler sekmesinden değiştirilebilir.
Bu mimari çoğunlukla sistem yönetimi açısından kullanılan ayrıntılar
içerir. Ev kullanıcılarının, masaüstü son kullanıcıların bu yapıyı kullanmalarını gerektiren bir durum genellikle yaşanmaz.
24
2.4
BÖLÜM 2. KULLANICILAR IÇIN TEMEL BILGILER
Dosya tipleri, uygulama ilişkilendirme yöntemleri
Pardus’ta, diğer Unix benzeri sistemlerde olduğu gibi, bir dosyanın hangi
türde olduğunu belirleyen şey temel olarak eki değildir. Yani bilgisayar,
bir dosyanın metin dosyası olduğunu .txt diye bittiği için değil, bu biçimde olduğu içinde kayıtlı olduğu için anlar. Bu özellikle çalıştırılabilir
dosyalar, yani pratikte programların kendileri için alışık olmayan kullanıcıları şaşırtabilir. Bir dosyanın çalıştırılması için izinlerinin buna uygun
olması ve bu yetkiye sahip biri tarafından çağrılması gerekir.
Tüm bunlara rağmen, dosya yöneticisi gibi görsel arayüzler ile bakıldığında ayırt edilebilmeleri mümkün olsun diye çoğu dosya ek taşır ve
türüne uygun bir simge ile işaretlenir.
Hangi dosya hangi programla çalışır? Dosyaların ilişkilendirildiği
uygulamalar sistemde kayıtlı bulunur. Bir dosyaya sağ fare tuşuyla tıklayarak “Birlikte Aç” seçeneğiyle liste arasından uygulama seçilebilir.
Özellikle her zaman ilişkili olduğu uygulama dışında bir uygulama ile
çalıştırılmak istendiğinde en pratik yöntem bu şekilde çağırmaktır. Dosya
türünü sistem genelinde yeni bir uygulama ile ilişkilendirmek için aynı
listedeki “Bu dosya türüyle uygulamayı ilişkilendir” seçeneği kullanılabilir.
Bir dosyayı seçilen bir uygulama ile ilişkilendirmenin bir başka yöntemi
de sistem genelinde yönetim yapmaya yardımcı olan TASMA’nın ilgili
modülünden yararlanmak olabilir. Bu yöntem, Yapılandırma ve Yönetim
bölümünde ayrıca TASMA altında bulunabilir.
Bölüm 3
Yapılandırma ve Yönetim
3.1
Temel ihtiyaçların yapılandırılması
3.1.1
Masaüstü ayarları
3.1.1.1
Masaüstünü Yapılandırma
Masaüstünde boş bir alanda farenin sağ tuşuna tıklayarak gelen menüde
“Masaüstünü Yapılandır...” seçeneği kullanılarak masaüstü ayarlarına yönelik seçenekleri sunan basit bir arayüz çağrılır.
Arkaplan Pardus’ta, çalışma ortamını kişiselleştirmek için en yaygın
kullanılan alışkanlıklardan biri, arkaplan resmi kullanmak için birçok
alternatif bulunur.
Belirlenen sürelerde değiştirilerek bir slayt gösterisi halinde değişik resimler kullanmak, değişik renkleri karıştırarak soyut, duru arkaplan boyamaları yapmak mümkündür.
25
26
BÖLÜM 3. YAPILANDIRMA VE YÖNETIM
Seçenekler alanından seçilen resim(ler)in ekranda hangi ölçekte görüneceği ayarlanabilir.
Gelişmiş Seçenekler tuşuna basıldığında, arkaplana değişik görseller yükleyen çeşitli web servisi ya da uygulamalar yüklenmesi için bir yardımcı
araç açılacaktır. Böylece kendi etrafında dönüşünü gösteren bir dünya
görüntüsü, canlı duvar kağıtları gibi alternatiflere ulaşılabilir.
Yeni Duvar Kağıdı Al tuşu ise, İnternet üzerinden KDE katkıcılarının hazırladığı çeşitli duvar kağıtlarına erişim sağlar. Burada duvar kağıtlarını
popülerlik, oylama gibi kriterlere göre seçme olanağı bulunur.
Davranış Masaüstü, içerik ve programlanma anlamında özel ayarlara
sahip olabilse de, bir dizin. Ev dizini altında yer alan bu dizinin özel
ayarları ise Masaüstü Yapılandırma arayüzünde Davranış ile yapılabiliyor. Bu alanda Masaüstünde nelerin görüntüleneceği, gizli dosyaların
görünür olup olmayacağı, farenin hangi tuşlarının hangi işlevle çalışacağı
gibi ayrıntılara dair tercihler girilebilir.
Çoklu Masaüstü Kurulumdan sonra Kaptan Masaüstü aracılığıyla da
belirlenebilen sanal masaüstlerinin sayısı, daha sonra bu araç yardımıyla
ayarlanabiliyor. Birden çok masaüstü ile çalışmak isteyen kullanıcılar,
burada kaç masaüstü olacağını, bunların isimlerini ve aralarında fare
tekerleğini kullanarak geçip yapıp yapamayacaklarını belirleyebiliyor.
Ekran Koruyucusu Işıma yöntemiyle çalışan monitörlerde, ekranın
aynı noktasına aynı ışının uzun süre ve boşu boşuna vurmasını engellemek
için geliştirilmiş bir çözüm olan ekran koruyucular, bu fiziksel ihtiyaç
ortadan kalktığında, bilgisayar başında olmadıklarında kullanıcıların bilgilerini meraklı gözlerden korumak ve estetik amaçlarla kullanılmaya
devam ediliyor.
3.1. TEMEL IHTIYAÇLARIN YAPILANDIRILMASI
27
Pardus, zengin bir ekran koruyucular galerisi sunmanın yanında Gelişmiş
Seçenekler tuşuyla ekranın değişik köşelerine fare imleciyle gidildiğinde
yapılacak eylemleri programlamaya da olanak tanır.
Görüntü Çözünürlük, tazeleme oranı, ekran yönü, gama ayarları gibi
monitörlerin fiziksel özelliklerine göre yapılandırılan tercihler bu alandan
düzenlenir.
3.1.1.2
Panel Seçenekleri
Panel, görev çubuğunda boş bir yere sağ tıklayınca açılan menüden,
“Paneli yapılandır...” ’ı seçerek ya da TASMA’nın Masaüstü Seçenekleri
bölümündeki Paneller bileşenini kullanarak yerleşim, görünüm ve davranışları programlanabilir. Bu yapılandırma seçenekleri TASMA’nın ilgili
başlığında ayrıca bulunabilir. Bu bölüm, sadece panel üzerinde yapılan
işlemleri kapsar.
Pardus’un günlük kullanımda en çok işe yarayan yardımcı araçlarını her
daim göz önünde tutmaya yarayan, birçok bileşenin bir araya gelmesiyle
oluşan Panel, aynı zamanda oldukça özelleştirilebilen, kişiselleştirilebilen
öğeler içerir. Panel üzerine sağ fare tuşuyla tıklayarak ya da panel kilitli
olmadığında, her bileşenin başında yer alan tutamaklardaki ufak oklara
basılarak açılan (ekran görüntüsünde görünen) seçenek menüsünden seçilerek açılan Panel Menüsü bu olanakları sıralar.
Panele Programcık Ekle... seçeneği ile haber izlemek, sistem bilgilerini gözlemlemek ya da tamamen eğlence amaçlı yardımcı uygulamalar
çalıştırılabilir.
28
BÖLÜM 3. YAPILANDIRMA VE YÖNETIM
Panele Uygulama Ekle başlığı altından Pardus Menüsüne oldukça
benzeyen, daha sade bir programlar listesi çağrılır. İstendiğinde bu pencerecik de olduğu gibi ikinci bir menü olarak eklenebilir. Böylece, örneğin,
KickOff menüyü tercih edenler, programlara bu şekilde daha hızlı erişmek
istediğinde iki seçeneği aynı anda hayata geçirebilir.
Panelden Sil seçeneği mevcut panel bileşenlerini programcık ve uygulama olarak gruplar halinde sunar ve seçilen bileşeni kaldırır. Bu işlem
yalnızca silinen bileşenin panelde görünmesini engeller. Örneğin Firefox
başlatan kısayolun kaldırılma işlemi Firefox uygulaması ile ilgili bir işlem
yapmaz.
Yeni Panel Ekle Dosya yöneticisinde solda yer alan sekmeli gezinti
alanı benzeri bir yan panel ya da yüksek çözünürlüğe sahip ekranlarda
görev çubuğunu ayırarak ekranın başka bir alanında kullanmak gibi işlemler için harici paneller kullanılabilir.
3.2
İnternet bağlantısını ayarlama
Pardus Kurumsal 2’de İnternet ve yerel ağ bağlantıları özgür bir yazılım
olan NetworkManager kullanılarak yapılandırılır. Pardus’a özgü iyileştirmeler ile sisteme dahil edilen bu yazılım kablolu, kablosuz, 3G gibi çeşitli
yöntemlerle ağ bağlantısı kurmaya, VPN (Sanal Özel Ağ) üyeliğini aktif
etme gibi ihtiyaçları karşılar.
Ethernet kablosu ile yerel ağa (ya da İnternet çıkışı için bir modeme)
bağlanıldığında, Pardus bağlantıyı otomatik olarak yapılandırmayı dener.
Çoğu durumda ayrı bir işlem yapmaya gerek kalmadan kablonun takılması, ağ bağlantısını yapılandırmak için yeterli olur. Eğer ağ üzerinde
otomatik yapılandırma desteği yok ve IP, Ağ Geçidi gibi bilgiler elle girilmesi gereken bir mimari tercih edilmişse bağlantı profili oluşturulabilir.
Profiller, özellikle dizüstü ya da netbook gibi taşınabilir bilgisayarlar için,
farklı mekanlardaki ağ ayarlarını ayrı ayrı hatırlamayı, böylece elle girilen
ayarların tekrar tekrar yapılmasına gerek kalmamasını sağlar.
3.2. İNTERNET BAĞLANTISINI AYARLAMA
29
Sistem çekmecesinde yer alan ağ simgesine tıklandığında kayıtlı bağlantılar ve VPN tercihleri listesi çıkar. Simgeye sağ fare tuşuyla tıklandığında
ağ hareketleri hakkında bilgi mesajları çıkıp çıkmayacağı, aktif olan bağlantı ile ilgili bilgilere erişim gibi seçenekler ve yapılandırma arayüzünü
çağıran Bağlantıları Düzenle komutu listelenir.
Ağ Yönetimini Etkinleştir seçeneği pasif hale getirildiğinde tüm ağ aygıtları devre dışı bırakılır. Bildirimler bağlantının kurulduğu ya da kesildiği
bilgisini bir pencere açarak duyurmayı seçer.
Bağlantıları Düzenle... komutu verildiğinde, bağlantının hangi aygıt/yöntem ile yapılandırılacağı sekmeler arasından seçilir ve ekranın
sağ kenarındaki düğmelerden Ekle’ye tıklanır. Bu işlem yeni bir pencere
açılmasına yol açar. Bu pencerede bağlantının kendine özgü özelliklerine
göre değişik bilgi alanları bulunur, Mobil Genş Bant içinse bir sihirbaz
çalışır.
Düzenleme penceresinde IPv4 ya da IPv6 standartlarına göre gerekli
bilgiler girilerek kaydedilince yeni bir profil yaratılmış olur. Profilde değişiklik yapılması istendiğinde aynı menüde Edit tuşuna basarak düzenlenebilir.
30
3.3
BÖLÜM 3. YAPILANDIRMA VE YÖNETIM
Sistem Ayarları // TASMA
Tek merkezden yapılandırılan ve tüm sistemi etkileyen ayrıntılar, kişisel
ayarlarla iç içe TASMA adlı yönetim panelinden yürütülür. Eğer kullanıcı, yöneticilik yetkisine sahipse sistem genelini etkileyecek konularda
işlem yapacağı zaman bir parola girerek bu yetkisini kullanabilir. Böylece
kullanıcıların tüm sistemi görmeleri, ama sistem yöneticileri tarafından
verilen yetki doğrultusunda değişiklik yapabilmeleri sağlanır.
TASMA, Klasik Menü’de ana pencerede, KickOff menüde Sistem sekmesinde bulunur. Ayrıca Alt-F2 tuşlarına basarak çağrılan “Çalıştır ”
penceresine tasma yazarak çalıştırılabilir.
3.3.1
Bölgesel ve Erişilebilirlik
3.3.1.1
Erişilebilirlik
Duyma engelli kullanıcılar için sistem uyarılarının görselleştirilmesi, fiziksel engelli kullanıcılar için aygıtların programlanabilmesi için daha çok
seçenek, yüksek kontrast ile ekran okunurluğuna müdahale gibi çeşitli
seçenekler içeren bileşen ile sistem davranışları ve bunların aktif/pasif
olmalarını programlanabilir.
3.3.1.2
Girdi Eylemleri
Girdi Eylemleri, az kullanıcı tarafından tercih edilen, bu nedenle gelişimi
öncelikli olarak ele alınmayan bir kullanışlılık denemesidir. Sık tekrar
edilen işlemler için fare ve klavyenin programlanabilmesini sağlar. Hareketleri gruplara ayırma, böylece belirli bir uygulama için ayarlanan
kuralları tek seferde aktif/pasif hale getirme olanağı bulunur. Dosya yöneticisi içinde farenin sağ tuşu ve çeşitli hareketler ile gezinmek gibi basit
örnekler öntanımlı olarak yüklenmiş ancak pasif olarak sunulmuştur.
3.3. SISTEM AYARLARI // TASMA
3.3.1.3
31
Tarih ve Saat
Panel üzerinde bulunan Saat uygulamasına sağ fare tuşuyla tıklayarak da
ulaşılabilen saat ve tarih yapılandırması yönetici yetkisi isteyen konular
arasında yer alır.
Tarih ve Saat yapılandırma bileşeni ile zaman dilimi seçilerek yaz/kış
saati uygulamaları sırasında otomatik saat ayarlanması tercih edildiğinde
doğru tarihte işlem yapılması ve dünya saati gibi yardımcı uygulamalardan yararlanılırken saat farklarının doğru hesaplanması sağlanabilir.
3.3.1.4
Ülke/Bölge ve Dil
Bölgesel ayarların neredeyse tümünü belirleyen bu bileşen ile para birimlerinin yazım şeklinden, arayüzde kullanılan dile, belirli standartlar
dahilinde olsa da, bölgesel olarak değişebilen her konuya müdahale etmek
mümkündür.
3.3.2
Çevre Birimleri
3.3.2.1
Fare
Kaptan Masaüstü de fare yapılandırma aşamasında bu bileşenden yardım
alır. Fare tuşlarına tek ya da çift tıklama ile dosyaları açma/çalıştırma
ya da kullanıcının el yönü (sağlak, solak olma) gibi tercihler bu bileşen
ile seçilir. Kaptan’dan farklı olarak İmleç Teması ve fare imlecinin ekran
üzerindeki hareket hızına ait ayrıntılı ayarlar da yapılandırılabilir.
BÖLÜM 3. YAPILANDIRMA VE YÖNETIM
32
3.3.2.2
Görüntü
Temel masaüstü yapılandırmada da kullanılan bu bileşen, masaüstünde
boş bir alana sağ fare tuşuyla tıklayarak da erişilebilir. Kontrast, ışık ve
çözünürlük ayarları bu bileşenle düzenlenir.
3.3.2.3
Klavye
Klavye tuşlarının etkileşim hızı, sayı tuştakımı kilidi (numlock) giriş yapıldığında açık mı, kapalı mı olacağı ve tuşların sesli çalışıp çalışmayacağı
tercihleri bu bileşenle düzenlenir.
3.3.2.4
Klavye Kısayolları
Farenin kullanım şekli kimi zaman çok tekrarlanan işlemler için yavaş
kaldığında, birçok kullanıcı klavyedeki tuşların özel kombinasyonlarını
belirli süreçleri ve görevleri çağırmak için kullanır. Kısaca klavye kısayolları denen bu kombinasyonlar belirli uygulamaların uzmanları için
vazgeçilmez araçlardır. Pardus Kurumsal 2, Klavye Kısayolları bileşeni
ile bu kısayolları özelleştirmeyi hatta şemalar şeklinde farklı kombinasyon
grupları arasında değişiklik yapmayı sağlar.
3.3.2.5
Yazıcılar
TASMA yazıcı bileşeni özellikle ağ üzerinden paylaşılan yazıcıları yapılandırmak için kullanılır. USB bağlantı kullanılarak bilgisayara takılan
yerel yazıcılar için herhangi bir işlem yapmaya gerek kalmadan, Pardus
Kurumsal 2 o yazıcıyı yapılandırıp kullanıcıyı bilgilendirir.
Ağ yazıcılarını eklemek için Yazıcılar bileşeninde Ekle > Yeni Yazıcı/Sınıf
Ekle başlıkları takip edilmelidir.
3.3. SISTEM AYARLARI // TASMA
33
Burada çıkan pencereden uygun bağlantı türü seçilince, Pardus sürücüleri
hazır olan tüm yazıcıların bir listesini çıkarır. Uygun yazıcı seçildiğinde
yapılandırılıp sisteme dahil edilir.
3.3.2.6
Klavye Düzeni
Pardus Kurumsal 2 yetmişten fazla klavye düzeni destekler. Kurulum
sırasında seçilmiş olan düzenin dışında bir klavye kullanılacağı zaman
bu bileşen yardımıyla yeni bir klavye düzeni sisteme eklenebilir. Klavye
düzenleri arasında nasıl tercih yapılacağı da yine bu bileşenle belirlenir.
3.3.2.7
Sayısal Kamera
Bilgisayara bağlı kameraların yapılandırılması için kullanılır. USB bağlantı tercih edildiğinde özel bir ayar gerekmez.
3.3.3
Görünüm ve Temalar
3.3.3.1
Açılış Ekranı
Giriş ekranında isim ve parola girildikten sonra sistem yüklenirken görünen canlandırma değişkendir. Açışık Ekranı bileşeni ile bu canlandırmanın alternatifleri yüklenip kullanılabilir. Pardus Kurumsal 2 beş ayrı
alternatifi kurulum sırasında sunmaktadır.
3.3.3.2
Ekran Koruyucusu
Masaüstü yapılandırma başlığı altında ayrıntılı olarak anlatılan ekran
koruyucusu yapılandırmasına Tasma altında bu adresten de ulaşılabilir.
BÖLÜM 3. YAPILANDIRMA VE YÖNETIM
34
3.3.3.3
Renkler
Pencere dekorasyonda kullanılan renk şemalarını değiştirmek, özelleştirmek olanaklıdır. Pencere başlığı, düğmeler, pencere arkaplanları, dosyaların seçildikleri zaman işaretlenecekleri renk gibi birçok ayrıntıdan oluşan
şemalar arasında seçim yapmak, kişiye özel şema üretmek ve bunları
kaydetmek, aktarmak için bu bileşenden yararlanılır.
3.3.3.4
Stil
Pencerelerin çiziminde kullanılan, kapatma, küçültme, büyütme düğmeleri, başlık yazısı gibi unsurların yerleşim ve görünümünü tarif eden stiller,
bu bileşen yardımıyla özelleştirilebilir.
Efektler sekmesinde menü görünümü ve efektleri, araç çubuğunda ise
çubuk üzerindeki düğmelerin görünüm efektleri düzenlenmektedir.
3.3.3.5
Yazıtipleri
Yazıtipleri bileşeni, sistem genelinde hangi görüntüleme için hangi büyüklük ve şekildeki yazıtipi kullanılacağı tercihini ayarlar. Ekran çözünürlüğü
ve yazı karakterlerini birbiriyle uyumlu olarak yapılandırmayı sağlar.
3.3.3.6
Arkaplan
Masaüstü Yapılandırma bölümünde de yer verilen arkaplan özelleştirmesine TASMA altında bu bölümden ulaşılabilir.
3.3.3.7
Pencere Dekorasyonu
Pardus Kurumsal 2, uygulamaların pencerelerini özelleştirme olanağı sunar. Bu bileşeni kullanarak kullanıcılar pencerelerin hangi düğmeleri (ka-
3.3. SISTEM AYARLARI // TASMA
35
patma, küçültme, büyütme, tüm masaüstlerinde etkin hale getirme vb.)
kullanarak ve hangi şekillere sahip olarak çalışacağını seçebilir.
3.3.3.8
Simgeler
Pardus Kurumsal 2, Tango simge seti seçili olarak yüklenir. Bunun yanında siyah-beyaz, Gnome, Crystal gibi özgür yazılım dünyasında tanınmış, sevilen kimi simge setleri de yüklenir. Bu bileşen yeni simge setlerini
yüklemek ya da var olanlar arasında tercih yapmak için kullanılır.
3.3.3.9
Yazıtipi Kurucusu
Pardus Kurumsal 2, birçok özgür yazıtipi ile yüklenir. Özellikle ofis uygulamalarında daha çok yazıtipi kullanmaya ihtiyaç duyan kullanıcılar
bu bileşenden yararlanabilir.
3.3.4
İnternet ve Yerel Ağ
3.3.4.1
Güvenlik Duvarı Ayarları
Pardus Kurumsal 2, kurulum sırasında çalışmaya hazır bir güvenlik duvarı (firewall ) ile gelir; ancak bu bileşen çalışır durumda olmaz. Kullanıcılar bilgisayarlarının güvenliğini artırmak amacıyla bu bileşenden
yararlanarak ağ trafiğini belirli kurallarla sınırlandırabilir, kuralları gelen
ve giden trafiğe göre ayrı ayrı yapılandırabilir.
Güvenlik Duvarı çalıştırıldığında, öntanımlı olarak belirli portlar için
hazırlanmış kurallar listelenir. Bu kurallardan seçilenler, üzerlerine gidildiğinde pencerenin sağ kenarına yakın görüntülenen oynat tuşu ile aktif
hale getirilmelidir. Aktif kurallar, kilit resimli simgelerinde yeşil renkli
bir onay imgesi ile görüntülenir.
BÖLÜM 3. YAPILANDIRMA VE YÖNETIM
36
3.3.4.2
Samba
Yerel ağ üzerinde dosyaların ortak kullanımı, bir bilgisayara bağlı ya da
ağ üzerinden uygun protokol ile tüm bilgisayarların paylaşımına açık sunulan yazıcıların paylaşımı gibi konularda işletim sistemi bağımsız olarak
çalışabilen SMB protokolünden yararlanır. Bu protokol, uygun ayarlar ile
her işletim sistemiyle bağlanabilen paylaşım alanları ve aygıtları tanımlanmasını sağlar. SMB paylaşımlarına erişmek için Pardus’ta Samba adı
verilen bir altyapı kullanılır. Bu bileşen, SMB paylaşımlarını yapılandırmaya yarar.
Paylaşım tüm sistemi etkilediği için tüm ayarlar ancak yönetici tarafından yapılabilir ve yetkili kullanıcılar parola ile kendilerini tanıtır.
Temel Ayarlar sekmesinde Çalışma grubu bölümü hangi çalışma grubunda yer alan bilgisayarların paylaşılan dosyaları görebileceği, NetBIOS
adı ise, bilgisayarın hangi isimle tanımlanacağı ayarını belirler.
3.3.4.3
Vekil Sunucu
Vekil sunucular, İnternet bağlantısını bir başka sunucu üzerinden yönlendiren, böylece filtreleme ya da bir IP adresiyle erişilmesine izin verilen alanı paylaşma gibi tercihlerin ayarlanabilmesine olanak sağlayan ağ
araçlarıdır. Kullanıcılar, bağlı oldukları ağ üzerinden İnternet erişimini
bir vekil sunucu aracılığıyla sağlamaları gereken durumlarda bu bileşeni
kullanarak sunucu ayarlarını yapılandırabilirler.
Vekil sunucu ayarları ağ yöneticileri tarafından çeşitli şekillerde sunulabildiği için, genellikle bu yönde bir yardımcı belge sunulur. Belgede yer
alan bilgiler bu bileşenin arayüzünde gerekli bölümlere girilerek (sunucu
adresi, SOCKS yapılandırması gibi) bağlantı kurulur.
3.3. SISTEM AYARLARI // TASMA
3.3.5
37
Kullanıcı Hesabı
Bu ana bileşenin altındaki tüm bileşenler işlemi yapan kullanıcıyı etkiler.
Diğer kullanıcılar bu işlemlerin sonuçlarından etkilenmez.
3.3.5.1
Gizlilik
Kullanıcılar, Pardus Kurumsal 2’yi kullanırlarken giriş yapılan web siteleri, çalıştırılan komutlar, açılan dosyalar hatırlanır. Böylece bunlara
hızlı biçimde ulaşmak mümkün olur. Bir kullanıcı, mahremiyeti için bu
bilgileri silmek istediğinde bu bileşenden topluca ya da tek tek konular
özelinde bellekteki bilgileri temizleyebilir.
3.3.5.2
Parola ve Kullanıcı Hesabı
Kullanıcı bilgileri, parola ve kullanıcı resmi (avatar) değişikliği yapmaya
yarayan bu bileşen sayesinde parola girilen ekranlarda nasıl görsel gizleme
yapılacağı da ayarlanabilir.
3.3.5.3
Şifreleme
Açık anahtarlı şifreleme ve güvenli iletişim için kullanılan sertifikalar her
sistemde belirli kaynaklarca doğrulanır. Pardus Kurumsal 2’nin güvenli
bulduğu şifreleme yöntemleri, kaynak ve sertifikaları bu bileşen ile görüntülenip düzenlenebilir.
3.3.6
Masaüstü Seçenekleri
3.3.6.1
Bileşen Seçici
Bileşen Seçici, Pardus Kurumsal 2’nin web adresi, e-posta gibi dosyaların
birlikte açılacağı yazılım tercihlerini belirler. Böylece öntanımlı e-posta
uygulaması olan Kmail/Kontact yerine Mozilla Thunderbird kullanmak
isteyen kullanıcılar bu bileşenle gerekli yapılandırmayı yapabilir.
3.3.6.2
Çoklu Masaüstü
Masaüstü Yapılandırma bölümünde de değinilen, ayrıca Kaptan Masaüstü ile ilk çalıştırmada yapılandırılabilen birden çok masaüstü kullanımı
konusundaki tercihler bu bileşen ile gerçekleştirilebilir. Öntanımlı olarak
2 isimsiz masaüstü gelir. Sayılarını değiştirip, değişik isimlerle çağrılabilecek masaüstleri tanımlanabilir.
BÖLÜM 3. YAPILANDIRMA VE YÖNETIM
38
3.3.6.3
Dosya İlişkileri
Dosyaların hangi uygulamalar ile açılacağı tercihleri bu bileşen aracılığıyla yönetilir. Bileşen Seçici’den farkı, eylemler ya da görevler yerine
dosya türleri için kullanılmasıdır.
Uzantı vererek dosya türü belirlenip, bu dosyanın hangi uygulama(lar)
ile açılacağı bir hiyerarşik sıralama doğrultusunda belirlenebilir. Böylece
bir uygulama çalışmadığında sonraki ile çalıştırma denenir.
3.3.6.4
Paneller
3.3. SISTEM AYARLARI // TASMA
39
Yapılandırma arayüzü, “Düzenleme” sekmesi seçili olarak açılır.
Düzenleme Bu alanda panelin yerleşim ve boyutu ayarlanır. Sağdaki
monitör resminde canlı olarak değişiklikler izlenebilir.
Konum alanından ekranın herhangi bir kenarı ve o kenarda hangi köşeye
yerleşeceği belirlenebilir.
Uzunluk alanında, panelin ekranın kaçta kaçını kaplayacağı belirlenebilir.
“İçeriğe uyması için gerektiği kadar genişlet” kutusunu seçilirse panel, boş
alan gereken durumlarda kendiliğinden genişler.
Boyut alanından panelin yüksekliği ayarlanabilir.
Birden fazla monitör kullanılan durumlarda her monitör için ayrı panel
yapılandırılabilir.
Gizlenme
Panel, kullanılmadığı durumlarda otomatik olarak gizlenip, fare üzerine geldiğinde görünmek üzere programlanabilir. Bu ayarın
yapıldığı Gizlenme sekmesinde üç ayrı alan bulunur:
Gizleme Kipi alanında, “Otomatik Gizle” ’ seçildiğinde, panel imleç üzerinden çekildikten belli bir zaman sonra kaybolur.
Panel Saklama Düğmeleri alanından panelin iki yanına saklama düğmeleri yerleştirmek seçilebilir.
Panel Canlandırması panelin aniden değil yavaşça kaybolmasını ayarlamak için kullanılır. Bu alanda kaybolma hızını elle belirlemek de mümkündür.
Menüler İki ayrı Pardus menüsü kullanabilmenin yanında, bu menüleri yapılandırmak da mümkün. Seçimlik Menüler alanı Eylemler başlığı
altına Sistem Ayarları için gerekli bağların eklendiği gibi, sunulan seçeneklere hızlı erişim sağlar. K Menüsü alanındaki diğer seçimlerle menü
görünümüne müdahale edilebilir.
Görünüm Kaptan ile seçilen hazır paneller çoğunlukla bu sekmede
gerçekleştirilen eylemlerden oluşur. Panel şeffaflığı, düğmelere arka plan
yerleştirmek gibi özellikler bu alanda ayarlanır.
3.3.6.5
Görev Çubuğu
Görev çubuğu, panel üzerinde uygulamaların simgelerinin sıralandığı aracın adıdır. Masaüstü Yapılandırma bölümünde ele alındığı gibi, üzerine
40
BÖLÜM 3. YAPILANDIRMA VE YÖNETIM
sağ fare tuşuyla tıklayarak Yapılandır komutu verilerek de aşağıda görülen seçeneklere ulaşılabilir.
Pencereleri tüm masaüstlerinde göster seçeneği, görev çubuğunda, tüm
açık pencerelerin gösterilip gösterilmeyeceğini belirler. Bu seçenek pasif
olduğunda görev çubuğunda sadece o masaüstünde açık olan pencereler
görünür.
Pencereleri masaüstüne göre sırala işaretlendiğinde görev çubuğundaki
uygulamalar sırayla 1. masaüstünün uygulamaları, 2. ve 3. masaüstleri
şeklinde dizilir.
Uygulama adına göre alfabetik olarak sırala seçildiğinde alfabetik, pasif
bırakıldığında açılma sırasıyla dizi oluşturmaya yarar.
Uygulama simgelerini göster görev çubuğundaki simgelerin başında uygulamanın ambleminin görünüp görünmeyeceğini belirler.
Sadece simge halindekileri göster seçildiğinde bir uygulama küçültüldüğü
zaman çubukta gösterilir.
Pencere listesi düğmesini göster bu ayarları görev çubuğu üzerinde yapabilmek için ek bir ok tuşu devreye sokar.
Benzer görevleri grupla aynı uygulamaların pencerelerini (örneğin birkaç
tane Firefox ya da ofis penceresi) gruplama olanaklarını sunar. O simgeye
tıklandığında gruptaki pencere listesi çıkar.
Eylemler Farenin tuşlarına belirli görevler atanmasını sağlar.
3.3. SISTEM AYARLARI // TASMA
3.3.6.6
41
Pencere Davranışı
Pencere Davranışı hem kişiselleştirme hem de kullanılabilirlik ve erişilebilirlik bağlamlarında işlevsel seçenekler sunan çok ayrıntılı bir yapılandırma arayüzüdür. İçeriğinden bağımsız olarak, çerçeve ve başlığıyla
bir nesne olarak pencereyi temel alarak davranışı kullanıcı bazlı olarak
yapılandırabilir.
Başlığa iki kere sağ fare tuşuyla tıklayarak; pencereyi ekranın tamamına
yaymak ya da sistem çekmecesine küçültmek gibi eylemler programlanabilir. İlki Windows, ikincisi Mac kullanıcıları için tanıdık gelen davranıştır. Daha kullanışlı bulunan herhangi başka bir eylem de yapılandırılabilir.
Tıklayarak pencereyi seçmek yerine, fare ile pencerenin kapladığı alanda
belirli bir süre bekleyerek seçim yapmak gibi alternatifler de Odaklama
sekmesi altında ayrıntılı olarak yapılandırılabilir.
Bu bileşen, aynı zamanda tüm pencere işlemlerinin görünüm özelliklerinin
de (taşınırken şeffaflaşmak, gölgeleme vb.) yapılandırılmasını sağlayan
seçenekleri barındırır.
3.3.7
Ses ve Çokluortam
3.3.7.1
Sistem Bildirimleri
Belirli olaylar gerçekleştiğinde sistemin bir eylemi gerçekleştirmesi programlanabilir. Örneğin e-posta geldiğinde daha önceden seçilen bir ses dosyasının çalılnmasını isteyen kulllanıcılar, bu bileşeni kullanarak eylemleri,
sistem sesleri ya da kişisel bir ses bankasındaki kayıtlarla eşleştirebilir.
En yaygın kullanım şekli sesli uyarıları yapılandırmak olsa da, bu bileşen sayesinde kullanıcılar bekledikleri süreçlerle ilgili kayıtlar tutmak,
bir programın ürettiği veriyi bir dosyaya kaydetmek gibi daha gelişmiş
42
BÖLÜM 3. YAPILANDIRMA VE YÖNETIM
görevler yaratabilir; ses dışında uyarı penceresi, hata çıktısı gibi farklı
uyarıcıların harekete geçirilmesini tercih edebilirler.
3.3.7.2
Tv Kartı Yapılandırması
Pardus Kurumsal 2, bilgisayarda bulunan TV kartları ile televizyon yayınlarını izleme olanağı sunar. Bunun için kullanılan uygulamalardan
bağımsız olarak, donanımla ilgili yapılandırmalar bu bileşen yardımıyla
gerçekleştirilir.
3.3.8
Sistem Seçenekleri
3.3.8.1
Açılış Yöneticisi
Pardus Kurumsal 2, bilgisayara kurulduğu sırada açılış sırasında işletim
sistemini yüklemeye yarayan bir önyükleyiciyi devreye sokar. Böylece
farklı sürümler ya da işletim sistemleri arasında seçim yapılabilir, sistem,
açılış tercihleri (güvenli kip, ekran ayarlarının yeniden yapılandırılması
vb.) değiştirilerek yüklenebilir.
Açılış Yöneticisi bileşeni, bu ekranda görünen seçeneklerin programlanmasını sağlar. Hangi sürümler listede görünsün, kullanıcı bir tercih yapmadığında kaç saniye sonra ve hangi seçenek yüklensin gibi değerler
belirlenebilir.
3.3.8.2
Disk Yönetim Arayüzü
Temel Kavramlar başlığında yer alan Doğrusal Dizin Hiyerarşisi kavramıyla açıklandığı gibi, her disk ve disk bölümü Pardus Kurumsal 2 çalıştığında, sistemin yüklendiği disk bölümünün kök olarak ( / ) belirlendiği
bir hiyerarşi içinde belirli adreslere atanır. Disk Yönetim Arayüzü bileşeni
kullanılarak, hangi disk bölümünün hangi dizine bağlanacağı ve özel bir
kural gerektirip gerektirmediği yapılandırılabilir.
Bu bileşen, tüm sistemi etkileyen ayarlar içereceği için Yönetici Modu ile
kullanılır ve günlük kullanımda kullanıcının ihtiyaç duymayacağı araçlardan biri kabul edilir.
3.3.8.3
Ekran Ayarları
Bu bileşen, ekran kartı ve fiziksel monitörlerin yapılandırılması, var olan
durumlarda birden çok monitörün nasıl yapılandırılacağı gibi konulardaki
tercihleri belirlemeyi sağlar.
3.3. SISTEM AYARLARI // TASMA
3.3.8.4
43
Giriş Yöneticisi
Pardus Kurumsal 2 tek kişi tarafından kullanılan bilgisayarları bile güvenli girişle kullanmayı tavsiye eder, isim ve parola ile giriş yapılmasını
gerektirir. Kişisel bilgisayarlarda bu seçeneği atlayarak otomatik giriş
yapmak isteyen kullanıcılar bu bileşeni kullanarak giriş aracını, parola
sormadan giriş yapacak şekilde yapılandırabilir.
Tüm kullanıcıları etkileyecek işlemler yapılabildiği için Yönetici Modu ile
kullanılması gereken bileşen, aynı zamanda Giriş Yöneticisi (KDM) görünümü ve kullanıcı tabanlı yetkilendirmeyi de yapılandırır. Bu sayede, bu
bileşeni kullanarak hangi kullanıcıların bu ekrandan bilgisayarı kapatabileceği, hangilerinin giriş yapabileceğini yapılandırmak da mümkündür.
3.3.8.5
Kullanıcı Yöneticisi
Sisteme yeni kullanıcılar/gruplar eklenmesi ya da var olan kullanıcıların
silinmesi veya yetkilerinin değiştirilmesi için bu bileşen kullanılır.
Kullanıcı yetkilendirmesi zaten sistemin güvenlik politikaları tarafından
ölçeklenerek denetlendiği için, yapılmak istenen işlem yönetici hakları
gerektirirse ayrıca parola sorulur, yönetici modu gerektirmez.
Kullanıcıların sistemi yapılandırma ile ilgili hak ve yetkileri çok ayrıntılı
biçimde düzenlenebilir. Örneğin bir kullanıcıya çalışan uygulamaları güncelleme hakkı tanınırken, yeni uygulama yükleme yetkisi olmadan çalışması sağlanabilir. Yetki yönetimi konulara göre gruplanarak, bir konuda
tanımlı tüm yetkiler bir seferde de ayarlanabilmektedir.
44
BÖLÜM 3. YAPILANDIRMA VE YÖNETIM
Bu bileşen, sistem yöneticilerinin kullanımına yönelik tasarlanmıştır ve
günlük kullanımda kullanıcıların ihtiyaç duymayacağı düşünülür.
3.3.8.6
Servis Yöneticisi
Unix benzeri sistemlerin bir başka özelliği olarak Pardus’ta bazı süreçler
sunucu/istemci ilişkisi ile çalışır, ayrıca birçok sunucu servisi basitçe yapılandırılarak hizmet verir hale getirilebilir. Web sunucusu çalıştırmaktan,
dosya paylaşımı altyapısına kadar servis vererek çalışan tüm süreçlerin
yönetimi için Servis Yöneticisi bileşeni kullanılır. Tek tıkla çalıştır/durdur
işlemlerini yerine getirirken, bilgisayarın açılışında otomatik olarak başlatılıp başlatılmayacağını yapılandırmak da mümkündür.
Bölüm 4
Uygulama Yönetimi
Pardus Kurumsal 2, bu sistemle entegre çalışmak üzere özel olarak hazırlanmış uygulamalarla çalışır. Özgür yazılım dünyasının bilinen, güvenilir,
kararlı yazılımları arasından yapılan seçimle, hemen her ihtiyacı karşılayacak uygulamalar paketlenip bir depo aracılığıyla kullanıcılara sunulur.
Özgür yazılım dünyasında ilk günden beri uygulama yönetimi için tercih
edilen depo modeli, sahipli işletim sistemleri tarafından da, uygulama
marketleri modeliyle sunulmaktadır.
Pardus Kurumsal 2, kurulum sırasında binlerce uygulamayı bilgisayara
kurup yapılandırır. Kullanıcıların ihtiyaç duydukları yeni uygulamaları
kurmak, kullandıkları uygulamaların yeni sürümleri ile sistemlerini güncellemek ya da ihtiyaç duymadıkları uygulamaları kaldırmak için bu
depoyu kullanan hızlı, kolay kullanımlı bir Paket Yöneticisi bulunur.
KickOff menü kullananlar Sistem sekmesinde; klasik menü kullananlar da
Programlar menüsündeki Sistem listesinde Paket Yöneticisini bulabilir.
Bu uygulama TÜBİTAK BİLGEM tarafından sunulan depoyla çalışmak
üzere yapılandırılmıştır. Başka uygulama depoları ile çalışacak şekilde
ayarlanabilse de, bu işlemin sistem yöneticilerine bırakılması tercih edilir.
Paket nedir? Pardus Kurumsal 2, farklı dil desteklerini sağlayan dosyalar, uygulama kitaplıkları ya da belgeler gibi birçok bileşeni içerir.
Uygulama Yönetimi için kullanılan yazılımın Paket Yöneticisi olarak
adlandırılmasının bir nedeni de, bu uygulama olmayan bileşenlerin, uygulamalar ile aynı yöntemle sisteme entegre edilmesi, güncellenmesi ya
da sistemden kaldırılmasıdır.
Pardus’un bir parçası haline gelen ya da bütünden çıkarılan her bileşen,
ilgili dosyaları içeren sıkıştırılmış bir paket olarak işlenir. Bu nedenle bu
süreci yöneten uygulamaya Paket Yöneticisi denir.
45
46
BÖLÜM 4. UYGULAMA YÖNETIMI
PiSi nedir? Özgür yazılım dünyasında söz konusu depo modeli, her
sistemde farklı bir altyapı ile çalışır. Diğer Linux dağıtımlarında DEB
paketleri kullanan APT sistemi ya da RPM paketleri kullanan sistemler
oldukça popülerdir.
Projenin tasarım aşamasında, özellikle Türkçe ile ilgili çalışmaların küresel dünyada entegrasyonunu hızlandırmak, yeni gelişen teknolojilerin
uyarlanmasını kolaylaştırmak gibi nedenlerle, var olan sistemleri kullanıp
gerekli düzeltmelerin koordinasyonu yerine özgün bir altyapı tasarlanması
tercih edilerek PiSi adı verilen sistem geliştirilmiştir.
PiSi, İngilizce “Paketler öngörüldüğü gibi başarıyla kuruldu” anlamına
gelen Packages installed successfully as intended cümlesindeki sözcüklerin
baş harflerinden yola çıkarak isimlendirilen ve çeşitli kaynaklarda yer alan
bileşenleri, Pardus’a eklenmeye hazır hale getiren bir uygulamadır.
PiSi paketleri, üretilmiş ve sistemin parçası haline gelmeye hazır uygulama ve bileşenleri içeren sıkıştırılmış birer dosyadır. Paket Yöneticisi bu
paketleri açarak gerekli işlemleri yerine getirir, böylece kullanıcı için tek
tıkla yeni özellikler ve uygulamalar sisteme dahil edilmiş olur.
Bağımlılık nedir? Pardus Kurumsal 2, TÜBİTAK tarafından sunulan
depo ölçeğinde tutarlı bir bütün olarak çalışacak şekilde tasarlanmıştır.
Bu sayede her bileşen, aynı depoyu paylaştığı başka bileşenler ile ortak
çalışabilecek şekilde yapılandırılır. Bu hem bakım kolaylığı hem disk
alanı tasarrufu ve dolayısıyla daha hızlı güncellemeler hem de çalışan
uygulamalarda performans sağlar.
Bu tasarımın sonucu olarak, bir uygulama eğer depoda yer alan bir
başka uygulamanın ya da bir kitaplığın yardımıyla, onunla ortak biçimde
çalışacak şekilde yapılandırılmışsa, ikisi arasında bir bağımlılık ilişkisi tanımlanır. Paket Yöneticisi, her kurulması istenen paketin, bağımlı olduğu
başka paketlerin olup olmadığını ve varsa, kullanıcının sisteminde kurulu
4.1. YENI YAZILIM EKLEME
47
olup olmadığını araştırır. Eğer bir bağımlılık var ve kurulu değilse, işlem
sepetine bu bağımlı olunan paketi de ekleyerek, kullanıcının gerekli tüm
paketleri bir bütün halinde kurmasını sağlar.
4.1
Yeni Yazılım Ekleme
Paket Yöneticisi, penceresinin üzerinde dört sekme ve Ayarlar menüsü ile
gelir. Bu sekmeler, Tüm Paketler, Kurulabilir Paketler, Kurulu Paketler
ve Güncellemeler şeklinde yer alır. Tüm Paketler sekmesinde hem depoda
bulunan ve kurulmaya hazır hem de kurulu uygulamalar tek bir liste
halinde sunulur. Kurulu paketler, simgelerinin sol alt köşelerindeki + ile
ayrılabilir. Listenin kalabalıklığını yönetmek için sol sütunda yer alan uygulama bileşenleri seçilerek, paketler konularına göre gruplar halinde listelenebilir ve paket listesi tepesinde yer alan Bu gruptaki tüm paketleri seç
seçeneği kullanılarak topluca kurulabilir/kaldırılabilir/güncellenebilir.
4.2
Yüklü Yazılımı Kaldırma
Yeterli sabit disk alanı olmayışı ya da herhangi bir nedenle uygulama kaldırılmak istendiğinde bu sekme altında hazırlanan liste kullanılarak çalışmaya hazır, yüklü bulunan uygulamalar listelenebilir. Bu uygulamaların
yüklü olması, kapladıkları sabit disk alanı dışında herhangi bir kaynak
kullanmaz, bilgisayarın yavaşlamasına ya da sunulan servislerin aksamasına yol açmaz. Bilgisayarın kullandığı hafıza, işlemci gücü gibi anlık
hesaplanması gerekir kaynaklar sadece çalışır durumda ve servis veren
uygulamalarca tüketilir. Atıl durumda (idle) bekleyen ya da çalışmayan
uygulamalar, kitaplık ya da belgeler sistem kaynaklarını kullanmaz.
Bu bölümün girişinde tarif edildiği biçimde, bağımlılık kavramı nedeniyle
bir uygulama kaldırılırken, ona bağımlı olduğu için kurulan ve/veya kaldırılan uygulamanın yokluğunda işlevsiz hale gelecek her tür uygulama
ve kitaplık da sistemden kaldırılır. Bu nedenle tek bir paket seçilmesine
rağmen, işlem sepetinde birçok paket yer alabilir.
4.3
Yazılım Güncelleme
Sistemde kurulu bulunan paketlerin yeni sürümleri çıktığında güncelleme
paketleri yayınlanır. Paket Yöneticisi kullanarak bu güncellemeler tek
48
BÖLÜM 4. UYGULAMA YÖNETIMI
tıklama ile yapılabilir. Bir paketin yeni sürümünün çıkma nedeni, paketin içerdiği uygulama/bileşenin yeni sürümünün çıkmış olması olabilir.
Bu durumda eğer eski sürümü kullanan kullanıcılar için bir uyumluluk
sorunu olmayacak ve yeni özelliklerden yararlanılabilecekse aynı paketin
yeni sürümüyle, içindeki uygulamanın yeni sürümü yayınlanabilir.
Bileşenin herhangi bir yeniliği olmamasına rağmen içinde güvenlik zaafiyeti doğurabilecek bir sorun gözlendiyse, bu sorunu gidermeye yönelik güvenlik güncellemesi yayınlanabilir. Bu güncellemelerin varlığı çoğunlukla
kuramsal olarak tespit edilmiş güvenlik problemlerini ortadan kaldırır.
Güvenlik güncellemesi, sistemin o an güvensiz olduğuna değil, güvenliğiyle ilgili potansiyel tehlike olduğuna işaret ediyor olabilir.
Bir başka güncelleme nedeni de, paketlenmiş olan bileşende ya da Pardus
entegrasyonunda tespit edilmiş bir hatayı ortadan kaldırmak olabilir.
Pardus’un kararlı ve sağlıklı çalışmasına engel olabilecek bir hata düzeltilmişse, bu güncelleme kritik etiketiyle işaretlenir. Bir sorun yaşamamak
için kritik etiketli güncellemeleri her kullanıcının yapması önerilir.
Bağımlılık kavramı uyarınca, güncellenen bir paket, bir başka bileşenin
yeniden paketlenmiş olmasını gerektirmiş olabilir. Bu durumda, içeriğinde bir yenilik olmasa da, uyum gereği o bileşenin paketi de güncellenmek ister ve sepete eklenebilir.
Özellikle güncellemelerin bir bütün olarak kurulması önemlidir.
Bölüm 5
Günlük Kullanım, Yazılım
Çeşitliliği
Pardus tam çözüm sunma sloganını karşılamak üzere, birçok uygulama
için uygun bir altyapı sunmakla yetinmeyerek, yıllar boyunca birçok kullanıcı tarafından beğeniyle kullanılan, kendini ispatlamış, başarılı uygulamaları paketleyerek kurulum sırasında yükler. Böylece İnternet kullanımından ofis araçlarına, dijital fotoğraf işlemeden müzik koleksiyonlarına
hemen her ihtiyaca yönelik kaliteli, başarılı alternatifler Pardus açıldığı
andan itibaren kullanıma hazır olur.
5.1
İnternet araçları
5.1.1
Tarayıcılar
5.1.1.1
Mozilla Firefox
Güvenlik, kararlılık, hız gibi konulara verdiği önemle özgür yazılım dünyasının en tanınan uygulamaları arasında on yıldan fazla zamandır yer
alan Firefox, sadece Pardus gibi Linux tabanlı işletim sistemlerinde değil,
her platformda yaygın biçimde kullanılıyor.
Çok sevilen ve geniş kitlelerce kullanılan bir yazılım olması, çok sayıda
katkıcının iyileştirme ve hata düzeltme süreçlerinde görev almasını da
sağladığı için en kararlı ve güvenilir alternatiflerden biri olmayı başaran Firefox, sahtecilik amaçlı kurulan sitelere karşı koruma sağlaması,
sekmelerle gezinti, bilgisayarda kaydedilmeyen güvenli gezinme, sitelere
özgü parolaları güvenli saklama gibi çok sayıda özellik içeriyor.
49
50
BÖLÜM 5. GÜNLÜK KULLANIM, YAZILIM ÇEŞITLILIĞI
Firefox, Pardus Kurumsal 2’nin öntanımlı web tarayıcısı olarak yükleniyor.
5.1.1.2
Chromium
Google tarafından geliştirilen ve bağlantı hızını en iyi şekilde kullanması, performansı ve özellikle Google servisleriyle çalışırken önerilmesi
sayesinde hızla tanınan ve yaygınlaşan Chrome tarayıcısı ile aynı teknoloji tabanını paylaşan Chromium, bu popüler tarayıcının özgür yazılım
sürümü. Paket Yöneticisi aracılığıyla yüklenebilen Chromium, Firefox
yerine Chrome kullanmayı tercih eden kullanıcılar için hazır bekliyor.
Chromium, TASMA > Masaüstü Seçenekleri > Bileşen Seçici altında
Web Tarayıcı sekmesi kullanılarak öntanımlı olarak ayarlanabilir.
5.1.1.3
Konqueror
Dosyalar ve belgelerle çalışırken daima el altında bulunan, masaüstü
kullanımının belkemiği Konqueror, aynı zamanda yetenekli ama diğer
seçeneklere kıyasla daha az özellik sunan ve az tanınmış bir web tarayıcısı olarak da çalışıyor. Konum çubuğuna bir İnternet adresi yazılarak
kullanım şekli değiştirileceği gibi, Ayarlar menüsündeki Görünüm Profili
Yükle listesinden web tarama seçilerek İnternet tarayıcısı görünümüne
geçilebilir.
5.1.2
Sohbet uygulamaları
5.1.2.1
msn ile GoogleTalk aynı pencerede: Kopete
KDE projesinin bir parçası olarak geliştirilen ve diğer KDE programlarıyla tümleşik olarak çalışabilen bu sohbet programı tüm popüler ağların
hesaplarını tek bir uygulama ile yönetme olanağı sunar.
msn, GoogleTalk/Jabber, Yahoo gibi gerçek zamanlı haberleşme ağlarındaki hesapların yanı sıra, IRC sunucularına da bağlanılabilen Kopete,
aynı bağlantı türünde birden çok hesap desteği de sağlar.
Bu sayede örneğin iki ayrı Gmail hesabıyla ilişkili GoogleTalk bağlantılarına ya da iki ayrı msn hesabına aynı anda ulaşılabilir.
KDE adres defteri kullanılan durumlarda Kopete’ye kaydedilen tüm sohbet listelerindeki hesaplar adres defterine eklenebilir, böylece adres defterinden yararlanan başka uygulamalar ile tümleşik çalışabilir. Bu sayede,
örneğin Kmail ile e-posta okurken, e-postanın yazarının o an çevrimiçi
olup olmadığı görülebilir.
5.1. İNTERNET ARAÇLARI
5.1.2.2
51
IRC’den vazgeçemeyenlere: Konversation
IRC ağlarına Kopete ile bağlanmak mümkün olsa da, bu ağların gelişmiş
özelliklerine, kendine özgü ihtiyaçlarına cevap vermek için özelleşmiş bir
uygulama tercih etmek isteyen kullanıcılar çoğunluktadır. Bu nedenle
Pardus Kurumsal 2 depolarında Konversation yer alır. Kurum içi haberleşme ya da kişisel sohbet amacıyla IRC bağlantısına ihtiyaç duyan
kullanıcılar Paket Yöneticisi kullanarak Konversation’u kurabilir.
5.1.3
E-posta uygulamaları
5.1.3.1
Kmail / Kontact
Kmail, POP3/IMAP gibi standart elektronik posta iletim biçimlerini tüm
özellikleriyle kullanan, yüksek performanslı bir uygulamadır.
Takvim, adres defteri, ajanda, planlayıcı gibi iş uygulamaları ile ortak
çalışma ihtiyacı olan kullanıcılar için Kontact adı verilen bir çerçeve
ile tümleşik olarak çalışır, diğer KDE ağ yazılımlarıyla bilgi alışverişi
yapabilir. Kontact, basitçe tüm bu araçların tek bir pencere olarak görüntülenmesini sağlar, içinde her uygulama kendi olarak çalışmaya devam
eder. Yardımcı uygulamalar, hepsine ihtiyaç olmadığı durumlarda tek tek
çağrılabilir. Bu şekilde çalışmaları, birbirleriyle uyumunu etkilemez.
Birbirine bağlı çok sayıda e-posta hesabını tek bir posta kutusu ile yöneten kullanıcılar, kimlik desteğini kullanarak farklı adreslerden e-posta
gönderebilir.
5.1.3.2
Thunderbird
Kmail ile neredeyse aynı özelliklere sahip olan Thunderbird, Mozilla projesinin bir parçası olarak geliştirilmektedir. Firefox ile kardeş projeler
olarak tanımlanabilir. Kmail’in Kontact içinde erişilen takvim, planlayıcı gibi ek özellikleri Thunderbird’de eklenti olarak yüklenebilir. Adres
defteri içinde hazır gelir.
Kmail ve Thunderbird, teknik özellikler bakımından çok yakın olmakla
birlikte, kullanıcı deneyimi ve tercihleri açısından farklılaşır, değişik olanaklar, arayüz tercihleri sunar. Firefox gibi, Thunderbird de geniş bir
eklenti ve tema desteği ile özelleştirilebilme olanakları sunar.
Bu e-posta istemcisini tercih eden kullanıcılar Paket Yöneticisi ile kurup,
Bileşen Seçici ile öntanımlı olarak yapılandırabilir.
52
5.2
BÖLÜM 5. GÜNLÜK KULLANIM, YAZILIM ÇEŞITLILIĞI
Çokluortam / Multimedya
5.2.1
Film izleme
5.2.1.1
Kodek dertsiz film keyfi: Kaffeine
KDE’nin video oynatma programı olarak geliştirilen Kaffeine, film izlemekle ilgili hemen her eylemin öntanımlı uygulaması olarak ayarlanmıştır. Optik okuyucuya takılan VCD ya da DVD’leri menülerini çağırarak
doğrudan oynatmanın yanında, İnternet üzerindeki kaynakları ya da sabit
disk üzerinde bulunan hemen her dosya tipindeki video dosyalarını açar.
Gelişmiş altyazı desteği, pratik klavye kısayolları bulunur. Örneğin, ok
tuşlarıyla 5 sn. (sağ-sol) ya da 1 dk. (yukarı-aşağı) ileri ya da geri almak
mümkündür.
5.2.1.2
Her bilgisayarın oynatıcısı: Mplayer
Firefox, Chromium gibi KDE’den bağımsız tarayıcılarda gömülü olarak
video oynatmakta daha becerikli olması, grafik arayüz kullanılmayan durumlarda çalışabilmesi gibi özellikler nedeniyle kurulum sırasında ikinci
bir seçenek olarak yüklenen Mplayer için Gnome-Mplayer adlı bir arayüz
de bulunur.
5.2.2
Müzik dinleme
5.2.2.1
Arşivcileriçin: Amarok
Amarok hem müzik dosyaları ve İnternet yayınlarını dinlemek için kullanılabilir, hem de başarılı katalog/koleksiyon özelliklerinden yararlanılabilir. Bu özellik çeşidiyle depoda, paket yöneticisiyle kurulabilecek alternatiflere rağmen, kullanıcıların en çok kullandığı uygulamalardan biridir.
Koleksiyon yönetimi, last.fm gibi sitelerin hesaplarını yönetebilmesi, çeşitli İnternet radyolarını dinleme olanağına ek olarak müzik çalar cihazlarla (ipod gibi) çalışabilme yetenekleri de Amarok’u rakiplerinin bir kaç
adım ötesine taşır.
Arşivde yer alan müzik dosyalarının kimlik bilgilerini (ID3) dosya adından düzenleyebilir ya da jenerik isimlerle kaydedilmiş dosyaları, etiket
bilgilerini İnternet kullanarak doldurup yeniden isimlendirmek gibi gelişmiş kataloglama özellikleri bulunur.
5.3. CD/DVD YAZDIRMA
5.2.2.2
53
CD meraklıları için: KSCD
Müzik CD’lerini dinlemek için Amarok da kullanılabilecek olmakla birlikte, sadece ses CD’si dinlemek istendiğinde basitliği nedeniyle KSCD
de tercih edilebilir. Bu uygulama da Amarok gibi menüdeki çokluortam
listesinde yer alır.
5.3
CD/DVD yazdırma
Disk imajlarını optik disklere yazmak, bilgisayardaki dosyaları CD ya da
DVD’lere kopyalamak, müzik CD’si ya da VCD/DVD gibi özel biçimli
diskler yazdırmak gibi işlemlerin hepsi için Pardus Kurumsal 2, tümleşik
tek bir araç sunar: K3B
Menüde çokluortam listesinde bulunan K3B sihirbazları ile ihtiyaç duyulan her tür optik disk biçimi oluşturulabilir, yazılabilir. Yeniden yazılabilir disklerde yeni oturumlar kaydedilebilir. Bir optik disk, sabit diske
imajı alınarak yedeklenebilir.
5.4
5.4.1
Fotoğraf ve Grafik Düzenleme
Dijital fotoğraflar için: Digikam
Fotoğraf makinasından, dizinler halinde fotoğrafların aktarılması, ham
olarak (RAW) kaydedilen fotoğrafların topluca dönüştürülmesi ya da
işlenmesi, fotoğraf arşivinin albümler halinde düzenlenmesi, anahtar sözcüklerin etiket gibi kullanılarak albümler arasında benzer fotoğrafların
işaretlenebilmesi gibi çok sayıda gelişmiş özellik sunan Digikam, amatör
ya da profesyonel her düzeyde fotoğrafçı için kullanışlı bir dijital stüdyo
gibi çalışır.
5.4.2
Piksel tabanlı grafik editörü: Gimp
Tüm platformlarda çalışan, piksel ölçeğinde grafik düzenleme aracı (raster editör) Gimp, Pardus’la kurulu olarak gelir.
Fotoğraflar üzerinde dijital işlem yapmak için gelişmiş özelliklere ek olarak, her tür dijital grafik düzenlemede başarıyla kullanılır. Katmanlarla
çalışmak, görüntü eşiği ve renk ayrımı gibi konularda profesyonel standartlara sahiptir.
54
BÖLÜM 5. GÜNLÜK KULLANIM, YAZILIM ÇEŞITLILIĞI
Grafik düzenleme gibi yüksek donanım gerektiren konular, Pardus Kurumsal 2’nin bileşen tabanlı mimarisinin yarattığı performans kazançlarının en iyi gözlendiği alanlar anlamına da gelir. Gimp ile çok büyük
ölçekli grafik dosyalar düzenlenirken, bilgisayarın donanımı en etkin şekilde kullanılır ve diğer platformlarda yer alan sahipli yazılımlara kıyasla
çok daha konforlu bir çalışma ortamı sunar.
5.5
LibreOffice
Pardus Kurumsal 2, özgür yazılım dünyasındaki en yeni ama aynı zamanda en köklü ofis çözümünü kullanır. LibreOffice, Star Office paket ofis
uygulamasından itibaren özgür yazılım modeliyle geliştirilen bir teknoloji
tabanında yaratılan en güncel üründür. Yıllardır geliştirilen, çeşitli katkı
ve ihtiyaç tespitlerine dayalı iyileştirmeler ve eklenen özellikler sayesinde
yetenekli ve başarılı bir ofis ailesi olan LibreOffice, son olarak Oracle
firması mülkiyetine katılan OpenOffice.org tabanından çatallanarak 2011
yılında yeni marka ile yoluna devam etmeye başlamıştır.
5.5.1
Metin belgeleri için: Writer
Diğer tüm ofis ailelerinde üretilen metin dosyaları ile çalışabilen gelişmiş
bir kelime işlemci olan Writer ile kitaplar, büyük metinler kolayca hazırlanabilir, biçimlendirilebilir, işlenebilir. Bu uygulama ile üretilen içerik,
herhangi bir ofis belgesi biçimine ek olarak PDF olarak kaydedilebilir.
5.5.2
Hesap tabloları, formlar için: Calc
Yaygın hesap tablosu formlarını, makrolarını kullanma olanakları da sunan Calc, yetenekli, hızlı bir hesap tablosudur. Çizelgeler hazırlanması,
çapraz hesaplar içeren tablolar, şablonlar için rahatlıkla kullanılabilir.
Çıktı olarak herhangi bir ofis belgesi ya da virgülle ayrılan veriler gibi
standart veri paylaşım biçimlerine ek olarak PDF olarak kaydedebilir.
5.5.3
Sunumlar için: Impress
Özellikle dizüstü bilgisayarlardan yapılan sunumlarda, sunum trafiğini
dizüstü bilgisayar ekranında ayrı bir yönetim paneliyle sunarak önceki ve
sonraki slaytları gösteren, notları okumayı sağlayan kumanda özellikleri,
gelişmiş animasyon ve şablonları ile dört dörtlük bir sunum aracı olan
5.6. YARDIMCI ARAÇLAR
55
Impress, diğer tüm ofis uygulamalarında hazırlanmış sunum dosyalarını
açabilir, o uygulamalarda açılabilecek biçimlerde ya da PDF gibi taşınabilir biçimlerde dosya kaydedebilir.
5.6
Yardımcı araçlar
Pardus Kurumsal 2, ufak tefek, basit işlevlere sahip ama gündelik yaşamı
çok kolaylaştıran bir çok yardımcı araçla birlikte gelir. Bu bölümde yer
alan uygulamalar, benzerlerini keşfetme hevesi verebilme ümidiyle sınırlı
biçimde ele alınmıştır.
5.6.1
KDE Cüzdan
Web tarayıcılar farklı siteler için hesap bilgisi hatırlayabilse de, kredi
kartı gibi daha hassas bilgiler için bu yöntem uygun olmayabilir. Dahası,
belirli bir standart biçimde olmadan hatırlanması gereken bilgiler, web
siteleri dışında başka uygulamaların düzenli kullandığı hassas bilgilerin
saklanması da gerekli olabilir. Tüm böyle senaryolar için bir adreste çözüm isteyenler KDE Cüzdanı kullanabilir. KDE Cüzdan, hassas bilgilerin
hangi uygulamalar tarafından kullanılabileceğini ayarlayarak saklayan,
yalnızca ana parolayı bilen kişi tarafından görüntülenmelerine izin veren
bir yönetim aracıdır. Pardus Kurumsal 2 ile birlikte kurulsa da, öntanımlı
olarak çalıştırılmaz, dileyen kullanıcılar menüdeki Sistem listesinden ulaşarak çalıştırabilir.
5.6.2
Klipper - Pano aracı
Klipper, kopyala-yapıştır işlemi sırasında hafızaya alınan bilgileri hatırlar.
Böylece iki önce kopyalanmış içerik, en son kopyalanan yerine yapıştırılabilir. Kaç işlemin hafızada tutulacağı ayarlanabilir.
Klipper, Pardus Kurumsal 2 ile kurulu ve çalışır olarak gelip sistem
çekmecesine yerleşir.
56
BÖLÜM 5. GÜNLÜK KULLANIM, YAZILIM ÇEŞITLILIĞI
5.6.3
Krename
Krename, bir dizin içinde bulunan çok sayıda dosyanın topluca ismini
değiştirilmek için pratik bir uygulamadır. Belirli şablonlar kullanılarak,
dosyaların isminde yer alan bölümler seçilerek topluca değiştirilebilir.
Örneğin fotoğraf makinasından aktarılan çok sayıda fotoğrafın isminde
yer alan numaraların durması, ama başlarındaki DSC kısaltmasının yerini
albümle ilgili bir kelime alması istendiğinde kullanılabilir.
5.6.4
KSnapShot
Ekran görüntüsü almak, yani bir anlamda ekranın bir andaki fotoğrafını
çekmek çeşitli durumlarda işe yarayabilir. KDE ile birlikte gelen KSnapShot, bu ihtiyacı değişik durumlarda karşılamak üzere çalışan ufak ama
becerikli bir yazılım.
Menüde Grafik Programları listesinde bulunabilen uygulama, her klavyede bulunan Prt Scr (Print Screen) tuşuyla da çağrılabilir. Tüm ekran,
ekranın seçilen bölümü, fare imlecinin altında kalan pencere gibi farklı
ölçeklerde görüntü çekilirken; hemen, tıklayarak ya da belirli bir süre
geçtikten sonra işlemin gerçekleşmesi programlanabilir.
Bölüm 6
Kurulum
Pardus Kurumsal 2’nin kurulması için, bilgisayarın kurulum ortamı kullanılarak başlatılması (boot edilmesi) gerekir. USB ya da DVD ortamından
başlatmak için gerekli ayarlar BIOS arayüzünden yapılır ve gerekli ayarlar çok çeşitli olduğundan BIOS yapılandırmasını anlatan ve genellikle
anakart ile verilen belge ve kılavuzlara müracaat edilmesi önerilir.
Yeni nesil bilgisayarlarda ve özellikle taşınabilir bilgisayarlarda açılış için
fonksiyon tuşlarından biri kullanılabilir. Örneğin F12 tuşu, sabit diskte
yüklü sistem ya da CD/DVD okuyucudaki yeni bir işletim sistemi kurulum ortamı arasında tercih yapılmasını sağlayabilir.
Pardus Toplulukları başlığı altındaki kullanıcı destek sitelerinde de bu
konuda çeşitli belgeler bulunur.
Bilgisayar Pardus kurulum ortamı kullanılarak başlatıldığında önyükleyici (GRUB) çalışır.
57
58
BÖLÜM 6. KURULUM
Öntanımlı olarak Türkçe gelen önyükleyici, aynı zamanda kurulum dilini
de belirlediği için dil menüsü açık olarak çalışır. Kurulum farklı bir dilde
gerçekleştirilecekse bu aşamada seçilmelidir.
Önyükleyici ekranı aynı zamanda belleğin (RAM) sağlamlığını kontrol
etmek için Bellek Testi aracı ve Donanım bilgisi seçenekleri bulunur.
Sistemi Sabit Diskten Aç seçeneği, bu ortamı devre dışı bırakarak bilgisayarın Herhangi bir işlem yapılmadığında on saniye içinde kurulumu
başlatacak olan seçenek otomatik olarak yüklenir ve kurulum süreci başlar.
Kurulum sürecinin ilk adımı Pardus’un dağıtıldığı özgür lisansların kullanıcıya sunulduğu ekrandan oluşur. Lisansları ve şartlarını kabul etmek, kurulumu gerçekleştirmek için zorunludur. Bu adımın ardından
kurulum ortamında yer alan paketlerin üretim sırasında elde edilen ve
dijital bir parmak izine benzetilebilecek sayısal değerleri karşılaştırılan
geçerlilik/tutarlılık kontrolü yapılabilir. Bu seçeneğe bağlı bir adımdır,
kurulumun doğru olması için bir kere yapılması tavsiye edilir. Kontrol
sonrasında sorun çıkmazsa aynı ortam kullanılarak yapılacak diğer kurulumlarda bu adım atlanabilir.
Sistem Ayarları Ortamın denetlenmesini takiben, kurulum yapılacak
disk seçilene kadar sisteme ait basit bilgilerin seçildiği bir kaç adımlık
bir yapılandırma süreci yer alır. Klavye ayarları, saat ve tarih ayarları
seçildikten sonra disk seçimi ekranına ulaşılır. Tüm bu ekranlarda tepede
yer alan başlığın yanındaki soru işaretine tıklayarak ya da F1 tuşuna
basarak kısa açıklama ve yardım bilgilerine ulaşabilirsiniz.
59
Kullanıcı Ekleme Pardus Kurumsal 2, sunucu olarak da çalışabilmek
üzere tasarlanan bir işletim sistemi olarak çok kullanıcılı mimariye sahiptir. Tek kullanıcı için kurulduğunda bile bu mimarinin sağladığı güvenlik
olanakları ve kararlılığı devrede olur. Bu mimari gereği, en yetkili yönetici
kullanıcı -ki Unix sistemlerden gelen bir gelenekle bu kullanıcının root
adında değiştirilemeyen bir ismi bulunur- gündelik işlemler için kullanılmaz. Yani tek bir kullanıcı ile kurulmuş bir Pardus’ta aslında iki ayrı
kullanıcı yer alır. Biri yönetici olan root, diğeri de kurulum sırasında eklenen, bilgisayarın gündelik kullanımı için açılan hesap. Kullanıcı ekleme
adımında bilgisayarın gerçek kullanıcısına ait işlemlerin tutulduğu hesap
oluşturulur. İlk eklenen kullanıcı, yetkili kullanıcı olarak işaretlenir. Yani
parolasını kullanarak, yöneticinin (root) yapması gereken kimi işlemlerde
geçici olarak yetki alma hakkı tanınır.
Gelişmiş düğmesine tıklayarak açılan menüde, yetki kaldırılabilir ya da
yetki gerektiren işlemlerde her seferinde parola sorulmaması işaretlenebilir.
Disk Bölümleme Pardus’un çalışması için ayrı bir disk bölümünde,
kendine has bir dosya sistemi ile o bölümü biçimlendirerek kurulum
yapması gereklidir. Bu, ayrı bir disk kullanılarak, bir diskin boş alanında
yeni bir disk bölümü oluşturularak ya da bu şekilde önceden hazırlanmış
bir disk bölümü bu işe ayrılarak gerçekleştirilebilir.
Kurulum yapılacak bilgisayarda tek işletim sistemi olarak Pardus çalışacaksa, Diskin Tamamını Kullan seçeneği en kolay ve otomatik kurulumu
gerçekleştirir. Eğer diskte yeni bir bölüm yaratılmış ancak biçimlendirilmemişse (formatlanmamış) Boş Alanı Kullan seçeneği ile bu bölümün
seçilip otomatik olarak yapılandırılması gerçekleştirilebilir. Mevcut Sistemi Küçült seçeneği, kurulu bir başka işletim sistemi var ve kullandığı
disk/disk bölümünde yeterli kullanılmayan alan varsa, bu alanın boyutu
değiştirilerek yeni bir disk bölümü yaratılmasına yardımcı olur. Tüm
bu senaryolar dışında, özel ihtiyaçlar söz konusu ise, Bölüm Tablosunu
Özelleştir seçeneği seçilmelidir.
Elle Disk Bölümlendirme Disk tablosunu bölümlendirmeyi elle yaparken kullanılabilecek üç farklı teknoloji yer alır. Bunlar standart disk
bölümleme, LVM ve RAID teknolojileridir. RAID aynı boyda iki disk
bölümünün birbirinin yansısı olarak çalışarak, diskte meydana gelebilecek
sorunlarda veri kaybını önlemeye ve performans kazancına yardımcı olur.
LVM ise sanal bir disk bölümleri alanı yaratarak, çalışan sistemlerde canlı
olarak disk boyunu değiştirmek gibi gelişmiş özellikler sunar.
60
BÖLÜM 6. KURULUM
Disk listesinde, işlem yapılacak disk/disk bölümü seçildikten sonra Oluştur tuşuna basarak hangi teknoloji kullanılarak disk bölümlendirmesi
yapılacağı seçilir. Açılan pencerede bu disk bölümünün sistemin hangi
alanında kullanılacağı bağlama noktası Kullan: alanındaki metin alanına
yazılarak ya da var olan seçeneklerden biri tercih edilerek belirlenir.
Sistemin çalışması için gerekli olan bölüm kök dizini olarak bağlanır.
Doğrusal dizin hiyerarşisi bölümünde de açıklanan kök dizini ( / ), Pardus
çalışırken tüm dosya ve dizinlerin altına dizilerek sistemle ilişkilendirildiği
alandır.
Ayrı bir disk bölümü oluşturarak ev dizinlerinin saklanacağı alan için ayrılabilir, bunun için yeni disk bölümünde bağlantı noktası olarak (/home)
seçilmelidir. Bu durumda Pardus’un başka bir sürümü ya da bir başka
Linux dağıtımı kurulduğunda bu disk bölümü yine ev dizinleri için ayrıldığında kullanıcıların kişisel dosya ve belgelerine hiç bir zarar gelmeden
sistem değiştirilebilir. Eğer Diskin Tamamını Kullan seçeneği seçilirse,
LVM kullanılarak bu şekilde bir bölümleme otomatik olarak yapılandırılacaktır.
Önyükleyici Kurulumun başlatılması için yüklenen önyükleyicinin bir
benzeri, kurulumun sonunda sabit diske de yüklenir. Böylece sistemin
açılması, var olan başka işletim sistemleri varsa, hangi sistemin açılması
istendiği gibi tercihlerin yapılması için ilk çalıştırılan uygulama bu önyük-
61
leyici olarak ayarlanır. Özel ihtiyaçların olmadığı durumlarda, öntanımlı
ayarlar otomatik yapılandırma için yeterli olur. Bu konuda bilgili olmayan
kullanıcıların gelişmiş ayarlar bölümüne girmesi önerilmez.
Özet ve kurulum Tüm adımlar tamamlandığında yapılan tercihlerin
listelendiği bir özet bilgiler ekranı sunulur. Burada istenen tercihlerin
doğru girildiği kontrol edilerek kuruluma başlanabilir. Yaklaşık 30 dakika süren kurulum boyunca Pardus Kurumsal 2 ile gelen özelliklerin
tanıtıldığı bir sunum gerçekleşir. Kurulum tamamlandığında bunu bildiren ekranla birlikte bilgisayar yeniden başlatıldığında Pardus’la açılmaya
hazır hale gelir.
62
BÖLÜM 6. KURULUM
Bölüm 7
Ekler: Linux ve Pardus
hakkında bilgiler
7.1
Linux Tarihçesi
60’lı yıllarda Unix işletim sistemi tasarımı başlamış, 70’lere gelindiğinde
ise ürün olarak kullanımına geçilmiş ve o dönem bilgisayar kullanımının
en yaygın olduğu akademik alan ve iş dünyasında rağbet görmüştür.
1983 yılında Unix benzeri, özgür bir işletim sistemi fikriyle Richard Stallman GNU projesini başlatır. GNU ismi “GNU Unix Değildir” cümlesinin
İngilizce karşılığındaki sözcüklerin baş harflerinden gelir (GNU is Not
Unix). Proje kapsamında üretilen ürünlerin, özgür yazılım olmalarını
garanti altına almak için Genel Kamu Lisansı (GPL) yazılarak, geleneksel, akademik yazılım geliştirme modeli kurumsallaştırılır. 90’lı yılların
başında bir işletim sisteminde ihtiyaç duyulacak temel yazılımların neredeyse tamamı projeye dahil olmuş olmasına rağmen, donanım işlerinin
yapılacağı işletim sisteminin çekirdeği (Hurd) katkıda bulunanların azlığı
ve ilgisizliği nedeniyle yeterli olgunluğa ulaşmamış durumdadır.
80’li yıllardaki bir diğer işletim sistemi projesi de "Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley" tarafından yürütülen BSD’dir. Apple firmasının Mac işletim sistemi geliştirmekte kullandığı çekirdek BSD projesi temel alınarak
geliştirilmiştir.
1987 yılında Andrew S. Tanenbaum, yine Unix benzeri bir işletim sistemi
olarak MINIX’i geliştirir. MINIX, açık kaynak kodu olmasına rağmen
özgür değildir. Üzerinde değişiklik yapılması ve yeniden dağıtılmasına
izin verilmez.
Linux dağıtımlarının kalbini oluşturan çekirdeğin yazımı 1991 yılına denk
gelir. Linux Torvalds, Helsinki Üniversitesi’nde öğrenciliği döneminde
63
64 BÖLÜM 7. EKLER: LINUX VE PARDUS HAKKINDA BILGILER
amatör bir proje olarak yazmaya başladığı çekirdeği GPL ile, yani özgürce
yayınlayınca hızla katkı almaya başlar ve çığ etkisiyle büyür. Önceki
projelerin yaygın, başarılı bir örnek geliştirememiş olması, bu projenin
başarıya ulaşmasındaki etkenlerden biri kabul edilir. Geliştirme süreci
MINIX işletim sisteminde GNU C derleyicisi kullanılarak yapılmıştır.
7.2
Avantajlar
Neden Linux?
→ Linux güvenlidir
Linux en güvenli işletim sistemlerinden biridir. Güvenlik duvarları ve
esnek dosya erişim izin sistemleri istenmeyen kullanıcıların ve virüslerin
sisteme erişimlerini engeller. Linux kullanıcıları binlerce yazılım içeren
paket depolarından diledikleri yazılımları seçebilir, bilgisayarlarına indirip kurduktan sonra güvenli bir şekilde kullanabilirler. Yazılım satın
almak veya etkinleştirmek söz konusu olmadığı için kredi kartı numarası
veya diğer kişisel bilgilerin üçüncü kişilere/firmalara gönderilmesine gerek
yoktur.
→ Linux ücretsizdir
Linux GNU Genel Kamu Lisansı ile lisanslanmıştır ve ücretsizdir. Deneme süreli veya kısıtlanmış özellikli sürümü yoktur; hiçbir ücret ödemeden dilediğiniz süre boyunca dilediğiniz gibi kullanabilirsiniz. Ayrıca
yazılım depolarındaki binlerce yazılım arasından dilediklerinizi yine ücretsizce indirip kullanabilirsiniz. Korsan yazılım kullanarak suç işlemeniz
söz konusu değildir.
→ Linux açık kaynak kodludur, özgürdür
Linux’un kaynak kodları, neredeyse bütün Linux uygulamalarının kaynak
kodları gibi açıktır. Bu Linux’un hem güvenliğini, hem güvenilirliğini,
hem de hızla geliştirilebilir olmasını sağlamıştır.
→ Linux kararlıdır
Linux işletim sistemi barındıran bir bilgisayarın performansı bilgisayarın
açık kaldığı süre arttıkça azalmaz. Linux’ta diğer sistemlerde olduğu gibi
sıklıkla donmalar veya yavaşlamalarla karşılaşmazsınız. Bir Linux makineyi açtıktan sonra yüzlerce gün tekrar önyüklemeden aynı performansla
kullanabilirsiniz.
7.2. AVANTAJLAR
65
→ Linux çok kullanıcılıdır
Linux işletim sistemi çalıştıran bir bilgisayarı aynı anda birden çok kullanıcı kullanabilir. Bu özelliğiyle Linux birçok üniversitenin bilgisayarlarında tercih ettiği işletim sistemi olmuştur. Böylece sayıca çok olan
Öğrenciler kendi bilgisayarları ile kısıtlı sayıdaki üniversite bilgisayarlarına bağlanabilmekte, her kullanıcı başına fiziksel olarak bir bilgisayar
düşmese bile Linux buna imkan sağlamaktadır. Elbette bu özellikten
şirketler veya ev kullanıcıları da faydalanmaktadır.
→ Linux esnektir
Linux yüksek performanslı sunucu uygulamaları, masaüstü uygulamaları
veya gömülü sistemler için kullanılabilir. Özellikle gömülü sistemlerde
çalışırken eğer kısıtlı disk alanınız varsa, sadece kullanacağınız bileşenleri
seçerek disk alanı kazanabilirsiniz.
→ Linux’ta yazılımlar çok ve çeşitlidir
Linux’ta bir yazılıma ihtiyacınız olduğunda paket depolarından onlarcasını kolaylıkla bulabilirsiniz. Ayrıca yazılım kurmak veya kaldırmak da
oldukça kolaydır.
→ Linux hızla gelişmektedir
Linux açık kaynak kodlu olduğu için dünya çapında her seviyede onbinlerce geliştirici tarafından destek sağlanmaktadır. Hiçbir şirket bu
kadar geliştirici istihdam edemeyeceği için sorunlar da çok daha hızlı
giderilmektedir. Ayrıca Linux toplulukları da çok önemli bir avantajdır,
herhangi bir sorunla karşılaştığınızda rahatlıkla bu topluluklara ulaşabilir, sorununuzu iletip çözüm bulabilirsiniz.
→ Linux’ta seçenek çoktur
Linux çekirdeğine sahip 600’den fazla işletim sistemi bulunmaktadır (Linux dağıtımları). Bunlar genellikle belli ihtiyaçlar için özelleşmiştir.
→ Linux hızlı ve kolay kurulur
Birçok Linux dağıtımı kullanıcı dostu kurulum ve ayarlama arayüzüne
sahiptir. Bir Linux dağıtımı kurduğunuzda beraberinde ihtiyacınız olacak
birçok yazılım daha kurulacaktır. Ayrıca çok özel durumlar dışında bilgisayar donanımızın sürücüleri de Linux çekirdeğiyle birlikte sisteminize
kurulur.
66 BÖLÜM 7. EKLER: LINUX VE PARDUS HAKKINDA BILGILER
→ Linux düşük donanımlı sistemlerde bile çalışır
Linux abartılı donanım sistemlerine gereksinim duymaz. Ortalama donanıma sahip bir bilgisayar ile de yüksek performans elde edebilirsiniz.
7.3
Linux’un kullanım alanları
Linux bahsedilen artıları ile gün geçtikçe daha fazla alanda daha fazla
kullanıcı tarafından kullanılmaktadır. İhtiyaca göre kolaylıkla özelleştirilebilir olması nedeniyle geliştiriciler tarafından da en çok tercih edilen sistemdir. Masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar ile sunucu bilgisayarları
başta olmak üzere, cep telefonlarında, cep bilgisayarlarında ve gömülü
sistemlerde sıklıkla tercih edilir. Hem kişisel hem kurumsal amaçlara
hizmet eder. 600’den fazla dağıtımı ile her kullanıcının ihtiyacına uygun
bir Linux vardır.
7.4
Pardus Tarihçesi
2003 yılında ulusal bir işletim sistemi dağıtımının gerekliliği, dünyadaki
benzer uygulamalar, yazılım endüstrisindeki durum ve eğilimlerin araştırılmasının ve ülkemizin bilişim alanındaki insan kaynağı ile ülkemizdeki
yerel yazılım sanayinin durumunun incelenmesinin ardından böyle bir
projenin gerekliliğine karar verilmiştir. Bu kararın ardından 2003 yazında
somut bir şekilde projenin planlaması başlanmıştır.
Başta Linux dağıtımları olmak üzere mevcut işletim sistemleri ve daha
önce bahsettiğimiz açık kaynak kodlu yazılım felsefesinin incelenmesiyle
proje ön çalışmaları sürdürüldü. Ayrıca, ortaya çıkarılacak ürünün sürekliliğini sağlayacak organizasyonel yapıyı kurmak için kullanılabilecek iş
modelleri de incelendi.
Tüm bu ön çalışmaların ışığında, 2003 yılı sonbaharında bazı kararlar
alındı. Bu kararlara göre ortaya çıkarılacak ürün Linux temelli, açık
kaynak kodlu ve olabildiğince GPL lisanslama türünü kullanan bir işletim
sistemi olacaktı.
2004 yılı başında teknik ekibin bir araya getirilmesiyle Pardus projesi başladı. Bu yılın büyük kısmında teknik alternatifler değerlendirildi, farklı
Linux dağıtımları ve bu dağıtımların eksiklikleri gözden geçirildi. Bu
eksiklerin giderilmesi için yapılabilecekler, dağıtımların olası geliştirilme
7.5. NEDEN PARDUS?
67
yolları ve bu işler için gerekecek kaynaklar incelendi. Ekim ayına gelindiğinde hedef kitle ve yol haritası hakkındaki değerlendirmeler sonuçlandırılarak Proje Ana Sözleşmesi yayınlandı. Bu sözleşme ile amaç,
yöntem ve takvim belirlendi. Bu sözleşmede belirtildiği üzere, Pardus
"bilişim okur-yazarlığına sahip bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü
ihtiyaçlarını hedefleyen" bir işletim sistemi olacaktı.
Bu aşamadan sonra proje hızla ilerledi ve 1 Şubat 2005’te ilk ürün Pardus
Çalışan CD 1.0 yayımlandı. Beklenin üzerinde ilgiyle karşılaşan bu ürün
projenin amaçları ve teknik yaklaşımı hakkında Linux camiası ve kullanıcıları bilgilendirmeyi amaçlamaktaydı. Aynı yılın sonunda, 26 Aralık
2005’te, ilk kurulabilir Pardus sürümü Pardus 1.0 yayımlandı.
7.5
Neden Pardus?
Ulusal bir işletim sistemi dağıtımına çeşitli nedenlerle ihtiyaç duyulmuştur. Kritik uygulamaların böyle bir dağıtım üzerinde çalıştırılması, ulusal
bağımsızlık, güvenlik ve tasarruf bakımından büyük öneme sahiptir. Açık
ve standart bir veri yapısını destekleyecek olan dağıtım, açık kaynak
kodlu olmasıyla güvenlik izlemesine imkan verecektir. Böylece güvenlik
ve güvenilirlik konularında akıllarda sorular kalmayacaktır. Özgür yazılım ürünü olacak dağıtım, finansal bir yük oluşturulmadan ülke çapında
kolayca yaygınlaştırılabilecektir. Ayrıca, böyle bir dağıtım ülkenin bilgi
teknolojilerindeki etkinliğini katma değerli bir projeye yöneltecek, araştırma ve geliştirme ağırlıklı yüksek teknoloji üretimine gidilmesini sağlayacaktır. Ülke gerekleri göz önünde bulundurularak teknolojik gelişmelerin yönünü belirlemek ve farklı alanların ağırlığını değiştirmek için söz
konusu projenin yol haritasına da hakim olunması önem kazanmaktadır.
Bu noktadan hareketle Pardus Projesi başlatılmıştır.
Gerek bireysel kullanıcıların, gerek kurumsal kullanıcıların Pardus kullanması için birçok neden sayılabilir. Pardus Linux çekirdeği kullandığı
için "Neden Linux?" bölümünde bahsettiğimiz bütün artılara sahiptir.
Yine de bunları ve daha fazlasını Pardus için tekrar gözden geçirecek
olursak:
→ Pardus özgürdür
Pardus’u dilediğiniz gibi kullanabilirsiniz, sizi kısıtlayan lisans anlaşmalarını kabul etmenizi istemez.
→ Pardus Türkçe’dir
68 BÖLÜM 7. EKLER: LINUX VE PARDUS HAKKINDA BILGILER
Pardus varsayılan ayarlarıyla alfabemizdeki tüm harflerin kullanımına
imkan sağlar, yazım ve sözlük denetimi yapar.
→ Pardus’ta virüslerle uğraşmazsınız
Pardus Linux temelli bir dağıtım olduğu için virüslerden etkilenmez,
size virüs taramayla vakit kaybettirmez, virüs kapıp sisteminizi yeniden
yüklemek zorunda bırakmak gibi kötü sürprizler yapmaz.
→ Pardus hızlı ve kolay kurulur
Pardus ortalama 30 dakika içerisinde kurulu ve kurulduğunda içerisinde
internet tarayıcı, ofis yazılımları, sohbet programı gibi bir bilgisayar kullanıcısının ihtiyaç duyacağı temel uygulamalar da hazırdır.
→ Pardus’un kullanımı kolay ve eğlencelidir
Grafik arayüzleri kullanıcı dostudur, Pardus yüklü bir bilgisayarı kullanmak için uzun eğitimlere, yabancı dil öğrenmeye veya bilgisayar kurdu
olmaya gerek yoktur.
→ Pardus birçok ihtiyacı tek başına karşılar
Pardus bir kullanıcının ihtiyacı olan ofis yazılımları, internet tarayıcı,
resim düzenleyici, müzik ve film düzenleyiciler ve oynatıcılar, oyunlar
gibi birçok uygulamayı kurulum cd’si içerisinde bulundurur.
→ Pardus özelleştirilebilir
Pardus’un görünüşünü ve davranışlarını, örneğin uyarı seslerini, zevkinize
göre dilediğinizce değiştirebilirsiniz.
→ Pardus özgürdür
Özgür yazılım olamsı, kaynak kodlara erişim sağlar, kullanıcıların kendi
ihtiyaçlarına göre Pardus’u değiştirebilme ve kendi dağıtımlarını oluşturabilme imkanı verir. Kullanıcılar, haberleri olmadan arka planda bir
şeyler yapılıp yapılmadığını kontrol edebilir.
→ Pardus çok dillidir
Pardus’un uluslararası dağıtımı 11 dil (Türkçe, İngilizce, Hollandaca,
Fransızca, Almanca, İspanyolca, Katalanca, İtalyanca, İsveççe, Lehçe, ve
Brezilya Portekizcesi) desteklemektedir.
7.6. PARDUS’UN HEDEFLERI
7.6
69
Pardus’un Hedefleri
Pardus’un temel hedeflerinden biri tam Türkçe desteğine sahip olmaktır.
Bunu hem Türkçe’ye uygun bir karakter kodlaması olan UTF-8 uyumluluğu ile, hem de kullanıcının Pardus’ta gördüğü herşeyin Türkçe olması
şeklinde sağlayacaktır. Bir diğer hedef Pardus kurulumunun ve kullanımının diğer Linux dağıtımları ve işletim sistemlerinden çok daha kolay
bir hale getirilmesidir. Ayrıca Pardus projesi, "araç temelli ve teknoloji
merkezli bir tasarım yerine görev temelli ve insan merkezli bir yaklaşımla esneklik ve yüksek performans sağlayabilecek modüler bir yapıda
tasarım" hedefini taşır.
Proje gelişim bakımından toplumun her kesimince tercih edilip kullanılan ve yaygınlaştırılan bir dağıtım olma hedefine sahiptir. Kar amacı
gütmemesine rağmen, öz kaynakları ile ayakta durup sürdürülebilir bir
organizasyon kurmak da bir başka hedeftir. Geliştiricilerden de mevcut
sorunlara uygulanabilir ve yenilikçi çözümler getirmesi, böylece Linux ve
açık kaynak dünyasına özgün biçimde katkı sağlamaları beklenmektedir.
7.7
Pardus Toplulukları
Pardus’un bir özgür yazılım projesi olması, çevresinde gönüllülerce yürütülen birçok destek hizmeti oluşmasını da sağlar. Bu hizmetlerin bir
bölümü projenin olanaklarından yararlanır, kimi tamamen bağımsız kaynaklarca yürütülür. Bağımsız kaynakların başında Linux Kullanıcıları
Derneği (http://www.lkd.org.tr | http://www.linux.org.tr) yer alır.
Ayrıca Pardus kullanıcılarını, geliştiricilerini, gönüllülerini bir araya getiren birçok mecra bulunur. Pardus topluluğunun bir parçası olmak için
http://www.pardus.org.tr/toplulukadresini ziyaret edin.