TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

MU HAMMED b. SEBTB
Muhammed Şakir ve Mahmud Muhammed Şakir Mısır ' ın önde gelen edip ve
alimlerinden dir.
Muhammed Şakir, 1920'li yıllarda KurKerim'in tercümesi hususunda takındığı katı tutumla gündeme gelm iştir.
İngiliz asıllı mühtedi Marmaduke Muhammed Pickthall'in Kur'an'ı İngilizce'ye
çevirme projesi hakkında Ezher uleması­
nın fikrinin alınması d o layısıyla meydana
gelen tartışmalar sırasında kaleme aldığı
çeşitli makaleleri el-Kavlü'l-faşl ii tercemeti'l-Kur'ani'l-Kerim ile '1-lugati '1a'cemiyye adıyla kitap haline getirmiş­
tir. Muhammed Şakir bu eserinde tercüme için birçok şart öne sürmüş ve neticede bunların Kur'an-ı Kerim için yerine
getirilemeyeceğini, bu sebeple Kur'an ' ın
başka dillere tercümesinin mümkün ol-
ı
Eserleri. 1. el-izaJ:ı li-metni'l-!sagücf
(iskenderiye ı 325/ 1907) . 2. ed-Dürusü'levveliyye (i skenderi ye ı 326 ). Ezher 'de
okutulmaküzere haz ı rlanan ve akaid,
siyer, ahlak konularını içine alan bir ders
kitabıdır. 3. Ijulaşatü'l-imld ' (Kahire
1913) . 4. eş-Şer(ıu 't-tafşili li-mü~ekki­
reti'l-ittifa]fi'l - İngilizi el-Mışri ( Kahi-
re ı 339) . Muhammed Şakir el-Ehram
ve Mu]ftetaf gibi gazet e ve dergilerde
birçok makale yazmıştır. 5. Mine'l-Ijimay e ile's-siyade: Fe'l-Kelimetü'l-an
li-Mışr (Kah i re 192 2). 6 . el-Ka vlü'l -faşl
ii tercemeti'l-Kur'ani 'l-Kerim ile'l-lugati'l-a'cemiyye (Kah ire ı 343) . Eserin
bir bölümü , T. W. Arnold tarafından
" On the Translation of the Koran into
Foreign Languages" başlığıyla İngilizce'­
ye tercüme edilmiştir (Mw, XVI 1 ı 926 1. s.
16ı- ı65) .
Bİ BLİYOGRAFYA :
Serkls, Mu'cem, ll, 1664; Zirikli, el-A'lam, VII,
27; Yusuf Es'ad D ag ı r , Meşadirü 'd-d irasati'l­
'Arabiyy e, Beyrut 1983 , ll , 452-453 ; Dirasat
'A ra biyye ue İslamiyy e: Mühdat ila edib i' l'A rabiyy eti 'l-kebir Ebi Fihr Maf:ımüd Mu/:ıam­
med Şiikir bi-münasebeti bulügihi's-seb'in
(h az. Eymen Fuad Seyyid v. d ğ r. ) , Kah ire 1403/
1982, s. 14 ; M. Muhammed Hüseyin, itticahatü 'l-ua taniyye fi 'l-edebi 'l-mu'aş ır, Beyrut 1984,
ll, 46; M. Abdülmün'im Hafaci, el-Ezher {i elf'am,
Beyrut -Kahire 1408/ 1988, ll, 42-43; Ömer Hasan ei-Kayyam , Ma/:ımüd Muf:ıammed Şakir:
er-Racülue'l-menhec, Arnman 1417/ 1997, s.
19-26; Zeki M. Mücahid, el-A'lamü 'ş-Şarkıyye,
Kahire 1369/1950, ll, 165-167 ; M. Abd ülgani
Hasan. A'lam mine'ş-şark ue'l-garb, 1bas kı ye ri
ve ta rih i yokl (Darü 'l-fikri 'l-Arabi). s. 113-126;
a.mlf., " MuJ:ıammed Ş iikir: 1866-1939 ", el-Kitab, 11/9, Kahire 1946, s. 423-432; Ahmed M.
Şakir. "MuJ:ıammed Ş ii kir ", el-Muktetaf, sy. 95 ,
Kahire 1939, s. 300.
Iii .
HiLAL GöRGÜ N
.
ŞAKIR,
...,
Hanbelizade
( ~ l ..f~~ )
(1876-1958)
' an-ı
madığını söylemiştir.
~
MUHAMMED
L
Suriyeli hukukçu ve devlet
adamı.
~
1293'te (ı 876) Şam ' da doğdu . Suriye
vilayetine bağlı Selimiye kazası hakimlerinden Muhammed Ragıb Efendi'nin oğ ­
ludur. Şam Rüşdiyesi'ni bitirdikten sonra
İstanbul'da Mekteb-i Mülkiyye'nin idadi kısmına girdi ve Ağustos 1898'de bu
mektebin yüksek kısmından mezun oldu. Buradaki hocaları arasında Mehmed
Zihni Efendi de vard ı . Eylül1898'de Suriye vilayeti maiyet memurluğu ile göreve
başladı ; ardından Şam İdadisi ekonomi
öğretmenliği ve Suriye vilayeti Meclis-i
İdare-i Vilayet sorgu hakimliğinde bulundu. 1902-1912 yıllarında Zebdani, Harran,
Biıan , Birecik, Aclfın ve Kuneytıra kazalarında kaymakamlık yaptı. Mayı s 1912'de
açığa alınınca İ stanbu l' a geldi ve ayan
üyesi Abdülhamid ez-Zehravi ile birlikte
el-Ija<}.are ve el-Kalem gazetelerini çı­
kardı , el-Aşıme gazetesine editör oldu
Eylül1914'te Galatasaray Mekteb-i Sultanisi Arapça öğretmenliğine tayin edildi.
Aralık 191 4'te Evkaf-ı Hümayun Nezareti
bünyesindeki Müessesat-ı İlmiyye Şube­
si müdürlüğüne getirildi. Kasım 191 S'te
Akka mutasarrıflığına gönderildi. Eylül
1916'da nakledildiği Hama mutasarrıflı­
ğından Aralık 1916'da azledildi. Bir süre
Şam ' da avukatlık yaptı. Mayıs 1918'de
Suriye vilayeti istatistik komisyonu reisi
oldu . Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra Suriye'nin bağımsızlığı­
nın ilan edilmesi üzerine Aralık 1918'de
Şam'da Emir Faysal'ın başkanlığında kurulan hükümet döneminde posta idaresi
genel müdürlüğüne , Eylül1919'da Dahiliye Vezar eti Teftiş Heyeti başkanlı ğ ına,
Aralık 1919'da Şam merkez mutasarrıf­
lığına tayin edildi. Nisan 1920'de Şam ' da
kurulan Hukuk Fakültesi'nde hukuk dersleri verdi. Aynı fakültede Eylül1922 'den
itibaren arazi ve vakıf hukuku dersleri
okuttu. Nisan 1924 'te Suriye Millet Meclisi'ne Şam milletvekili olarak girdi ve meclis ikinci başkanlığına seçildi. 1926'da Maarif, 1930'da Adiiye vezirliğine getirildi.
Temmuz 1936'da emekliye ayrılan Muhammed Şakir 21 Temmuz 1958 tarihinde Şam ' da vefat etti.
(ı
Eserleri. 1. Uşulü 'l-fı]fhi 'l-İsldmi
36811 948, ba s kı yeri yok IMatbaatü'l-ca-
miati's-Silriyyel; Mekke ı 42 3/2002). Kitapta konuların açıklanması sırasında örneklere de yer verilmiş, Mecelle -i Ahkdm-ı
Adliyye ve medeni hukuk alanındaki
bazı kanunlara atıfta bulunulmuştur. Genellikle Hanefi alimlerinin görüşleri esas
alınmakla birlikte zaman zaman diğe r
mezheplere de yer verilmiştir. 2. Temrinli ve İ'rablı Lisan-ı A rabi: Sarf
Kısmı (istanbul 1329) 3. Temrinli ve
İ'rablı Lisan -ıArabi: Nahiv Kısmı (i stanbul 132 9) . 4. Tell].işü't - tdril].i'l-'0§­
mani el - muşa vver ( Dım aş k ı 33 ı) . 5.
Mucez ii a(ıkdmi'J-ev}fat(D ı maşk ı 929) .
Ayrıca AJ:ıkdmü '1-ev]fat, el-Ifu]fü]fu 'lesasiyye, el-Iju]fü]fu'l-idariyye, AJ:ıka­
mü'l-arazi (ve'l-emva li 'l-menkule) adlı
eserleri de bulunan Muhammed Şa kir
ceza kanunu ile ( ~anunü '1-ceza'i'l-cedid,
istanbul ı 3 28) hukukmuhakemeleri usulü kanununu (~anunu uşuli muJ:ıakema­
ti ' l-J:ıukukiyye, istanbul ı 328 ) Türkçe'den Arapça'ya tercüme etmişti r.
BİBLİYOGRAFYA :
Muhammed
Şiikir
ei-Hanbeli,
Uş ülü '1-fıkhi'l­
İs lami, Mekke 1423/ 2002, s. 9 , 12-13, 16-17 ;
Serkls, Mu' cem , ı , 1 093 ; Kehhale. Mu'cemü '1mü'ellifin, Xlll, 392; Ali Çankaya, Yeni Mülkiye
Tarihi ue Mü lkiyeliler, Ankara 1968-69, lll , 765766; Özege, Katalog, lll, 1070; Zirikli, ei-A'Iam
(Fethu llah). VI, 157 ; Abdülkadir Ayyaş. Mu'cemü '1-mü 'ellifine's-Süriyyin fi 'l-karni 'l- 'iş rin ,
Dıma ş k 1405/1985, s. 154-155; M. Abdüllatif
Salih ei-Ferfür, A'lamü Dımaş k, Dımaşk 1408/
1987 , s. 276 -277 ; M. Cemi! eş-Şatti. A'yanü Dı­
maş k, Dımaşk 14 14/ 1994, s. 362-363; Ahmet
Turan Arslan, Son Deuir Osma nlı Alimlerinden
Mehmed Zihni Efendi, İstanbul 1999 , s. 80; eiMağribl, "l;lul}ül}u 'l-idiire te' lifün ' Arabiyyün
fihii " , MMİADm., 1/ 8 ( 1 33 9/ ı9 2 ı ). s. 252-254 .
Iii
ı
M. KAMi L YAŞARDÖLU
MUHAMMED eş-ŞATTİ
(bk.
ŞATTi,
Muhammed b. Hasan).
L
ı
...,
~
MUHAMMED b . ŞEBİB
...,
( ~~,)!~ )
Ebu Bekr Muhammed
b. Abdiilah b. Şebib el-Basri
(III./IX. yüzyıl [?])
L
Basra ekolüne bağlı
Mu'tezile alimi.
~
Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur.
Dedesine veya babasına nisbetle İbn Şe­
bib diye tanını r. İbnü ' l - Mu rtaza, onun
Nazzam ' ın öğrencilerinden olduğunu ve
Mu'tezile'nin yedinci taba kasında yer al-
573