Patrik ve Hükümdarlar - ŞEHİR e

i
Yunan
î:
hnkü^
i
ziyareti münasebetiyle:
Patrik ve Hükümdarlar
'¿i
/'■'
1Y a z a ili
■
■"%
Hıristiyanlık doğ
duğu ve yayıl mağa
başladığı
sırada,
dünya nın
merkezinin
sıracîa iki fikir çarpışıyordh:
Hakkın, ve her sınıf papasların
«Roma» olduğu
vazifesi, imparatorun koyduğu pat
kabul ediliyordu; çünkü Roma iro Bir kısmı diyordu ki:
paratörluğu o devirde «Dünya» de ' ■' — Hükümet, kilise içinde de - rik adayını ya alkışlamak, yahut
mek olan Batı Avrupa ile Akde­ ğildir, kilise hükümet içindedir, protesto etmekti; ruhanî meclisler,
İmparatorun üstünde Allahtan baş- imparatorun emri olmaksızın topniz etrafına hâkimdi.
lanamazlardı; meclisin karan imHazreti İsa, peygamberlik vazi­ ka kuvvet yoktur.
Diğerlerinin iddiası şöyleydi:
parator tarafından feshedilemezdi;
fesini Kudüste yaptığı halde, ni — İmparator, kilisenin içinde-, fakat bu takdirde imparatorlar,
çin Hıristiyanlığın da merkezi Ro­
ma olmuştu? Çünkü Roma İmpa­ dir, üstünde değildir. Dünyayı iki kendisine itaatli kimselerden mil*
—
rekkep yeni bir;
ratorluğuna tâbi bütün milletler, kuvvet idare eder: Papa kuvveti,1
i meclis kurarlar, !
! «Roma» şehrinden emir almağa^ kral kuvveti. Bunlardan birincisi,
kararı ona iptal
ı alışmışlardı, Hazreti İsanm vekili j İkincisine daima galiptir. Impara«Roma» da oturduğu takdirde,* torların işlerinden dolayı Tanrıya
| ettirirlerdi.
Hıristiyanların itaatleri daha ko - hesap yermeğe mecbur olanlar,
|
Ostrogotlar, İlay sağlanacaktı; nitekim dört a-j Papaslardır.
_
.........talyayı istilâ ettisır sonra Romada imparator kal-i
Kuru ve basit Lâtin kanunlariyj1]er; Papa derhal Doğu Roma immamıştı amma, imparatorluğun kâ le derin ve karışık Yunan felse - paratoru I. Jüstinyanos’la birleşti;
nunları, eserleri vc hâtıraları kal- fesinin kaynaşmasına imkân yok - Bizans orduları İtalyayı istilâcılar
misti, bunların tek mümessili dc tu. Hıristiyanlık bu iki çeşit tesir dan temizledi; Papa imparatora
Papa olmuştu.
i ahmda gelişti, iki zıd dünyaya ay- büsbütün tâbi oldu; İstanbul kili-,
Gûya Hazreti İsanın
arkadaş- j rıldı; bu yoldaki ilk belirtiler, be-; sesinin Roma kilisesine üstünlüğülarından Sen Piyer, Romaya gel- 15,neı asrın ortalarında meydana nü ¡sbat için, İstanbul patriği Ömişti ve Hazreti İsa ona:
çıktı, din adamlarından bir kıs- komenik Patrik, yâni genel patrik
,— Sen, Piyer’sin, ben kilisemi mı, Hazreti İsadaki «İnsan» ve ünvanını aldı; bu hal, Papa I. Greişte bu piyer (taş) üzerine kura - «Tanrı» vasıflarının bir olduğunu! gUVar zamanına kadar sürdü, o
cağım!
iddia ettiler; diğerleri ise, bu va- zaman Roma üstün oldu ve Bi Demişti; Papa, Sen Piyer’in sıfların ayrı olduğu dâvasını öne; zanslılar dediler ki:
halefiydi,'onun gibi bütün Hıris- sürdüler. Bu mesele, 451 de İz-:
— Kudüs, Hazreti İsanm şehri
tiyanlara üstündü, kilise düsturla* n’k meclisinde konuşuldu, taraflar olduğundan, Kudüs patriği Roma
rina göre aslâ hata işlemezdi.
fikirlerini birbirlerine kabul ettire-1 patriğine üstündür; Kudüs aynı zaHalbuki Sen Piyer’in Roma’y» mcd>ter.
manda Bizans imparatorluğunun;
Uzun zaman Papa ile İskende-, bir parçasıdır; bu bakımdan im geldiği hakkında hiçbir tarihî de­
lil yoktu, iddialar rivayetlere da­ riye, Antakya vc İstanbul kiliseleri; paratorıar Hıristiyan kilisesini id a
birbirlerine üstünlük dâvası güttü re saiâhiyetine maliktirler,
yanıyordu.
İstanbulda kiliselerp dinî resim
Doğrusu şudur ki, Hıristiyanlı - ler, bir aralık sahneye onlardan,
ğın ilk asırlarında Doğu kilisele­ daha kuvvetli bir şahsiyet çıktı.| ¡er as!p astnamaj; dâvası belirin _____
ri Batı kiliselerine
nisbetle her Bizans İmparatoru Jüstinyanos... j Ce, anlaşmazlıklar başladı, Papa'
bakımdan hareketli, nüfuzlu ve
R°;n1a İmparatorld ^ ıu ın nıerke - bunu fırsat bildi, Bizans împara i kalabalıktı,
bunların başlıcalariî ziııi Istanbula nakleden İmparator' torunun nüfuzundan kurtuldu; niAntakya ve İskenderiye kiliseleriy-Ş ‘ Kostantin, kendisini aynı "‘¡zamanda hayet Batıda Şarlman büyük bir
di. Hıristiyanlığın en mühim meşe Hıristiyanlığın ruhanî reisi olarak hükümdar olunca, Papalar Bizans
İçlerini görüşmek üzere toplanan tanıtmıştı; fakat ondan sonrakiler, İmparatorlariyle olan ilgilerini büs
meclisler hep Doğu Roma İmpa- bu nüfuzu devam ettirememişler - bütün kestiler; Avrupada yeni bir
ratorlarımn nüfuzları altında çalı- di. .
'
j imparator tanımağa başladılar,
sıyorlardı, İznik meclisindeki 318
Kostantin'iıı maksadı, kilise teş
Halbuki Jüstinyanos, karısı Teo
üyeden yalnız üç tanesi Batıdan- kilâtını elinde bulundurmak, ruha- doranın tesiriyle monofizitlerden
di.
nî meclislerin müzakerelerinde rey 1 Ahtimosu İstanbul patriği yapınca,
Doğu Hıristiyanlığına Yunan leriyle hâkim olmak, İstanbul pat 0 zaman bu şehirde bulunan Pai düşüncesi, Batı Hıristiyanlığına Lâ rikini diğer patriklere ve Papaya; pa Agapct kabul etmemişti; bu*
tin düşüncesi tesir ediyordu. Pa- üstün kılmak, sonra patriği keti
nun üzerine Jüstinyanos:
pa, kanun yapan bir dindardı, dişine bağlıyarak bütün kiliseye ve
— Kabul et, yoksa sürgün eŞark piskoposları ise, felsefenin te- halka daha kolaylıkla hükmetmek derim!
riri »’tındaydılar.
tı.
Diyerek Papayı yola getirmiş­
Doğu Roma İmparatorları İtalKanuna göre, piskoposları halk, ti; onun yerine geçen Silver, İs­
yaya da hâkim oldukları zaman, papaslar ve imparator seçecekler- tanbul Patrikliğini kabul etmeyin­
Papayı bir memur telâkki ediyor- di; halbuki hakikatte imparator tâ- ı ce, imparator tarafından sürülmüş
lardı; Papanın makamına oturabil- yin ediyordu; Papayı da piskopos j ve sürgünde ölmüştü.
.fljfcsi, imparatorun müsaadesine jjjağ 1ar seçtiklerine göre, imparatorun |
Doğu vc Batı kiliselerinin ayrıl
!*şdî. Hattâ Papanın yanında ırfı-i dilediğinden başkasının bu maka- :
masını hazırlayan sebeplerin en
oarâtorun bir valisi bulunuyordu, ma gelmesine imkân yoktu.
mühimlerinden biri de budur.
I K atlarca» KAFLI j
j
Bizansta imparatorlarla patrik­
— Biz, iğrenç ve zııilık Lâ ler. çok zaman rekabet yarışı tinlerin’yardımına mülıta? "değiliz!
yapmışlardır; imparatorlar patrik - '
Diye bağırdılar; hattâ bir mec­
Ieri beğenmeyince, azlediyorlardı, liste, imparatordan sonra en n ü ­
ve bu makama gelecek kimseler fuzlu adam olan Grandük Lükas
de liyakat değil, itaat arıyorlardı. Notaras:
Arzularına uygun birini bulamaz­
— Şehir üzerinde Lâtin tiya -•
larsa, patriklik makamını münhal ■ rı (Papanın şapkası) hâkim ola bırakıyorlardı. Bu takdirde halk,' cağına, Türk sarığı hâkim olsun!
ancak kargaşalık çıkarabiliyor, im-.,
Diyordu.
parator da onları silâhla yatıştı-!,
»
Fatih Sultan Mehmet, 1 Ha-,
rıyordu.
ziran
1453 te kendisini Hıristi­
Patriklerin başlıca silâhı, impa­
ratorun tac giyme törenini yap-. yanların hâmisi ilân etti, o gün-j
lirde ölmüş olan Patrikin yerine
mak hakkının kendisine ait telâk- '
yenisinin
seçilmesine başlandı vc'
ki edilmesiydi; yeni imparatora:
papaslar seçimde tamamiyle ser -— Tac giydirmem!
best bırakıldılar.
Diye dayatırlar, dileklerini yap-î ."Genadyos denilen yeni Patrik
tırırlardı; zorbalıkla saltanatı ele j Yorgi Holaryos, padişah tarafın ­
geçirenler, derhal itaat zorunda dan mükemmel bir ziyafete ça­
kalırlardı. Meşru bir şekilde im -; ğırıldı, muhteşem bir törenle ka­
parator olanlar derlerdi ki:
bul olundu.
— Tac giyme töreninden mak­
Genç Türk hükümdarı ile yeni:
sat, imparatorluk tacının patrik­
patrik,
uzun uzun ve dostça ko-!
ten alındığını göstermek değildir, j
Bizans tahtına çıkanlar imparator j nuştular. Ziyafetten sonra Sultân*
unvanını tac giymeden evvel ka - Fatih, ona çok değerli bir asa ve­
rerek:
zanmış bulunurlar.
.
-r- Patrik olunuz. Allah sizi'
imparator zayıf olunca, patrik,
korusun!
Her vakit dostluğumdan
patrik zayıf olunca imparator d i­
ğerinin emri altında bulunuyordu, emin olabilirsiniz! Her hususta
seleflerinizin haklarına ve imtiyaz:
imparatorlar sıkıştıkları zaman,
patriklerin
yardımlarına muhtaç lanna sahip olunuz!
Dedi; sarayın avlusuna kadar
oluyorlar, onlara yüz suyu dökü­
yorlardı; meselâ Lâtinler İstanbn- uğurladı,; vezirlerine de onu pat-i
lü zaptedip yerleştikleri zaman, Bi .riklik binasına kadar götürmele -i
zans, imparatorluğu İznik’e nak - rîni emretti.
Patrik, padişahın en güzel af-}
letmişti; İstanbulu kurtarmak için t
uğraşan Mihail Paleólogos, Mani- ' larından birine bindirildi; hemen'
şada sokakta patrik’in eşeğinin ( hemen bütün paşalar ve yüksek
memurlar beraberinde olduğu hal­
yularını tutup yürümüştü.
«Mukaddes kitap», türlü dillere } ede, büyük bir alayla Havariyun
çevrilince, Hazreti İsanın ve arka- ¡ kilisesine gönderildi.
Sultan Mehmet, Ortodoks pat daşlarının sözlerini okumak için,
rikine
bir saray tahsis etti ve bir
yunanca bilmeğe ihtiyaç kalmadı;
Ermenistan, Sırbistan, Bulgaristan t berat gönderdi; bunda şöyle deni­
liyordu: «Hiç kimse, patrik’e ta kiliseleri kuruldu.
hakküm etmesin, kim olursa olPapalar daima Doğu fe Batı | şun, hiç kimse kendisine ilişmesin;’
kilisesini birleştirmek ve İstanbul , patrik ve maiyetinde bulunan bü­
patrikliğini nüfuzları altına almak! yük rahipler her türlü umûmî
istemişlerdir; 1452 senesinde İs-j
hizmetlerden muaf olsunlar!»
tanbul tehlikeye girdiği zaman Pa- t Bazı patrikler, siyasete karış­
pa, İstanbul patrikinin kendisine:: mışlar, Osmanlı devleti aleyhinde
tâbi olması şartiyle, yardım .at$g
türlü entrikalara âlet olmuşlardır;
meyi vaadetti; Kardinal İzidor’u j bü yüzden iki patrik idam edil İstanbula gönderdi; güç durumda mlşfir; birincisini idam eden IV.
olan imparator Kostantin Draga- Mürad, İkincisini idam eden de
zes, iki kilisenin birleşme törenini Benderli Ali Paşadır; nitekim Os­
yaptırdı; fakat başta Genadyos
manlI tarihinde iki şeyhülislâm;
olduğu halde, halkın mühim kw- • da idam edilmiştir. .
mı, bunu iyi karşılamadılar:
Cumhuriyet devri, patrikhane­
nin açık veya gizli siyaset sahne­
si olmasına son vermiştir; İslâm
djninin de siyasete âlet edilmesi1
yasaktır.
' 1
İstanbula gelen hükümdarlar­
dan ve devlet adamlarından biri
çokları, Patrikhaneyi ziyaret eder­
ler; şimdiye kadar bir Yunan
kralının ziyareti vâki olmamıştı. ,
Türkiyeye tâbi Rum Ortodoks
Patrikhanesinin ve Türk vatanda şı olan sayın Patrik Athenagoras’ın Türk Yunan dostluğunun
mânevi tarafının gelişmesinde fav
dalı olacağı umulabilir.
Kadlrcan KAFLI
Taha Toros Arşivi
0 0 1 5 2 0 9 7 0 0 0 6